Vailamtah Nun

CIM THAWNGTHA
(Sunday, May 31, 2009)

Thawngtha chimtu: Pastor Peng Thang
Caantlaitu: Pastor Lal Cung Awi

Bawi Khrih ah dawtmi u le nau hna,

CIM thawngtha chimnak hmun in lunglawm tein nan kut kan in tlaih hna. Thawngtha aa hrawmmi zumtu u le nau nan dihlak cungah Pathian thluachuahnak cu a thar in tlung hram ko seh.

Nihin i thawngtha a kan chimtu ding cu Pastor Peng Thang a si. A mah cu Baibal sianginn a dih hnu in HBA ah Youth Director a rak tuan. Cu hnu ah Australia ram ah kum sau nawn a rak um. Kan ram ah kir in Pathian riantuan than kha aa thim caah kawlram ah a tlung than i MIT ah Baibal sianginn a peh than. M.Div. a dih le cangka in Lai Baptist Church(LBC), Rangoon nih pastor tuan dingin an sawm caah cu ka ah cun pastor a tuan lio a si. A mah cu Pathian rian ah zumhawktlak le mifel ngaingai Pathian saltha pakhat a si. An nu Pi Tha Meng he fapa pakhat le fanu pakhat an ngei. Dawtnak in Van Mang pa tiah auh khawh a si. Hi bantuk in CIM thawngtha chim dingin a caan sunglawi a kan peknak cungah kan i lawmtuk hringhran. A tu cu thawngtha chimtu kut ah caan kan pek cang lai.

Vailamtah Nun
Filipi 2:1-11

“Khrih chung i nan nunnak nih khan an thawnter hna maw? A dawtnak nih khan nan hna an ngam ter hna maw? Thlarau he hawikomhnak nan ngei maw? Pakhat le pakhat nan i daw in nan i zangfah maw? Kan fial duhmi hna cu hihi a si: lungthin ah i khat uh, lungrual tein um ulaw kaa lawmhnak hi tlinter uh. Pakhat le pakhat i entainak le mah pumpak thangthat kawlnak kha nan lak ah umter hlah uh. Toidawrnak lungthin tu kha ngei cio u law midang nakin ka tha deuh tiah zeitikhmanh ah vaa ruat hlah uh. Cun midang duhning kha hmuh thiam i zuam u law nanmah duhnak lawng kha ruat hlah uh. Nan lungput ning cu Khrih nih a rak ngeihmi lungput ning kha si seh; cucu hihi a si: Pathina sinak kha a ngeih zungzalmi a si ko nain hramhram in Pathian tluk si awk kha cuh awhah a rel lo. Amah lungtho te tu in cu vialte cu a hlawt dih i sal sinak tu kha aa lak. Minung bantuk ah a cang i minung mui in a lang: Mi toi ah aa dor i nawlngaihnak lam kha thih tiang in a zulh- vailamcung thihnak kha. Hi ruang ah hin cunglei a sannak bik hmun ah khin Pathian nih a cawi i min vialte lak i min cungnung bik kha a pek Cucaah Jesuh min upatnak caah cun vancung i a ummi vialte nih si hna seh vawlei i a ummi vialte nih si hna seh vawlei tang i a ummi vialte nih si hna seh, an khuk an i bil lai i Pathian kan pa sunparnak caah cun lei vialte nih Jesuh cu Bawipa a si an ti lai”.

A biatlangpi in i ruah hna usih tiah ka thimmi cu Vailamtah Nun ti a si lai. Khrihfami kan caah vailamtah cu kan hmelchunh sawhsawh si loin khamhnak le nunnak kan hmuhnak a si. Cucaah, Baibal thiamsang Jurgen Moltmann nih, Khrihfa biaknak cu vailamtah biaknak, Khrihfa theology cu vailamtah theology tiah a rak ti mi cu a hman taktak.

Vailamtahnak hi Persia, Phoenician le Carthiage miphun pawl nih an rak hman hmasa bik an ti. Cun vailamtah cung i an thahmi hna cu misual rolungbun pawl, chimh len le caak len zong i nun thinh a ngei hlei lomi pawl, mithil va fir le va lak zong i inn duah tak lo cun sia a rem lomi pawl, nu va tlaihhrem leng ah thahbeh a hmangmi pawl hremnak ah an hman. Vailamcung ah cun cu bantuk misual pawl cu an thlai hna i an thih hlan te an hrum an ai i tuksaphor le zohngam lo awk in an um. Persia pawl hoi nih cun cu bantuk misual pawl cu vawlei i kan phum hna ah cun vawlei hi a chiat lai i thlairawl hmanh a voi lai lo an ti i thingcung ah cun chunglin le rilvang in an thah tawn hna.

Cu bantuk misual pawl thahnak hmun a si caah Hebru pawl nih cun an Cathiang bak ah thingcung i thlaimi cu Pathian chiatserhmi an si an ti phah (Deu. 21:22-23). Vailamtahnak cu a hnu ah cun Rom miphun pawl nih an i cawn ve i minauta deuh tiah an ruahmi hna, Rommi sinak a ngei lo mi hna thahnak ah an hman. Mah cah cun Rom siangpahrang Nero kut in an thi ko lai tiah an ruah ciocio mi hna ah Rommi sinak a ngei lomi Peter cu vailam ah an thah i Rommi sinak a ngeimi Paul cu a hngawng tan in an thah tiah an ruah.

Bawi Jesuh thihnak vailam hi misual le minauta pawl an thahnak hna a si. Cucaah misual bik le minauta bik hmanh Bawi Jesuh vailam nih cun a kan aiawh khawh caahmi vialte ca i a sunlawi khunnak cu a si. Bawi Jesuh Vailam cu miding le mithawngtha ca lawng ah si loin misual bik le santlai lo bik dirhmun tiang zong aa hrawm khomi a si.

Phundang i chim ahcun Jesuh vailamtahnak cu si ning i thumh in a niam bik dirhmun, toidornak le temhtuarnak he porhlawtnak le ruamkainak ngei bak lo in thih tiang ipekchanhnak nun a kan cawnpiaktu a si. Filipi 2: 1-11 chung ah vailamtah nun cu fiang tein a kan cawnpiak; midang nak in ka tha deuh tiah zei tik hmanh ah va ruat hlah uh, midang duh ning kha hmuh thiam i zuam ulaw nanmah duhnak lawng kha ruat hlah u a ti. Midang duh ning hmuh thiam i zuam hi kan Khrihfa nun ah kan herh tukmi le kan chamhbau ngaimi a si. Keimah zong hi ramtha ah kum linga kuli riantuan in ka um ve. Kawlram ka kir than tik ah ramdang ka um lio i ka chungkhat, Khrihfabu ka chawnhbiak hna ning ka tuak than tik ah kaa ngaichihmi tampi a um len. Tangka zeimaw zatte ka hun hmuh khawh tik ah ka bia khi a sang, hlan i ka upat ngaimi hna zong kha zei ah ka rel tuk ti hna lo. Ka chungle zong cu tin rak tuah uh, kha tin rak tuah uh, cu ti nan tuah lo ahcun tangka kan kua hna lai lo tiah ralkap cozah bang chukchawnh in ka rak chawnh hna. Ka chim ning paoh khan rak tuah uh, nanmah nih cun zei dah nan hngalh ti te hna in ka rak ti hna. Ka ruah lo ning in le ka tinh ning loin thil a kal tik paoh ah midang duh ning le thil sining tuaktan duh lo in bongal le untuan phun in ka um tawn, keimah duh ning nan zul lo tiah. Asinain hi lungput le nundan hi duhsah te i ruah setmat tik ah kan Baibal nih a kan cawnpiakmi vailamtah nun he cun an rak i ralkah taktak. Rangon i ka umnak kum linga a si cang i ramdang chungkhat nih auhmi pawl hi German, American, Australian, tanzung ah ka zul pah tawn hna. Keimah bantuk i ramdang chungkhat nih rak chawnhmi hi a tlawm hrimhrim lo, an vuivai cio ko. Phaisa nih kan nun a uk tik ah kan theitlai cu ruamkainak a si zungzal.

Filipi chung i atu ka relmi ah a kan cawnpiakmi cu Jesuh cu Pathian tluk sinak kha a ngei ko nain hramhram in Pathian tluk si awk kha cuh awk ah a rel lo. Amah lungtho te tu in cu vialte cu a hlawt i sal sinak tu kha aa lak. Pathian a si ko nain minung bantuk ah a cang i minung mui in a lang. Cungsang nun le rumra ngei in Pathian sinak kha langhter sehlaw santlai lo le minauta nih cun zumh le biak le fuh le panh cu chim lo a lang hmanh in kan Pathian tiah kan ti ngam hna lo. Sining thumh in nun hrawmnak nun a ngeih caah cu nun nih cun cunglei ah a cawi I mivialte caah a sunlawi khunnak cu a si.

Vailamtah hi a phunphun in a um ve “T” bantuk “X” bantuk zong a um. Cun Biakam Hlun i an hmanmi hoi cu “I” bantuk pi lawng a si. Nain kannih kan vailamtah cu “+” pungsan a si. A tunglei “I” keimah tinak kha a thin hmalaika bak in a phei lei i a kalmi “-” a zuh hmelchunhnak nih a tanmi kha kan vailamtah cu a si. A ke le a lu zong si loin a thin hmalai bak i keimah tinak a hrawktu le a kaptu, zuhhmelchunhnak nih a hei tanmi hrimhrim hi sullam a ngei tuk. Keimah tinak “I” kha a pheilei “-” zuhhmelchunhnak nih a hei tan tik lawng ah vailamtah tling cu a si kho. Keimah tinak le vailamtah nun cu a kalti kho lomi, a ralkahmi an si. Vailamtah nun cu mah i zuh, mah i hrawh, mah duhnak thah le hlawt i Jesuh hnu zulh kha a si.

A thami kaa hnihkhat a um ahcun Bawipa nih thluachuahnak pe ko seh. AMEN

Theihternak: May 31, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Capo

Lungretheihnak kong ruah lawng hi cu a tha lo nih pah hi thazaang a si ko rua capo biatak pawl ka vun tial tuah lai.

Voikhat cu a piangthar ngaimi pa kha kuli tuanah a kal i ruah lo piin mi nih an rak vuak an ti. Mi piangthar ka si tiah le aa chim lengmang fawn caah a pawngkam ummi pawl nih amah hi mi piangthar a si tiah ruahmi a si kha aa theih fawn. An tukvelhnak nih le a fak tuk fawn an ti i a celh ve ti lo i "Pathian khah, hi ka te hin rak um ta mu, a ka vuatu pawl hi ceilak in vun thua ta hna ning tiah a ti i, thideng in a vun thuat hna ti, a si. Mipi nih, "Ziah zeitin na piangthar ne lo maw?" tiah an ti tikah a lehmi hna cu "Mivuak lai ahcun ka pianthar cu kai chiah ta hme teh aw," tiah a leh hna an ti. (Duhcaan ah Pathian chiah ta i duh caan ah lakthan te ding in zumtu kan um ah cun. . . .)

Voikhat cu sianginn ah saya a tuanmi pa kha ca a chim cuahmah lio ah a baa ngai i a thlan a chuak tuk i a thlan hnawh dingah a bawngbi zal ah thlan hnawhnak a vun i chuah i a cal thlan a vun i hnawh an ti. Cu le cangka cun sianghngakchia pawl cu phung...phung...tiah an ni dih an ti. A khuaruah a hartuk i a vun i zoh cu an nu bawngbi chungnawh in a cal thlan a rak i hnawt ko ai. . . . (lohbak...nutung pawl ralrin ngai a hau ko rua hih).

Kan Ram Kong Ah Lungre A Thei Ko

Tuhrawng cu thildang ruah khawh zong a si lo i tuak khawh zong a si lo. Kawlram mi paohpaoh cu kan umnak cioin lungrethei in kan um dih cio hna. Zeitik dah a chuahlai ti hngah lengmang lioah kan Pi, Daw Suu sinah hi bantuk thil tuah a si than tik ah Pathian nih hin kan ram caah zeidah a kan duh piak hnga ti zong ruah lo awk a tha ti lomi a si.

Kawlram politicians pawl nih an chim bantuk in hi thil hi a donghnak ai theicia mi ralkap phuahcopmi thil a si caah lungre hi a thei khun. A donghnak ah zei a can lai cu kan thei kho lo, kan chim kho fawn lo i kan tuak kho lo. Thilchia lak ah thiltha a chuah zaunak tu si hram sehlaw zeitluk in dek thluachuah a si kan ti hnga ti lawng hi kei ka thlacamnak cu a si ko.

Keimah le keimah kaa phuhrun tukmi belte hitluk in midang hna nih kan ram caah thisen, thlanti, thongtlaknak le harnak dangdang tamtuk an ton lio ahhin kei rammi tlamtling a si mi nih zei tuah awk thei lo i ar ko ka ummi hi cu rammi pakhat tuanvo ka tlinh lomi nih ka nunnak ah umtu awk tha lo in nun harnak a ka pek ve.

Dinnak le felnak a dirpitu hruaitu hna lam cu lamphei le lamnuam a si bal lo nain cu lam cu luatnak lam ah mipi a hruaitu lam a si

Miphun Ngan Pipi An I Siknak Cu A Remh Hna Lai -3

Sri Lanka cozah nih LTTE pawl hi an tei taktak cang, an chunmang an hrawh piak khawh cang kan ti ko lai. Ti awk tlak a si ve ko. Sinhalese pawl zong nih Tamil pawl kan tei cang hna an ti ve men ko lai. Kum 30 chung 80,000 nak tam nih an nunnak a rak liam. Cambodia genocide, Darfur le Rwanda genocide tluk cio a si ve ko. Ruah tikah lung a fak, lung a kuai taktak ko. A thi mi 80,000 ah hin ngahchia tam lakte an i tel ko lai. Nun hi zei setsat dah a si ti theih lo buin lei dai tangah a liammi hna an tlawm hrim lai lo. Lung a kuai tuk ti leng in chim awk dang a um hrim lo. Jaffna (Tamil Khua) ah mitthli tiva bang a luan lio ah Colombo (Sinhalese Khua) ah teinak puai an tuah cuahmah ko. Tamil pawl kan tei cang tiah teinak puai an tuah. Tamil pawl puanlu an i khuh lio ah Sinhalese pawl lunglawmnak in an khat. Tamil pawl ngaihchia in an tap, Sinhalese pawl an lam. Dawtnak! Dawtnak! Dawtnak!

Nain, Colombo hi zungzal in a him kho taktak lai maw? Sinhalese mipi nunnak hi zungzal in a him cang lai maw? Sri Lanka ah daihnak a um taktak cang lai ma? Sri Lanka ah Sinhalese le Tamil mipi hmunkhat te ah khua an sa kho ngaingai lai maw? LTTE hi zeitik hmanhah tho than ti loin a thi thai lai maw? Sinhalese pawl nih Sri Lanka cu zungzal in a him cang lai tiah an ruah khawh men. Nain, an ruah ahcun an palh kho men. LTTE pawl hi hlan bantuk in an thawng ti lai lo cu a fiang, nain an thi thai lai tiah zumh a si lo. Guerrilla dirhmun in Colombo hi harnak an pek khaw rih. Sinhalese pawl an thah khawh rih ko lai. A ngaingai tiah guerrilla group hi vawlei ah tih a nun taktak mi an si leh lam. Cozah nih thazaang tampi he vun tuk awk a tha fawn lo. A tawinak in chim ahcun, LTTE pawl hi guerrilla dirhmun an phan lai, cun terrorist pawl bantuk in Sinhalese pawl an thah khawh thiamthiam ko lai tiah ruah an si. Dawtnak le ngaithiamnak ah hram bunh in an hriamnam kha tuhmui le namtong ah an ser hlan lo paohpaoh cu Sri Lanka ah daihnak taktak a um bal lai lo.

Pa Pum
Princeton

Miphun Ngan Pipi An I Siknak Cu A Remh Hna Lai - 2

Sri Lanka cozah kha vawlei nih sual an phawt tikah Tamil Tigers pawl caah caan tha ah ai cang. Nitlak lei ram cheukhat nih Tamil Tigers kha ruahnak, phaisa, hriamnam in an bawmh. Cu tikah, Tamil Tigers pawl kha an thazaang a vun thawng deuhdeuh. 1985 le 1990 lei a phanh tikah Sri Lanka chaklei hmunhma tam nawn te anmah uknak tangah an vun chiah khawh cang. Dohthlengtu dirhmun an si nain, vanlawng, tilawng le hriamnam tling an vun ngeih ve tikah Sri Lanka cozah nih zei ti tuah awk a thei ti lo. An rak thawn bik lio caan hna ahcun Sri Lanka ram 1/3 deng kha Tamil Tigers pawl nih an uknak tang ah an rak chiah khawh tikah Sri Lanka cozah kha an vun lau ngaingai cang. Cupinah, Sri Lanka hruaitu hmanh kha an rak thah khawh tikah Colombo kha a lau chinchin cang. Cucaah, Tamil Tigers pawl he remnak ser ding kha Sri Lanka cozah nih a vun i zuam. Norway nih tlang a tlak hna. Voi tam nawn an tuah, nain sau a nguh hna lo. Tamil Tiger pawl hrimhrim hi an biakam let an hman tikah zumh awk an har ngaingai ko.

Zeicadah Tamil Tigers pawl hi zatlaknak an ton than? Sri Lanka ram 1/3 hna an uknak tangah an rak chiah bal ko nain zeicadah ral a sungmi dirhmun ah an phanh than kun? An rak i palh taktak mi thil pathum a um. (1) Velupillai Prabhakaran nih power vial te a tlaih dih. Amah a um lo tikah Tamil Tigers hruai kho tu ding hruaitu tha an rak ngei lo. Hruaitu tha taktak cu an hruaimi bu caah mino hruaitu ngeih awk hrim a si. Nai te ah Velupillai Prabhakaran a vun thih tikah Tamil Tigers kha Prabhakaran bantuk in hruai kho tu ding an um ti lo. (2) Tamil Tigers chungah remnak an rak ngei tuk lo. Bu pakhat hi lenglei harnak nih buainak cu a pek khawh lai nain, a hrawk kho taktak thenh lai lo. Nain, chunglei harnak nih bu pakhat hi fawi tein a tlauter khawh. Kawlram in KNU hna khi anmah lak karah remlonak a um tikah Manaypalaw an sung ve. Tamil Tigers ralkap 5,000 -6,000 kar nih an bu an kal tak ve tikah Tigers pawl kha an thazaang a der ter ngaingai ve. (3) Tamil Tigers pawl nih India PM an rak thah mi kha an palh taktak a rak si. Rajiv Gandhi an rak thah tikah Tamil Tigers pawl a rak bawm ton mi nitlak lei ram 20 [US tel chih in] leng nih terrorist tiah an ruah cang hna. Tamil Tigers kha an hlawt i Sri Lanka cozah tu kha an dirpi, an dir kamh cang. Cutikah, Tiger pawl kha bawmtu, dirpitu, tanhtu, ruahnak cheutu an ngei ti lo. Cuticun, Tamil Tiger pawl an thazaang der lei a panh thluahmah cang. Kum 30 hrawng a kal cangmi Tamil Revolution cu zanmang bantuk in ai cang ko cang.

Kan peh than te lai . . .

Pa Pum
Princeton

Miphun Ngan Pipi An I Siknak Cu A Remh Hna Lai

Miphun ngan pipi an i siknak cu a remh hna lai. An vainam cu tuhmui ah an ser hna lai i an fei cu namtong ah an ser hna lai. Phun khat le phun khat an i do ti lai lo, ral doh zong an i tim ti lai lo. (Isaiah 2:4)

Sri Lanka le Burma hi an i dannak a tam ngai, nain an i khatnak zong a tlawm ve lo. Sri Lanka hi Theravada Buddhist ram a si. Burma zong Theravada Buddhist ram a si ve. Ceylon in Sri Lanka tiah an ram min an thlen. Burma zong Myanmar tiah min thlen ve a si. Burma nih ethnic groups pawl a kan huap, nain Myanmar nih cun Kawlte lawng a huap hna. Cucaah, tlangcung mi le NLD nih Myanmar tiah an pom lo. Burma tiah an pom. Burma hruaitu pawl nih Kawlram ah miphun pakhat, biaknak pakhat, le holh pakhat lawng a um lai an ti (tah., Burman, Buddhism, le Burmese). Sinhalese pawl nih Ceylon in Sri Lanka ah an thlen hi Kawl nih Burma in Myanmar ah an thlen he ai khat. Ceylon cu Sinhalese caa lawng a si lai an ti. Tamil pawl ram cu India i Tamil Nadu lawng a si an ti. Sri Lanka hi Britain nih a rak uk bal, cun Kawlram zong a rak uk bal ve. Cun, Khrihfa hi mitlawm te an si. Burma zongah Khrihfa hi mitlawm te kan si ve. Burman majority pawl nih Buddhism an biak. Sinhalese majority pawl nih Buddhism an biak ve. Sri Lanka Tamil minority pawl hi Khrihfa an tam ngai ve. Kawlram zongah Khrihfa hi tlangcung mi deuh kan si ve. Civil war nih kum saunawn te a den hna, Kawlram zong civil war nihin tiang kan ngei ve. An i khatnak tete a tam pi rih.

Tamil miphun hi ram tam nawn ah an um. India, Sri Lanka, Malaysia, Burma, Vietnam, North America, EU, le Singapore ram hna ah an um. India ah 60,793,814, Sri Lanka ah 3,092,676, Malaysia ah 2,100,000, le Canada 111,000. Cupinah, vawlei ram tam nawn te ah an um rih hna. Vawlei ah 77,000,000 an um. Hindu 88%, Muslim, 6%, Christian 5.5% an si. Sri Lanka um Tamil pawl hi Sinhalese pawl nih an hrem tuk caah hriamnam tlaih in cozah a dohmi an si, an hruaitu pa cu Velupillai Prabhakaran a si. 1954, Nov 26 ah a chuak. Atu hi kum 54 a si cang. Amah nih Tamil New Tigers tiah 1972 ah dohthlennak a rak thawk. 1976 in LTTE min an thlen than. 1983 kum ah khan Tamil Tigers pawl nih Sri Lanka police 13 kha an thah hna. Cutikah Colombo um Tamil pawl kha Sinhalese Buddhists pawl nih tam lakte an thah hna tikah Vawleipi nih Tamil Tigers pawl sinah an tanh, cun Sri Lanka cozah kha biatak tein an mawhchiat. Cuticun, Tamil Tigers pawl hi Vawlei min thang cozah a dohtu buu ah an rak cang.

Kan pehthan te lai . . .

Pa Pum
Princeton

Thazaang

CIM Thawngtha
(May 24, 2009 Sunday)

Thawngtha chimtu: Rev. Si Thar
Caantlaitu: Pastor Lal Cung Awi

CIM thawngthabia aa hrawmmi zumtu u le nau vialte hna,

Salm catialtu nih cun “Bawipa hi zeitluk in dah a that ti kha nanmah tein va kawl cio hmanh u, amah chungah himte in a um mi cu a lung aa lawm(34:8),” tiah a ti. Nihin zong Bawipa cu pumpak kan cung cio ah a that zia kha a thar in ruat than hna u sih.

Thawngtha chimtu: Nihin i thawngthabia a kan chimtu ding cuYangon Lautu Baptist Church ah pastor a tuanmi Rev. Si Thar a si. A tu hi Korea ah Presbyterian College and Theological Seminary ah Th.D. ( Missiology) a tuah lioa si. Korea ram a phanh in a tutiang Chin Christian Fellowship, Korea ah pastor a tuanpiak hna. Amah hi keimah pumpak he zong kumli chung Baibal sianginn kan rak kai ti i, siangngakchia a hawi le nih kan u bantuk ah kan ruah i kan bochanmi le kan i zohchunmi a rak si. A nunning, a thinlungput, le Bawipa aa bochanning hi zumhawktlak le bochan awktlak ngaingaimi pasaltha pakhat a si. Dawtnak in Lianpi pa ti zong in auh khawh a si. Hi bantuk in CIM thawngtha chim dingin a caansunglawi a kan peknak cungah kan i lawm hringhran. Atu cu thawngtha chimtu kut ah kan caan kan pek cang lai. Thawngtha aa hrawmmi dihlak cungah Bawipa thluachuahnak tlung hram ko seh! Amen.

“Thazaang”

Bible thim mi:
1. Psalms 46: “Pathian cu kan i dawrnak le kan thazang asi.”
2. Habakkuk 3: 19 “Bawipa ka Pathian cu ka thawnnak hram asi.”

Lunglawmhnak: A thluachuah chung ah a kan hruai zungzal tu kan bawipa Pathian a min thangthat in um ko seh. Hi CIM online thlarau thazang laknak program ah tuzing caan a hmang kho mi zumtu unau pumpak nan cung cio ah kan bawipa Pathian nih thluachuah in pe cio hna seh. Hi caantha a ka pe tu, program tlaitu, kan Pastor Lal Cung Awi cung zong ah a hlei in lunglawmhnak ka ngei ti zong chim ka duh fawn.

Kan thim mi Bible biathiang he pehtlai in tuzing kan i ruah ding mi thawngtha bia lei ah kan lut colh hna lai.

Thazaang: Thazang kan ti mi hi nunnak chung in a chuak mi asi zungzal. Nun tung i thazaang ngeih lo ahcun santlai mi nun asi hnga lo. Cu thazaang ti mi cu dictionary ah kan zoh ahcun, Thazaang ti mi cu pumasa, thinlung, ziaza hna i an power asi tiah ati. A thi mi nih cun cu power cu a ngeih kho ti lo. Kan pum a nun lawng ah cu power cu a nung ve. Hi a cung i kan chimmi pumsa, thinlung, ziaza hna ah hin pakhat khat a bau, a zaw, tlam atlin lo ahcun minung pakhat ca i a za mi, a tha mi, a tling mi thazaang a chuak kho ti lo.

Minung i kan nunnak sullam a ngeih ter tu cu cu thazaang cu asi. Cu pumsa thawnnak,thluak fimnak le ruah khawhnak,ziaza thatnak thazaang hna cu hmang in Pathian dawt ding asi tiah Deut 6:6 nih fiangte in a kan cawn piak. Cu hna cu hmang in kan minung hawi dawt ding asi tiah John 13 nak nih a kan cawn piak than.

Hi “thazaang” ti min nih hin minung nunnak a sersiam i a dawh ter. Kan ram a sersiam i miphun zong a tundirh. Ni hin vawleicung ah ram minthang ram rum asi kan ti mi ram cheukhat hna hi an ram, an toh mi vawlei pi, a that tuk caah si lo in, a minung i“thazaang” kan ti mi nih cun an ram hi a sersiam i a tundirh ti mi cu zapi kan theih mi asi ko.

Ni hin vaw lei ramkip a cul dih ve cang mi Laimi phun i kan “thazaang” hi zei bantuk tahnak in ka tah i zei tluk tiang dah kan phan ti mi hi a biapi ngaingai. Hlan lio kan pupa hna miphun dang lak ah an rak i langh khawh venak cu ralkap rian ah a rak si i, cu kan pupa hna nih cun Union of Burma rawkral lo ding in an rak dirkamh khawh. Anmah le chan te ahcun pumsa, thinlung, ziaza thazang ah thawnnak an rak ngei i zohchun awk tlak in an rak nung. Miphun dang bawi pawl nih an miphun hawi cathiam le holh thiam tampi an um ko nain, ca le holh lei ah chambaunak tampi a ngeih mi kan lai mi theng te kha an nunnak himnak he aa sai mi an motor mawng tu le an bodyguard hna ah tampi an rak hman hna.

Ni hin kanmah hna chan ah Laimi zeidah kan lawh hna? Pumsa, thinlung, ziaza ah kan thazaang a thawng maw? Pakhat khat ah kan bau sual ahcun tlamtling lo in a nung mi “Laimiphun” kan si sual lai ti hi phan a um ngaingai.

Vawlei kan pumsa nunnak ah pumsa, thinlung, ziaza ah a dam i a thawng mi si i zuam uh sih law kan pu kan pa hna nih miphundang hna lak ah zohchun awh le tihzah awk tlak in an rak nun bang in ni hin kanmah hna nih vawlei miphun pi hna lakah hin kan “thazaang” langh ter ve hna uh sih. Johan 13 nih a kan cawnpiak mi tlin ter i zuam hram hna uh sih.

Kan thlarau nunnak zongah cu pumsa, thinlung, ziaza thawnnak “thazaang” cun kan Pathian daw in; kanmah nih Pathian thim mi miphun tiah kan i ti bantuk in, Pathian nih “Ka mi hna” tiah kawh mi si awk in nun i zuam hna uh sih. Deutronomy 6:6 i cawnpiaknak tlin ter i zuam hna uh sih.

Psalms ca tialtu le prophet Habakkuk nih an ti bangin Pathian cu Laimi phun i kan i dawrnak, kan thazaang le kan thawnnak si zungzal hram ko seh

Theihternak: May 24, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Ka Nun Lam Ah

Caan khatkhat ah mipi a thongthong nih kut zapei bengh in lawmhmi minung ah Bawipa nih a ka cawisan. A chel caan ah cun lungretheih harsat a tuarmi micheu khat bawm dingin tuanvo zong pek ka rak si i an mitthli tlak tikah a hrawmpitu ding zongah tuanvo pekmi ka rak si. Cawnpiaknak, chimphuannak le tuaktan, kawlhawlnak zong tuanvo Bawipa nih a rak ka pek.

Caan tampi ah thatnak in ka nunnak a khahter i dawtu tha zong a ka pek. Hawikom tha tampi he zong nuam tein ka nunnak a ka hmanter. A tluangmi lam phei ah nuam tein a rak ka hruai i harnak khuamui chung zong in a rak ka khamh. Zawtfah harnak chungin a ka luatter than i lunun ngandamnak zong a ka pek.

A caan ah cun lamphei in a khatmi lam ka lonh than tikah lam chukcho kai cu a phung hrimhrim a si. Kaa tinhmi lam ka phak hlan lo ah cun lam cu a tluang in a tha zungzal kho lai lo. A cho lai, a phei than lai, a chuk than lai, a bi lai i a kau ko rih lai. Sangah a ka cawi baltu Bawipa cu kaa lawm tuk tiah a cungah lawmhnak ka rak chim tawn bantuk in vawlei ri tiangin cu Bawipa lila nih a ka thlak than a si zongah kaa lawm tihi kei ka rian a si ko. Ka nunnak lamthluan ahhin thiltha he thil thalo he ka ton rih lai. Bawipa, hi lamthluan chungah teinak ka hmuh ah siseh, sungh zatlaknak ka ton ah siseh, nangmah he kan kal ti ah cun zei paoh hi ka tih hna lo ka ton ngam dih ko.

Pam Lungping Ngeih Lungawng

That hi kan duh dih cio i mi vial te nih duhdih mi zong a si. "Anih cu mitha a si" ti le "A thatuk, a fimtuk" ti cu kan duh cio ko nain cu title ngah cu a fawi bak lomi a si. Laiphung thluk lak ah pam lungping ngeih lungawng timi hi ka uar ngaimi a si. Ka sining he aa tlak ruang zongah a si men lai tiah ka ruah. Fim duh zongah, fim i cuh zongah zeihmanh ngeih lo cang ahcun fim khawh a si lo. Fim awk zong a tha lo. Fim thiam zong a si lo.

Santlai lo kan inn le kan lo ahcun mileng an kan len tikah tisa te serpiaknak caah cawhnuk le cini chim hlah kan zawtfah caan koko hmanh ah si cawknak tangka kan ngei lo. Cu ti a si ko mi chungkhar hna cu mileng, khualtlung zong dawt duh zongah dawt khawh a si lo i dawt awk an tha fawn lo. A poi taktak. Pathian riantuantu tampi zong len kai, vahvaih a tam i chiatnak, thatnak ton caan ah sawm a tam. Kal lo ah le a si kho lo i kal ah le kutput nih a hau colh fawn. Thlatin pekmi lahkhah nih a chimrel dingah a tam nain a zuannak hmanh theih a si fawn lo. Pathian riantuantu hna zong harsa tukmi cu nihin ah cun an man ti hna lo. Lungpin tertu pam le harsatnak kan doh hmasa lo ahcun kan Laitlang ah hin lung a awng kho hrim ti lo.

Kan Tuanmi Paohpaoh Hi Pathian Rian A Si

Laimi tampi kan lungput ah Pathian rian hi pastor le Reverend min aa bunh lomi he aa pehtlai lomi ah kan chiah lengmang tawn. Caan tampi ah cucu thil poi ngai a si. Pathian rian cu a thiangmi ah ruah a si i Pathian rian tiah kan ruah lomi rian a tuanmi cu zei paoh a tuah ko zongah a poi lo phun in kan kal pi tawnmi hi kan palhnak ngaingai a si tiah ka ruah. Laimi nih thlarau rian le taksa rian tiah rian hi a tlangpi in phun hnih ah kan then. Kan rian kan danter lawng si loin Laimi kan lungput ah kan nunning hrimhrim danter kan hmang. Zu, kuak, khaini le rit hainak a phunphun hna hi Pastor le Reverend min aa bunh lomi hna caah cun tuah phung a si tiah kan ruah nain pastor min aa bunhmi nih a tongh citcet ah cun a thlir bak in kan thlir tawn hna. Misual taktak ah ruah an si colh. A ngaingai cu thil thalo tuah cu a ho ca hmanh ah a thiang hlei lo i a ho ca hmanh ah a thur hlei fawn lo.

Myanmar Institute of Theology ah M.Div ka rak kai lioah Internship cu Shan ram ah kan kal hna. Shan ram kan ti nain Kachin tam u an umnak khua a si. Ka thinlung ah phundang piin khua a ka ruahter. A ruang cu an khua ah dawr zuar ni hi zarhkhat ah nithum a um i dawrzuar ni a si paoh ah cun pastor te zong dawr an zuar hna. Biakinn le biaknak he aa pehtlai mi rian paohpaoh cu anmah pastor te nih an tuah dih ko nain dawr zuar ni a si paohpaoh ah cun an mipi hna he hmunkhat ah riankhat an tuan ko. Mipi lei in zei tin nan ruah tiah biahalnak ka ngeih hna tikah an pawcawmnak caah cun rian an tuan ve ding a si tiah lungthiang taktak in an ka leh.

Voikhat cu an pastor pa nih internship a kalmi group pawl a kan sawm i Karaok dawr ah hla kan va sa hna. Wine an i cah i wine a ding kho deuh lomi caah fruit juice an kan cah piak. Kan va phak ah hin mino tete tampi an rak um i an vun kan humh in "saya, sayamah te an ra kan kianh hna lai" an ti i an tho dih. "Ziah hi pastor pa hi mah bantuk hmun hna ahhin a kan kal pi hnga aw" tiah keimah le keimah khua tampi ka ruat. A hnu ah cun an Khrihfa sining ka zoh i ka uar ngai hna.

Kan tuanmi paoh hi Pathian rian a si ka ti tikah kan zapi te hi pastor le hruaitu kan si dih lai ka ti nak a si lo. Chim duhmi cu kan office kan tuanmi cu aa dang a si nain nunpi mi nunzia (ethical life) ah hruaitu le hruaimi hi kan i dan awk a si lo. Pastor caah tuah lo ding tiah kan ruahmi cu pastor a si lomi zong nih kan tuah ve ding a si lo i, kan ca zong ah a tha lomi a si ve ko.

Cucaah kan tuanmi rian paohpaoh hi Pathian rian an si hna caah a thiangmi rian le a thiang lomi rian tiah rian hi phun hnih in then ding an si lo. Cu pinah Pathian pakhat kutchuak sermi minung ciocio kan si ko hna caah le kan zumhnak thawngin thiam a comi zumtu lawng te kan si ko hna caah, kan office aa danmi nih kan nunning a kan danter awk a si lo. Cucaah cun Pastor hna le mipi hna hi kan office ah kan i dang hna nain kan nunning ding phung ah aa dang ding kan si lo, aa khatmi kan si awk a si.

Samaria Mitha Pa Tuanbia Nih A Kan Cawnpiakmi

Luke 10:29-37 ah Samaria mitha pa kong Bawi Zisuh nih cawnpiaknak ah a hmanmi kan hmuh. Kan hngakchiat lio in kan theih lengmangmi tuanbia a si. A tuanbia cu kan theih lengmangmi an si ko caah ka tial ti lai lo. Damiah nih an thah dengmi pa cu lam ah a rak rilh ko lio ah lam ah khual a tlawngmi nih an hei hmuh pah i Levi mi pa le tlangbawi pa nih an lanh tak. Samaria mitha pa nih cun a zuan hnawh i a hei bawmh.

Tutan ah hin lungput phunhnih in langhter ka duh. Levi mi pa le tlangbawi pa thinlung chungah um dawh a simi cu mah pa kan bawmh ah cun kan cungah zei dah a tlung lai ti a si. An caah a biapi tukmi cu ka hmailei ah zei dah ka ton lai, hi mi pa ka bawmh ahcun ti hi a si. Cucu nihin Khrihfa mi tampi kan lungput zong a si ve. Kanmah, keimah timi nih hmun a lak dih i kan thinlung ah midang caah hmun a um tawn lo.

Samaria mitha pa lungput tu ahcun ka bawmh ahcun ka cungah zeidah a tlung lai ti si lo in ka bawmh lo ahcun a cungah zei dah a tlung lai ti tu hi a si i cu lungput nih cun chambau tuk in a ummi pa bawmh duhnak thinlung a ngeihter. Zisuh Khrih nih kan ca i a nunnak a pek zong cu hi thinlung ruangah a si. Cucu Khrihfami nih kan i nunpi dingmi kan nunzia le sining a si fawn.

Mi ka bawmh ah cun ka cungah zei sunghnak dah a tlung lai timi lungput nih thiltha tuah a kan donh tawn; a si nain, ka bawmh lo ahcun a cungah zei dah a tlung lai timi lungput nih cun thiltha tuah aa thim zungzal ko.

2 Korin

1 Korin bantuk in 2 Korin zong hi Paul nih a tial hrim ko tiah ruahmi a si. Zei tik lio ah dah tialmi a si ti belte cu chim a har tuk. Nain, 1 Korin a tial hnu kum zei maw chungah a tialmi in ruah a si. Cu caah 58 CE hnu tlawmpal hrawngah tial dawh a si bik ko. Baibal thiamsang cheu khat nih cun, 2 Korin kan timi hi cakuat pakhat lawng a si lo, cakuat pahnih asiloah pathum komhmi a si, an ti. Biakam Thar kong ah minthang a simi Rudolf Bultmann nih cun, Korin cakuat pahnih (1 le 2 Korin) ahhin cakuat pali aa tel a ti:

Cakuat A – 1 Korin
Cakuat B – “Mithli he Cakuat” (the tearful letter) (atu ah a um ti lo)
Cakuat C – 2 Korin 2:14-7:4; 9:1-15; 10:1-13:14
Cakuat D – 2 Korin 1:1-2:13; 7:5-16; 8:1-24

Nain, Bultmann nih cun 2 Korin 6:14-7:1 hi Paul nih a tialmi a si lo, midang tialmi an telhmi a si, a ti. Bultmann nih ruahnak a chuahmi ningin cakuat pali hi rel tikah Paul le Korin Khrihfa hna an i pehtlaihnak a thancho ning hi a langhter i, cu ning in rel cu a phu ngai. Cakuat pali ning hin a cunglei bantuk in rel lo ahcun, Paul catialmi hi pakhat le pakhat an i pehtlai lo, lung a buaiter ngaingai. Bultmann nih ruahnak a chuahmi hi sidawh ngaingai cu a si. Si dawh a lomi cu hlanchan catialtu (early scribe) nih cakuat C le D khi hei komh sehlaw, cu ahcun cakuat B khi zei rel loin um sehlaw a dawh (cakuat B cu a um ti lomi a si caah).

A si nain, thil si kho a um vemi cu, 2 Korin hi cakuat pawl komhmi si loin, 1 Korin bantuk in cakuat pakhat si ko seh law a si kho ve thiam ko. 2 Korin hi cakuat pakhat a si kho ko ti ruat buin a tanglei bantuk in a tunglang cu van khawh a si i cu nih cun Paul nih hi cakuat a tial tikah aa tinhmi zong a langhter:

1. Kuttlaihnak le Pumpak Hmuhning (1:1-11)
2. Korinmi Hna he Pehtlaihnak Thalomi le Mithli he Cakuat (1:12-2:13)
3. Pumpak I Runvennak! (2:14-7:16)
4. Jerusalem caah Phaisa Kholhnak [collection] (8-9)
5. A Nawlngeihnak a zuamcawhtu kha Paul nih a Leh hna (10:1-13:10)
6. Biafunnak (13:11-13)

2 Korin cakuat ah Paul nih Korin Khrihfa hna sinah a tialmi hi Paul cakuat hna lakah pumpak zong a si i, a ngaihchiatnak le lungfahnak a langhnak bik a si. Amah nih thawngtha a chimhmi hna lila nih an mawhchiat tikah Paul cu a lung tha hrimhrim lo. Hi cauk hi Khrihfa a simi paohpaoh nih rel hrimhrim awk a si. Zei cah tiah Khrihfa rian tuan tikah tonmi hneksaknak le harnak hna kha a langhter. Khrihfabu riantuanmi hna nih harnak le hneksaknak an ton tikah anmah lawng an si lo, ti hngalhthannak ah an rel hrim ding cauk zong a si fawn.

Vawlei Teitu Nun

CIM THAWNGTHA
(MAY 17, 2009)

Thawngtha chimtu: Pastor William Khen Chum Bik
Caantlaitu: Pastor Lal Cung Awi

CIM Thawngtha aa hrawmmi zumtu u le nau vialte hna,

Nan cungah daihnak um hram seh. Nihin i thawngthabia a kan chimtu cu Chin Christian College ah Lecturer a tuan liomi Pastor William Khen Chum Bik a si. A mah cu Pathian nih thlua a chuah i thawngtha chimnak in siseh, Baibal cawnpiaknak in siseh, ca tial lei in siseh a tu lio kan lairam Pathian riantuantu mino hna lakah a thiam ngai ngaimi le minthang ngaimi asi. Bible Conference le Training tuahnak hmun tampi zongah a cawnpiaknak hi an duh ngaingai tiah thawng kan theih. Biakamthar hngalhnak bawmtu cauk thatha uk hnih zong a tial. Naite ah Johan Thawngtha hrilhfiah volume one zong a tial i a lim ka a si. Nihin i thawngthabia a kan chimhmi zong a tha ngaingai i a dih tiang rel kawh rak i zuam cio hna u sih. Hibantuk in CIM thawngtha chimnak ah a caan sunglawi a kan pekmi cungah lawmhnak chimcawkko kan ngei. A tu cu thawngtha chimtu kut ah caan kan pek cang lai.

VAWLEI TEITU NUN
(Jn. 11:9-10; 38- 39a, 41,43-44)

Jesuh nih cun,"Ni khat chungah suimilam 12 a um a si lo maw? Cucaah chun ceu ah mi cu aa chawh ahcun a ril lo, zeicahtiah hi vawlei ceunak kha a hmuh. Sihmanhsehlaw zan i aa chawh ahcun a ril, zeicahtiah mipa cungah khan ceunak a um lo," tiah a ti.

Jesuh cu a hrum ruangmaang than i thlan ah cun a va kal. Cu thlan cu lungkua a si caah a khar ah lungpher an khar. Jesuh nih, "Lungpher hi thial tuah u," tiah a ti hna. . .Lungpher cu an thawn i Jesuh cu van a cau i, "Ka pa ka bia na ka theihpiak caah na cungah kaa lawm. . . Cu bia a chim dih in aw thangpi in a kawh i, "Lazaruh ra chuak tuah," tiah a ti. Mithi pa cu a kut le ke ruak puan zualnak le a hmai khuh puan he khan a hung chuak. Jesuh nih, “Phoih ulaw kal seh,” tiah a ti hna.

Biatlangvan
Ruah lopi in caan tha ka hmuh ve caah kaa lawm ko. Nanmah caah sungh si sual lai bel ka phang. Paul Knitter nih, Nihin kan chan ah hin kan hnathlam ah darkhing pahnih a thang peng i cucu Ralrinpeknak Dar (Alarming Bell) le Sawmnak dar (Invitation bell) an si a ti bang nihin kan chan le kan caan ah hi dar thawng hi theih peng kan herh. Cucaah Jesuh nunning le Lazaruh thawhternak hin cu darkhing kong, caan kan hmanning kong le, teinak le nunnak kong chim ka duh.

Lazaruh a thawhternak hi Bawi Jesuh nih a nun chung i a tuahmi a donghnak hmelchunhnak a si. A sau bik zong a si i thah ding khua an khaannak a ruang bik zong a si fawn. Hi Lazaruh thawhternak kong hi biakam thar cauk ah bia har bik a si ti usilaw a palh tuk hnga lo. Zeicahdah tial hmasami thawngtha cauk pathum ah hi tluk a biapimi kong hi a um lo. Hi bantuk mithi thawhternak hi thawngtha cauk dang ah Jairus fanu le nuhmui nu fapa a thawhternak tiin kan hmuh ve ko nain annih hi an thih kate ah a si. Asinain Lazaruh thawhternak hi cu nili hnuah a si. Palestine khuati umtuning hi a lin ngaimi a si caah nili ah hin cun an ruak hi a thu ngai cang. Ni thum chung hi cu a thimi pum chungah luh than dingin thlarau hi aa zuam nain ni linak ah cun a hmai zong aa thleng dih cang i a thut zong a celh ti lo caah a thlan hin a chuak cang tiah an zumh. Cucaah tuanbia bantukin an rak chimmi pakhat ahcun Lazaruh hi a thut hnu i thawhtermi a si caah kum 30 a nung chap nain a hmai a panh ballo an ti. Cucaah Lazaruh thawhternak hi a taktak a si ti a zum lomi hna nih an phisin nak cu:

a) Lazaruh hi thih taktak loin mah hngal loin a um caah a si (in a trance) an ti. Hihi cu zumh a tlak lomi a si.Ni li chung mah hngal lo in thlan i um cu a si kho lomi a si.

b) Cun Renan nih cun Lazaruh thawhternak hi hlennak in a chuakmi a si, a ti fawn. Asinain a donghnak ah cun amah Renan hrimhrim nih ka palh a ti.

c) Cun Lazaruh ti can ah hin Jesuh dawtmi (philos) ti a hman lengmang. (John 11:3, 36, etc.) Cucaah hihi pumpak Lazaruh si loin Jesuh dawtmi Khrihfami vialte can ah hman in zumtu vialte thawhthannak kong cawnpiaknak a si, a timi zong an um ve.

d) Cun Loisy nih cun hi nili tiang vui a si cang nain a tho thanmi Lazaruh nih hin Bawipa Jesuh ratthannak hlan i kum thongli chung thawhthan kan hngahnak hmelchunhnak a si a ti. A zei hmanh hi zumh tlak an si lem lo. Zeicahtiah Johan nih ca a tial tikah a si tak lomi kha phuahcop in a tial bal lo i a tak a simi tu kha tinhmi le hmelchunhnak ngei in a tial tawn caah hi hmelchunhnak chungah Johan tinhmi thil biapi a um ko ti cu a fiang i cu tu cu zoh kan i zuam lai. Cang 44 bak a um caah ah a dihlak fianter cun chun ni kan tla, zan khua kan dei hnga caah kan caah a biapi deuh ti ka ruahmi tu kan vun char hna lai.

1) A hmasa bik ah Khrihfa kan si bantukin zei kan tuah lai poahah thla kan cam hmasa cio lai tiah ka zumh i thla kan camning kong hi chim ka duh. Mari te innchungkhar ah hin Bawi Jesuh zeitluk in dah a ngam i Bawi Jesuh nih zei tluk in dah a dawt hna ti hi Johan thawngtha ah hin fiang khun in kan hmuh. Thawngtha cauk dangning cun Bawi Jesuh riantuannak hmunpi (center) hi Galilee a si i Johan ah cun Galilee si loin Judea, abikin Jerusalem ah a si. Jerusalem le Bethani khua hi khan hnih dengmang a hlat. Asinain Jerusalem ah riah duh loin hi Bethani khua ah hin a riak lengmang.

Hi ruangah hin zum lotu hna nih Jesuh kong baisakup an tuahmi ah cun Jesuh le Mari an i duhnak, a u Martha he a kemhnak hna le a u Martha nih a nau Mari ruang i Jesuh a va tuksawhnak zong kha a nahchuah caah a si, tiin a hmaan loningpi in an thlak. Asinain hihi cu zumtu hna nih kan zumhmi a si lo i Mari le Martha te chungkhar cu Baibal nih a chim bantukin a dawt hna ti tu cu kan zumh. (Jn.11:5) Cucaah an ta Lazaruh a thih tikah an bochanmi a dawtu hna Jesuh cu bia an cah. Phun dang in chim ah cun thla an cam.

Asinain Jesuh hi rak ra seh tiah bia an cahmi le kan tuahpiak an timi hallei kan hmu lo. Thawng tu an thanh. Asinain kal loin a um hlei lo i a va kal i a va thawhter than ko. Phundang in kan chim ahcun halnak nakin an i hawikomhnak le an inaihnak nun tu kha an i bochan deuh. Cang 41 nak i Jesuh thlacamnak kan zoh tik zongah halnak si loin Hawikomhnak chungin a chuakmi hnatlaknak tu a la. "Ka Pa, ka bia na ka theihpiak caah kaa lawm," a ti. Cucu zumtu hna nih cawn awktlak taktak a si. Voi tampi cu nun i i hawikomhnak, a duhnak tuahnak nakin chim le thlacam rumro i rinh hi palhnak ngan ngai a si. Thlacam ngai tung a duhnak tuah tung lo hi a poi taktak. Cucaah thla cu kan cam lai. Asinain i hawikomhnak le a duhnak tuah hnuah cam a herh. Nun in kan i hawikomh taktak le tuah u a kan timi ka tuah taktak ahcun bomh loin a kan um lai lo.

C.F. Andrew nih ralpi pakhatnak lioah hawikom tha tuk ralkap pahnih kong hitihin a tial. A hawipa pakhat kha kuan hma fak tuk a in caah midang nih an tlik taak dih. Asinain a kawipa nih cun kuan le zen lakah a lawn hnawh, a va kawl i a hawipa cu a va chanh. Cu lioah hma ingmi a hawipa nih a zoh i Ka kawi, Na ra lai ti ka hngalh ko a ti., a ti. Kan nun in kan i naih taktak ahcun herhnak le harnak caan ah Jesuh nih a kan rat hnawh peng ko ti hi hnangamnak tha bik a si.

2) A pahnihnak ah caan kan hmanning kong hi chim ka duh. Jesuh caan hmanning i cawn kan herh ko tiah ka ruah. Hi tluk a riahcaamnak le a dawtmi hna chungkhar nih an ta a zawtnak kong bia an cah tikah hin a rannak in Jesuh hi a kal awk a si. Asinain ni hnih a caam rih a ti. Cu bia an cah tlawmpal ah Lazaruh hi thih dawh a si i Jesuh tu cu Jordan tiva khatlei ral Johan nih tipil a pek hnanak hmun ah khan a um ko, a ti. Cucaah Judea lei a rat i Jesuh Bethany a va phanh ahcun an vuinak ni li a si cang a ti. Hihi a caamnak hi a ruang tampi an pek.

A thihnak a sau hnuah a thawhter tikah Jesuh thilti khawhnak an zumh deuh nakhnga caah a si a timi an um. Asinain hihi Johan nih Jesuh khuaruahhar tuahmi hmelchunhnak ah hi bantuk khuaruahhar in zumh hi aa timhmi a si ballo i Jesuh hmelchunhnak tuahmi hi anmah le caante an ngei ti tu hi a si deuh. Johan nih cun Jesuh cu Pathian sinin a rami a si i minung nih a tuahmi hi an uk kho lo, Pathian program ning in Pathian thlah hnawhchan rian a tuan ti tu kha fiangte in langhter a duh tawn. Jn 2:3 ah Cana khua ah a nu nih, Mitsur zu a dihnak kong a chimh tikah a tuah colh lo. "Ka caan a phan rih lo," a ti. Jn 7:1 zong ah A unau hna zong nih Jerusalem kal an fial kho lo. Hihi chimh a ngai lo, a lungkhawng tinak si loin Jesuh hi minung duhning in mawng khawhmi le riantuantu si loin minung thatnak caah Pathian program ning in rian a tuantu a sinak langhternak a si.

Asinain a caan a phanh tikah a kal. Judea peng ah kal usih a ti (11:8) i a zultu hna nih Kan hnulei ah lung in cheh an in timh a si lo maw? Cu ka ah cun maw kan kal ko lai an ti. A zultu ruahnak cun Judea ram i kal cu Jesuh caah mah le mah thah (Suicide) bantuk a si, tiah Barclay nih cun a ti. Thomas nih Amah sinah va thih awkah kal ve usih a ti rihmi nih hin zei tluk tihnung dah a si ti a langhter khun.(11:16)

Hi kong hin Johan catialtu nih fiangte in cawnpiak a kan duhmi cu Jesuh nih a caan cu sullam ngeite in a hman i harnak a hrial lo, a thim tu in aa thim ti hi a si. Jesuh sunparnak (glory) le Jesuh temhtuarnak (Cross) hi then awk a tha lo. Cucaah Bawi Jesuh nih 11:4 ah Lazaruh a thihnak thawng in Pathian Fapa nih sunparnak a hmuh lai, a ti tikah Lazaruh ka thawhternak hin an ka zumh lai, i Pathian an thangthat lai, tinak lei nakin an ka thah lai, tinak tu a si deuh. Zeicahtiah Lazaruh thawhternak hin an zumhnak nakin thah an timhnak tu kan hmuh. Cucaah Johan nih Jesuh hlorh a sinak a chim paoh ah vailam cung i hlorh a sinak tu a chimduhmi a si, an ti tawnnak a si. Hi kong hin Johan nih a Khrihfabu cawnpiak a duh bikmi hna cu sunparnak le intuarnak hi then awk a tha lo ti hi a si. Temhinnak nih hmai a sak lomi sunparnak cu Khrih sunparnak he aa ralkahmi a si.

Jesuh nih a zultu bia a lehmi hna Ni khat ah suimilam hleihnih a um a si lo maw? a ti. Hihi sullam thukpi a ngei (John 11:9) Judahmi ni relning cu chun suimilam le zan suimilam an then i suimilam 12 hi chun nikhat a si i zan khat zong a si fawn.

a) Cucu suimilam 12 cu Pathian nih ceunak caah a za in a sermi a si ko i cucu thate in hman ahcun a za ko. Bawi Jesuh nih hin ka va kal lai i hrial khawh loin ka thi taktak ko lai. Asinain kum 33 te lawng nun hi Pathian pekmi caan a si i a chambau lo. Thate in a hman tikah vawlei khamhnak rian a lim ko. Atu hi kum 33 bak ka si ve. Jesuh chan cun thih za bak ka si. Asinain Vawlei caah khrihfabu caah ka thathnemnak a um rih lo. Cucaah, "Zei tluk sau nakin zei tluk sullam ngei in dah kan nun ti tu hi a biapi deuh," tiah Seneca nih a rak chimmi hi Jesuh nun ah a dik tuk.

b) Amahbelte cu chun suimilam 12 cu a zami a si ko nain sauh khawh le tawih khawh a si ve lo. A dih cun zan suimilam 12 a ra ve i rilhnak caan a si ve. Jesuh hi Pathian ukmi le Pathian rian zumh tlakte in a tuan i a caan sullam ngeite in a hmangtu a si. Pathian nih a kan pekmi chun suimilam 12 hi sullam ngeite i kan hman lo le Bawi Jesuh ceunak kan i vanh lo ahcun zan suimilam 12 a ra lai i kan ril ko lai. Kan caan hi kan sauh kho lai lo. Hman thiam taktak kan herh.

c) Cun Jesuh nih rilh a timi hi kannih nih rilh kan timi he aa dang. Jesuh cu a zultu nih an in thah lai, an ti bantukin Judea a kal ruangah an thah ko. Asinain cu thah cu a caah rilh asiloah thih a si lo. Minung cu ceunak chung i a um ko ahcun a ril lo, a ti. A thih hi a sungh, a rilh le a loh si loin a sunparnak a langhnak tu a si. Jesuh ceunak chung i kan um ko ahcun sungh hi sungh a si lo i thih hi si loin thlentu a si. Cu thlen hmanh cu sunparnak pum i i thlen a si. Thahmi Jesuh nakin a thattu Judah upa hna tu kha a thimi le a rilmi cu an si. Zeicahtiah ceunak an ngei lo. Baibal nih nun a timi hi taksa pum dam, thawchuah men le cawlcangh khawh hi a si lo. Bawi Jesuh in Pathian nih a run phuanmi vancung nunphung kha nun hruaitu le ceunak i hman tu kha a si deuh.

3) Cun a pathumnak ah Caan hman thiamnak le harnak i thimnak nih ralthatnak a chuahter ti chim ka duh. Lazaruh thawhter ah a kal bantukin thih dingah a kal zong a si chih tinak a si. A hmaanmi kong i a ral a that taktaknak kan hmuh. Minung hi kan ral a tha tawn ve ko. Kanmah caah, kan thin a vun hun tuk lioah cun duak tiah thih zong kan ngamh tawn taktak ve ko. Asinain Bawi Jesuh ralthatnak tu cu midang, a taphrammi caah, dawt a tlak lomi vawleimi caah a si i duak ti i thin bahlok i thih ngamh zong si loin nihnih chung ruah ciammaam hnu le a hmaan ko, thih a phu ko tiin lungthawhnak le thinhunnak in a semmi si loin a Pa duhnak ruat bu in a chiatha thleidannak chung i a chuakmi thih fuh ngamh ralthatnak a si. Hi bantuk ralthatnak hi kan herh bikmi a si.

Voi khat cu tilawng pakhat hi thlichia nih a choih i lung ah heh, tiah a den. Lawng khamhtu (lifeboat) an hei auh colh. Cu tikah tlangvalpa pakhat nih tar deuhpa kha, "Kan kal lo ah a tha lai, khamh ding i kan kal ahcun a nung in kan kir ti lai lo," a ti. Tar deuhpa nih cun, "ka nau kan kal ko lai, bawmh a kan haltu aw hi kirnak lei aw a si lo i, kalhnawh ding bawhnak aw a si," a ti. Thiltha kan tanh lai, tiin a phichuak le harnak ton ding kong rumro ruah nakin a herhnak tu zoh in zuan hi zumtu rian a si tawn.

Socrates hi dinnak kong a chim ruangah thong ah an thlak. Thah ding a si lai ni ah nawlngeitu nih thah an sian lo caah zaam an fial. Asinain a duh lo, i an thah. A thih hnu kum 200 ah Epictatus nih Socrates hi rak zaam sehlaw a rak thi hnga. Biatak a dirpi i a zaam lo caah a takpum cu a luan cia kum 200 ah a thi cang nain nihin tiang Socrates cu a nung peng a ti. Jesuh nih Lazaruh a nunternak hi a thihnak hram a si kan ti cang. Midang nunter dingah amah a thi. Amah tu cu aa kaltaak ko. Cucaah nihin tiang a nung peng ve.

4) A palinak ah thinhun thiam kan herh. Atu nai kan vun relmi Jesuh cu a hrum ruangmang a timi hi Bultmann le Hoskyns fianterning ah cun Krik holh in embrimaomai a si i hrenmi rang tumpi nih aipuan le tehpah in a hnar a phitmi biafang khi a si. Cucaah hihi ngaihchiatnak si loin thinhunnak i hmanmi biafang a si, an ti.

Abikin thihnak hi Satan riantuannak nih a chuahtermi a si caah cu satan riantuannak cung i a thinhunnak a langhternak a si i thihnak le cu thihnak nih a chuahtermi harnak timi cu Satan sinin a rami a si caah Jesuh hi a thin a hung i a hrum an ti duhnak a si. Cu Satan riantuannak cu a tei ti hi Lazaruh a thawhternak ah hin a lang an ti. Cu dih cun aw thangpi in a vun kawh a ti i a biafangning cun "A au" (shouted) tiin leh ding a si hnga. Hi biafang hi Krik holh in "kraukazein" ti a si i biakam thar ah voi 8 lawng a um i Johan ah hin voi 6 bak a hman. Voi 4 cu Bawi Jesuh a thih lai i Judahmi hna nih "that ko u" tiin an aunak biafang ah khan a hman. Cucaah hi biafangte hin catialtu nih fianter a duhmi cu minung aunak aw cu Jesuh thihnak a sinak le Jesuh aunak cu minung thawhthannak asiloah nunnak hmuhnak a sinak aa ralkahnak langhternak a si, tiah Brown nih a ti. Minung thinhunnak cu a phichuak thihnak le rawhralnak a si nain Pathian thinhunnak tu cu a thiangmi dawtnak in aa semmi thinhunnak a si caah vawlei damnak le minung nunnak hram a si ti biatak a kan cawnpiaktu a si fawn. Hi thinhunnak le aunak hin Lazaruh a thawhter. Cucaah minung thinhunnak mah zawnruahnak chungin a chuakmi thinhunnak hi tei i Pathian thinhunnak i ngeih cio kan herh. Kan thin a hun khawh lo ahcun teitu kan si kho lai lo. Kan sining kha ruah in vawlei duhnak tuk in kan nun i cu nun nih a kan thahnak cungah thinhun in Pathian thinhunnak in tei kan herh.

5) A donghnak ah kan ruak zualnak puan phoihpiak kan herh ko ti hi chim ka duh. Jesuh nawlpek bantukin Lazaruh cu a hung tho taktak. Teinak nun kan ngeih khawhnak caah a hmanmi thlacamnak, caan hman thiam, ralthat thiam le a thiangmi thinhun thiam kan herh. Nain a za rih lo. Lazaruh cu a ruak zualnak thuampi he a tho. Cucaah Jesuh nih, Phoih ulaw kal seh tiah a ti. Judahmi hi an thih tikah Iziptmi bantukin thu lo dingin a i tuah lo. Ruakpuan zualnak tu in an pum le an kut kha fek tein an temchih hna i an ke zong hri in an tem hna. Cun Laimi bantukin an kha in hri in an lu ah an tem fawn hna. Cucaah cu ruakzualnak le temnak hri he zeitindah a thawh khawh ti hi khuaruahhar ngai pakhat a si.

Asinain hihi a biafang in lak ding a si lo. Jn. 20:6-7 kan rel ah cun Jesuh nih ruakzualnak puan kha a kal taak hna i ruakzualnak puan loin a tho ti kan hmuh. Hi nih hin Bawi Jesuh cu taksa thihnak a tong ti lai lo i ruakzualnak puan a herh ti lonak a langhter an ti. Asinain Lazaruh thawhternak cu zungzal nunnak hi kan nun chungin aa thawk cangnak hmelchunhnak a si i a taksa pum tu cu a thih than rih lai caah ruak zualnak puan he a tho. Phun dang in chim ahcun vawlei thil he a then kho rih lo. Asinain zumtu hna caah Lazaruh thawhter in luatnak a thanh cang caah vawlei taksa pum herhnak le thihnak nih a pek khawh tawnmi khan i phoih i vawlei thil nih harnak pek khawh lomi, temtawntu phoihpiak si kan herh.

Cucaah kum zabu 19nak i Lutheran Baibal thiam (theologian) Kohlbrugge nih a thih lai ah hitihin bia a rak chim taak:

Ka thih tikah hin ka thih a si lo. Cucaah mi pakhatkhat nih ka ruhro a hmuh tikah cu ka ruh ro nih cu pa cu, 'Mit ka ngei lo nain Pathian cu ka hmuh ko, hmur ka ngei lo nain kaan hnamh ko, lei ka ngei lo nain amah cu ka thangthat ko. Ka ruh hi an car an hak ko nain a dawtnak chungah ka nem, ka tii dih i Pathian ramri, Paradise ah ka um ko, harnak vialte kha an lo dih, cucu a dawtnak in a kan tuahpiak,' tiah thawngtha chim te seh, a ti.

Hihi a dik tukmi a si. Cucaah Lazaruh thawhternak nih hin hlanlio a luan cia kum 2000 lioah Bawi Jesuh nih mipa pakhat Lazaruh cu a thihnak ni linak ah a thawhter ti men kha a kan cawnpiakmi a si lo. Jesuh hi nihin zongah nunnak thar petu le mithar a sertu a si ti biatak a kan cawnpiaktu a si.

Cucaah kanmah inn lo rian ah teinak kan hmuh hi a za lo. Kan umkalnak kip ah vawlei thil temtawntu in i phoih i vawlei a teitu si kan herh. Vawlei nih mi tampi, pastor tiang a temtawn hna. An teinak kha vawlei thil ah an zuar. Cucaah khoika ka um paoh ah vawlei a tei i vawlei thil in aa phoih khomi, le Pathian duhnak tu in aa temtawn i a thothanmi nun aa ngeihmi kan herh.

Biatlang komhnak
Cucaah nihin thawngtha nih a kan cawnpiakmi cu:

1. Pathian duhnak tuah buin, Pathian he i hawikomhnak chungin a chuakmi a hmaanmi thlacamnak he Pathian he i hawikom usih.
2. Kan caan hi suimilam 12 kan ngei. Cucu a zami caan a si ko. Asinain sauh khawh a si lo caah Muihnak a phanh hlan ah teinak hmuh i zuam usih.
3. A hmaanmi ralthatnak, vawlei damternak, mah nun thih in midang nunnak a petu ralthatnak i ngeih usih.
4. Mah ca si loin vawlei teinak caah a thiangmi Pathian thinhunnak i ngeih usilaw,
5. Vawlei temtawnnak in aa phoihmi i a tho thanmi nun cu Jesuh sinin i lak hna usih ti hi a si, Kaa lawm.

Theihternak: May 17, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Minung Kan Thinlung

Voikhat cu Laimi pakhat nih bia a ka hal. "Na ca na dih cang maw?" tiah a ka ti. "Ka dih ko cang, Pathian dawtnak thawngin," tiah ka leh. "Na dih ding hrimhrim a si, thal in pei na tial cang cu" a ka ti. Ka dih ka ti i aa nuam rua lo tiah ka lung a tha lo ngai amah a dih ve lo i a si theu lai tiah ka thinlung te in "aw biachim kaa palh maw" ka ti khua ka ruat ngai.

Thla hnih hrawng a rauh ah amah thotho nih cun "Na ca na dih cang maw?" tiah a ka hal than. Um kan hnulei ka lehmi kha a lung aa nuam deuh rua lo si kaw atu cu phundang in ka leh tuah lai tiah ka thinlung in ka ruat i "Ka dih rih lo, ka cawl cuahmah lio pi a si" tiah ka vun leh. Aa thawh i "Nikum thal in na tuah cang i atu tiang hmanh i dih khawh lo cu," a ka ti hoi ko. Khua ka ruat i ka khuaruah a har tuk lawm mam.

Ka dih ka ti ah le na dih ding si tuan tuk in pei na catial na thawk cu a ka ti. Aa nuam deuh rua lo tiah ka dih rih lo ka ti ah le na tialnak a sau tuk cang na dih bal lo ti a si hoi. Um . . . ka thaw fak pin kai chuah. Zei ti chim poh ah a thinlung ah ka chimmi leh ding in ai ready mi cu negative lawngte a si. Cu caah tuhnu cu a ka hal than sual zong ah "nangmah bantuk ka si ve ko" ti dah lo cu chim ding ka ngei ti rua lai lo.

Mi pakhat thangchiat hi cu kan i olh ngai nain mi pakhat thangthatnak bia kaa khat te chim cu kan ca cio ah hin a har ngamsam ko rua. Khua a ka ruahter ngaimi cu i dawt lem tung lo ahcun pakhat le pakhat konglam zong hi i hal lo le i theih pi lo ah pei a rak that deuh hnga hi timi hi a si. Minung kan thinlung hi kan pumchung ah tihnung bik le a zer bik cu a rak si hrimhrim ko.

Theihternak: Bia a ka haltu thangchiatnak ah tialmi si lo in kan ca cio ah ralrinnak siseh ti saduhthah he ka tialmi a si. (Pathian nih pawngkam mi hmang in cawn ding le cawnawk thil tampi a ka pek tawn. A caan caan ah cun a fakmi lam ah, a caan caan ah cun a nuammi lam ah le nihnak lam ah, a caan caan ah cun mitthli lak ah Bawipa nih a ka hruai i a ka cawn piak. A si nain ka tuar khawh lo tiangin harnak a ka tonter rih lotu le a ka kil vengtu cu amah Pathian lila a si caah ka cung i a tuahmi hna ruah tikah lawmhnak chim lo in ka um kho lo.)

I Korin

1 Korin hi Paul nih a tialmi a si ko tiah, al awk um lo tein, zumhmi a si. Hi cakuat nih hin hlanchan Khrihfabu kong le sining kha a langhter ngai caah biapi tuk a simi cakuat a si. Lamkaltu cauk nakin le a dang Paul nih a tialmi cakuat hna nakin, hi cakuat nih hin, hlanchan Khrihfabu hna an nunning, an tuahsernak le an cawlcanghnak (struggle) hngalhnak dingah thlalangawng nganpi in a kan on piak. Hlanchan Khrihfabu i an cawlcanghnak hna hi nihin Khrihfabu nih kan tonmi le kan cawlcanghnak an si ve caah hi cakuat hi a biapit khunnak cu a si.

Khrihfabu ah a cangmi buaibainak (problems) kha remhchun (correct) dingah Paul nih hi cakuat hi a tialmi a si. Paul nih 56 CE hrawng ah a rak tialmi cakuat a si i, Paul nih hi Khrihfabu hi cu hlan kum 5 lio hrawngah a rak dirhmi a si. Cu caan tawite chungah cun buaibainak tampi a chuah tikah Paul nih hi cakuat hi a tialnak cu a si. Hi buaibainak hna i an hrampi cu Korin Khrihfa hna i siasal biaknak (paganism) in Khrihfa ah an cannak hi a sau rih lo caah a si. Korin khua hi hlanchan vawlei ahcun thatlonak le sualnak in a khat bikmi pakhat a si. Hi khua ahhin a tha lomi thil cu an tling ngawt. Siasal biakinn (pagan temples) a za leng a umnak khua a si, cu biakinn hna ahcun nupa sualnak kha duhduh in an rak tuah. Cu bantuk thil sining ah, Paul nih thawngtha bia a rak chim i, Khrihfa a rak cangmi an si. Sihmanhsehlaw, vanchiat ah, a hlan i siasal biaknak i an tuahphung le tuah tawnmi kha Khrihfa biaknak chungah an luhpi i, an cawh chih ai. Cu nih a chuahpimi cu, Khrihfa phung zong si lomi, siasal phung zong a si lomi biaknak asiloah zulhphung kha a chuahter.

Paul nih 1 Korin ah cu cawhhnulhmi (syncretism) kong cu a chim i, Khrihfami kha a hlan bantuk in ziaza tha ah an kir thannak hnga aa zuam. Hi cakuat tunglang pi nih Paul nih zei dah a duhmi a si i aa tinhmi a si ti kha fiang ngaiin a langhter:

1. Kuttlaihnak le Khrihfa Nun Theihter Thannak (1:1-9)
2. Khrihfabu Chungah Thencheutu Phu Pawl le an Chuahtermi Thencheunak (1:10-4:21)
3. Cawlhnulhmi Nunning [Syncretistic Lifestyles] (5:1-11:34)
4. Ziaza Thalo caah Chiatserhnak (12:1-14:40)
5. Thihkhawhlonak (immortality) kong ah Ziaza Thalomi an i Tlaklonak (15:1-58)
6. Thawhlawm – Thlarausinak Taktak Kong ah Langhtertu (16:1-18)
7. Forhfialnak (16:19-24)

Paul nih tha tukin cakuat a tial i Korin Khrihbu nih an tonmi buainak kha phisin aa zuam nain, aa zuam tluk in hlawh a tling lo. Cu caah, a rauh hlan ah Paul nih thawng a theihmi cu Korin Khrihfa hna an sining cu a hlan nak hmanhin an zual deuh ti a si! Cu nih cun cakuat dang tial a hauhter. Cu a tialmi Paul cakuat belte cu a tlau i nihin ah zei a tial ti kan hngal kho lo. Paul nih Korin Khrihfa bu kong thawng a theih than. Cu ahcun, Korin Khrihfabu ah thatnak lei in thanchonak a um tiah an ti caah Paul cu aa lawm ngaingai. Cu thawng a theih dih tikah Paul nih 2 Korin hi a tial.

Rel Sawhsawh Ding

1. Sayamanu pakhat nih a voikhat nak bik class a kai ni ah, a siangngakchia kha psycho a rak cawnmi hmangin biahalnak a tuah hna: "Nan lakah kei cu ka hrut tiah aa ruatmi nan um ahcun dir uh" tiah a ti hna i, second tlawmpal a rauh ah Jonny timi ngakchia pa te cu a dir. Sayamanu nih cun "Jonny, ziah na dir, ka hrut tiah maw, na ruah tak?" tiah a hal. Jonny timi pa nih cun, "Si hlah, ka hrut tiah ka ruat lo; nain, nangmah lawngpi dir cu ka siarem lo i kan dirpi" tiah a leh :) :)

2. Sunday School kainak in inn a phanh cangka in ngakchia pa nih a pu cu, "Ka pu, Noah he khan tinbaw cungah na rak um ve maw?" tiah a hal. Tarpa cu a lau ngai, nain a tupa cu, "Noah he tinbaw chungah ka rak um lo" tiah a leh. "Asi ah, ziah ti ah na rak tlak lo?" tiah ngakchia pa nih a ti. :) :)

Rom Cakuat

Rome Khrihfabu sinah Paul nih a tialmi cakuat hi Biakam Thar cauk vialte lakah a min thang bikmi pakhat a si. Hi cakuat hi Khrihfabu tuanbia ah minthang a simi Augustine, Martin Luther, le Karl Barth te pawl nih an theology caah a hrampi in an hmanmi a si. Khrihfa tampi caah hnemhnak, thazaang laknak, le thazaang peknak hrampi a si. Baibal cauk vialte lakah duh bikmi le chim tam bikmi pakhat a si.

Hi cakuat hi zei caah dah tial a rak si? Zei tik lio ah tial a rak si? Khoika ah dah tial a rak si? Aho nih dah a tial? A hnu bik biahalnak in kan thawk lai, zei caah ti ahcun a leh dingah a fawi bik. Hi cakuat cu lamkaltu Paul nih a rak tialmi a si. Paul nih hin Korinh khua i a rak um lio ah 57 CE hrawngah a rak tialmi a si. Leh dingah a har bikmi cu zei ruangah dah a rak tial timi biahalnak hi a si. Sidawh a simi cu, Paul hi Rom khua a phan bal lo, nain Jerusalem i a ummi Khrihfabu caah fund a kawlpiakmi hna kha Jerusalem ah va kalpi i, cu hnu ah khualtlawn aa timhmi ah Rom Khrihfabu hi tlawn hna dingin aa tim. Paul nih hin Rom khua hi a tlawn taktak; nain, mi luatmi dirhmun in si loin thongtla pakhat dirhmun tuin a va phan. Cu caah, Paul nih Korinh i a um lio, Jerusalem a kalnak lampi ah Rom khuami hna sinah amah le amah theihternak tuahnak dingah le amah theology kong theihternak tuah dingah a tialmi a si. Cucu a tialnak chan cu Rom i a ummi Khrihfa hna nih Paul nih zei dah a cawnpiak i, zei dah a zumh ti kha an sin i a phanh hlan ah an hngalh chung nakhnga caah a si.

Hi cakuat hi Biakam Thar i Paul nih a tialmi cakuat pawl lakah a hmai bik ah chiah a si nain, Paul nih a hmasa bik ah a tialmi cakuat cu a si lo. Paul nih a tial hmasa bikmi cu 1 Thessalon a si.

Rom cakuat hi thil kong pahnih cungah tialmi si dawh a si. Chim duhmi cu dal 1-15 tiang zoh tikah pehtlaihnak le ikhahnak (unity) an ngei nain, dal 16 nak hi a dang tein tialmi siseh law a dawh. Sidawh in ruahmi pakhat cu Paul nih hin a biapimi (main letter) hi a tial dih hnuah, a hnuah a lung chuak than sehlaw, dal 16 hi chap sehlaw a dawh.

Hi cakuat i a tunglang (outline) nih fiang tein a langhtermi cu, hi cakuat i aa tinhmi cu Paul i a theology (Pathian kong a hmuhning le pomning) langhter dingah a si.

1. Biahmaithi (1:1-7)
2. Lunglawmhnak chimnak (1:8-10)
3. Tinhmi (1:11-15)
4. Paul zumhning (doctrine) (1:16-11:36)

• Pathian cu a dingmi a si (1:16-4:25)
• Pathian nih sualnak cu dan a tat (1:18-3:20)
• Pathian nih sualnak a phisinnak (3:21-8:39)
• Nain, Israel kong ah tah? (9:1-11:36)
  

5. Paul nih Rom pawl kha a forhfial hna (12:1-15:13)
6. Paul nih aa timhmi khualtlawnnak (15:14-33)
7. Cakuat i thleihhlei (16:1-27)

CBMC Mother's Day Presentation

Hringtu nule upat peknak ah Rosie Bawi Tha Par nih a tuah i CBMC ah nule upat peknak ah an tuahmi a si. A tha ngaingai. "Ka nu ka dawt lo ah aho dah ka dawt lai" timi ko nih ka lung a ka ton tuk.

Biakam Thar Hngalhnak Bawmtu

Biakam Thar cauk hngalhnak bawmtu dingah a tanglei hi kan tarmi a si. An min zawn tete khi click law rel khawh an si.

1. Matthai
2. Marka
3. Luka
4. Johan
5. Lamkaltu
6. Rom
7. 1 Korin
8. 2 Korin
9. Galati
10. Efesa
11. Filipi
12. Kolose
13. 1 Thesalon
14. 2 Thesalon
15. 1 Timote
16. 2 Timote
17. Titas
18. Filemon
19. Hebru
20. Jeim
21. 1 Piter
22. 2 Piter
23. 1 Johan
24. 2 Johan
25. 3 Johan
26. Judas
27. Biathlam

Theihternak: Jim West timi pa nih a tialmi kha ka thiamning in ka lehmi an si. Hika ta hi cu update kan tuah lengmang lai.

Hringtu Nu Ni (Mother's Day)

CIM Thawngtha Chimnak (May 10, 2009)
Mother’s Day

Caantlaitu: Lal Cung Awi
Thawngtha chimtu: Rev. Dr. Henry Siang Kung

Bawi Khrih ah dawtmi nu le pa, u le nau vialte hna,

“Happy Mother’s Day!” ti in nan kutnem ka'n tlaih hna. Khuaza ramkip i a ummi hringtu nu le dihlak nan cungah Bawipa thluachuahnak cu a thar in tlung hram ko seh. Nihin cu Mother’s Day a si bantuk in, khuaza ramkip ah miphun kip nih Nu le sunhlawihnak, upatpeknak, le dawtnak langhternak cu an rak tuah cio theu lai. Cu chungah kan nih zong zei-lam in dah kan i tel ve lai? Hringtu nu le nih nunpi rihmi caah “Ka nu, kan dawt” ti bia ka khat te tal chim ding cu kan i harh ding a si hrimhrim hnga lo. Nu le nih nunpi tilomi cheukhat kan ca tu ah cun “Ka nu, kan dawt” ti chim caan a um kho ti lo, vanram phanh hlan cu.

Thawngtha ngaihpah in hi hla te hi rak ngai cio ding ah kan sawm hna. Neil Reid nih a sakmi “Mother of Mine” ti hla kha a si.



Nu le dawtnak bantuk in, le nu le nak hmanh in a kan dawtu Bawipa Bia rel ta rih u sih.

Cucaah Bawipa nih a leh hna i, “Nu nih a fa cu a philh kho hnga maw? A chungchuak cu daw loin a um kho hnga maw? Nu nih hin cun a philh hmanh a philh kho hnga, sihmanhsehlaw kei nih cun kan philh bal hna lai lo.” (Isaiah 49 :15)

Thawngtha chimtu: Nihin a sunglawimi “Hringtu Nu le Ni” ah Thawngthabia a kan chimtu cu Chin Christian College ah Sianguk rian a tuan liomi Rev. Dr.Henry Siang Kung a si. A mah cu Bawipa Rianthiang ah pumpek in kan Lairam ah rian a tuan liomi a si i nihin laimi Khrihfami nih kan i bochan ngaingai mi kan pa pakhat a si. A mah a tuan chungah CCC zong pehzulh tein nikhat hnu nikhat a thancho kan hmuh tikah Bawipa Min kan thangthat fawn. A innchung nu Pi Thla Meng he fanu duhnung ngaimi pakhat an ngei. Katie nu le pa tiah an auh hna. CIM ah thawngthabia chim dingin a caan sunglawi a kan pek caah a cungah kan i lawm hringhran. A tu cu Thawngtha chimtu kut ah kan caan pe cang u sih!

Upattlak Hringtu Nu
May 10, 2009

Na pi Lois le na nu Zunis nih an ngeihmi zumhnak bantuk, zumhnak taktak na ngeih kha ka hngalh i atu zongah hin na ngei ko tiah ka zumh (2 Timote 1:5)

Hmunkip kaakip i a ummi hawikom le miphun hawi vialte, hmasabik ah Bawi Khrih min in zattial kut kan tlaih hna. Khrihfami nih kum saupi rak tuah cangmi le kan sunhsakmi ‘Hringtu Nu Ni’ ah Thawngttha chimnak caan ka hmuh caah tampi ka lawm. Nunnak le damnak a kan petu Pathian ka thangtthat.

Nan theih cio bantuk in 'Hringtu Nu Ni' tuanbia zoh tikah kan caah thazaang a si. Grik miphun nih hringtu nu upat an pektuk nakah pathiannu tiang an ngei. A biak in an biak hna. Khrihfa tuanbia ahcun Amerika (USA) ah Miss Anne Jarvis nih hringtu nule caah zungkhar can tuahpiak a herhnak kong a aupinak in a rak thawk. England ah mah le tipil innak khrihfabu cio ah pumh ni “Mothering Sunday” an rak ngei. Mothering Sunday ahcun tipil an rak innak biakinn ah an i pum. Cun cu ni i a pummi lakah hringtu nu hna cu laksawng an pek tawn hna. Kan nih zong kan pum in kan tel kawh lo zongah thlacamnak le thazaang in Mothering Sunday tuah kho usilaw thil duhnung ngai a si hnga. Laimi Khrihfa tuanbia ah cahmai thar pakhat kan kau a si hnga.

Pawl hi a cakuat rel tikah nu a nautat ngai mi ko khi a lo. Asinain nu an zumhnak cu thangtthat loin a um kho lo. Zumhnak hrut le zumhnak hmanlo papar bang an par lio can, Rom uknak le Grik fimnak a linh in an linh lio caan ah Khrihfa zumhnak taktak a ngeitu hringtu pi Lois le hringtu nu Zunis cu Pawl nih upatnak a pek hna. Cun hringtu nu an biapitnak zong fiangngai in a tial fawn. Timote cu a nu Zunis le a pi Lois thawng in a ngakchiat liote in Cathiang a hngalmi a si (2 Timote 3:15). Pawl nih a bochan mi rianttuanhawi ah a hung cang.

Timote a nu Zunis cu Judah mi a si i Khrihfa a si. Sihmanhselaw Timote a pa cu Grik mi a si i Khrihfa a si tinak a um lo (Lamkaltu 16:1). Zunis cu miphun dang he an i um nain a fapa Timote kha anmah holhte in Cathiang a cawnpiak. Cuarpartan nakin a biapi deuhmi Khrihfa zumhnak le nunning in lam a hruai. Chungkhar ah remdaihnak a umter.

Zunis cu nu menmen a si lo. Timote cu Pawl bawmtu a hung si tikah Judah Khrihfa hna sinah dotla si awk ah Pawl nih cuarpartanank a tuah piak. Zunis zong a lung a tling tinak a si. Phundang in chim ahcun Zunis cu nunphung a upatmi nu a si. Nunphung upat le dirkamh timi cu holh in a thawk. Lai holh thiam cu Lai nunphung dirkamh lakah a sangbik pakhat a si. Lai holh hman cu Lai nunphung nunpi a si.

Timote a pi Lois cu Zunis i a nu a si. Baibal ah voi khatte lawng a min a lang. Asinain pawl nih zumhnak lei ah a chimthiam, upat a pek. Lois cu hringtu pi, zumtu pi tha a si. Pathian dawtnak in pi a si cangmi, tu a ngeimi caah Lois hi zohchuntlak a si. A fanu Zunis lawng siloin a tupa Timote zong anmah holhte in Cathiang a cawnpiak hna. Hmailei Laimi hual le van cu nihin hringtu nule cung ah hram a bunh.

Lailei sining tlawmpacik kan zoh ta lai. An chimmi a hman ahcun Laitlang kan sining tampi lakah ngaihchia a simi cu nu zuding an tam hi a si. Din kan ti tikah din sawsawh siloin mi zohchia i rit khi a si. Cun khaini tbk hmawm sup hmawm sap a hmangmi an tam. Cun cheukhat nu cu simh an tlai. Bia an chim ah “Ka fa cu ka ah a um, cucu a tuan,” tiah taza an kan hot. Amerika ti zong an i relh ti lo, Zu Et, Zu Et ti in kan i Et.

Kan relmi Baibal ah "zumhnak taktak" timi biafang a um. Khrihfabu chungah a hmanmi zumhnak a dirpitu nu cu upattlak an si. Cun khat lei ah lungrep ngei lo in bu thar kip le cawnpiaknak thar kip sinah zuanzam a hmangmi Lai hringtu nu an um ve. Khrihfabu nih mission rian ah siseh, a dangdang ah siseh, biatak deuh in le ningcang deuh in thazang chuah timh tikah thawhbur a tam tuk ti in thawhcawi a tlawmnak bu, cheu hrah ah cheu khat pek a herh lonak bu a cuan mi le a thlir mi nu an um tawn. Pastor le hruaitu upa nih cuti deuh cun kan kal awk a si ti tikah un tuan phun in um a hmang mi hringtu nu an um fawn.

Rhodesia ram ah minak nu Alice a rak um. Kum 45 a si hrawng ah fak ngai in a zaw. Amah chimning ahcun Alice cu a thi i vancung ah ahung kai. Vancung ah pathian nak (black god)he an i tong i cu pathian nak nihcun Alice cu vawlei ah biatak chim awkah a run thlah a si. Profet ka si tiah a ti i minung singkhat (100000) hrawng vancung kainak cauk (passports to heaven) a tuahpiak hna. Rhodesia cozah kan do lai tiah ral thiang a tahwh pi hna. Zultu 12 aa chiah hna i cu hna hmaiah a chungtel pawl kha fung in cai cikcek in, mah hngal lo tiang in a tuk tawn hna. Thisen tampi a luang. Nunnak tampi a liam. A hnu ah cozah nih an tlaih.

Cun nu cheukhat cu 'ram ningzak' an lo. Chimh le cawnpiak ngam zong an si lo. Biakinn chung ah Pastor le Khrihfa upa nih thawng thanh an palh sual tbk hmanh ah an chim a tam. Bu dang ah ka thial lai ti in mi tlerh an hmang. Lungrep ngeilo mi zuangzam phun in an um. Chungkhar ah nu nih khuasak an tlaih lo ahcun lohtlau hram thawhnak a si. Cu bangin miphun le ram ah nu nih khuasak an tlaih lo ahcun miphun lohtlau hram thawhnak a si ko.

Sihmanhselaw Lai nu lakah zumhnak taktak a ngeimi le upattlak hringtu nu an tampi ve. Voikhat cu lakphak dawr i ka thut lio ah tarnu pakhat nih sei in ngacar a zuar. Ngacar cawk a duhmi nih a man an et, a ngacar kha an soi pah. Ngazuartu cu ka hngalh mi a si. A mah chungchuak fapa 2, le fanu 1 ram thatnak ah a ummi an si. Thaithawh zaanriah koko ahcun harsa lo tein a nung kho mi an si. Inn zong an ngei. Sihmanhselaw ka tuah khawhmi rian a si tiin thil a zuar tawn. Cucu kan ram le miphun nih a herhmi, upattlak hringtu nu a si.

Nu nih a fa a dawt bangin Lairam kan dawt a hau. Cun khatlei ah Lairam cu a kan hringtu kan nu bantuk a si i kan zohkhenh le kan sersiam a hau. Lois le Zunis bantuk Lai nu nih Timote bantuk bochantlak pasal tha a hrin khawh, a cawm khawh, a sersiam khawh. Cucu Pathian nih a kan khinhmi rian a si.

(Hi thawngthabia cu a reltu pumpak kan caah Bawipa nih Thluachuahnak pe hram ko seh! Amen.)

Theihternak: Hringtu Nu Ni (May 10, 2009) CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Dawtu Ka Nu, Kan Ngai Tuk Cang

Ka lu cungah kutchuan in a luancia mi ka tuanbia ka ruahthan tikah ka cungah thatlonak voikhat te zong a tuah sual bal lomi ka nu dawtnak thlum hlam loin ka um kho lo. Kum an liam i an thlum chin tiah hlaphuahtu nih a ti bang ka u pa deuhdeuh i ka nu dawtnak hi ka nunnak ah a thlum chin deuhdeuh. A sinain kaa hlat deuh i ka nu thladem ka hlam deuhdeuh.

Thla kua chung harsat, retheihnak tampi lak in a ka pawi. Thihnak, nunnak ri in a ka hrin than. A hnukthlum in a ka cawm i a tanglum ah a ka thlim. Amah kaa chung lutding hmanh chuah in a ka dawtu le ka caah nun a siangtu ka nu na si. Fa le caah na thisen a chuakmi, na thlanti a chuakmi vialte hi retheih ah na chia bal lo. A har ti zong in voikhat te hmanh na zai sual bal lo ka nu. . . Ziah mahtluk in na ka dawt hnga? Na dawtnak hi zei he hmanh tahchunh khawh ding a um lo. Dawtnak lakah a sang bik, a thuk bik le a thlumbik in na ka thuam. A sangbik hmun khi va phan hmanh ning law ka cungah na dawtnak a zor hlei lo i a niambik ah thlak tong ko hmanh ning law na ka dawtnak aa thleng hlei lo. Aa khat zungzalmi dawtnak he na ka pom, na ka hlawm i na ka thithruai. Na dawtnak nih ka nunnak ah hnangamnak a ka pek i thazang thar nifatin a ka pek. Ka tei kho ti rua lai lo tiah ka ruahmi tukforhnak ka ton lio caan zong ah ka hmaika ah na ka dirpiak i ka tonmi harnak chungah nangmah tu naa paih. "Ka fa tih hlah na nu ka um., kan dawt zungzal ko" na ka timi bia hna hi vawlei cungah a thawng bikmi vitimen an si ko. Ka nu, na cungah kai lawmtuk hringhran. Pathian nih damnak thluachuah in pe ko seh mu.

Thaizing cun hringtu nu le ni kan phan than cang lai. Mi tampi hna cu an dawtmi an nu le sinah hmaitonh tein "Ka nu, na cungah kaa lawmtuk" tiah lawmhnak bia an chim lio caan ah kei tu cu phone chung lawng khan na aw ka theih khawh te lai. Ka nu zei a si hmanh ah Pathian nih a ka dawt tuk ko rih. Mi tampi an nu le phone chonh awk zong an ngeih ti hna lo lio ah phone chonh ding nu kan ngeih rih caah kai lawm tuk ko, Pathian nih nun saunak in pe chin ko seh mu.

Lawmhnak ka ton caan ah kan hlam i ngaihchiatnak ka ton caan ah kan ngai tuk. Nangmah dawtnak lo cun hi vawlei cung thil ka tonmi hna hi zeitin dah ka tuar khawh hna hnga. Ka nu, ka thinlung, ka ruahnak, ka nunnak dihlak in kan hlam i kan ngai tuk. Na fa nih na cungah ka tuah sualmi a um ahcun ka ngaithiam hram ko, dawtu ka nu.

Lamkaltu

Lamkaltu cauk hi Luka nih a tialmi dot hnihnak (volume two) a si. Cu a si caah, Luka cauk kong ah kan chimmi kha hika ah i rinh khawh a si. Catialtu hi Luka tiah ti tawn a si; sihmanhsehlaw, aho set a si cu hngalh a si lo. Hi cauk hi 85 CE hrawng ah tialmi a si i, catialtu nih Greek holh in lehmi (Septuagint) Biakam Hlun cauk kha hi cauk a tial tikah chirhchan ah a hmanmi Baibal a si. A tialmi kong hi amah mithmuh an si lo; nain, cu kong a hmu le a theitu hna nih an chimmi kha a hman. Cu cungah cun, amah nih a biapi tiah a ruahmi kha a chap chih. Catialtu hi aho a si hmanhah, amah cu Gentile a si i, Judahmi a si lo. Biakam Thar catialtu hna lakah Luka catialtu lawng hi Gentile mi a si. Catialtu nih khoika hmun ah hi cauk hi a tial ti cu hngalh khawh a si lo. Nain, Syria asiloah Greece ah tial sehlaw a dawh bik.

Luka cauk tialtu nih aa tinhmi cu a catialmi a hramthawknak le a donghnak lei ah kan hmuh bantuk in, Lamkaltu cauk i aa tinhmi zong a cauk hramthawknak le a donghnak lei ah hmuh khawh a si. Lam 1:1-4 ahcun Luka nih aa tinhmi cu Jesuh nih a chimmi le a tuahmi theihternak caah a si, tiah a tial. Lamkaltu nih cun zei tin in dah zultu hna nih Jesuh nih a rak tuahmi riantuannak (ministry) kha pehzulh in an tuah ti kha a langhter. Lamkaltu cauk a donghnak zawn i hmanmi Greek hi phundang te a si. Phundang in chim ahcun, a donghnak i hmanmi hi adverb a si (Mirang holh ahcun adverb cu tuah [verb] kong kha fiang deuh in chimtu ding ah hmanmi khi a si). Cu adverb cu unhinderedly ti a si i a sullam cu “hnahnawh lo tein” tiah kan leh hnga cu. Luka nih hin a aupimi thawngtha hi Palestine ram in Rome tiang aupi a si nakin zei hmanh nih a dawnkhan kho lo i, Rome in vawlei deng tiang kalpi tik zong ah hnahnawh khawh (dawnkhanh khawh) a si lai lo tihi chim duh sehlaw a dawh. Luka nih aa tinhmi cu thawngtha (Gospel) cu hnahnawh khawh a si lo i, Jesuh nih a rak thawk cangmi rian cu pehzulh tein kalpi a si lai, tihi langhter aa zuammi a si.

Lamkaltu cauk nih zultu hna riantuannak a thanchonak le a karhnak kha a langhter i, cucu Jesuh Khrih riantuannak an pehzulh a si tiah a langhter.

1. Thawhthannak le Khrihfabu Chuahkehnak (1:1-26).
2. Jerusalem ah Zultu hna riantuannak (2:1-8:1)
3. Samaria le Judea ah Zultu hna riantuannak (8:2-12:25)
4. Zultu hna le Paul riantuannak in vawlei kiken tiang (13:1-28:31)

Johan

Johan Thawngtha hi a hnu bik ah tialmi thawngtha cauk a si. A caan ahcun Thawngtha cauk palinak (Fourth Gospel) an ti theo. Hi cauk hi kum zabu pakhat nak a dongh lei ah tialmi a si. Catialtu hi a min theih lomi Khrihfa a si i, amah nih hi cauk a tial tikah a tlawm bik chirhchan pahnih aa lakmi a um. Pakhatnak cu hmelchunhnak pawl (signs) an si i, pahnihnak cu chimmi pawl (sayings) an si. Hi phun hnih pinah hin a dang pawl zong telhchih in a thawngtha cauk tialmi hi biahmaithi le biafunnak in a thuamh piak.

Careltu nih hmuh khawhmi cu Johan nih hin Matthai le Luka bantuk in Marka le Q timi kha a hmang lo. Cucu Johan cauk hi Matthai, Marka le Luka hna he an i dannak bik cu a si. Zabu tampi chung cu mi tampi nih Johan thawngtha cauk hi a “thlarau” (“spiritual”) deuhmi Thawngtha an ti i, Matthai, Marka le Luka (the Synoptics an ti tawn hna. Aruang cu Jesuh kong ah an tialning aa lawh ngai caah a si. Mit pakhat in an cuanh ti zongin ti a si tawn.) pawl hi a “vawlei” (“earthly”) deuhmi thawngtha an ti hna. Sihmanhsehlaw, hi tiin an ti hna ning hi cu a hman lomi a si. Si dawh deuh a simi cu Johan nih aa chirhchanmi le a dang pathum nih an i chirhchanmi an i dan ruang tu ah a si deuh.

Catialtu hi aho a si hngalh a si lo nain, a catialmi chungin a kong hi tlawmpal cu theih khawh a si. Amah nih dawtmi zultu tiah aa ti. Amah hi Greek holh a hmangmi a si i, Ephesus pawnghrawng ah a ummi siseh law a dawh bik. Cun a catialmi hi tha tein fimhlawm a si.

A cungah langhter cang bantuk in, catialtu nih hin hmelchunhnak pawl le chimmi pawl kha Khrih thihnak kong (the passion narrative) he a komh i, cu cungah cun biahmaithi le biafunnak a tuahpiak. Biahmaithi le biafunnak ah catialtu nih aa tinhmi kha fiang tein hmuh khawh a si. Johan 1:1 ahcun “A hramthawknak ah BIA a um, BIA cu Pathian he an um ti, i BIA cu Pathian a si” tiah a tial. Matthai bantuk in Johan nih Jesuh cu Pathian hrim a si ti kha a langhter. A Thawngtha tialmi a donghnak ah aa tinhmi kan hmuh than. Johan 20:31 ahcun “Hi thil vialte hi tial a si nak cu Jesuh cu Khrih, Pathian Fapa a si kha nan zumh i, cu nan zumhnak thawngin amah min in nunnak nan hmuh nakhnga a si” tiah aa tial.

Hi Thawngtha a chung ummi nih aa tinhmi kha a langhter:

1. Biahmaithi (1:1-18)
2. Pathian cu Taksa ah a cang – hmelchunhnak hna in aa langhter (1:19-12:50)
3. Pathian Taksa in aa langhmi cu a zultu nih an thangthat (13:1-20:30)
4. Pathian Taksa in aa phuangmi kong ah biafunnak (21:1-25)

Human Rights

Kawlram ahcun federalism kong chim ngam a si lo, zeicatiah federalism kong a chimmi paohpaoh kha thong kum 90 leng an tla an ti (tah., Khun Htun Oo). Federalism timi biafang cu a sual lo, nain Kawlram kan tuanbia ah federalism nih sullam a rak ngeih caah a si. Kan ram tuanbia ah zei tin dah sullam a rak ngeih ti cu kan chim rih lai lo, zeicatiah thong 90 leng an kan thlak ve sual lai. Human Rights kong hi ta chim ngam a si lai ma zei dik? Human Rights kong chim ruang ah thong tlami an tlawm ve ti lo ti a si (tah., Su Su Nwe). Zei a si hmanh ah, human rights kong cu hei chim phot tuah hna usih. Thong kan tla sual le a tha ve thiam ko. Atu lio rian hna a har tuk, cozah nih kan cawm ko hna seh.

Pathian mui keng in sermi kan si dih caah dignity and right ah minung paohpaoh kan i khat dih tiah kan zumh. Cupinah, minung kan sinak ah unau kan si dih tiah kan zumh fawn. Cu zumhnak kha hram bunh in Universal Declaration of Human Rights kha WWII dih hnu tlawmpal ah rak tuah a si. Cucaah, Human Rights cu Judeo-Christian zumhnak a si. Kawlram caah sullam a ngei lo tiah Pu Than Shwe nih a chim an ti. China, Indonesia le N. Korea zong nih an chim bal ve. Cun, Iran zong nih nai te ah khan a chim ve. Human Rights cu Khrihfa zumhnak in a rami a si caah Buddhist, Hindu, le Muslim pawl kan caah sullam a ngei lo an ti.

Human Rights cu Khrihfa biaknak in a rami a si hei ti ko hna usih. Cun, western concept a si hei ti rih ko hna usih. Africa, Asia, le Latin America pawl nih kanmah caah a si lo hei ti ko tuah hna seh. Nain, an philh lo ding thil pakhat a um. Asia, Africa, le Latin America ram tam lak te nih communism an hman. A ngaingai tiah communism hi western concept a si ko. Human Rights hi western concept a si ruangah kan duh lo an ti ahcun communism zong huat awk a si. Cupinah, tuanbia lei kan kir than ahcun Human Rights Charter draft an rak tuah lio ah leading role a rak tlai tu hna lak Asia lei hruaitu an rak i tel (tah., P. C. Chang).

Bianaah, electric a rak sertu pa hi Khrihfa le western pa a rak si, nain Asia, Africa, le Latin America um Muslam, Hindu, le Buddhist pawl nih an hman dih ko. Western nih an sermi a si caah kan hmang lai lo an ti bal lo. Human Rights Charter hi French, Britain, US, le USSR hna documents ah hram a rak bunh taktak ko, nain an rak tuah lio ah Buddhist, Hindu, le Muslim hruaitu an rak i tel ve. Asia, Africa, le Latin America an rak i tel thiamthiam. Cucaah, Human Rights cu Khrihfa zumhnak a si caah, western concept a si caah kan duh lo tiah Pu Than Swe (China, N. Korea, Indonesia, Iran, Venezuela, tbk) nih a timi hi cu sullam a ngeih lo lawng si loin, ngaihchia bia a si. Western asiloah Khrihfa pawl kha a lawmh hmanh lawmh ding an si leh lam. Thong kan tla ve sual lai ma ka thei ti lo.

Pa Pum
Princeton

Luka

Hi thawngtha cauk hi a pathumnak ah tialmi a si, thawngtha cauk pali lakah. Luka cauk hi a dang Biakam Thar cauk bantuk in Greek holh in tialmi a si i, Greek holh dawh le tha taktak in tialmi a si. Luka nih a hmanmi holhfang tampi cu Biakam Thar catialtu lakah amah lawng nih a hmanmi an si. Luka catialtu hi aho a si kan hngal lo nain, amah cu cathiam le catial thiam (gifted writer) a si tinak a si.

Hi cauk hi 85 CE hrawngah tialmi a si. Catialtu nih a rak i hunhmi Baibal hi Biakam Hlun (Hebru in tialmi) kha Greek holh in an rak lehmi (Septuagint) Baibal a si. A tialmi konglam pawl hi amah mit bakin a hmuhmi cu an si lo. Cu caah, Marka le Q kha chirhchan ah aa lak ve hna, Matthai bantuk in. Marka le Q aa chirhchanmi pinah amah nih a biapi tiah a ruahmi kha a bet chih. Catialtu hi aho a si hmanh ah, Judahmi si loin Gentile mi sidawh bik a si. Biakam Thar cauk tialtu hna lakah amah lawng hi Judahmi a si lomi cu a si. (Gentile = Judahmi a si lomi). Luka cauk hi khoika ah tialmi a si hngalh khawh a si lo. Nain, si dawh bik in ruahmi cu Syria asiloah Greece ah a si.

Catialtu nih aa tinhmi hi cauk a thawknak cacang pali hna (Lk 1:1-4) ah fiang tein a langhter. Hi cacang hna nih, catialtu nih hin Theophilus (Roman bawi a si kho men) nih Jesuh chimmi le tuahsermi (Jesus’ words and deeds) hi fiang tein thei seh ti duhnak he a tialmi a si in, a chim. Cauk a donghnak ah hi tinhmi hi Luka nih a chim than. Cucu Emmaus (Lk 24) khua lei ah a kalmi zultu pahnih hna tuanbia a chim ah khan aa tinhmi cu a langhter chih ko. Hi tuanbia ah, zultu hna nih an sin i a kal vemi kha Jesuh a si ti an hngal lo, Cathiang kong zong a fianh len ko hna nain. Nain, an hmaika ah changreu kha a vun cheu tik ceo ah Jesuh a si kha an hun hngalh. Jesuh nih a tuahmi cungin cawnpiaknak a ngeih tawn hna ti kan hmuh. Jesuh chimmi hi catialtu le a mibu (his community) caah sullam an ngei hrim ti kha theihfian ngai a hau. Nain, a chimmi (words) nakin a biapi deuhmi cu a tuahsermi (deeds) kha a si. Chimmi an biapit nak a ruang cu tuahmi kha a fianter caah a si. Catialtu nih hihi a thawngtha cauk hramthawknak ah khan a kan chimh i, duhsah tein a hung fiang chinchin i, a donghnak ahcun fiang ngaingai in a lang. Cu caah, catialtu caah cun, Jesuh cu Pathian duhnak a tuahtu (doer of God’s will) a si.

Hi thawngtha cauk i a tungtlang le a chung ummi (outline) vun zoh tikah catialtu nih aa tinhmi kha a fiang.

1. Cawnpiaktu Jesuh i a chuahnak le a ngakchiat lio (1:5-2:52)
2. Jesuh nih tuahnak riantuannak (ministry of action) caah timhtuahnak a ngei (3:1-4:13)
3. Galilee peng i Tuahnak Riantuannak (The Ministry of Action In Galilee) (4:14-9:50)
4. Jerusalem panh in Tuahnak Riantuannak (9:51-19:27)
5. Jerusalem ah Tuahnak Riantuannak (19:28-21:38)
6. Jesuh Riantuannak a donghnak (22:1-23:56)
7. Riantuannak Thawknak (24:1-53)
   

Theih awk: Zultu hna nih an riantuannak dot hnihnak (volume 2 of Luke’s work) cu Lamkaltu cauk ah aa va peh.

Marka

Marka hi Biakam Thar ah a pahnihnak ah chiahmi a si; nain, thawngtha cauk pali (Matthai, Marka, Luka, Johan) hna lakah a hmasa bikah tialmi a si. Chanrel ningin kan chim ahcun Marka hi tial hmasa bikmi a si. Cun a changtu ah Matthai; Luka hi pathumnak ah tialmi a si i; Johan hi palinak ah tialmi a si. Marka cauk hi a min theih lomi nih 70 CE (=AD) hrawngah a tialmi a si. Phundang in chim ahcun, Jerusalem kha Rom ralkap nih 70 CE i an hrawh tlawmpal hrawngah tialmi siseh law a dawh. Micheu nih cun 60 CE hrawngah tial a si lai an ti; micheu nih cun 73 CE lei deuh ah tial a si lai tiah an ruah. Nain, 70 CE hrawngah tial siseh law a dawh bik ko.

Kan nolh than rih a si ahcun, thawngtha cauk pali kan ngeih hna i, an pali ning in catialtu kan thei hna lo. An tial hna hnu, caan zei maw zat a rauh hnu ceo ah, hlanlio Khrihfabu nih an tuanbia (tradition) hoih in catialtu hi aho aho an si tiah an rak ti chommi a si. Thawngtha cauk pali tha tein a relmi nih cun, thawngtha cauk pali chung khoika hmanh ah catialtu min aa tialnak kan hmu lo, cun catialtu nih aho ka si tiah a langhternak zong kan hmu lo.

A si ahcun, catialtu kong ah zei dah kan theih khawhmi a um? Pakhatnak, a ca tialning le a tialmi zoh in catialtu kong hi tlawmpal cu chim khawh a si. Palestine ah a ummi a si lo; cu caah a tialmi kong hi amah mithmuh cu sidawh a si lo. Nain, Greek holh a hmangmi cu a si. Palestine ah a ummi a si lo kan ti nak cu Palestine lei tiram kong (geography) a chim tikah a hman lomi an um pah. Catialtu hi Rome khua ah rak um sehlaw, Rome khua i a ummi Khrihfabu sinah/caah tial sehlaw a dawh bik.

Marka cauk hi a tlangpi cun a fiang ngaingai. Amah taktak cu 16:8 ah dong sehlaw a dawh; cu cungah cun caang 9-20 tiang khi bet hna sehlaw a dawh tiah, nihin Biakam Thar lei thiamsang pawl nih an ti. Aruang cu hlan deuh i tialmi ca pawl ah caang 9-20 hi a um lo. A tuan bik hi cacang (16:9-20) aa telmi cu Codex L timi a si i kum zabu 9nak CE hrawngah an rak tialmi asiloah an rak tlenmi (copy) a si. Phundang in chim ahcun, Marka thawngtha cauk he aa pehtlaimi ca pawl ah kum zabu 9 hlan ahcun Marka 16:9-20 khi a um lo. Cu nih a langhtermi cu hi cacang pawl hi cu a hnu ah chapmi an si.

Zei ruang ah dah Marka hi tial a si kun? Cacang pahnih nih Marka cauk tial a si nak a ruang fiang ngaiin an langhter. Pakhatnak cu a thawknak zawn Marka 1:1 hi a si. Hi cacang nih a chimmi cu “Pathian Fapa, Jesuh Khrih kong thawngtha aa thawknak” ti a si. Pahnihnak cu a donghnak lei deuh ah hmuh a si i, cucu 15:39 zawn khi a si. Hi cacang ahcun Roman ralbawi nih “a takin chim ahcun, hi pa hi Pathian Fapa a si” a ti. Marka cauk nih a hramthawknak ah le a donghnak lei ah a chimmi cu “Pathian Fapa” tihi a si. A hramthawknak ahcun Jesuh cu Pathian Fapa a sinak kha a chim i, a donghnak ahcun cucu Rom ralkap pa nih a fehter. Marka catialtu nih Rome khua ah hi thawngtha cauk hi a tial i, Jesuh cu “Pathian Fapa” a si i, Rome ralbawi (Centurion) pa hmanh nih cucu a theih tihi a chim duhmi sidawh bik a si.

Hi thawngtha cauk i aa tinmi cu a tungtlang le a chung ummi nih dotkhat hnu dotkhat in an langhter:

1. Pathian Fapa (the Son of God) I Vawleicung Riantuannak (1:1-3:6)
2. Hruaitu le A Zultul hna (3:7-6:6)
3. Zultu Hna I Riantuannak (6:7-8:26)
4. Pathian Fapa Nih Zultu Hna Sinah Aa Langhnak (8:27-10:52)
5. Pathian Fapa Vawleicung A Um Hmanung Caan (11:1-13:37)
6. Pathian Fapa A Thihnak le A Thawhthannak (14:1-16:8)

Pathian Thluachuah

CIM Thawngtha (May 3, 2009)

Khuaza ramkip i khua a sa mi zumtu u le nau vialte hna,

Bawi Khrih Min in nan kut kan tlaih hna. Ni thar le thla thar sinah Bawipa dawtnak le velngaihnak cu a thar in nan umnak hmun cio ah rak co cio hram u. May le June thla chung hi caan tlai dingin CIM director nih tuanvo a ka pek caah ka lawmtuk hringhran. Hi thla hnih chung cu voidang tawn caan thiah ning silo in, phun dangdeuh in, kan Lai ram i khua a sami hna Pathian riantuantu nu le pahna hmurka deuh kan ngai hna lai. Tuzarh tu hi thawngthabia chim kan fialmi aa relrem deuhlo caah keimah nih thawngtha ka rak chim lai. Thawngthabia i hrawmtti ding in Bawi Khrih Min in kan sawm hna.

“Nanmah dornak an petu hna farkung cu keimah ka si; Thluachuahnak nan hmuhmi vialte a hram cu keimah ka si” (Hosea 14 :8b).

PATHIAN THLUACHUAH

(Zeiruangah dah Jakob nih a pa thluachuah a co?)

Genesis 27 :1ff

Kan Baibal chungah Pathian thlachuah a comi hna kong tampi kan hmuh. Cu hna lakah Isak nih a fale pahnih Jakob le Esau thluachuahnak a pek hna nak kong nih hin mi lungthin a laak ngaingai. An kong rel le chim zong a nuam hringhran. A caan caan ah cun ziah Jakob nih hin lih le hrokhrol in maw thluachuahnak a co ko hnga ti zong in lungawtawm a fawi te. Lih le hrokhrol in Pathian thluachuah hi hmuh khawh a si hnga maw? Asinain Jakob nih thluachuahnak a rak hmuh nak cu a pa a rak hlen ruangah siloin zeidang a nunzia le a lungput ruangah a rak si. Jakob nunning hi i zohchun awkah vun zoh hna u sih.

Pakhatnak: Jakob cu a nu le a pa a upa ngaingai mi a si. Nu le pa upat cu thluachuah hmuhnak hrampi a si. “Bawipa na Pathian nih nawl an pek bangin na nu le na pa kha va upat hna, Bawipa na Pathian nih an pekmi ram chungah na chan a sau i nangmah caah a remrel nak nga,” tiah Nawlbia pahra chung hrimhrim ah kan hmuh. Jakob nih a nu le a pa a upat hna nak cu an nawl a ngaih nak ah hin a lang. A u Esau cu a nu le a pa nawl ngai lo in siasal biami ramdang Kanaan nu pawl a thit hna i cu hrimhrim nih cun a nu le a pa cu an lung a fah ter ngaingai. Jakob tu nih cun a nu le a pa lung a ton hna. Cun, a nu nih na pa sinah va kal law Esau ka si tiah va hleng a ti lio zongah Jakob nih cun a nu bia a al ngam lo ruang ah le, a pa hlen a tih fawn raung ah “Ka pa nih ka hngal sual seh law chiat tu a ka serh sual hnga maw,” tiah a rak ti. A nu nih cun, chiat an serh sual a si le keimah sin tu ah tlung ko seh tiah chiat aa serh ve kha, a ngaingai ah cun a pa a hlengtu kha a nu a rak si. Cu caah hringtu nu le pa cu hawi tluk lo santlai lo te an si zongah, mihrut sanga te an si zongah, kan upat hna i an nawl kan ngaih ah cun thluachuahnak kan hmu ko lai

Pahnihnak: Jakob nih zeidang nakin hmailei i Pathian thluachuah hmuh ding kha biapibik ah a chiah. Cu caah fa upa sinak zong a u Esau sinah sabuti khengkhat in a rak cawk bal cang. Voikhat cu ramvaihnak in pawtam ngain Esau cu inn ah a tlung. Jacob nih sabuti hmui huarmar in a rak chuang len ko kha Esau nih a hmuh i “Ka nau, na buti cu khengkhat tein ka pe ve,” a hal. Jakob nih “Fa upa sinak na ka pek lo ah cun,” tiah a leh. “Fa upa sinak cu zeiah dah kaa tuah nak lai, i laak ko, ka pawtam in pei ka thih hnek hi,” tiah Esau nih cun a ti. Esau tu nih cun fa upa sinak cu pawtam lio i sabuti khengkhat tluk ceu ah a rak ruah (Heb. 12 :16 rel chih). An thinlung cuaichun tikah Esau nih cun atu a hmai i a um ciami thil, taksa thil hi biapi ah a chiah i Jakob nih cun hmuh rihlomi, hmaileiah Pathian sinin hmuh te ding tu kha biapibik ah a rak chiah. A ngaingai ah cun a pa nih Jakob thluachuahnak a pekmi kha ro-thilri silo in Bia thatha lawngte an si. “Ka fapa rim te hi Bawipa nih thluachuahnak apekmi lo rim bantuk a si. Pathian nih van dap in pe sehlaw na lo kha that ser hna seh!…tbk.,” tiah a ti. Cu caah thluachuahnak cu bia in aa thok tinak a si. Nu le pa hmurka in a chuakmi biathlum bia-al hna hi fa le caah thluachuahnak lawngte an rak si. Pathian hrimhrim nih thlua a chuah. American ram i Pastor minthang bik pakhat Joel Osteen nih cun “Nu le pa hna, nan fa le kha, ka fa! Pathian nih thluachuahnak in pe seh, na ngan tikah na fim lai, na thawng lai, na dawh lai, mingan na si lai… tiah nan ti lengmang hna lai. Mah cucu an caah thluachuahnak a si,” a ti. Phunzai le volhpamh lawnglawng a hmangmi nu le pa i an fa le cu mi ah aa chuahmi an tlawm te lai. Zeicaah tiah an nu le an pa nih thluachuahnak pe loin chiat tu an serh lengmang hna caah a rak si. Jakob nih cun a nu le a pa hmurka hrimhrim in a chuakmi thluachuahnak bia cu a rak co diam.

Pathumnak: Jakob cu mi lungsau a si. A duhmi le aa tinhmi a co hlanlo (a tlamtlinh hlanlo) lung dong lo tein aa zuam zungzal. A nu le a pa nih an fial caah Mesopotamia ram i a ummi a pu Laban sin ah a zaam. A pu fanu pahnih lakah a hniang nu Rachel cu a pumrua a tha, aa dawh ngaingai caah Jakob nih a duh. Cucaah a pu cu “Kum sarih in kan rianh lai i na fanu ngaichia deuh Rachel hi na ka pek lai,” tiah a hal. A pu zong a lung a tling. Jakob nih Rachel cu a duhtuk hringhran caah kum sarih cu ni tlawmte bantuk men ah khin a rel ko ee tiah Baibal nih a ti. Kum sarih a hung tlin tikah a pu nih Jacob cu a fanu upa deuh Leah tu kha nupi dingah cun a pek ai. Cutikah Jacob nih “Ziah na ka hlen? Rachel thit dingin pei kum sarih chung cu kan rianh cu!” tiah a pu cu a chalh. A pu nih “Hi ka lei ah cun upa deuh va ngeih hlan ah a hniang deuh ngeih hmasa phung a si lo. A tuhnu kum sarih na ka rianh chap ding ah cun a hniang nu cu kan pek ko lai,” tiah a hlemh than. Cu ti cun a dawtmi Rachel co nak ding caah kum hleili chung a pu rian cu a tuan. Israel miphun hleihnih a hrinsor piaktu a nupi le pahnih co nak ding caah kum hleili kheng lungdong lo in a pum a rak i pe ti kha kan philh lo ding a si.

Khuacaan a hung sau. A nupi le le a fa le he, a sinum rual le a satil arva he an hung pungkarh ngaingai cang i Jakob cu Kanaan ram lei ah kir than aa tim. Cu ticun a pu Laban he an i then i a pa inn lei tlun cu an i thawh. Nikhat cu Jabok tiva an phan. Zan ah a nupi le a fale hna cu an thilri dihlak he varal ah a kal ter hna. Amah lawng hnu ah a taang. A tu Esau he i ton dng cu a tih ngaingai. A lungre a thei. Cu zan ah cun mi pakhat a sinah a ra i zankhuadei a hung paih. Mipa nih ka tei kho ti lailo ti a hngalh caah Jakob cu a khelruh ah a thongh i a khelruh a pelh. Mipa nih cun “Ka thlah, khua a dei deng cang,” tiah a ti. Jakob nih “Thluachuahnak na ka pek hlan lo cu kan thlah lai lo,” tiah a leh. Mipa nih cun a hodah na min a si kun tiah a hal i “Jakob” tiah a leh. “Namin cu Jakob asi ti lai lo. Pathian zong na paih, minung zong na paih i na tei hna. Cu caah na min cu Isarael a si cang lai” tiah a ti. (Jakob ti a sullam cu mihrokhrol tinak a si. Pahian nih a dawtmi a fale hi mihrokhrol tiah midang nih ruah ding le kawh ding a kan siang lo. Mihrokhrol si zong a kan duh lo). Cu hnuah mipa nih cun Jakob cu thluachuahnak a pek. Hi kong hi hitihin a sullam hrilhfiah khawh a si. Jakob cu a lungre a theih tuk caah zankhuadei a mah te lawng Pathian sinah thla a cam. Bawipa thluachuahnak na ka pek hlan le ka lam na tluan ter hlan lo cu kan thlah hrimhrim lai lo tiah lungdong lo tein thla a cam i Pathian cu a tlaih peng. A donghnak ah a thlacamnak cu Pathian nih a leh. Cu caah a min cu Isarael tiah thlen a si. A sullam cu paih tinak a si. Thlah lo te i Pathian a pai/tlai tu tinak a si. A fanu te damter duh ah Jesuh sin ah lungdong lo in zaangfah a hal mi Kanan nu bantuk le, ka bia ka ceihpiak ko sawh tiah khuabawi sin ah ni fatin a chuakmi nuhmui nu bantuk in “Bawipa thluachuahnak na ka pek hlan lo cu kan thlah hrimhrim lailo,” tiah Bawipa aa tlaih pengtu cu Pathian nih leh lo in a um hrimhrim lo.

Palinak: Jakob cu mi toidor a si. Mi toidor a sinak cu a u Esau he an i ton ah hin a lang khun. Esau cu a minung zali he an rat thluahmah kha a hmuh hna tik ah Jakob cu a chungle hmai ah a kal. A u hmai ka ah voi sarih vawlei ah a kun. A u cu a biak. Esau tu nih cun a hun zuan hnawh i a kuh i a hnamh. An pahnih in an tap. Esau cu a hnulei a hun i mer i nu le ngakchia kha a hmuh hna tikah “Mah hna khi a hodah an si?,” tiah Jakob cu a hal. “Bawipa, hi hna hi Pathian nih a ka zaangfahmi ka fale an si,” tiah Jakob nih a leh. Jakob nih a u cu “Bawipa” tiah a auh. “Hi tluk in ka cungah na that caah na hmai hmuh hi ka caah Pathian hmai hmuh tluk a si,” tiah a nolh than. Bawi Khrih ah u le nau hna, kan u kan nau le he kan i siik, kan i ral caan hei um sehlaw, remthannak duh ruangah “Bawipa, Bawi nu,” tiah kan u kan nau le cu kan au kho hna hnga maw? An hmai ah kan kun kho hnga maw? Jakob tluk in kan thinlung kan thum kho hnga maw? Kan khua ah Pu Khua Thawng nu le pa cu pakhat le pakhat an min in an rak i au lo. “Ka bawinu, ka bawipa,” tiah an rak i au i a tu tiang ka philh kho hna lo. Hibantuk thinlung a ngeimi hna cu pakhat le pakhat dawt lo in an um hnga maw, Pathian nih thlua chuah lo in a um hna hnga maw ti ka ruat. An fa le chan a si lo hmanh ah an tu le chan tal ah cun a theipar cu a lang hrimhrim ko lai.

Panganak: Jakob nih Pathian sin i a biakam a philh lo. A pa inn in a rak zaam lio ah hin lampi Bethel khua ah a rak riak. Zan a mang ah Pathian he an i tong. A thaizing zingka tein a tho i Pathian sinah thla a cam i bia aa kam. “Atu ka khualtlawnnak ah na ka umpi i na ka huhphenh i rawl le hnipuan na ka pek i ka pa inn ah him tein ka kir than ah cun nangmah cu ka Pathian na si lai. Philh lonak lung ah ka phunmi lung hi na inn a si lai i na ka pek mi thil vialte cheuhra ah cheukhat kan pek lai,” a rak ti. Jakob cu himbawm tein a pa inn ah a kir than tikah Pathian sin i a biakam kha a philh hrimhrim lo. Pathian sin ah lunglawmhnak raithawi ding cu a rian biapibik ah a chiah. A mah lawng siloin, a chungle cu a thawh hna i “Nan i chiahmi ramdang pathian kha hlonh dih hna u. I thianh u law thilthiang i hruk u. Hika hmun hi kan chuah taak lai i Bethel ah kan kal lai, cu ka ah cun harnak ka in caan le khuazeika ka kalnak hmanh i a ka umpi tu Pathian caah biaktheng pakhat kan ser lai…,” a ti hna. Bethel ah cun an kal i biaktheng a ser, Pathian caah rai a thawi. Cu ka hmun ah cun Pathian cu Jakob sinah a lang than i thluahchuahnak a pek. Jakob bangin hmunzakip i a vaimi kan ca ko ah hi bai cu sullam a ngei khun. Harnak kan ton caan le khuazakip kan kalnak hmun i a kan umpi tu Pathian caah biaktheng sak le lunglawmhnak raithawi hi kan philh lo awk hrimhrm a si. Cucu kan nih ca zongah thluachuahnak hrampi a si.

Lal Cung Awi
Indiana Chin Baptist Church
Indianapolis, USA

Theihternak: May 3, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si. Caan tlaitu le thawngtha chimtu hi Saya Lal Cung Awi a si.