Ramdang ah Miphun Tlau Lo Ding In Kenkawi Ningcang

Ramdang ah miphun pakhat atlaunak aruang tampi lak ah, atanglei paruk hi a biapi bik an si:-(1) Fa tlawm tuk ngeih le hrinmi nak in a thimi tam deuh; (2) Miphun dang he thitlaknak; (3) Miphun cawhmehnak ( “Assimilation” ); (4) Tuanbia le sining thlau ruang; (5) Hrampi ah chiahmi (foundation) ngeih lo; (6) Thurual tluklonak le mah le mah dohkalh ruang ah a si. Cucaah ramdang ah miphun tlaulonak ding caah atanglei bantuk in, kenkawi a herh.

1. Fa Tam Deuh Ngeih
Miphun tlaulonak ding a hrambik cu fa tam deuh ngeih a si. Ramdang Laimi cheukhat nih fa tlawm ngeih kan I cawnpiakmi hi kan palh tiah ka ruah. Zeicatiah Laimi cu mitlawmtuai kan si. Lai ramkulh minung zapite nih Rangoon khua Myo-Ohkalapa minung kan zat naisai lo. Ramdang um Laimi milu hi, kan umnak ram milu he epchun ahcun, “barawhzat” kan si rih lo. Miphunpi kar ah kan I tenh rih. Fa tam ngeih lo ahcun, kan tlau zau lai. Kan tlau lo nak ding caah fa tam deuh ngeih le puitling lak in zohkhenh aherh. Tck., 2008 USA milurelnak ah Mirang diktak 66% le Hispanic 15% an si. 2050 ah Mirang hi avoikhatnakbik mitlawmtuai dirhmun ah an um lai i 46% an si lai; miphundang 54% (Hispanic 30%) an si lai. Mirang zatuak in an zawr cuahmah; Hispanic le Miphundang an karh cuahmah. Nikhatkhat ah, USA hi Hisanic nih an khuhnenh te lai. Aruang? Mirang nih fa pakhathnih lawng an ngeih lio ah Hispanic pawl cu 4-7 karlak an ngei. Cu hlanah, Hispanic cu miphunhme an si nain, 2075 ahcun US ah a tambik an si lai. Politics, sipuazi le fimthiamnak ah, US hi an hruai te lai. Hispanic cu fa tam an ngeih caah, zeitik hmanh ah an tlau kho ti lai lo. Hihi Laimi nih zohchunh ding thil asi.

2. Mah Miphunhawi Thitlak Thapek Ding
Miphun dang huatralnak thinlung kan ngei lai lo. Asinain, ngaknu tlangval le nulepa nih, mah miphun thitlak thapek a herh. Miphun cawhmeh thitlak hi, miphun tlau hramthawknak le vawleicung miphun fatete tampi an tlaunak a si. Tck., India ram Khasi miphun cu Kala nih an thit tuk hna caah an miphunci a mit te lai tiah ruah a si. Israel miphun cu Abraham chan in mah miphun thitlak tha an pek. Canaan ram in, an cikawr umnak Mesopotamia tiang nupi an kawl huam. Miphun dang le biaknak thitlak an hrial. Miphun dang an thitlak zong ah an miphun ah an canter hna. Cucaah miphun fate an rak si ko nain, miphunpi (nation) ah an I chuah. Egypt le Babylon I sal an taannak zong ah, mah miphun thitlaknak tha an pek I, an miphunci an fehter. Ram ngei lo in kum 2000 deng ram 60 kuakap ah an vaivak nain, mah le mah an thitlak caah, an miphun le holh a tlau kho lo. Ramkip um Laimi nih kan miphun a tlau sualnak hnga lo, mah miphun thitlaknak thapek a herh. Laitlang tiang zong nupi, vaa kawl a herh. Miphundang thit/vaat zong ah Laiholh thiamter le Laimi ah canter a herh.

3. Miphun Cawhmehnak (Assimilation)
“Assimilation” cu, “Miphunkip cawhmeh in umti tik ah, mitam deuhmi nunphung le sining nih, mitlawmtuai deuhmi sining a khuhnenh I, miphun hme pawl sining a loh khi” a chim duh. Hihi miphun lohtlaunak hrampi a si. Tih a nung taktak. Kawl phungthluk ah, “Vawlei dolh ruang ah miphun a lo lo; miphun dang dolh ruang ah miphun a lo” an ti. Miphun fatete an tlaunak hrampi pakhat cu miphunpi nih an dolh hna caah asi. An dolh hna ti tik ah an thisen le miphunci a lo tinak asi lo. An sining a loh bia tu a si. Tck., Baibal I, Israel miphun pahra, Edom, Moab miphun le Kawlram Pyo miphun an tlaunak zong, “assimilation” ruang ah a si. Nihin ni ah, Yaw Ne le Kalay-Kabaw Nelrawn Laimi cheukhat cu, “assimilation” ruang ah, Lai sining an thlau cuahmah I, Kawl ah an i cang cuahmah.

Ramdang um Laimi caah, “assimilation” hi hrial/tei a harbikmi thil asi. A ruang cu miphunpi le a lar ngaingaimi nunphung dang he thutdir, riantuan, cawlcang le khuasaktintuk ti a hau. Laitlang bantuk in, Laimi mahlawng in um awk a tha ti lo. Miphunpi he umti tik ah, an sining lak a fawite. Nihin chan khatnak hmanh ah, miphunpi sining nih a kan dolh cuahmah. Cucaah miphun tlau lo nak ding caah, “sining” kilven a herh. Cucu zeitindah kan kilven lai? Kan tefa hna nih thanchonak phunkip an cawn/thiam cuahmah bu in, Laiholh, Laica kan thiamter hna lai. Atubantuk in, CYO cawlcanghnak; CBFA cawlcanghnak; Lai Miphun Ni le Lai puai dangdang tuahnak; Laimi hawikawmhnak phunphun le “cultural show” tbk tuahnak; hlum deuh in khuasak te hna thapek a herh. Miphun dang sining uar tuk lo in, mah sining (holh, ca, hla, laam tbk) uar a hau. Holh le ca tlau ahcun, miphun tlau asi ko caah, innchungkhar le miphun hawi sin ah, “Laiholh” hman aherh. Ramdang chuak tefa dihlak, Laitlang phakter ahau. Acheu Lairam ah riantuan a herh. Cuticun Laimi tefa thinlung ah, ram/miphun tlaihchannak le dawtnak a ngan lai. Miphun khat thitlaknak lungthin a um lai. Cuticun kan miphun a fekfuan lai.

4. Tuanbia Kenkawi Ding
Laimi hi tuanbia (history) kan thei lo tuk. Aruang? Kan tuanbia le zulhmiphung (tradition) kan chimrel peng lo caah asi. Pipu tuanbia le lentecelhnak vialte kan thlau dih cang. Israel mi cu Abraham chan in nihin ni tiang kum 4000 renglo an tuanbia le sining an kilkawi khawh. Israelmi bantuk in kum 4000 chung tuanbia pehtlai tein a chim khomi miphun vawleicung ah an um lo. An tuabia le sining an philh lo mi nih an miphun a fehter peng. Tuanbia le sining tha/fek deuh in aa cinkenmi le a kilkawimi paoh an miphun a fek deuh. Laimi zong ramdang ah kan miphun a tlau lo nak ding caah, chim cia tuanbia le sining chim than lengmang a hau. Nihin ni ah, Laimi tampi cu Lai tuanbia kan thei ti lo. US phak ni; nupi thit ni, fale chuah ni , hmanh a thei lo kan tam. Ramdang ah kan tuanbia le sining kan I cinken khawh lo ahcun chan tam kan nguh lai lo. Tuanbia tlau cu miphun tlau hramthawknak a si. Cucaah ramdang ummi Laimi dihlak nih kan tuanbika le sining hi a thar in dawi, hlathlai, chimrel le ciken peng a hau.

5. Tlaihmi Ngeih Ahau
Miphun pakhat fekte in a dir khawhnak ding caah tlaihmi hrampi (foundation) ngeih ahau. Tck., Kawlmi cu Buddha/Buddhist biaknak/phungki- kyawng ah fektuk in an hrampi aa bunh caah, caah zeitik hmanh ah an tlau kho ti lai lo. Cuvebantuk in Muslim caah Allah; Israel caah Pathian tibantuk tlaihmi an ngeih caah an hram a fek peng. Laimi zong hrampi tlaih awk Pathian kan ngeihmikan van tha. Ramkip ah, kan miphun fekte in a dir peng nak ding caah, Pathian hi hrampi chiah peng ahau. Israelmi ram 60 hrawng ah kum 2000 chung an tlau ko nain, an umnak ram kip ah an Pathian le Synagogoue an philh lo. An biakinn hi an miphun fimcawnnak, an politics le nunphung caah hmunlai (center) ah an hman. An Pathian, tuanbia, politics, nunphung le Synagogue aa then bal lo. Cu thil nih, an miphun a kilven peng hna. Laimi zong Pathian, biakinn le kan miphun kan then lai lo. Kan biakinn hi, thlarau tirawl eidinnak lawng si lo in, kan miphun caah a herhmi thanchonak phunkip cawnnak, kan chiatthatnak le miphun lamhmuhsaknak hmunlai ah kan hman ve lai. Cuticun kan miphun hi taksa, thinlung le thlarau ah thate in kan kilven khawh lai.

6. Thurual Tluk Aherh
“Khuapi thurual tluklo tionak” an ti bang, miphun fatete an tlaunak a ruang pakhat cu mah le mah remlonak le tukdennak ruang ah asi. Tck., Israel miphun pawl an ci a rak mih hrulhhnak hi, mah le mah heh tiah an rak I doh caah a si. Laimi hi holh le miphun fatete kan tam tuk i, thurual tluk le rem a har ngaingai. Cucaah Chin timi paoh rualrem tein um a hau. Zo le Lai, Hakha, Tiddim le Falam ti te hna; Bawi le sal, a thiang le thianglo ; cu phun kha phun; cu tlang kha tlang; cu Krifabu kha Krifabu timi, abitukmi thenrawinak lungput paohpaoh hloh a herh. Cuticun kan karlak ah rualremnak, theihthiamnak, pehtlaihnak tha a um lai; kan thurual atlu lai. A theipar cu Chin timi tefa kar ah, dawtnak a um lai. Cuticun thleidannak um lo ten kan tefa an I thila lai; tefa an ngei lai. Lamkip in kan thangcho lai i, ramdang ah kan miphun himbawm tein khua kan sa kho lai. Thurual tluk lo ahcun miphundang nih a kan dolh lai. Kan ci a mit lai.

Ramdang ah miphun tlaulo nak ding caah, acunglei thil paruk hi Laimi dihlak nih kan

Theihternak: A cunglei capar hi Salai Bawi Uk Thang nih Dr. Hai Vung Lian tialmi a rak taar mi a si.

Tangka Siloin Dawtnak Nih A Ukmi Nun

CIM Thawngtha
Sunday (June 28, 2009)

Thawngtha chimtu: Rev. Dr. Hla Aung
Caantlaitu: Pastor Lal Cung Awi

Khuaza ramkip in CIM Thawngthabia a rak i hrawmmi zumtu u le nau vialte hna,

Bawi Khrih Min in nan zatial kut kan in tlaih hna. Tuzarh hi tukum chungah a hmanungbik CIM caan ka tlaih zarh a si lai. Tuzarh cu hla fungkhat ka hun i thawh. Hi ka ah hin a si. parmengsung.pps (3886KB)

Hi hla cu keimah nih ka phan i a satu cu Par Meng Sung a si. Hi hla hin thazaang rak la cio hram u tiah kan sawm hna.

Nihin i thawngtha a kan chimtu ding cu CACC General Secretary a tuan liomi Rev. Dr. Hla Aung a si. A mah cu Pathian rian a tuan nak ah zumhawktlak le bochantlak ngaingai mi, laimi khrihfami i kan pa bik pakhat a si. CACC GS a tuan hnu in CACC riantuannak zong tampi a thangcho. Ramchung ramleeng pehtlaihnak zong a tha deuh ngaingai. Hawi bangin a duhnak hmun vawleicung ram tha ah a um kho ding a si ko nain kan ram chung i riantuan le kan lairam i temhinnak i hrawm ve tu kha a thim mi Bawi Khrih pasal tha a si. Hibantuk in CIM ah thawngthabia chim dingin a caansunglai a kan pekmi cung zongah lawmhnak tampi kan ngei. Atu cu Thawngtha chimtu kut ah kan caan kan pek cang lai.

"Tangka siloin dawtnak nih a ukmi nun"

Baibal cherhchan: A donghnak ah ka u le ka nau hna, nan lungthin kha a ttha mi thil le thangtthat awk a tlak mi thil in khah ter hna u: a tak tak a si mi thil, a sunglawi mi thil, a hman mi thil, a dawh mi thil le upat awk a tlak mi thil in khah ter hna u (Phil. 4:8).

Reformer Martin Luther nih a rak chim balmi cu minung hi amah minung pumpak nak in a ngeitu le a uktu hawih tuin a nun le a minung sining hi a lang tawn tiah a ti. Tahchunhnak ah, minung pakhat cu Pathian nih a ngeih in a uk a si ahcun a nun le a minung sining hi a dawh i duh a nung. A nun cu Pathian lungput a simi dawtnak, dinnak, mizangfahnak, mingeihthiam le toidornak lungput in an khat i, midang caah an thlum al i zapi tihzahnak le thlaihchannak an hmu. Asinain, minung pakhat cu Satan nih a ngeih in a uk tik ahcun Luther bia ning in kan chim ahcun cu nu cu pa cu sa hrang (Beast) he an i lo ti a si. A ruahnak le a lungput cu Satan bantuk in i porhlawtduhnak, mizeirellonak, midang cungah zangfahnak ngei lo in namnenh le serhset duhnak in an khat. Midang mit ah an mui a chia i mi huat an tong.

Luther nih a chim bantuk in nihin kan nun zongah kan thinlung le kan ruahnak hi dawtnak nih siloin tangka nih a uk ahcun a cung lei i kan rak langhtermi Satan nih a uk mi bantuk kan si ko lai. Kan hmuh kan ton mi hna a ho paoh hi zei hmanh ah kan rel hna lai lo i, minung hi tangka nih a duh ning in a tuah khawh mi thil phun ah kan hmuh hna lai. Theologically cun, cu cu sual tak tak a si cang. Zeicahtiah, minung cu Pathian nih a mui sam lo in a ser mi a si i Pathian mit hmuh ah a man a sang tuk mi a si. Cucaah, kan Bawipa Jesuh nih a ti mi cu vawlei cungah a tlau mi tu pakhat hmuh than a si tikah vancung khua ah lawmhnak ngan pi a um tiah a rak ti nak kha a si. Dawtnak nih a uk in a hruai mi hna cu midang cungah theihpiakthiamnak zangfahnak an ngeih i, cunihcun an nun hi midang caah a thlum in a al ter. Mi cungah thil ttha an tuah khawh mi zong an i cin ken lo i, mi an bomh khawhnak mi cung tu ah khan a lawmh tu in an i lawm.

Cun zapi nih kan theih dih bantuk in kan nunnak hi dawtnak in a khat tikah cu dawtnak nih kan nunnak cu a dawh ter i tthawnnak zong a pek. Riantuanak le kawlhawlnak ah tlam a tling ter i thluachuah aa hmu. A cung Baibal cherhchan ah kan hmuhmi cu a ttha a dawh a sung mi thil hna kha ruat uh law nan nun nak kha cu thil he khah ter uh. Cu tikah Pathian nan sinah a um lai ti in a si. Pathian kan sin a um ah cun, tthawnnak kan ngei lai i rian kan tuannak paoh ah khuaawng kan pem lai. Tahchunhnak pakhat in pek ka duh mi cu Bogyoke Aung San nun hi a si. Kan theih dih cio bantuk in Bogyoke Aung San cu ram le miphun caah a hmanmi dawtnak tak tak a ngei tu a rak si. A nunnak hi khuaram dawtnak in a khat tiah kan ti khawh. Cu ti i khuaram dawtnak in a nunnak hi a khah tikah, cu miphun dawtnak a ngeih mi nih Bogyoke Aung San cu tthawnnak a pek than ve. Ram ca rian a tuan nak ah bia a chim relnak ah zapi upat le dawt a tong. A riantuannak ah hmual ngei ngai le tthawng ngai in rian a tuan kho. Cu lawng si rih lo in, cu ram le miphun dawtnak nih a chuahpi mi tthawnnak nih a nunnak hi a huhphenh ti kha kan hmuh. Kan theih dih bantuk in, Bogyoke Aung San hi voikhat cu khua khat ah tilawng in a va tlawng. A kawi a ral pawl nih thah an duh caah, khua an khan mi cu khua a phanh tilawng in a tum hnu ah rangping lar kan cit ter lai, cuticun cu rangping lar nih a hlawnh in a tlik pi lai i, rang cung in a tla lai nain a ke rangdan ah a bat lai i rang nih a hnuh in a tlik pi chin chin lai. A donghnak ahcun tthalo in hma a hliam lai i a thi lai tiin an rak rawi. Bogyoke Aung San cu a rak phan. Rangping lar cu an cit ter. Bogyoke Aung San nih zei thei lo in rang cungah cun a kai in a cit. Rang cu an ruah bantuk siloin ttha tein a kal i Bogyoke Aung San cu a tlunnak hnga ding inn a phank pi. Hi ka zawn ah kan hmuh khawh mi cu Bogyoke Aung San nih ram le miphun ca a ngeihmi dawtnak nih a chuahpi mi tthawnnak nih khan rang cu a hip i nawl a ngai mi rang ttha rang nawlngai ah a can ter ti kha a si.

Cucaah kan nih zong Pathian ca Khrihfabu ca ram le mi phun ca ah a thiangmi le a hmanmi dawtnak tak tak kan ngei i, cu dawtnak thinlungput in rian kan tuan ahcun Pathian nih a kan umpi lai, tthawnnak kan ngei lai i kan riantuannak le kan kawlhawlnak ah khua awng pemnak kan hmu lai. Cucaah, dawtnak hi kan caah a herh bik mi thil a si ko. Dawtnak hi kan nun kan i uk ter i kan nunnak hruaitu ah kan chiah khawh ahcun, kan nun hi aa dawh lai i mivial te ca zongah mi thluachuak pa/nu kan si lai. Cu cu nunnak ah a sang bik, a sung bik, a dawh bik le upat awk a tlak bik nun a si i, cu nun ngeih khawh cu mi van ttha bik kan si hnga. Cucaah, kan nunnak hi dawtnak in khah ter usih tiah sawm bu in ka bia ka dongh ter. Ka lawm.

Hla Aung

Theihternak: June 28, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

A Ngan Bikmi Dawtnak Cu Nunnak Pek A Si

2001 kha Hakha ka um lio a si. Kan inn hi Cawbuk (Auto) ah a um. TV kan ngei lo. TV ka rak zoh caan a um tuk lo. A caan caan ah ka chungle inn ah ka rak zoh tawn. 2001 lio kha Hakha ah TV a ngeimi an rak tam ngai cang, nain International News a tlai khomi belte a rak tlawm ngaingai rih ko rua. 9/11 lio ah Bin Laden nih World Trade Center le Pentagon kha vanlawng in a rak pah lio kha mi tampi cu International News a tlai khomi TV a ngeimi inn ah kal cio a si. Kei cu Pyidawtha i Tha Meng pa te inn ah ka kal ve. Mi kan tam ngaingai. A sullam a theih rua tiah an ka ruah caah tar pawl nih a sullam an ka hal len. Ka thei hua ha lo, nain ka thei lo ti cun ka ti duh ve lo. Cucaah, ka ruahnak in ka rak leh piak hna. Film in bia an chimmi kha leh lo in, Film in a langmi zoh buin ka rak leh piak hna. A si hrim, a si hrim an rak ka ti leng i “taw-te-day” ka rak ti.

Nizan ah ka hawipa he New York lei leng dingin kan i thawh. Princeton in zinglei nazi 9:30 ah kan kal. Newark Liberty International Airport ah kan va leng pah. Minute 5 dan ah vanlawng pakhat a tum. Yangon International Airport he cun ai dang ngaingai ko. Newark in kan kal than. New York khua lai park ah kan phan. Cu park cu ai dawt hrim ko. Minute 15 hrawng kan leng i cu hnu ah Chinese rawldawr ah rawl kan ei. Nazi ka zoh i 1:00 pm a si deng cang. New York khua ah million 18 an um an ti (million 8 hi city ah an um). Cucaah, vawlei cungah mi an tam biknak khua a si rua ka ti. Traffic hrim hi lung dong ngaingai a si ko. Rawl kan ei khawh hnu ah khua chung cu kan leng than. Ka hawipa hi New Yorker a si. Wall Street kan phan cang a ka ti chel. CNN zung kan phan cang a ka ti chel. ABC zung khi na hmu maw a ka ti chel. Ka hmuh lo ka ti bel lo, nain tha thi ka hmuh mi a um hua ha lo. Ka hmuhmi paoh aidawh in ka theih. New York um Pu Stanley Uk nih US phan bal ko nain New York phanh lo cu US phan bal lo he ai khat a rak timi kha a si hirm ko ka ti ve.

New York hi subway deuh an hman an ti. A hman taktak ko. Kan motor kan chiah tak. Train in WTC lei kan kal. Kan kalnak paohpaoh hi subway cu a si ko, ka ning hna a ti pah ziar ko. Terrorist pawl nih bomb puah sual hna seh law ti hna khi a herh lo le herh lo ka ruat. WTC hmun cu kan phan. 2001 lio Hakha in TV ah ka rak hmuhmi kha a tak in ka van hmuh. Twin Towers cu a um ti lo. Construction an thawk than lio a si. Underground lei khi ft 100 an cawh. Foundation caah a si. A foundation cu ai lim cang ti awk a si ko. Nain, ground floor kha an thawk lai te khi a si. “WTC terrorist pawl nih vanlawng in an pah zan i 8 hnu ah a hmun ka rak phan. Mei nih a kangh mi hna an rim khi celh ding in a um lo. Cun, inn cungin a rak zuangmi hna cu zoh ngam ding in an um lo. Floor 110 a si tikah vawlei an phanh ah an thih lawng si loin an muisam ai rawk dih. Mah ka hmun ka phanh paoh ah ka mitthlam ah a um than tawn” tiah ka hawipa nih lungtha lo ngai in a ka chimh len. 9/11 theih than nak caah museum an tuahnak inn ah kan lut. 9/11 lio a thimi he pehtlai in bia an chimmi le biazai an phuah mi hna, cun hmanthlak hna vun hmuh tikah ka celh ve lo. WTC inn chungin mipi khamh dingah firemen pawl tam lak te nih an nunnak an pekmi hrim hi upak lo awk an tha lo e. Midang nunnak khamh dingah anmah nunnak an pek taktak ko. Tuanbia taktak a si.

New York khua ah miphun an tling ko. Ka hmuhmi paohpaoh nih an i dang dih. Mirang, Minak, Hispanic, Red-Indian, le Asian pawl tiah an um. Museum ah an tial ning ahcun New Yorker in 37% cu ram dang chuak an si ti a si. Bia dangin chim ahcun, 37% cu ram dang ah an chuak. New York ah a rak pemmi an si. Cucaah, New York hi The City of Immigrants tiah kawh a si an ti. Commercial City a si. Jew pawl hi o.5 million an um lai ti a si. Israel in Tel Aviv khua i a ummi Jew nakin New York um Jew an tam deuh an ti. Mirum an tam taktak anti. Cun mi sifak zong an tlawm ve lo ti asi.

WTC in khuachung lei cu train in kan rak kir than. Kan motor cu kan lak than i Asia pawl umnak China Town lei ah kan kal. Asian pawl lawng te an si. Mandalay ka um lio a ka theihter ngaingai. Chinese le Vietnamese an tam ngaingai. Mi tam deuh nih Chinese an holh. Nain, English holh zong cu an tam ve thiamthiam. China Town hi a thur hnawm deuh ngaingai. Asia pawl an si caah a si rua tiah, Singapore hna khi a thiang ngai ko fawn. Cucaah, anmah thur hnawmh deuh a si rua. China Town kan um lio ah nazi 5:30 pm a si cang. Princeton lei nazi 7:00 pm ah kir kan i tim. Cucaah, dinner kha Chinese dawr ah kan ei than. China Town ahcun tlawmpal kan len hnuah UN Zung lei ah kan kal. Traffic hi a herh leng in an tam. Hngah cawk ding khi an si lo. Nazi 7:00 cu duh sah tein a vun nai cuahmah ko. Traffic nih le a kan theih piak thiam fawn lo. Cuticun, UN zung lei cu kan rak panh. Zanlei tlai cang kaw, duh in UN zung cu kan leng manh ti lo. A leng lei in hmuh vial ah i lung si ding khi a si.

Bia kilhnak: WTC kha Bin Laden nih a vun kah lio ah firemen pawl za reng lo nih an nunnak pek in mi tampi an khamh hna. An khamhmi ah khan Muslim an i tel ko lai. Buddhist an i tel ko lai. Khrihfa zong an i tel ko lai. Hindu zong an i tel ko lai. Jew zong an i tel ko lai. Cun, biaknak ngei lo zong an i tel ko lai. Asian an i tel lai. African an i tel lai. Western an i tel lai. Dawtnak taktak nih zei ramri hmanh a ngei lo. Cu dawtnak ah hram bunh in firemen tam lakte nih nunnak pek in mi nunnak an rak khamh hna. Jesuh nih mi caah nunnak pek hi dawtnak lak ah a ngan bik a si a ti ve.

WTC (9/11 hlan) le WTC (9/11 lio)






Pa Pum
Princeton

Michael Jackson A Thi

Michael Jackson cu June 25, 2009 ah a thi. HIKA ah rel khawh a si. A nunnak zoh tikah, thil tha lo a tuah tiah sual an phawtnak a um len nain, kap khat lei ah thil tha a tuahmi zong philh awk an si ve lo. Cucu a tanglei hla nih an langhter ko.

Kan Lam A Tluan Lo Tikah

Rev. Dr. Stephen Hre Kio

Hlaphuahtu pakhat nih hla a phuahmi cu, “Vawlei cung kan nun dam lio ah hin nuamnak tling ti a um bal lo” tiah a ti. Vawlei cung kan nundam lio, kan i nuam kan ti zongah hin kan i nuamhnak zong hi a tling taktak bal lo ti a si. Mah cucu bia dang i kan ti ahcun, “ Kan lam a tluan lo tikah,” kan timi he khin a khat.

Zumtu kan si, nuntharnak kan ngei, kan piangthar, Pathian fa kan si, vawlei minung kan si ti lo, Vancung ah a lengmi kan si, ti tiang hmanh kan ti ah, kan nunnak taktak a ngaingai in kan vun zoh tikah cun,vawlei mi kan sinak, kan tlamtlinlonak tampi kan hmuh thiamthian rih. Chun a um bantuk in zan a um. Mitthlitlaknak a um bantuk in nih-nak a um. Kan nunnak hi Khrih le Thiang Thlarau nih a kan umpi kan ti zongah, kan nunnak chung ah hin pangpar bantuk in kan nung kan ti zongah, pangpar lakah hling a rak um thiamthiam i, cu hling nih cun kan nunnak a hrawh tawn i, pangparnak in hling kha a ngan deuh ah kan ruah tawn i, pangpar nakin hling kha kan i buaipi tawn. Cu nih cun Khrihfa tampi a hrawh hna i, hling nih cun mi tampi Pathian bia kho lo in a tuah hna i, Pathian zum nakin Satan leiah kan kalnak caan tampi a um tawn. Kan lam a tluanlo tikah hmailei i fon nakin hmu lei i kir kan duh. Kha bantuk kha nihin ah hin chim ninglaw ti saduhthah ka ngeih caah nihin ah hin cucu chim ka timhmi a si.

Cubantuk i hling kan ngeih caan, kan lam a tluanlo caan, vansanglam khuaruahhar i kan um caan ah “Zeiti’n dah Khrihfa mi nih, Khrihfa taktak a si mi hna nih kan lungput ning a si lai?” ti kha nihin ah hin chim ninglaw ka duh. Nan nunchung ah nan lungput hiti hin sisehlaw, timi hi panga in chim ka duh.

(1) Pathian nih tinhpiakmi a kan ngeih ti hi thatein i tlaih u silaw ka duh. Atu i Jeremiah 29:11-14 tiang, an kan rel piakmi ah khan zei a ti dah tiah, “ Nan caah tinhmi ka ngei” tiah Pathian nih a ti. Achimtu cu Jeremiah a si; lung a ngeitu cu Pathian a si. Mah kha ti a ti mi hna kha, “ Nan caah tinhmi ka ngei dah kaw” a ti mi hna kha thongtla an si. Mi nuam, a nuam ngai pawl an si lo. Thongtla, Isreal mi Babilon ah thong kum sawn sarih an va tlaknak, thong an va tlaknak ah khan Pathian nih cu ti cun a va ti hna. “ Nan lam a tluan lo tik zongah hin, tinhmi ka ngei dah kaw” ti hi a si. Lungleng i nan um lioah hin, Jerusalem ngai i nan um lio ah hin, Khebar tiva pawng ah tingtang he nan lunglennak hla nan sak lengmang lioah hin , kan mitthli cu rawl bangin kan ei nan ti lioah hin, nan caah tinhmi ka ngei dah kaw, a ti hna.

Mah khakha Khrihfa mi paoh nih, Pathian a zummi paoh hna nih Pathian nih zeibantuk ka lam zong siaikun, ka caah tinhmi a ngei dah kaw, timi biatak hi i tlaih thup usilaw, kan nunnak hrihhrampi a si lai i cucu a biapi ngaingai. Pathian nih kan caah tinhmi a ngei dah kaw, zeibantuk thong kan tlak, zeibantuk kan lam a muih zongah, hling he kan i ciah zongah, kan caah tinhmi a ngei dah kaw, tihi a biapi tuk hringhring. Zeicaah? A fa kan si caah! Isreal mi kha ka fale a ti hna caah, a thim hna caah , a tuamhlawm hna caah , a theih peng hna caah, nan caah tinhmi ka ngei dah kaw a ti pengnak hna kha a si. Mah cucu pakhatnak ah i cinken usilaw, kengtha usilaw, i tlaih thup usilaw, ti ka duh.

(2) Cu tinhmi a ngeihmi cu Amah Pathian lawng nih a theih. Amah Jeremiah nih Pathian bia cu a chim i, “Cu tinhmi ka ngeih mi cu keimah lawnglawng nih ka theih” a ti. Pathian nih nan ca, kan ca i tinhmi a ngeih mi kha Amah Pathian lawng nih a theih. Ziah Pathian mah cucu na ka chimh ve lo? tiah phunzai len-awk a si lo. Keimah lawng nih ka theih a ti ah cun amah lawng nih a theih a si ko. Zeicah tiah kan hnu kan hmai kong hi Amah lawng nih a hngalh. Midang ahohmanh nih kan hngal lo. Cucaah kannih nih kan i tlaih awk (kan lehkhan awk) zeidah a si tiah: Pathian nih kan caah tinhmi a ngeih mi hi Amah lawng nih a hngalh. Kannih nih kan hngal lo. Kan hngalh zongah tlawmte fang khi a si. Kan hngal dih bal lo. Mah kha hngalh bal lo, hngalh dih lo kha i nautat awk a si lo. Ngeihchiat awk zong a si lo. Asermi kan si caah kan hngal dih bal lo.

Hngalh bal lo, a dihlak i hngalh dih lo hi Baibal ca nih hmun tam nawn ah a chim ko. Sam 131:1ah zei a ti dah tiah, “Ka ca i thil hartuk mi hna kha ka hna ka hnawhpi ti hna lo,” ti khi a si. Hakha Baibal ca ka zoh tikah zei a ti dah tiah “Ka ca i thil hartuk mi hna kha zei ah ka rel ti hna lo” a ti. Mah kha “Zei ah ka rel tio hna lo” ti kha Hebru holh ah zeitindah leh khawh a si ti ah cun, “Ka ca i thil hartuk vialte hna nih hin hna an kan hnawh ti lo” ti khawh a si. Hi vawlei cung thil har kan timi, kan hngalh khawh lomi, kan theih khawh lomi vialte hna nih hna in hnawh hna hlah seh, tinak a si. Baibal Cathiang nih a timi a si; keimah timi a si lo.

Cun Deuteronomi 29:29 ah zei a ti dah? Kan theih khawh lomi le kan hngalh khawh lomi, “Aa thupmi thil hna cu Bawipa ta an si,” a ti. Kan hngalh khawh lomi, kan theih khawh lomi thil vialte hna kha Bawipa nangmah ta an si, ti duhnak a si. Kan thluak in kan ruah khawh ti lomi siseh, kan nunnak ah harnak le temh-innak kan tonmi vialte zong siseh, kan theih kan hngalh khawh lomi hi Bawipa ta ah chia usih.

(3) Kan ruahnak le Pathian ruahnak hi aa khat lo. Isaiah 55:9 ah zei a ti dah? Pathian nih, “Ka ruahning cu nan ruahning a si lo, ka thil tining zong nan thil tining he an i khat lo. Van khi vawlei nakin a let tampiin a san deuh bangin ka ruahning le ka thil tining zong nan ruahning le nan thil tining nakin a let tampi in a sang deuh,” a ti. Cucaah kan hngalh khawh lo, kan theih khawh lo hi ngaihchiat awk a si lo. Kan Pa Pathian nih a theih khawh dih kha i lawmh ding deuh kan si.

Phungthlukbia 25:2 ah zei a ti dah tiah, “Pathian nih thil thuhmi a ngeih hi a sunparnak asi” a ti. Kan hngalh khawh lomi, kan theih khawh lomi, thuhmi te Pathian nih a ngeih hi a sunparnak a si! Kan theih khawh lo hi, anih nih cun a theih ko; cuti i kannih nih kan theih khawh lo hi i lawmhawk a si. Zeicaah tiah theih khawh lomi um hi thil tha a si. Bianabia ah: Nan hawikom kha a dihlak tein a thinlung zong , a tuahmi zong, a paisa ngeihmi zong, a zeizong vialte na theih dih cikcek a si ah cun , voi tampi cu na upat kho tawn lo. Aa …. Ka theih dih, a zei zong vialte ka theih dih, nan timi kha nan palhnak a si theng tawn lo. Asinain ka theih dih cikcek, amah kong theih lomi ka ngei lo, ti i na lungput kha a sual tawnmi cu a si. Sihmanhsehlaw Pathian kongkau ahcun kan theih khawh lo kha Pathian kan tihzahnak chan cu a si. Cun I Kor 13:12 ah zei a ti dah? Atu i thil kan hmuhmi hi thlalang fianglo chung i kan mui - mui chialchul i kan hmuh bantuk khi a si, a ti. Cucaah thil kan thei rih lo. Kan theihmi kan hngalhmi zong “mui thialchul in kan theih kan hmuhmi an si rih hna.

Amah nih tinhpiak mi a kan ngeih; Kannih nih kan thei rih lo; Kan hngalh kan timi zong mui chialchul in kan theih kan hngalhmi an si. Mah khakha Khrihfa paoh nih thatein kan i tlaih, kan i pom ah a tha tiah ka ruah. Na mitthli a tlak zongah siseh, na zawt tik zongah siseh, riantuan na ngeih lo zongah siseh, na rian in an in dinhter zongah siseh, mah khakha philh hlah. Cun na ngaknu nih aan lektak hna zongah si seh, tlangval nih an in kaltak hna zong ah siseh, zeibantuk harnak le rian an in phuah hna zong ah siseh, zeibantuk ngaihchiatnak le lungnuamhlonak nak thil na ton zongah mah khakha philh hlah. “Zeicaah Pathian hi bangtuk hi ka cungah na tlunter?” tiah Pathian sinah bia hal len hlah. “Zeicaah?” ti biahalnak he khin nung zungzal hlah. Voikhat voihnih na hal ah cun a poi tuk lo; sihmanhsehlaw cat loin hal hlah. “Zeicaah?” tiah zing ah na ti, chun ah na ti , zan ah na ti, zarhkhat, thlakhat, kumkhat, kumnga chung ‘zeicaah’? ti lawnglawng i nan nun ahcun Pathian sin in a rami ceunak, Thlarau cawnpiaknak fimnak, kha a pit lai i khuamui chung ah na thih hlan lo na um ko lai! Nga khi lung kua chung ah chun he zan he zungzal an um a si ah cun, zarhkhat, thlakhat, kumkhat an um a si ah cun an mit a caw colh, ti a si. Cucaah, “Pathian zeicaah kan sin ah na tlunter?” timi khi zing he, chun he, zan he ti zungzal hlah. Na caah a tha lo; na thlarau mit cawtnak a si.

Minung cu zeicaah? ti hal kan hmang. Voikhat voihnih hal cu a tha ve ko, a poi lo. Sihmanhsehlaw a zungzal cun a tha ti lo. Bianabia pakhat: Pastor pa i a tinak ah cun, ka hawipa a um i, Laitlangah, khua hmete ah um a ti. Nan khua zeitin? ti ka hal tikah “Ka dua, a fawi loh” a ti. A fawi lo cu zei khi dek a va si, thei ve hlah. Hakha ah a hun i thial; khuapi deuh ah. “Ka dua zeitin, khuapi cu a nuam ko lo maw?” ka ti i “A fawi lo” a ti hoi. Mandalay ah sianginn a kai. Mandalay zong cu a fawi lo; Rangoon a phanh zong ah a fawi lo; Malaysia a phanh zong ah a fawi lo, thiamthiam. American a phanh zong ah a fawi lo a ti thiamthiam rih. Vawilei cung ram thabik kan timi zong a fawi lo ati ah cun, (Pastor pa timi mu, keimah timi a si lo) “Vancung zong pha sehlaw a fawi lo a ti thiamthiam lai” a ti. A fawi lo ti lawngte khan nung hlah u tinak a si. Nan ngeih lomi kha va ttah len hlah uh. Nan ngeihmi vial ah khan i lawm uh. Na ngeihmi zat a ngei lomi vawlei cung mi tam deuh an si dah kaw! A fawi lo ti lawngtein nung hlah uh.

(4) Palinak: “Pathian hi a tha dah kaw.” Baibal ca nih Pathian cu a tha, Bawipa cu a tha, a ti lengmang. Bawipa cu a tha lo tiah Baibal ca nih voikhatte hmanh a ti bal lo. A timi cu: “Bawipa cu thangthat uh; zeitintiah Amah cu a tha; a dawtnak cu zungzal in a hmun,” a ti lengmang. Hmun tam nawnte ah a ti: 1 Chan 16:34; 2 Chan 7:3; 20:21; Esra 3:11; Saam 100:5; 106:1; 107:1; 118:1; 136:1; Jer 33:11. Mah kha bantuk kha, Isreal mi hna ( Judah mi hna) nih an Biakinnpi (Temple) chungah Pathian an biak tikah chawnghlang relnak bantuk in an rel tawnmi a si. Khatlei nih, “Bawipa cu a tha,” an ti, i khatlei nih, “A dawtnak cu zungzal in a hmun,” an ti ve. Cuticun chawnghlang in an rel lengmang mi a si. Kan Baibal nih “Bawipa cu a tha” a timi hi phung zongah ka chim bal, hmailei zongah ka chim than te men lai. Kan philh lo-awk i ka duhmi cu Baibal Cathiang nih, “Bawipa cu a tha,” ti kha a langter, a fehter, a dik, a hman a timi a si.

Baibal nih kaa khat hmanh a tha lo ti a chim bal lo. Cuti I a that ah zeicaah dah kan cung ah hling hna a phanh theu? Kan lam a tluan theu lo? Hi biahalnak hi leh-awk ah tlamtling deuh in kan zoh a hau.

(a) Kan lam a tluang lo kan ti tikah kan nunnak lam cu a dihlak in - a hramthawk in a dongh tiang - kan hmuh tawn lo caah a si. Kan nunnak a thawk in a dongh tiang kan hmuh khawh mi a si lo; kan hmuh mi cu caan tlawmte, caan tawite lawng kan hmuh. Mah caan tawite chungah cun kan harnak le kan innak a um tikah kan faak ngai, kan i nuamlo ngai, kan lung re a thei ngai, kan mit thli a tla, kan nunnak lam a mui dih. Kan nunnak hi pakpawlawng a si ko lo maw? kan ti. A hman ko; el awk a tha lo. Sihmanhsehlaw saupi hmu kho usilaw kan hmuh ning aa dang men hnga. Nikhua a chiat, ruah a sur, minmei a tlai i khawdawm nih a kan zelh dih tikah cun kan nunnak hi a hram in a dongh tiang khua a mui dih ah kan ruah. Caan tawite ah ni a ceu than kha kan ruat tawn lo. Caan a tlin tikah Pathian bomhnak chungah kan dir than kha kan hngal thawn lo. A hramthawk in a dihlak, a dongh tiang a hngaltu cu Pathian lawng a si. Cu Pathian cu kan Pa a si. A faale kan in mi kha a hngalh dih. Amah nih, “ Kan kaltak bal hna lai lo i kan hlaw bal fawn hna lai lo,” tiah bia a kan kam (Joshua 1:5; Hebru 13:5). Pathian cu a biakammi ah zumh-awk tlak a si zungzal (1 Korin 1:9). Amah nih a kan hruai.

(b) Mah kan Pa Pathian nih a kan hruainak lam chungah cun a kan tinhpiak mi cu a um. Kan caah a kan tinhpiakmi cu zeidah a si? “Vanchiatnak si loin thluachuahnak a si,” a ti (Jer 29:11). A dihlak in thluachuahnak a si. Nan caah rawhralhnak a si lo; Thluachuahnak tu a si. a ti. A pa nih a tinhmi vialte kha a fapa nih a theih lo bantuk in Pathian nih kan ca i a tinhmi vialte hi a dihlak in kan thei lo. Sihmanhsehlaw Bawipa cu a tha, a dawtnak cu zungzal in a hmun.

(c) Voitam pi bia nan halmi cu zeidah a si tiah, “Ka hal, a fa ka si tungah ziah a ka pek kun lo?” tihi a si. Phaisa maw nan hal tawn, ngandamnak maw nan hal tawn, I dawhnak maw nan hal tawn, minthannak maw nan hal tawn, nan hal lengmang ko. A ngaingai ti ah cun na halmi vialte khi in pe sehlaw na caah a tha lo men lai. Phaisa hi a tomtom in hal law, in pe taktak sehlaw awlawk na chong hnga. Na ruam a kai hnga. Ngandamnak hi ngei zungzal law, voikhat hmanh zaw bal hlah maw midang damlonak hi na thei kho hnga lo. Vawlei cung ah mui dawh bik silaw, muichiat hi zeidah asi ti zong na thei hnga lo. Culengah cun tangka hman cawk lo in hei ngei law, midawh bik zong va si law, minthang bik zong va si law, a cang hnga ding mi cu na ruam a kai hnga , na ning a hngal hnga , mi cung ah cuan nan duh hnga, Pathian hmanh na bia duh hnga lo. Na hal mi vialte in pe sehlaw Pathian na bia hnga lo. An pek lo hi a tha dah kaw. Nangmah ca i a za, a tha tiah an pek mi kha i nuam, i lawm ko. Na hal mi vialte an pek lo kha amah nih a zoh tik ah a tha tiah a theih.

(d) Kan hal tawn lomi cu, “Pathian, nangmah duhnak a zul khotu si awkah ka bawm ko,” tiah kan hal bal lo. Jesuh nih cun harnak – vailamtah cung i thihnak a ton tikah, “Ka pa, hi hrai hi ka lakpiak ko; asinain nangmah duhnak bang si koseh; keimah duhnak bang si hlahseh,” a ti. Mah kha lungput kha kan lam a tluan lo tikah lungput duh-nung bik a si.

5. Thawhthannak a um: Kan lam a tluan lo tik ah ruah awk a ummi cu, hi ruah-awk pali a um, ka timi pin ah khin thawhthannak a um, ti hi a si. Ka lam a tluang lo ee, tiah na aihram lengmang nak, na mitthli a tlaknak, na lungkuainak pinte ah khin thawhthannak a um. Mah khakha kan Pathian nih a hmuh ciami a si; Kan Pa nih a hmuh ciami a si. Bawi Jesuh tluk in lam tluanglo a ho dah a um? A chan that lio ah an thah. A lam a tluang lo bik cu Bawi Jesuh a si. A min that lio ah, aa dawh lio ah, a thazaang that lio ah an thah. An thah hmanh cu sarthih in an thihter. Fei in an chunh, hlingluchin an chinhter, a kut le a ke thir in an khenh chih. A par ah ca an tial; nehsawhnak ca an tial. Cil an chak, an bengh, an lamh, an vuak. Hihi vawlei mit i zoh ah cun lam a tluang lo bikmi cu Jesuh a si. Kha ti an tuah kha Pathian nih “Za seh!” a ti hnu ah cun nithumnak ah a ho hmanh nih kham kho ti loin a tho than. Cucaah cun dah kaw, kan Khamhtu a si cu! Cucaah dah kaw, a kan Tlanhtu a si khawh cu! Cucaah ka lam a tluang lo kan ti mi pinte ah khin thawh thannak a um.

Keimah hi kum 45 pastor ka tuan cang. Ka nu thi hlah sehlaw, Pastor ka tuan hnga lo. Ka nu a thih hi a tha, ka tinak a si lo. Asinain a tha lo ngaimi ka nu thih kha (ka lam a tluang lo ka timi kha) Pathian nih a hman i a ka thlen dih caah pastor ka tuan khawnak hi a si. “Ka derthawmnak ah khan Pathian thawnnak cu a lang,” (1 Korin 12:9). Paul kha Damaskas lam ah Pathian nih run bia in, a mit caw hlah seh law, Pathian rian a tuan hnga lo. Moses kha holh hak in um hlah seh law, Pathian rian a tuan set hnga lo. Jeremiah kha an ka thah lai tiah a le langmang i lungkua chung ah i thup in, lungkua chung ah Pathian nih va tong hlah seh law, Pathian rian a tuan hnga lo. Kan lam a tluang lo, kan lam a pit kan ti hnu-ah khin thawhthannak a um. Moses Pathian nih a hman; Jeramiah zong Pathian nih a hman; Paul zong Pathian nih a hman; lam tluang lo lawngte! Keimah hman hi (ka santlaih lo bu in) Pathian nih a ka hman ve, tiah ka ruah. Kan lam a pit kan ti mi hnu-ah khin thawhthannak a um. Cucu Khrihfa paoh nih philh hlah usih.

Cucaah u le nau hna, faale hna, hi vawlei cung kan nunnakah kan lam a tluang dih ti a um bal lai lo; Pangpar lak ah hling a um zungzal. Zan le chun an i cawh zungzal. Mah kha hling ruangah khan Pathian lei hoih loin i mertak riangmang in, Pathian kha hnulei chit awk a si lo. Na lam a pih, na mitthli a tlak, na bei a dongh zongah Pathian nih ka caah tinhmi a ngei; kei nih cun ka thei kho lo nain tinhmi a ka caah a ngei, cucu “thluachuahnak a si” ti kha zumh awk a si. Zeicaah Pathian nih ka aunak a ka leh lo? ti biahalnak he lawng khan kan nun awk a si lo. Pathian cu a tha. Kan pa a si i a kan dawt. Ka lam a tluang lo kan ti mi pin lei ah khin thawhthannak a um, tiin kan zumh awk a si. Mah kha ti nun kha Khrihfa kan lam cu a si; kan lungput zong a si awk a si. Ni fatin kan nunnak ah mah cu lungput kan i tlaih khawh ahcun zei hmanh nih a kan thial kho lai lo; zei hmanh nih a kan hninh kho lai lo; zei hmanh nih a kan that kho lai lo. Kan lam a tluan lo tikah Pathian thiamthiam dinhnak a kan petu, thluachuah a kan petu, a kan hruaitu le thawhthannak a kan petu a si.

Hi bia hi nan caah ka chim duh mi a si. Hi bia hi Amah minthannak caah Pathian Amah nih thluachuahnak kan pek piak ko seh. Amen.

Theihternak: Macedonia Authawng (April-June 2009) chungta kan lak i, kan tarmi a si.

1-3 Johan

1-3 Johan hi Johan cakuat hna (the Johannine Epistles) tiah khawh an si. Cakuat pahnihnak le pathumnak tial an sinak a ruangah aa khat: Khrihfami kha zumhtlak sinak ah hmunh dingin thazaang pek dingah tialmi a si. Cakuat pakhatnak belte hi zumhtlak si dingah le gnostic cawnpiaknak cu a hmanlo ti langhternak dingah tialmi a si.

Hi cakuat pathum hi Johan sianginn (the Johannine school) ti tawnmi chungtel pakhat nih a tialmi a si. Phundang in kan chim ahcun, catialtu hi thawngtha cauk pali chung i pakhat a simi Johan thawngtha, cun Biathlam cauk a tialtu hna sianginn a si, kan ti lai. Sianginn kan ti tikah nihin i sianginn bantuk in ruah lo ding a si lai. Thil an pomning le an khuatuaktan ning ti bantuk, aa lawh caah le an catialning ti bantuk lawhnak an ngeih caah Johan sianginn minung an tinak a si. A ruangcu, catialtu taktak hi aho set an si kan theih lo caah a si. 1-3 Johan hi 100 CE hrawngah tialmi a si i, Efesa peng i a ummi Khrihfami hna sinah tial dawh a si.

Johan cakuat hna nih an i tinhmi cu, zumhtlak tein a nungmi hna kha zumhtlak nan sinak ah hmun ko uh tiah thazaang peknak ah le, gnostic cawmpiaknak kha a hmanlo ti hngalhter nakding ah a si. Khrihfa taktak an si ko ahcun, an zumhnak ah khan an hmun ko lai i, zumhtlak lomi an si ahcun a rauh hlanah Khrihfabu kha an chuah tak ko lai i, cawnpiaknak hmanlo hnu an zul ko lai, ti kha an chimmi cu a si.

An tungtlang vun zoh ta usih:
1 Johan
1. Biadomhnak (1:1-4)
2. Pathian cu Ceunak a si i, a fale cu Ceunak taktak kha a pek hna (1:5-3:10)
3. Ceunak chungah kal, muinak chungah kal hlah (3:11-5:12)
4. Biafunnak (5:13-21)

2 Johan
1. Biadomhnak (1-3)
2. Lunglawmhnak (4)
3. Zumhnak a pialmi kha inn ah cohlan lo ding (5-12)
4. Biafunnak (13)

3 Johan
1. Biadomhnak (1-2)
2. Lunglawmhnak (3-4)
3. Zumhnak a pialmi zum hna hlah (5-14)
4. Biafunnak (15)

A cunglei tungtlang vanmi zoh tikah 2 Johan le 3 Johan hi an i khat ngaingai. Cakuat pathum ningin an tungtlang an i lo ngaingai. An zapi in biatak kong kha an chim. An zapi nih an i tinhmi cu Khrihfa hna kha biatak (truth) ah zumhtlak si dingah forhfial le thazaang pek kha a si.

Philemon

Philemon cauk hi Paul cakuat lakah a tawi bikmi a si. Nain, Paul i a thinlungput zei maw zat kha a langhter caah rel duh ngaimi cauk pakhat a si. Hi cakuat hi Paul nih thonginn chungin a tialmi a si i, Rom khua ah biaceih piak dingin an kal lai ah Caesarea ah 58 CE hrawngah a tialmi a si. Hi cakuat hi Philemon, a nupi (Apphia sidawh), Archippus, le Philemon inn ah aa pummi Khrihbu sinah tialmi a si.

Dal khat lawng a ummi hi cauk (cakuat) nih hin a tlimi sal (runaway slave) Onesimus kha tha tein rak tonghtham (fair treatment) ding kha biapi thlak in a chimmi cu a si. Paul, hlanchan Khrihfabu le hlanchan vawlei nih sal i zuat (i ngeih) kha an rak pommi a si. Hi cakuat ahcun Paul nih Khrihfa a simi salpa Onesemus hi Khrihfa a si vemi a bawipa nih tha tein a rak cohlan nakhnga le a nunnak ah hlawntlinnak a hmuh nakhnga kha a tuak tanpiak. Cu caah, hi cakuat nih hin salzuatnak kha a dohmi si lem loin sal hna cungah Khrihfa dawtnak kha zei tin dah kan langhter awk a si ti kha a si deuh.

Hi cakuat fate hi a tanglei bantuk in then khawh a si i, cu hna nih cun Paul hnakkar tenhmi (concerns) kha fiang tein an langhter:
1. Kuttlaih chawnhbiaknak (Greetings) (1-3)
2. Lunglawmh chimnak (4-7)
3. Onesmus caah nawlnak (8-16)
4. Nawlnak a dang pakhat (17-22)
5. Biafunnak (23-25)

Luke 15:11-34

Yangon International Airport in US lei kan rak zuang. Vanlawng cungin the crown of Asia tiah an tah chunh tawnmi Hong Kong khua cu ka van zoh. Ai dawh hrim ko ka ti. Taipei International Airport ah caan tlawm pal kan i dinh hnu ah LA lei kan rak zuang than. LA in Chicago, Chicago in Philadelphia kan rak phan. Philadelphia in Princeton lei ka hawile he kan kal hna. Atu hi sianginn khar lio a si caah ka hawi le an tlung dih. Keimah lawng Princeton ah ka um. Zanlei suimilam 7:00 le 8:00 kar hi ka lunglen caan an si. Kan sianginn hmai farkung tangah ka thu tawn. Lunglen zuamnak puai hei um seh law a ka teimi an um hnga ma ti hna khi ka hei ruat. Cun, vawlei cungah a lung a rak leng cangmi ma an tam deuh lai, lung a leng rih ding hme an tam deuh hnga tiah ka ruah rih. Cun, ka lung a rak leng cang mi kha ma an tam deuh lai, hmai lei a leng rih ding khi dah tiah a herh le herh lo in ka ruat. Cuticun suimilam 9:30 hi ka phan tawn.

Keimah lawng ka lung a leng rua ka ti, nain nanmah lawng nan si lo keimah zong ka lung a len tukah lunglen hmanh ka huam ti lo tiah Lairawn nih a ti tiah Bik Bik nih a van ka chimh. A mah Lai Rawn hmanh a umnak khua in cutluk a lunglen cu tiah a umnak ram kha ka mitthlam a van cuang colh. Aw! A mawh ve hrim lo ka ti. Lunglen hi a man pek siseh law phun dang. A man um hlah kaw, a-la-ka in lunglen khawh a si cu aw. Cuticun, kan caan le rian an liam dih ko. Mah cucu “Tlau” tiah Biaknak-Hmurka nih min a pek.

WWII lio ah East Asia vialte harnak a rak petu ram cu Japan a si. Japan nih Pearl Harbor [American Harbor] kha bomb a rak thlak hlanah America mipi 83% nih WWII kha an hnathlak pi hna lo. Nain, Japan nih Pearl Harbor bomb a van thlak tikah American mipi million pakhat nak tam nih volunteer in ralkap ah an lut. Japan khua Hiroshima le Nagasaki khua ah Atomic Bomb an thlak. WWII a dih. 1995 August 15 WWII a dih kum 50 tlinnak ah Japan ram hruaitu Tomiichi Murayama nih Japan kan sual tuk rak kan ngaithiam ko u tiah vawlei kha a nawl hna. 1995 June 20 lio ah Southern Baptist pawl nih minak pawl salzuatnak an rak hnatlakpinak cungah sual ngaihthiamnak an rak hal ve.

Japan kha kan in ngaithiam kho lo tiah vawlei nih a ti bal lo. Southern Baptists pawl zong kha cu thiamthiam a si. Palhsual cu a phung a si, nain palhmi theih ko buin ngaihthiam hal duh lo hi double palh a si. Palhnak ngaihthiam kan hal ngam ahcun kan palhnak a kan ngaithiam ngammi an um zungzal ve. Cucu Luke 15 nih a kan cawnpiakmi a si hei ti ko usih. Cun, Lairawn le Pa Pum zong nan lunglen [nan tlaunak] in rak kir than cang u law.

Pa Pum

Hringsortu PA Upat Cu Nunnak A Si

CIM Thawngtha (Father’s Day)
Sunday, June 21, 2009

Thawngtha chimtu: Rev. M. Thawng Kam
Caan tlaitu: Pastor Lal Cung Awi

CIM Thawngthabia aa hrawmmi zumtu u le nau vialte hna,

“Happy Fathers’ Day!” tiin nan zatial kut kan in tlaih hna. Nihin cu Hringtu pa le Ni a si bang in khuaza ramkip ah Pa le hna upat peknak le sunhlawihnak an rak tuah cio theu lai. CIM Thawngtha aa hrawmmi zumtu u le nau vialte zong nih Pa le caah thlaza cam cio hna u sih. Kan miphun le ram hruaitu kan pa le vialte zong upatnak kan in pek hna. Hringtu pa le vialte Bawipa nih a thluachuahnak sungbikmi in pe cio hram hna seh! Amen.

Nihin i thawngtha a kan chimtu ding cu Zomi Baptist Convention ah General Secretary a tuan lio mi Rev. M. Thawng Kam a si. Laimi khrihfami nih kan i bochan ngaingaimi, kan ngeihchunmi kan pa bik pakhat a si. Nihin Fathers’ Day ah a mah theng nih thawngthabia a kan chimhmi hi sullam a ngei khun i kan caah a sunglawi khun ko. Bawipa nih lamhruai chin hram seh law Laimi khrihfami vialte kan caah Pa dirhmun in caansaupi kan dirpi hram seh. A rian tampi lakah hi bantuk in CIM ah thawngtha chim ding in a caansunglai a kan pekmi cungah kan i lawm hringhran. A tu lio hi Norway ram Laimi khrihfabu hna nih an sawm caah Norway ram tlawn dingin aa timhtuah lio zong a si. A tu cu thawngtha chimtu kut ah caan kan pek cang.

“Hringsortu PA upat cu nunnak a si”

Ex. 20:12 "Nan nu le nan pa kha upat hna u. Cu ti nan tuah ahcun Bawipa nan Pathian nih na pekmi hna ram ahhin saupi nan um lai."
Lev. 20:9 "A nu siseh, a pa siseh chiat a serhmi paoh cu thah a si lai."
Prov. 1:8-9 "Ka fapa, na pa cawnpiaknak kha ngai law na nu tthithruai nak cu hlaw hlah. Zeicah tiah na lu caah aa dawhmi pangpar tthirual an si lai i na hngawng caah pumttek tthi an si lai."

Hringtu PA Ni ah thawngtha chimnak can sunglawi nan ka pekmi cungah tampi kai lawm. A hmasa ah, vulei ah a ciam cangmi a ka hringsortu ka Pa upat hmaizahnak ka pekfawn: Ka pa cu ca cawnglo asi. Nain ka caah ka Pa tluk mifim an umlo. Ka saya nganbik pei a si cu. Ka Pa cu lothlo, sifak a si. Nain ka caah cun a rum. A kut cungah phaisa aichiah kho ballo nain ka herh tikah ngeilo in a ka um ballo.

Miphun vialte le biaknak vialte hna hi idannak an nei lengluang hna nain 'hringsortu Pa upatnak' ahcun an i khat dih hna. Pa cu mithmuh khawhmi pathian bantuk ah an chiah cio hna. Kannih Khrihfa mi hna zongnih biapi tuk hringhran ah kan chiahve. Nawlbia 10 chungah a hmasa 5 hna cu Pathian he aipeh tlaimi an si i minung he aipeh tlaimi a dang 5 hna lakah "Na nu le na pa na upat hrimhrim hna lai" tikha a hmasa bik ah ai tial (Ex. 20:12). Bible nih nu le pa upat cu biapi tuk ah a chiah ti a lang. Cun a nu siseh a pa siseh chiat a serh mi cu thah a si lai (Lev.20:9) tiah fiang tein kan hmuhfawn. Absolom nih a pa, David a doh i a rauhhlan ah thingnge nih a sam a tlaih i ralhmun ah a thi. Cun Adonijah zongnih zeirello in a um than hoi i thah a tongthan ve thiamthiam. Hlanchan lawngah hitihin asilo, tuchan zongah chimding tampi kan hmuh khawhko. Hringsortu pa upatlo le serhsat cu thlua an chuak hrimhrim lo.

Augustin zongnih "Khrihfabu kha ka nu a ti kholo mi nihcun Pathian zong ka pa an ti kho hlei lailo" a rak tibal. Hi biahi Khrihfabu kong chimnak ah a chimmi a si konain fianhhau lo i a ruahmi cu Pa dirhmun le Pathian dirhmun thenawk a thatlo ning kha a si. Pa upat lo bu in Pathian ka dawt ka upat ti cu lih fangfak a siko. Pathian a zum taktak mi nihcun Pa upat loin um awk a tha lo. cu caah Pa upat cu Pathian a tihmi hna nunzia a si i cubantuk mi cu thluachuak mi an si tawn. Pathian duhmi a si. Isrealmi Kanan ram an fuh liocan ramcar an um lio tein kamhmi ram chungah thluachuak le nunnuam in saupi nan umnak ding ah Pa upat u tiah Pathian nih bia a rak beuh hna.

Zeiruang ahdah Pa cu upat awk ansi? A ruang 3 in lanngh ter ka duh.

1. Hringsortu a si.
Kan si le kan ruang hram, minung a kan si tertu a si. A thi le a sa in a zutmi, a luangmi kan si. Nu kan sinak hram le pa kan sinak hram asi. Laimi a kan si tertu, ule nau, sahlawh rualchan a kan ngeih tertu a si. Chuh khawhlomi a tu i na simi vialte hi na pa ruangah a si. Na pa loin nai semnak dinglam a kualo. Pa cu Pathian nih a kan pekmi pakhat te asi. Cu caah Pa cu tihding le upat ding hrimhrim asi. Pa hleiin upat dingdang an um kholo. Pa sinak le dawtnak hi zeitik hmanh ah ai then kho bal fawnlo. Rum le sifah, hruh le fim nih Pa ngeihmi dawtnak a thleng kholo. Cubantuk kan ngeihchun Pa cu dawlo le upatlo in kan umngam hna hnga maw?

2. Rungvengtu a si.
Nu pawchung in kan hung chuah cu a himlo mi vulei harnak chung i kan hungluh khi a si. Ceunak le lumnak, ti, thli le ti-rawl hna loin kan um kholo na in hi kan herh bikmi hna hmanh hi ral an si khawhnak vulei asi. Cu himlonak vulei ah a ka kip in a kan vengtu cu kan ngeihchun kan Pa te kha a siko. A fimnak dihlak, a thawnnak dihlak in dahkaw a kan ven cu. Cucu a hrutmi fa le nih kan hngal kho tawnlo. Fa le caah Pa cu a zordih. Kan pupa hna chanah a derthawmmi le a himlomi hna khua le ram hnanih rungventu an kawl, an lak tawn hna. Cu vengtu ah an lakmi pa cu an bawi ah a canglan. A bia an ngeih, an tih-zah, an upat i chiah tiang an pek. Ram he a minung he a uk dih hna. An bawi cungah titsa an ngeive. Cucu Laimi hna nunning a raksi. Cu bantuk bawi nak in hringsortu Pa vennak cu a let tampi in zumhawk a tlak i a him deuh. A fekdeuh. Bawi cu a mah a himlo ding ahcun zamtak an hmang. Pa nih zeitik hmanh ah fa a zamtak ballo. A nunnak in a ven him. A kan ven lawng a silo, a sining dihlak a kan hrawmh. Cu Pa cu serhsat ngamding asilo, upat ding, tihding a si.

3. Cawmtu le Lam hmuhsaktu asi.
Pa cu vengtu lawng a silo. Cawmtu le lam hmuhsaktu a si. A si a fah zongah akan cawmko. A fimlo i a thin a tawi zongah a ruahmi cu kan ca thatnak lawngte a si. Rawinak khua a khang ballo. Kan hartuk lioah chikkhat phaisa a kan coihtu cu kan philh kho hnalo. Kan hmaizah hna. Pa nih chamthan ding in fale an kan coih ballo. A pek in a kan pek. A ngeihlo tiang in a kan pek. Cu sullam cu a nunnak le a thazaang dihlak a kan pek tinak asi. Fa caah Pa hi a ningzong a zak kholo. Cu bantuk in a kan cawm i a kan hruaitu Pa cu kan philh ko hnga maw?

Laimi hi miphundang hna nakin kan niam cia hleilo. Ca kan cawn i kan thiam veko. Chaw kan kawl ah kan rumko. Muidawh le hlasak thiammi miphun zong kan siko. A sinain 'nu le pa upat' nak zawn ahcun kan cham bau ngaingai ko. Ca tang kua-hra van cawn in nu le pa cu cathiamlo tiah zeirello in ilak asi. An bia ngaih i timh a um tilo. Tlawmte chaw van kawl khawhah a uk in uk timh kan hmang. Upat le tihzah cu van chimlo, an mit hmaika hrimhrim ah kuak le zu hmanh hmaihngal ngaiin tongh tham kan ngamh. A mak khotuk. Nu le pa kha awhrang in chawnh, sik-cak, a vuak tiang a vuangam mi kan um. Ramdang phan khomi hnanih phaisa kuatmi uanthlar zau in nu le pa kha cutin, khatin tiah order pek i thok. Chim ningzak a si.

Nu le pa tunih fa le thin kan hanh sual hnalai tiah ti-phang lengmang in an um. Fa le mithmai an zoh. A nawl te in an kan nawl. Thil sining ding ai linglet. Bawmh khawh ruangah an cungah kan kai. Cu bantuk cu Pathian nih a kan chimh mi a si hrimhrim lo. na Pa cu upat ko. Cun thlua na chuak lai a kanti. cucu Pathian bia brimhrim asi.

Pa upat kan hmanlo nak nih hruaitu le upa zeirello nak tiang a chuahpi cang. Chung khar in pei kan rak thok cangcu. Zei tindah kan ram a dam khawhlai. Hruaitu doh le kalh cu kan i foih ngai nain upat le tihzah thiamcu santlaihlo ah kan ruah. Hruaitu upat lonak hmun ah Pathian zongnih upat a hlawh kho hlei tawnlo. cu caah kan i thekhmal dihhi a siko. Ci thalo kan zunmi asi. Vuleicung ah nu le pa a upat bikmi cu Tuluk le Japan an si an titawn. An thihhnu pi tiangin upatnak an langh ter tawn. Ngaihthiam an hal hna i an duhnak kha an ruat than tawn. Pathian a biami hmanh an silo nain tuchun vulei ah a thangcho bikmi miphun an si. Pathian bia a siko.

Kan thancho venak ding hi nu le pa upatnak ah hram aa thokmi asi. Fathers day ah laksawng tlawmte chuah lawng kha a za hrimhrimlo. Ka sining dihlak hi Pa ta ka si ti ruat than hna usih. Upat pek kan rak tlolhmi Pa sin ah ngaihthiam hal usih. Upat i tim cang hna usih. Cu ti nan tuah ahcun ram ka dam ter lai tiah Bawipa nih bia a kan kamh.

M. Thawng Kam

Theihternak: Hringtu Pa Ni (June 21, 2009) CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Jeim

Hi cakuat hi kum zabu pakhat nak a donghnak lei 90 CE hrawngah a min theih lomi catialtu nih Jeim min kha hmang in a tialmi a si i, Rom Uknak tang ah hmun kip ah aa thekmi Judahmi Khrihfa hna sinah a tialmi a si. Hi cauk hi a tawite ko nain, Khrihfabu tuanbia ah biapi ngai pakhat a si. Tahchunhnak ah, Luther nih cun, hi cakuat hi “epistle of straw” tiah a rak ti. Cun, Adolf Schlatter nih cun, hi cakuat hi a tuan bikmi Khrihfa ca a si i, 40 CE hrawngah tialmi a si, a ti. A cheu nih cun Jesuh Khrih i a naupa Jeim nih khan a tialmi taktak a si ko, an ti. A cheu nih cun, Jesuh nih tlang cungah a rak chimmi cawnpiaknak kong hrilhfiah a si, an ti. A phun phun in chim cio a si. Ruahnak a phunphun a um. Hi cauk kong ah biatak belte cu khoika maw ah a va um ko hnga.

Jeim tialmi cakuat tha tein a relmi nih cun, Jeim cakuat le Biakam Hlun i Phungthluk Bia (Proverbs) khi lawhnak tampi an ngei ti cu, hmuh khawh a si. Phungthluk Bia cauk bantuk in Jeim zong hi “Fimnak Ca” (wisdom literature) phun a si ve. Phundang in kan chim ahcun, fimnak ca nih cun nitin nunnak ah a herhmi hngalh awk le tuah awk kha an cawnpiak. Cu a si caah, hi cakuat cu a tunglang then a har ngaingai. Midang kha fim hna seh ti duhah chimmi (sayings) tawi tete komhmi cakuat tu a si deuh.

Hi cakuat hi tlangtar tete vun zoh duaknak nih hi cakuat nih zei pawl dah chim a duhmi an si ti cu a langhter ko:
1. Kuttlaihnak (1:1)
2. Hneksaknak le Tukforhinnak (1:2-18)
3. Tuahnak Hna (1:19-27)
4. Thleidannak Ngeihlo [impartiality] (2:1-9)
5. Nawlbia zulhnak (2:10-13)
6. Zumhnak le Tuahnak (2:14-26)
7. Lei (3:1-12)
8. Fimnak cu Pathian Laksawng (3:13-18)
9. Vawilei Thil Duhnak [Lust] (4:1-10)
10. Biaceihnak [Judging] (4:11-12)
11. Porhlawtnak [Arrogance] (4:13-17)
12. Mirum mi Ralrin Peknak (5:1-6)
13 Lungsaunak (5:7-11)
14. Nunzia Hman (5:15-20)

No. 7 zawn hi, hi cakuat i, a lai ah a ummi a si pin ah a biapi khunmi a si. Mi pakhat nih a lei kha a uk khawh tikah amah le amah aa uk kho. Jeim nih biapi ngai i a chiahmi, cun Biakam Hlun i fimnak he aa pehtlaimi cauk pawl nih biapi in an chiahmi cu an i khat ko hna (tah., lei hmannak, nunzia hman, lungsaunak, porhlawtnak tbk).

Nihin Rawl

Ruah set lo in chimmi bia nih cun nam chunh bangin mi a chunh,
sihmanhsehlaw mifim mi bia nih cun hma kha a damter.
- Phungthluk Bia 12:18

Rev. Dr. Robert Johnson Ruakthlahnak

Lairam ah kum 20 chung Pathian Thawngttha he rian a ttuan i kan miphun mit a kan autertu Rev. Dr. Johnson ruakthlahnak ah Chinmi upa 21 nih kan telpi hna:

1. Rev. Dr. Hre Kio, Indiana Chin Baptist Church, Indianapolis
2. Rev. Dr. Chin Kho Khai, Burmese Christian Church, Los Angeles
3. Rev. G. K. Nang, Manipur Baptist Church, India
4. Rev. Dr. Duh Kam, Executive Minister, CBFA, CBMC Pastor
5. Rev. Dr. Mang Tiak, Greator Houston Burmese Christian Church
6. Dr. Vei Kho Ning, Kuki Chin Baptist Church, USA
7. Dr. Kenneth Van Bik
8. Mrs. Misen Van Bik
9. Rev. Rollin Van Bik, Pastor of Lai Baptist Church, Maryland
10. Dr. Lawma, Dentist, Los Angeles
11. Pu Daniel Sakhong, Chairman, Chin Commuinity of India
12. Pu Tawk Hnin, Chairman, Jacksonville Chin Baptist Church
13. Pu Salai Victor Biak Lian CHRO
14. Pu Salai Bawi Lian Mang, CHRO
15. Pu Tial Kham, Los Angeles, CA
16. Tv. Hre Uk, Los Angeles, CA
17. Pi Carren Luis, Chin Baptist Church, Dallas
18. Rev. Dr. Van Ni, Pastor of Chin Baptist Church, Dallas,
19. Tv. Siang Lian Sang, Chairman, BYF of Chin Baptist Church, Dallas,
20. Pu Churchill Chan Ceu Cung, Photographer
21. Rev. Dr. Chum Awi, Pastor-Incharge of Chin Baptist Church, Dallas

June 14, 2009 Sunday 2:30 pm Memorial Service
Hi ni ah an hawikom tampi le Chinmi tam ngai nih kan telpi hna. Rev. Dr. S Hre Kio nih Rev. Johnson le a chungkhar he an i dawtnak le nehhnu can ttha kong a chim. Rev. Dr. C. Duh Kam nih Lairam le vawlei cung ramkip Chin Khrihfabu hna nih philhlonak le upat peknak tuahmi kong le Siangbawi nu le pa nih Lairam ah an rianttuanmi Pathian mission rian cu vawleicung Chin khrihfabu kip nih ttuan peh khawh kan i zuam lai tiah a chim. Hnemhnak cakuat tampi chung in CACC cakuat kha Chinmi canai in a rel. An hawikom le pastor hna nih Rev. Johnson an philh khawh lo nak vialte an langhter cio hna.

June 14, 2009 Sunday 6:00 – 8:00 pm: Ruak Zohnak
A dawtbikmi le a dawtubik Mrs. Elizabeth Johnson nih cun a mawi ka hmuh ahcun tuar a har tuk lai a ti caah ruak Funeral Home ruak zohnak ah a kan telpi lo. A fa le le a tufa hna le chungkhat hna he siangbawipa cu a ruak kan hum. A fa le cu an ngaih a chia taktak ko. Tuar zia an thiam caah mi hna a kan ngamh bia tu a si. Chinmi 21 nih kan telpi khawh mi hna cungah an lawm tuk ve. Pi Karen Luis, Dallas, Texas nih a ruak chung ah Lai ttah tein mitthli he a ttah. Hakha ah naihniam tein a tthudir tti mi rak si hna kaw, Karen Luis cu a ngaih a chia khun. Suimilam pahnih chung a ruak kan huum. Kan ttin lai ah “A hme ram Laitlang, tiva a tam, pangpar a tam” timi hla kha cang khatnak le a nolhnak kan sa i Rev. Dr. S. Hre Kio nih thlacamnak a kan ngeihpiak. Hi hla van sak ko ahhin Ruti Kristin cu a ngaihchiat a celh lo i a ik thluahmah. A pawngkam tthumi nih a liang an benh piak i kut nem tein an rak hnemh pah.

June 15, 2009 Monday 10:00 am: Ruak Thlahnak
Zing ka ah ni cu zuaizang nawn in a chuak. Ruah lo in, khuacan a daih lio 66 F’ a si. Dynasty Suite ah aa tthummi Chinmi vialte cu leng ah kan i tawng hna. A fapa Richard Johnson, Deki te zong hi hotel ah an um ve. Kan dihlak in mawtor in kan chuak tti hna i First Baptist Church, Redlands, CA lei ah kan kal. Pumhnak cu siangbawipa ruakkuang kha on lo in tuah a si. Siangbawinu lungtthatnak caah. Senior Pastor Rev. Joe DeRoulhac, Jr., Ph.D. nih pumh a kan hruai. Rev. Dr. S. Hre Kio nih phung a kan chimh i siangbawipa kong cu tlamtling tein a chim. Siangbawinu sin ah an rianttuannak cungah cawnglawmhnak bia tthattha a chim. Rev. Dr. Mang Tiak nih Bible a rel hnu ah, a ngaihchiatnak bia a langhter. Hawikom siaherh bia chim can ah Rev. Dr. Chum Awi nih Rev. Johnson nih Lairam ah a rianttuannak le a pehpar dang kha tawifiang tein a chim. Pu Daniel Sakhong nih ram rianttuantu hna le Indiana Chin Community hna aiawh in ruak a rak humhnak theihter pah in siangbawipa upat peknak le cawnglawmhnak bia a chim.

Siangbawipa nih a thih hlan ah a fa le cu a ruak kam ah Lai hla fangfak te music tum lo in sakpiak ka duh e tiah a rak ti hna. Laimi nih ruak a kan hum kho lai ti cu an ruat ve lo i “a si kho lai lo” an rak ti. Hakha ah 1999 kum Chin Christian Centenary an tuah lio ah a fa le he Laitlang ah tlun ding in Kalemyo tiang lawng an phan kho. Lai ramri khuacuanhnak hmun tiang kha an kal kho. Hi hmun in a rianttuannak Hakha le Tidim khua cu a hla tuk lem ti lo. Nain, kalnak nawl a hmu lo. Lairam rim le rua kha a theih pah ttung. A rianttuannak hmun le ram cu a mitthlam ah a cuang tuk fawn. A dawtmi Chinmi nih a thinlung cu tham tuk fawn hna. Hi ka hmun ah a mitthli cu a luang thliahmah. Lairam hmu ta lo in siaherh tuk in a kir. Siangbawipa ruakkuang kam ah dir in Rev. Dr. S. Hre Kio nih a kan hruai i Lai hla fung hnih No. 440 “Sui Khualipi” le No. 513 “A Hme Ram Laitlang” cu kan remh. A rauthla in a rak tem ve ttheu lai.

Siangbawipa he Eastern Theological Seminary ah a rak kaittimi a hawipa nih bia a chim ve. Amah le a tar ve tuk cang i thlanmual a naih ngai ve cangmi a si. A biachim lung a zur ngai. A tunu nih a chim ve tthan. Siangbawi nu le pa rianttuannak cu an hawikom nih an rak theihpi tuk hna. Chin miphun khrihfa ah kan candihnak kong an theih tikah an khuaruah lei a har.

June 15, 2009 Monday 2:15 pm: Ruakvuinak
Rev. Johnson cu Vawlei Ralpi II lio ah Lairam ah mission rianttuan ding in ra thiam lo in, American tilawng ralkap sinah South Pacific ah pastor (chaplain) rian aa ttuan. A thih tikah American Ralkap hna thlahmun Riverside National Cemetery ah an vui. Ti ralkap ah a ttang bal mi a si caah ti ralkap pawl nih an thilthuam he meithal puah in a ruak an thlah. A pastor nih biachimnak le thlacamnak a ngeih hnu ah a ruakkuang cu kan kal taak. A cheu inn ah kan ttin. A cheu vanlawng hmun ah kan kal colh. A cheu riahnak hotel ah an kir. Siangbawipa ruak cu Chinmi tam ngai nih a ruak kan thlah khawh caah leikhuaza Chinmi dihlak sia zong a rem ve ttheu lai.

Siangbawipa Bulhnak:
Siangbawipa philhlonak le upat peknak cu Lairam ah khrihfabu tampi nih an tuah cio. Ramdang Chin khrihfabu tampi nih tuah a si fawn. Ruak thlah ka kal hlan ah ka sin a phan mi cakuat vialte cu copy tuah in siangbawinu le a fa le sinah ka pek dih hna. Inn ka rak tlun hnu ah a phan mi vialte cu Ruti le Deki sin ah ka kuat chin hna. Ruti nih cun a nu rel ding in record ttha tein ka tuahpiak lai a ti. Siangbawipa le a fa le nih pangpar canai ah bulhnak phaisa cu Chin Christian College caah Friends of Burma, 548 Home Ave., Ft. Wayne, Indiana 46807 ah kuat ding a si.

Phaisa kuatnak kong ah a awlzan deuhnak ding ah le biatak deuh in ttanlak a herh ko kan ti caah CBFA nih ngunkeng Pu Mang Cung Nung sinah kuat cio ding in kan ti ve. Ngunkeng le address cu:

Mang Cung Nung
415 Twinbrook Parkway
Rockville, MD 20851

Pehtlaihnak cu mcnung@yahoo. com hi a ttha bik.

A tu hi Chin Christian Fellowship, Malaysia in $500, le Stavanger Chin Church, Norway in $445.97 cu ngunkeng sin ah a phan cang. Yangon in Lai Baptist Church nih CBFA ngunkeng sinah an tikhawh tawk za cu kuat ding in an timh cang. Europe le Australia, New Zealand le Asia ram Chin khrihfabu hna sin in bulhnak cu ngunkeng sin ah an rat lio a si. America ram (Canada & USA) in Chin khrihfabu hna nih bulhnak cu tuah cio a si. Tamdeuh a chuah khawh nak ding ah an thiamning cio in an i zuam hna. Bulhnak hi siarem deuh in tuah khawh nak ding ah CBFA upa hna nih rawlrel pi hna usih kan tinak a si. CBFA ngunkeng sinah a phanmi bulhnak cu cazin ttha tein kan tuah lai i siangbawipa fa le hnatlak ning tein kan kuat lai.

Zumtu khrifa pumpak cio nan cungah lunglawmhnak tampi kan ngei. “Laimi kan sinnak cu ngaihchiat ni ah a lang” ti tawn bia bang, kan miphun caah Pathian bia he rian a ttuanmi siangbawipa thih ni cu Chinmi tampi caah kan ngaihchiat ni a si. Hi ni ah Laimi thinlung cu hmuh khawh a si. Ruakthlahnak hmanthlak kan kuat chih hna.

Pathian nih Thlarau Thiang in lam in hruai cio hna seh!

Bawi Khrih rian ah,

CDuhKam
C. Duh Kam
Executive Minister of CBFA

Theihternak: Mah konghi Rev. Dr. C. Duh Kam nih Laiforum ah a rak thlahmi a si. Kan tuanbia a si Laimi nih kan philh lo dingmi an si.

Lai Rawn le Pa Pum Khoika Ah Dah An Um?

Nai hrawng cu lunglen caan a si rua, asiloah Lai Rawn lawng dik a lung a leng, thei ve bak ti hlah. Lai Rawn a lung leng ti hei siseh law, Pa Pum khi tah a zei ti kan hei ti hnga tiah ka ruah ko ah, ka lak lawh.

Nai cu ka rian tam tuk ai, Lai Rawn, nang tal rak post tuah tiah, ka hei ti cu, “Nangmah nih rak post rih ko, ka tap tuk i, ka post kho rih lai lo” ti a si. Ziah na tah ti na lakah “Ka zei dik a ti, ka lung bak a leng tuk” ti a si. Ka lung leng timi cu thloh awk le tha tung hlah kaw, a si le na lung cu rak leng rih ko kun, ka hei ti ta.

Tuni cu zei ruangah dah Lai Rawn hi a lunglen hnga, zei ko ah dah a buai hnga tiah, ka kawl cu HIKA ah ka va hmuh ko cu. A tah kha a rak mawh bak lo. :)

Asi ahcun, Pa Pum tah khoika ah dah a um hnga, a tlau maw, tiah ka kawl cu Biaknak-Hmurka a kan leng tawnmi hawile laksawng pek dingah a rak si ai. HIKA ah ka va hmuh. An mawh lo, an rak buai tuk. :)

Kolose

Efesa le Kolose hi Biakam Thar lei thiamsang hna nih cun minhlen in tialmi a si tiah an ruah. An i tinhmi le an chimmi ah an i lo ngaingai. Cu caah, Biakam Thar thiamsang a cheu khat nih cun, an pahnih hin hmunkhat ah an zoh ti tawn hna.

Kolose cakuat hi Efesa khua ah a ummi Paul i a siangngakchia asiloah a siangngakchia i a siangngakchia chin nih 80 CE hrawngah a tialmi a si tiah ruah a si. Asia Minor peng i a ummi Phrygia i Lycus Tiva nelrawn ah a ummi khua a si. Kolose i a ummi Khrihfabu hi Paul nih a dirhmi a si lo. Amah bawmtu Epaphras nih a dirhmi a si.

Kolose cakuat i aa tinhmi hi Efesa cakuat i tinhmi he lawhnak an ngei. An i lawh tuk caah mi cheu khat nih cun Paul hnuzul (siangngakchia) he pehtlaihnak a ngei i, aa khatmi ruahnak le hmuhning aa hrawmmi phu an um lai i, cu hna nih cun an tial hna mi a si lai tiah, an ruah. Hi ti ruahnak hi a hman ko ti chim khawh nak cu a um lo. Nain, si dawh ngai cu a si. Kolose cakuat rel dikah phundang te a simi cu Kol 1:15-20 ah hmuhmi hla khi a si. Hla hlun ngaingai si dawh a si. Hi hla hi hlanchan Khrihfa hna karlak ahcun rak theih le sak ngaimi a si kho men.

A tungtlang zoh tikah Efesa he lawhnak an ngei:
1. Kuttlaihnak (1:1-2)
2. Khrih Bawi a sinak (1:3-23)
3. Khrih Khuaruahhar Sinak (1:24-2:5)
4. Khrih Bawi a sinak zohthannak (2:6-23)
5. Ziaza lei Ralrin peknak (3:1-4:6)
6. Donghnak biacahnak (4:7-18)

Pathian Sinah Zeidah Nang Na Hal?

CIM THAWNGTHA
(Sunday, June 14, 2009)

Thawngtha chimtu: Rev. Za That
Caan tlaitu: Pastor Lal Cung Awi

CIM thawngtha aa hrawmmi dawtmi u le nau vialte hna,
Bawipa dawtnak cu pumpak nan cungah tlung hram ko seh. Tuzarh cu Laimi khrihfa vialte kan caah ngaihchiatnak zarh a si. Laimi kan siangbawi hnubik Rev. Dr. Robert Johnson cu Pathian nih kum 94 tiang chansaunak a pek hnuah, June 09, 2009 ni ah Amah sin i zungzal um dingin a auh cang. Laimi kan caah Thlarau thlaici arak tuhmi vialte, rotha a kan rauhtaakmi vialte, saduh a kan thahpiakmi vialte a kilvengtu, a tlintertu le a thancho tertu si cio dingah Pathian sinah kan pum i pe cio u sih. A chungkhar ca zongah thlacam piak cio hna u sih.

Nihin i thawngthabia a kan chimtu ding cu Thantlang Baptist Church ah Church Pastor a tuanmi Rev. Za That a si. Amah cu Baibal sianginn a kai lio tein a nunning le a lungput hrimhrim in zohchuntlak le bochantlakmi pasal tha a rak si. Baibal sianginn a chuah hnu in Maishu ram ah missionary rian kumhnih a tuan. Cu hnu ah pastor rian a tuan than. A tu lio hi Philippines ram ah Baibal sianginn a peh than i Doctor of Ministries a tuah lio a si. Pathian lamhruainak thawngin dissertation a tialmi zong a awng cang i a rauh hlan ah Doctor degree a kan lak piak cang lai. Dawtnak in Carissa pa tiah auh khawh a si. Hi bantuk in CIM ah thawngtha chim ding in a caan sunglawi a kan pekmi cungah kan i lawmtuk hringhran. A tu cu thawngtha chimtu kut ah kan caan kan pek cang. Hi thawngthabia cu Bawipa nih thluachuahnak pe hram ko seh. Amen

“Pathian Sin Ah Zeidah Nang Na Hal?”

“Bawipa cu thil pakhat ka hal, ka duh mi thil cu pa khat lawnglawng a si ko; cucu ka nun chung vial te Bawipa inchung um le a tthatnak kha khuaruah har in zoh le, amah kha lam ka hruai tuah tiin hal cu a si”(Salm 27 :4)

Nihin ni kan Bawipa thawhtthanni sunglawi, dam tein a kan phak tertu kan Pathian a min thangtthat in um ko seh. Nihin cu kan Pathian kan biak NI le thlarau ti le rawl kan i hrawm can a si ban tuk in thlarau thazang thar kan hmuh than nak ding ca ah thawngtttha ihrawm tti ding in kan sawm hna. CIM upa hna an cung ah lunglomhnak ngan pi ka ngei. Hi ministry hi Pathian sunparnak caah si zungzal ko seh.

Ka mitthlam in ka hei suaimi cu tu lio kan laimi Malaysia ah refugee sok in ummi hna pawl sin ah khin thlacam cah hei fial hna usih law, pakhatnak ah an cah lai ka zumh mi cu, Malaysia in Ram thumnak ah kan kal khawh zokzok nak hnga an ti men lai dah.

Pastor ka ttuan i, inn lak thla cam ka vah tik ah thlacam an cah bikmi cu, an pa or an nu khual a tlawn ah cun an khualtlawn tlam a tlin khawhnak ding an cah, an dam lo ah cun an damnak ding an cah. Camipuai phit lai a si ah cun an fale camipuai awnnak ding an cah, an sipuazi hluhchuah khawhnak ding tibantuk khi an cah cio. Cu ti cun anmah le an ton cuahmah mi thil cung in tuah hmasat cem ding hei ti bantuk pawl kha an cah tawn cio. Kanmah pumpak in thla kan cam cio tik ah khin teh a hmasat bik ah zeidah kan hal cio?

Kan Bible caang thim mi te hi, David Siangpahrang pa thlacamnak a si. David hi Siangpahrang a si i, ram a uknak le a hruainak ah thil tampi hal ding a ngei lengluang ko nain zeidang vial te cu hal lo te in thil pakhat te lawng Pathian sin ah a hal. Cucu zeidah a si ti ah cun “Ka nunchung vialte Bawipa inn chung um le a tthatnak kha khuaruah har in zoh le amah kha lam ka hruai tuah” ti hi asi. David Siangpahrang pa nih hin Pathian inn chung ah cun Refugee kal khawhnak a um, Damank a um, Ca awnnak a um, Sipuazi aungminnak a um, Nungak dawhdawh an um, Tlangval dawhdawh an um, Degree phun tling an um, Zeizong a tling dih tikha ahngalh. Cu caah cun Pathian innchung ka phak hnu ah cun a innchung i a um mi thil vial te cu ka ta an si dih kho ve ko ti kha Thlarau in a hngalh tik ah Pathian innchung ah va luh le khua va sak kha a pakhatnak ah ai thimnak le a halnak cu a si. Laimi zumtu tampi cu Pathian sin ah fa sinak nawl le amah a innchung ah luhnak nawl hal hmasat lo piin a innchung thil vial te kha ngeih dih nak nawl le tonghthamnak nawl kan hal. Zeitindah amah nih ka fa na si cang, ka innchung ah khuasa cang tiah nawl a kan pek hlan ah cun zeizong vialte kan herh mi le kan duh mi cu a kan pek duh hnga! Nang zong mirum taktak hei si ve law, nangmah nih na theih lo mi pi hna nih khin na ngeih mi chung in an duh mi le a herh mi paoh in hal hna seh law na pe duh ve hna hnga maw? Mittha a si, zumhawk atlak ti na hngalh hnu in amah ah rinhchan ngamnak na ngeih hnu lawng ah na thil tawngtham tu ding ah na ser ngam lai.

Matt. 6:33 ah Jesuh nih a kan chimh mi cu “Cacaah cun zeidang vial te nak in Pathian pennak le zeidah tuah hna seh ti a kan duh timi kha biapi deuh in ruat u law thil dang vial te hna zong hi an pek thiamthiam ko hna lai.” Hihi David nih Thlarau mit in a rak hmuh diam cang i, Pathian Pennak chung um ding kha a rak kawl hmasatnak kha a rak si. Zumtu tam pi cu kanmah siaremnak le hlawn le thil hna kha Pathian sin in hmuh hmasat hnu ah Pathian pennak fuh kan i tim tawn. Pathian na kawl hma sat lo le Pathian pennak chung na luh hma sat lo ah cun duhdim nunnak cu na co kho lai lo. Salm 24:1 ah kan hmuh mi cu “Van le vawlei le a chung i a um mi thil vial te hna hi Bawipa ta an si”. Kan vawlei ah taksa in kan nun lio i kan herh mi le kan tonghtham mi thil vial te hna hi, Bawipa ta an si dih. A innchung ah kan um ve lo le khua kan sak ve lo ah cun a kan sianh sual lo men kho. Cu ca ah cun Bawipa ta a simi thil vial te tawngthamtu sinak ding caah cun Bawipa inn ah luh i a fa sinak lehhmah ngeih hnu ah amah he khuasak tti a herh hmaisa. Nungak le Tlangval ca le bang ah cun caan a um lio a si hih. Pathian inn chung ah nungak dawh le tlangval ttha tam pi an rak lut cang i, a ho dah a hung lut ve te lai tiah hawi a bawh mi tampi an um cang. Cuca-ah cun tuan i, na luh ah cun tuan ah na duh mi ngaknu le tlangval na co hna pin ah Pathian nih puai an tuah piak hna lai. Cu pin ah nan khuasaknak ah a herh mi zet he indang an chuah ter hna lai.

U le nau hna, Pathian sin ah hin a hal zia kan ithiam lo sual ah cun Thlarau nunnak sungh pin ah vawlei hna ngamnak le nuamhnak tiang in kan sung dih sual kho men. Sawm kan duh mi hna cu Pathian innchung i, kan Pathian he khuasak tti hi pakhatnak bik kan thlacamnak le kan hal mi si ve cio seh law, Pathian pennak chung ah a um mi zeizong vial te cu pek kan si ve ko lai. Thlarau in nun duhdim kan cotin pin ah taksa in nun duhdim zong kan co chih ko lai. Hallelujah! Pathian sin ah nang zeidah na hal hmasat bik ve?
Pathian sunparnak ca ah thluachuah um hram ko seh. Amen.

Nan hawi,
Za That

Theihternak: June 14, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Johnson Siangbawite Chungkhar

HIKA ahhin Ruthie nih "Memories of A Land Not Forgotten" tiah a tialmi "Philh Lomi Ram Ah Khan" tiin Pu Ceu Hlun nih a lehmi a um, na rel rih lo sual ahcun, rel ve hrimhrim te.

Rev. Dr. Robert G. Johnson Tuanbia Tawi

Miphun hawi hna,

Siangbawi te chungkhar nih kuat mi English in, zapi rel khawh ding in keimah nih Lai holh in ka leh mi a tang ah a um. Attach file in kan kuat chih hna.

Bawipa rian ah,

C. Duh Kam
_______________________________

Obituary for Robert G. Johnson

Rev. Robert G. Johnson, 94
Missionary, Architect, Bible Translator and Author

Rev. Robert G. (Bob) Johnson, 94, a Baptist missionary to the Chin people in the western mountains of Burma (now Myanmar), died of complications from pneumonia on June 9,2009 at the Health Center of Plymouth Village, Redlands, California.

Rev. Johnson was born in Chicago, Illinois, graduated in 1938 from Wheaton College in Illinois. He was married to the former Elizabeth Luella Kortum of Decatur, Illinois in 1941. The couple were commissioned as missionaries of the American Baptist Foreign Mission Society and designated for service in Burma. War intervened, and Rev. Johnson served as a Navy chaplain in the south Pacific during World War II. Rev. and Mrs. Johnson began their missionary service in 1946, passing through Assam, India to enter war-torn Burma. The Johnsons served in the Chin Hills for twenty years, raising three children there while running Bible schools, touring remote areas accessible only on foot or by pony, running a dispensary, and doing translation of the Bible, Sunday School materials, and hymns. Rev. Johnson designed and oversaw construction of many wooden-framed and rammed-earth Bible school buildings in both Falam and Haka (now Hakha) in the Chin Hills. Toward the end of this missionary service, understanding that the mission field in Burma was closing to foreigners under the new socialist military government, Rev. Johnson designed and oversaw the construction of a large stone church in Haka built almost entirely by hand, with the only powered machinery being a stone saw powered by a single-cylinder kerosene engine and a war-surplus truck to haul stone and other supplies.

Rev. Johnson, a graduate of Eastern Baptist Theological Seminary, received the Doctor of Divinity degree from Northern Baptist Theological Seminary in recognition of his missionary work in Burma.

The Johnsons relocated to King of Prussia, Pennsylvania, near the mission headquarters in Valley Forge in 1966. Rev. Johnson served on the Board of International Missions, overseeing mission work in Hong Kong, Thailand, and Zaire, with continuing work on Bible translation into the Hakha Chin language, until his retirement in 1980. From then until 1988, Rev. Johnson immersed himself in research for writing and self publication of a massive two-volume History of the American Baptist Chin Mission, a serious and authoritative record of the introduction of Christianity into the Chin Hills of Burma by missionaries of the American Baptist Foreign Mission Society between 1899 and 1966.

Rev. and Mrs. Johnson moved to Moreno Valley, California in 1988 and then on to the Plymouth Village retirement community in 2001. In 2007, Rev. Johnson released a book entitled On the Back Road to Mandalay, on his and Mrs. Johnson’s twenty years of life and work in the mountains of western Burma.

Rev. Johnson is survived by his wife of nearly 68 years, Elizabeth (Betty Lue), three children (Richard Johnson of Churchton, Maryland, Kristin Knutson of Riverside, California, and Martha Martens of Dallas, Texas), seven grandchildren, and five great-grandchildren. There will be visitation at Emerson/Bartlett Memorial Chapel at 703 Brookside Ave., Redlands, Ca. (909 793-2311) from 6-8PM on June 14, 2009. A memorial service will be held at Plymouth Village at 2:15 PM on June 14, 2009.

Following a memorial service at First Baptist Church, Redlands at 10 AM on June 15, interment will be in the Riverside National Cemetery, Riverside, California at 2 PM.

In lieu of flowers, donations may be made in his memory, designated for the Chin Christian College to:
Friends of Burma
548 Home Ave.
Ft. Wayne, Indiana 46807

*******************************

Rev. Dr. Robert G. Johnson Tuanbia Tawi

Rev. Robert G. Johnson, 94
Siangbawi, Innsakthiam, Bible Lettu le Catthialthiam

Burma (Myanmar) nitlak lei tlang cung ah khuasa Chin miphun sinah rianttuanmi Baptist siangbawi Rev. Dr. Robert G. (Bob) Johnson, 94 cu kik fakdeuh tlaihnak in June 9, 2009 ni ah Health Center of Plymouth Village, Redlands, California ah a thi.

Rev. Dr. Johnson cu Illinois state Chicago khua ah a chuak. Illinois chung um Wheaton Collge in 1938 kum ah degree a lak. Illinois state Decatur khuami Pi Elizabeth Luella Kortum he 1941 kum ah an i tthium. An nuva in Burma ram ah siangbawi rian ttuan ding in American Baptist Foreign Mission Society nih an thim hna. Vawlei ralpi nih siangbawi rianttuan a donh hna caah, Rev. Johnson cu Vawlei Ralpi II chung cu Thlang Pacific ah tilawng ralkap hna lakah pastor (chaplain) rian a ttuan.

Siangbawi nu le pa Rev. & Mrs. Johnson cu 1946 kum in siangbawi rian an thok. India ram chung Assam kha tanpah in vawlei ralpi nih a hrawh ngaimi Burma ram chungah an lut. An nupa in Chin Hills ah kum 20 chung rian an ttuan. Hrinsor fa pathum cawmken pah in Bible sianginn an tuah. Rang cit le kekal in khuate kip an tlawng. Damnak sii peknak hmun an tuah. Bible an let. Sunday School cawn ding le hla cauk kha an ttial. Burma ram socialist cozah thar nih ramdang siangbawi rianttuannak an phih lai i siangbawi rianttuan can a dawng cang lai ti an theih in, hnawhsare in Hakha lung biakinn sak hram a thok. A kut in le thirnung (seh) fate in monghmi lung ahnak hluah, lungthiarnak truck chia nawn mi le zeidang thil hna hmang in biakinn cu a sakpi hna.

Rev. Johnson cu Eastern Baptist Theological Seminary in a awng mi a si. Burma ram ah siangbawi rian a ttuannak kha upat theihpi in Northern Baptist Theological Seminary nih Doctor of Divinity degree kha an pek.

Rev. Johnson te nuva cu 1966 kum ah Valley Forge Baptist Mission Headquarters naihniam King of Prussia, Pennsylvania ah i tthial in khua an sa. American Baptist Churches i International Missions ah rianttuan in Hong Kong, Thailand le Zaire ram hna mission rianttuannak kha a tlaitu a si. Upat lei ah a rian in aa dinh kum 1980 tiang hi Hakha holh in Bible lehnak kha a ttuan chih. Hi kum in 1988 chung hi 1899 in 1966 kum tiang American Baptist Foreign Mission Society nih thlah mi Baptist siangbawi hna nih Chin Hills ah thawngttha chimnak rian an ttuannak tuanbia neknawi vialte kha khawmhsuat in “American Baptist Mission nih Lairam ah rian an ttuannak tuanbia” tiin cauk pahnih kha a ttial.

Rev. & Mrs. Johnson cu 1988 ah Moreno Valley, California ah an i tthial. Cu cun Plymouth Village retirement community timi tar upa umnak ah 2001 ah an i tthial tthan. Rev. Johnson nih Burma ram nitlaklei tlang cung ah an nupa in kum 20 chung rian an ttuannak kong kha “On the Back Road to Mandalay” cauk pakhat a chuah tthan.

Rev. Dr. Johnson nih a tantaakmi hna cu kum 68 chung lengluang a dawtmi thaisung Elizabeth (Betty Lue), an fa le pathum (Churchton, Maryland khuasa Richard Johnson, Riverside, California khuasa Kristin Knutson le Dallas, Texas khuasa Martha Martens), tufa pasarih le techin panga an si.

A donghnakbik siangbawipa muihmuh lennak cu June 14, 2009 zanlei 6:00 – 8:00 pm ah Emerson/Bartlett Memorial Chapel, 703 Brookside Ave., Redlands, CA (Ph: 909-793-2311) ah tuah a si lai. Amah philhlo upat peknak cu Plymouth Villge ah June 14, 2009 chun 2:15 pm ah tuah a si lai. Ruakthlah pumhnak hi First Baptist Church, Redlands ah zing 10:00 AM ah tuah khawh in Riverside National Cementery, Riverside, California ah 2:00 pm ah a ruak vui a si lai.

Pangpar canai ah, Chin Christian College caah bulhnak cu atanglei ah kuat cio ding a si lai:
Friends of Burma
548 Home Ave.
Ft. Wayne, Indiana 46807

Theihternak: Rev. Dr. C. Duh Kam, Executive Minister of Chin Baptist Fellowship of America le Pastor of Chin Baptist Mission Church, nih June 12, 2009 ah Laimi biaruahnak pawl ah a thlahmi, kan tar chinmi a si.

Lairam Ah Riantuantu American Baptist Missionaries

June 9, 2009 ah Lairam ah a hmanung bik siangbawi a kan tuanpiaktu Rev. Dr. Robert G. Johnson nih a kan thih tak i, Laimi vialte kan ngaih a chia. Nai hrawng cu amah kong le Lairam i rian a tuannak, cun a hnu bik amah upat pek le philhlonak tuahnak ding program pawl i thanhmi tampi kan rel. Laitlang ah siseh, vawleicung ram tampi ah amah philhlonak pumhnak tuah cio dingin timhtuah a si.

Atu bantuk lio caan ah a thar in Lairam ah Pathian thawngtha a rak kan phorhtu kan siangbawi hna kong ruah than dingin a tanglei CBFA website ah an tarmi hi rel cio dingin kan hun tar. Rev. Dr. C. Duh Kam nih a tialmi a si i a rak tial lio ahcun kan siangbawipa hi a nun lio a rak si.

Lairam American Baptist Mission:

Lairam tthal mangkha nilinh lingte March 15, 1899 ni ah Rev. Arthur Carson le Mrs. Laura Carson cu Kawlrawn Chinmi sinah an rianttuannak hmun in a rak kai i ngaidi inn 300 hrawng a simi Hakha khua ah an rak phan. Hakha an phak zan cu Siangbawinu nih a pasal Arthur kha a thawh i "Kan umpi kho lai lo, kan umpi kho lai lo, a hmunhma le a minung hna ruangah ka lungrawk cu a si lo. A sining hi ka celh hrimhrim lo caah a si ko" tiah fakpi in a ttap. Voi khat long hmanh si lo in voi tam ngaite aa nolh len. Arthur nih cun "Cu bantuk in chim sawh hlah, thaizing ah cun ni cu a tleu tthan ko lai. Hi kan biakilh 'Tthawnnak a ka petu Khrih thawng in zeithil paoh ka tuah khawh ko hna' hi philh hlah," tiah a ti. Chinmi cu Khrih thawngttha nih a ceuh mi hna miphun kan si lai kha Arthur Carson nih cun a hngalh. Cu ti cun Chinmi kan caah nunnak pek in Pathian thawngttha he rian an ttuan.

LAIRAM AH RIANTTUANTU AMERICAN BAPTIST MISSIONARIES

Arthur E Carson le Laura H. Carson
Arthur cu August 6, 1860 ni ah Columbus, Iowa ah a chuak. August 29, 1885 ni ah Baptist pastor sinak in chitithuh a si. April 16, 1886 ni ah Chinmi hna sinah Pathian rianttuan ding in aa pumpe. December 13, 1886 ni ah Rangoon khua a phan. December 18, 1886 ni ah Karen sinah missionary a si mi Laura Hardin he Bassein khua ah an i um. Arthur le Laura Carson cu Laitlang an rak kai hlan kum 10 tluk hi Thayet khua um Asho Chin sinah Pathian rian an ttuan.

Laura Carson cu Hakha an phanh zan cu a ttap len ko nain, Pathian thawngttha he kan Chinmi sinah rian an ttuan tikah Chinmi duh kan nunnak kha a theih chin lengmang. A pasal Arthur a thih (April 1, 1908) hnu zong ah tlung lo in Chinmi sinah June 1920 tiang rian a ttuan. Sianginn ah ca a chim. Hakha Hla cauk le sianginn ah cawn ding le Sunday school cawn ding mi cauk kha a siam hna. Hakha holh in Thawngttha Pali le Lamkaltu cauk kha a leh hna. A kum khua a upat cang caah June 1920 in a rian in aa din i Hakha khua a chuak taak ni cu a celh in a celh lo. "Chinmi zumtu hna long si lo in Pathian bia rih lo mi hna duh an nunning cu kaltaak ka siang hna lo e, zeitindah Arthur Carson thlanro le an umnak inn te cu ka kal taak khawh hnga, kan thinlung ah pei an caam tuk ne hi" a rak ti. Kum tampi Pathian thawngttha a chimh mi hna le nunnak pek tiang in a pasal Arthur nih rian a ttuanpiak mi Chinmi hna cu siang lo ngai in a rak kal taak hna. July 19, 1942 ni ah a Pa Pathian sinah aa din.

Siangbawinu Laura Carson mitthli cu Lairam ah Pathian thawngttha thlaici a keuh ter tu vanruahti bantuk a si. Lairam in a keu mi pangpar hna cu thawngttha par longte an si Nihin ah Chinmi cu Pathian thawngttha nih a kan ceu ter cang. Kan i dawhnak cu dawtnak le zangfahnak thinlung in a chuak mi an si.

Erik H. & Emily J. East
Erik H. East cu February 2, 1866 ni ah Sweden ram ah a chuak. 1885 kum ah an chungkhar in USA ah an peem. 1901 kum ah Southern Baptist Theological Seminary, Louisville, Kentucky in a cacawn a liim. Hi kum ah Medical School of the University of Kentucky in sii lei doctor degree a hmu. June 3, 1901 ni ah American Baptist Missionary Union nih Kawlram ah missionary thlah ding ah an thim. Marh 21, 1902 ni ah Hakha khua a rak phan. A dam lo caah USA ah June 3, 1902 ni ah kal tthan. Hi lio ah Emily Johnson he August 5, 1903 ni ah an i tthi. December 28, 1903 ni ah an nuva in Hakha khua an rak phan tthan. May 11, 1905 ni ah Chinmi lakah zumtu hmasabik Pau Suan le Thuam Hang le an nupi le hna kha tipilnak a pek hna. Sii lei a thiam caah Tidim, Falam le Hakha peng chungah a rianttuannak cu a hlawh tling ngai. 1907 kum ah Hakha khua ah sii-inn a sak. A nupi Mrs. East le an fa le pathum cu an dam lo caah 1908 kum ah USA ah an kir tthan. A innchung le um lo in, amah te long in rian a ttuan i Hakha le Thantlang peng vialte kha a rak cul dih. Lungzawtnak a ngeih caah October 1910 ah USA lei ah a tlung ve. An chungkhar dam lo ruangah Lairam ah an kir tthan kho ti lo. Dr. East cu August 3, 1939 ni ah a thi. Mrs. East cu April 27, 1943 ni ah a nunnak a liam ve.

Joseph Herbert Cope & Elizabeth S. Cope
J. Herbert Cope cu November 21, 1882 ni ah a chuak. 1904 kum ah University of Pennsylvania in B.Sc degree a lak. 1908 ah Rochester Theological Seminary in Bachelor of Divinity a dih. July 7, 1908 ni ah Pathian rianttuantu si ding in chitithuh a si. September 7, 1908 ni ah Elizabeth Smith he an i um. Burma ah mission rian ttuan ding in September 30, 1908 ni ah tilong in an chuak. Hakha khua cu December 21, 1908 ni ah an phan. J. Herbert Cope nih cun Hakha holh kha a cawn i a thiam ngai. Lai holh phun thum, Hakha, Falam le Tidim holh kha a thiam. Tidim holh in Bible Biakam Thar le Hla cauk kha 1936 kum ah a chuah. Cauk fa tete 35 tluk kha sianginn cawn ding ah Laiholh a phunphun in a ttial. 1924 kum ah Lairam bawi nawlngeitu nih Rev. Cope cu sianginn chektu ah a hman. Cozah nih rianttuannak caah hlawh an pe lo. A khualtlawnnak caah kum khat ah rupee 700 long an pek.

1935 kum ah Colgate University nih upatnak ah doctor degree kha an pek. A rianttuan ruangah British cozah nih Kaiser-1-Hind Medal an pek. Rev. Cope le a innchungkhar cu Tidim ah a um mi an si. Rev. Cope cu Lakher Pioneer Mission of India conference a kal pah ah June 11, 1938 ah a thi i Hakha khua ah a ruak an vui. Elizabeth Cope cu July 1938 thla ah Burma in a chuak i an ram ah a kir tthan. December 10, 1968 ni ah Philadelphia khua ah a thi.

John G. Woodin & Bessie L. Woodin
John Woodin cu Iola, Kansas ah July 27, 1883 ni ah a chuak. 1905 ah University of Kansas in B.A degree, le 1908 ah M . D degree a hmuh. September 1, 1909 ni ah Bessie Livers he an i um. October 11, 1909 ni ah Hakha khua ah missionary rianttuan ding in peknak an tuah piak hna. Hakha khua ah kum nga dengmang rian an ttuan. February 22, 1915 ni ah Hakha in an ram ah an tlung. An kir tthan ti lo. Sibawi an si i Chinmi nih si-inn ah i thlawp kha biapi ah an chiah lo caah rianttuan awk an ngeih lo zong a si men lai tiah an ruah. A nupi hi tuan tuk ah September 12, 1926 ni ah a thi. A nupi dam lo ruangah USA ah an kir tthan a si kho men. John Woodin cu January 16, 1967 ni ah USA ah a thi.

Chester U. Strait & Florence T. Strait
Chester Strait cu Glenwood City, Wisconsin ah December 21, 1893 ni ah a chuak. 1923 kum ah University of Menesota in B.A degree le 1925 kum ah Berkeley Baptist Divinity School in B.D degree a hmu. July 31, 1920 ni ah Florence Talbot he an i um. June 2, 1925 ni ah American Baptist Foreign Mission Society nih Burma ram ah rianttuan ding in an thlah. Hakha khua ah rianttuan ding in an kal. Hakha khua cu April 5, 1926 ni ah an fa le Betty le David he an phan. Chester Strait cu thawngttha chim long si lo in Laimi nunning a san khawh nak ding in aa zuam. Tuu zuatnak, kawfi le lakphak cinning le chapiat siam ning hna kha a chimh hna. Chinmi zong kha facang cin a fial hna.

March 1932 in January 1935 chung hi USA ah an um i Barkeley Baptist Divinity School in Th.D & Th. D degrees kha a hnga. Strait te nupa nih May 1, 1928 ni ah siangngakchia 13 he Chin Hills Bible School kha Hakha khua ah a dirh. 1934 kum ah Sunday School cawn ding mi set khatnak kha a nam. A hnu deuh ah set hnihnak kha a nam tthan. Lai holh in The Pilgrim Progress kha a ttial nain a chuah thai lo. Rev. Sang Ling, pastor of Hakha Baptist Church, bawmhnak in Hakha holh in Biakam Thar kha an leh i Rangoon khua um Mission Press ah 1940 kum ah an nam. Hakha Hla cauk kha hla fung 283 tluk an tuah chap i 1937 kum ah an nam.

Strait te chungkhar cu December 1940 thla ah USA tlawng ding in Hakha in an chuak. Hakha an kir tthan ti lo. California ah Ralkap chaplain a ttuan i khrifabu tam ngai sinah rian a ttuan. Dr. Strait cu Berkeley khua ah March 4, 1980 ni ah a thi. A nupi cu September 18, 1985 ni ah a thi ve.

Franklin O. Nelson & Phileda O. Nelson
Franklin O. Nelson cu Minneopolis, Minnesota khua ah November 30, 1909 ni ah a chuak. 1934 ah Bethel Seminary in B. Th degree le 1938 ah University of Minnesota in B.A degree a hmuh. June 7, 1939 ni ah Phileda Ogren he an i um. Tidim, Chin Hills ah rianttuan ding in April 18, 1939 ni ah American Baptist Foreign Mission Society nih an thim hna. December 2, 1939 ni ah Tidim khua an phan.

Vawlei Ralpi II ruangah Nelson te chungkhar cu 1942 ah Kawlram in an chuak. May 1946 ah Tidim an rak phan tthan. Rev. Nelson le Rev. T. Haugo, USA in M.R.E degree a hmumi, nih 1947 kum ah Tidim khua ah Bible sianginn an dirh. Hi Bible sianginn le Hakha khua ah 1948 kum i Rev. & Mrs. Robert G. Johnson nih dirhmi Bible sianginn hna cu Falam khua ah a ummi Zomi Theological College (ZTC) a rak i thoknak an si. Rev. Nelson cu khual a tlawng tam ngai. Tidim peng ah khrihfabu a ser hna. Bible sianginn a tuah mi hi a rianttuannak langsarbik ah a cang.

Philedi a dam lo ruang ah February 23, 1951 ni ah Tidim in an chuak. Tlun tthan dingah an i tiim nain, vanchiat ah Kawl cozah nih visa an pek hna lo caah an rianttuannak an hmu tthan kho ti lo.

Robert G. Johnson & Elizabeth L. Johnson
Robert Johnson cu Chicago, Illinios ah May 1, 1915 ni ah a chuak. 1938 ah Wheaton College in B.A degree le 1941 ah Eastern Baptist Seminary (a tu Palmer Theological College) in B. D degree a hmuh hna. May 21, 1941 ni ah Elizabeth L. Kortum he an i um. April 21, 1941 ni ah Kawlram ah missionary rianttuan ding in American Baptist Foreign Mission Society nih an thim hna. Vawlei Ralpi II ruangah Kawlram ah ra thiam lo in USA ah March 1946 tiang an um. May 30, 1946 ni ah Tidim khua an phan. February 1947 ah Hakha ah an i tthial.

February 1951 i Laitlang in Nelson te chungkhar an chuah hnu ah Rev. Johnson te nuva long hi Laitlang ah 1966 tiang rian an ttuan. 1966 ah Kawl Cozah nih a tthawl hna. Laitlang ah saubik a um mi siangbawi cu Cope te nuva (1908-38) le Johnson te nuva (1945-66) hi an si. An rianttuan mi zong hi mi tampi nih theih khawh an si. Rev. David Van Bik bawmhnak in, Rev. & Mrs. Johnson nih Hakha Bible School an tuah. Hi sianginn in pastor tampi an chuak i Laitlang ah rian an ttuan. Rev. Robert Johnson nih Hakha holh in Bible leh hram a thok. Elizabeth Johnson nih Hakha hla cauk siam hram a thok ve. 1966 ah Kawlram in tthawl an si caah Bible cu a let thlu manh lo i Rev. David Van Bik nih a ttuan peh i Hakha (Lai) Bible cu 1978 ah an nam. Hla cauk cu 1970 ah an nam. Rev. & Mrs. Johnson nih a saktaa mi Hakha Baptist Church lung innpi cu an ro ttha bik ah a taang. Hi biakinn cu 1969 kum ah Pathian sinah pekchanhnak in an luh.

Rev. Robert & Elizabeth Johnson cu California ah an um. A tu tiang a kan nunpi rih. Chinmi khrihfabu kha an si khawhnak zawn in thazang a kan pe kho mi an si. An fa le hna zong Laimi he pehtlaihnak ngei in mui hmuh khawh an si. Laimi kan caah aa pe mi chungkhar ttha an si.

Lairam ah rianttuan mi American Baptist siangbawi pasarih hna hi Khrih an dawt ruang ah harnak tampi tuar in Lairam ah rian an rak ttuan. Laimi kan sining le nunnak zong a kan cawisangtu an si. Kawlram in tthawl an si lio ah an ngaih a chia. Thinlung in dawtcia le tlaihchancia mi Laimi he tthen lai an siang lo. Robert Johnson nih cun thlahnak bia cu atanglei bantuk in a rak chim:

"Tlangbo cungte ah a donghnak bik thlahnak cu kan tuah. Thlahnak hla cu kan sa hna. Thlahnak biatawi ka chim lio ah lunghno in ka aw a tor, ka bia a cat. Rev. Mang Kio nih thla a cam i dih a harh ngai ve. Mi tampi he kan kut kan i tlai hna i Kawlram ah a ummi Khrihfami hna zei an lawh te lai ti hngal lo in sianglo ngai in kan i tthen hna."

Mission Rianttuannak caah Bible bia:
Jesuh nih cun a hun naih hna i, "Vancung le vawlei cung i a um mi nawlngeihnak vialte cu pek ka si cang. Cu caah khuazakip ah va kal ulaw miphun vialte kha ka zultu ah va ser hna u; Pa le Fapa le Thiang Thlarau min in tipilnak va pe hna ulaw kan fial mi vialte hna hi an zulh nak hnga van cawnpiak hna u. . ." tiah a ti hna (Matthai 28:18-20)

"Rawlttuan awk cu a tampi ko nain a ttuantu cu tlawmte long an si" (Luka 10:2)

Cun Bawipa nih, "Ahodah ka fial lai? Ahodah ka lamkaltu a si lai? a ti kha ka theih. Kei ni, "Keimah ka kal lai! Ka thlah tuah" tiah ka leh (Isaiah 6:8).

"An zumh lo ahcun zeitindah a min cu an au khawh lai? Cu bia cu an theih lo ahcun zeitindah ah zumh khawh lai? Cun bia cu chimh an si lo ahcun zeitindah a theih khawh lai? Cun Lamkaltu kha an thlah hna lo ahcun zeitindah bia cu thanh a si khawh lai? Cathiang nih thawngttha a chim tu hna ke cu a va dawh dah," a ti bantuk khan a si taktak (Rom 10:4-15)

"Miphun a lianhngantertu cu dinnak a si, sualnak cu zei miphun paoh caah ningzahnak a si" (Phungthlukbia 14:34)

"Thawngttha a chimtu miphun hna keneh cu aa dawh. Pathian dinnak a ttanhmi miphun cu zohchunh awk tlak le cawisanmi miphun an si. Miphun dang hna nih ttihzah le upatnak an pek tawn hna. Milu a tlawm mi miphun caah sining dawhte a herh khun. Pathian bia hi nunzia dawhnak hrampi cu a si."

Dr. C. Duh Kam

Theihternak: Rev. Dr. C. Duh Kam nih a tial i CBFA website ah an tarmi kan hun tar chinmi a si. HIKA ah zoh khawh a si.