Cawn le Thiam Duhnak

Nai zarhpi ni cu Lai Rawn lawng hlah, kei zong ka pum ve :). Pumhnak voi thum ah ka tel i, voi hnih ahcun keimah nih thawngtha ka chim. A voikhat nak cu kanmah Laimi te lawng kan i pum i, minung kan zapi ah 13 kan si. Cu ahcun Jonah 1:9 i Jonah nih a chimmi "Kei cu Hebru mi ka si, BAWIPA, vancung Pathian, rili le vawlei a sertu a biami ka si" timi zawn hi ka rel i, ka chim. Midang nih aho dah na si kan ti hna seh law, zei tin dah kan chim lai? Asiloah, kanmah le kanmah hi tah aho kan si kan i ti dah? tihi ka chimmi cu. Laimi kan si, a nungmi Pathian a zummi kan si tihi philh lo ding kan si, tiah ka chim.

A voihnihnak cu Kawlholh in caan hmannak a si i, minung 30 hrawng kan si. Kan i pumhnak a ruang hi chuah ni (birthday) tuah pah a si caah a tanglei Baibal caang hi ka rel hna:

Pathian nih cun, "Atu cu minung kan ser cang hna lai; kanmah mui an keng lai i kanmah he kan i lo lai . . ." tiah a ti. Cu ti cun Pathian nih minung cu a ser hna, minung cu Pathian he i lo in a ser hna. Mipa le minu kha a ser hna.

(Genesis 1:26-27)

A zulh awk a simi lam kha ngakchia cu cawnpiak law, a upat tikah mah cucu a pial tak ti lai lo.

(Phungthluk Bia 22:6)

Minung cu Pathian sermi kan si. Kan nu le kan pa hmangin Pathian nih a kan ser. Cu caah, hi vawlei i kan hun chuah cu Pathian thawngin a si. Cu caah, kan chuah ni cu Pathian sinah lawmhnak a hlei in kan chim ni a si awk a si tiah ka chim. Cun chuah ni kan lawmhpi mi hi ngakchia a si caah, kan fale hi zeitin dah lam kan hruai hna lai ti kong ka chim. Zei bantuk kan tuahmi hmanh hi ngakchia hna caah cawn awk tlak a si dingin i zuam hna usih ti kha ka chimmi, a tawinak cun a si.

A voi thumnak pumh hi Philadelphia Burmese Baptist Church ah a si i, Kawlholh in caan hman a si. Thawngtha chimtu hi US a rak tlawng tami Kachin pastor pa a si. Bawipa Zanriah hman zarh a si caah Bawipa Zanriah hmannak kong he pehtlai in a chim.

Pumh dih ah Karen kan hawipa he saunawn biaruahnak kan ngei. Bia kan i ruah pah ahcun Lai holh in Thank you ti khi zeitin dah nan chim tiah a ka hal. "Ka lawm" ti a si ka hei ti. Cu ahcun a ka timi cu mah ti hin holh phunphun in "Na dam maw?" "Ka dam" "Kaa lawm" ti bantuk hi thiam ka zuam a ti. Na thiammi pawl vun chim tuah hmanh ka ti i, Hebru holh (atu Isreali holh), Greek holh, Spanish holh, Japan holh, Indonesia nolh ti bantuk in a chim i tam ngaingai a thiam. A timi cu mah nih hin hawi a ka ngeihter ngai a ti. Cun ka riantuannak zong ah a ka bawmh ngai, a ti.

Cawn duhnak, thiam duhnak a ngeih tikah a thiam thluahmah ko. Cu nih cun US ram i rian a tuannak ah tampi thathnemnak a pek. Laimi zong ram kip kan phan hna. Hi Karen pa bantuk in cawn duhnak le thiam duhnak hei ngei cio usih law, kan thangcho ko hnga mu, tiah khua zaza a ka ruahter. Kan umnak ram cio i, an holh cu thiam hrimhrim kan i zuam awk a si. Tahchunhnak ah, US a ummi nih cun hawi lawh kan duh ahcun, Mirang holh cawn duhnak le thiam duhnak kan ngeih hrimhrim a hau. Thiam kan i zuam ahcun kan thiam ve ko lai.

Anglican Church Ah Nizan

Nizan cu Anglican Church ah kai pum. Pastor Rev lawngte pathum an umnak Khrihfabu a si. Rev pathum an um pinah pastor riantuan a bawmtu tete zong tam nawn an um. Mah lak ahcun an hruaitu bik (kan hman tawnmi holh cun church pastor) cu nu a si. Pa reverend pahnih cu an cal a kawng nawn. U pa pipi an si ti a fiang. Cu lakah Bawipa Zanriah pek caan a hung si i nu nih cun a kan pek, a kan hruai. Khrihfabu aiawh in lawmhnak biachim le thawngthanh a si than i nu nih cun a thanh than. Ka hmuh tawnmi ah hin calkawng nawnmi pa an um ko bu ah a no pahmi nu nih Bawipa Zanriah pek le thluachuah pek hi ka hmu bal theng lo caah ka khuaruah a har tuk. Mah an pastor nu cawlcanghnak ka zoh i Laimi pastor nu pawl ka mitthlam ah an cuang colh.

Dai zirziar te in meeting kip le pumhnak zong ah pa an um poh ahcun a thu tawnmi Lainu pastor pawl kha ka vun ruat hna. Mi nih kan kong kan ciah sual hna lai kaw timi nih an nunnak a rak uk tuk ruangah a si ko ti a ka ruahter. Meeting le zeidang i holh deuh ah bia a duh ti an si. Zeihmanh chim lo i dai tein an thut peng ah le rian a huam lo aa zuam lo ti an si fawn. Aw...zei tik tiang dek Lainu pawl hi holh lo ring lo tein an daih ko rih hnga.

Pumhdih in rawl ei tinak kan ngei hna i biaruahnak kan ngei kho. Anglican Church ka tuan chung ah hin nu ka si caah zei rel lo ka tonnak ka thei bal rih lo a ti. Ordination pek ding zongah keimah tein ka sok lo kan Bishop hrimhrim nih pekding in a rak chimh hna caah ordination ka hmuh hi a si a ka ti.

(A Min le a dang cu kan chimh te hna lai. Ka umnak ram ah hin Anglican in ordination a hmumi nu 7 an um. Vawlei cung Anglican Church vialte lak ah nu ordination pek hmasa bik nak ram zong a si......aaaaaaa nan ka theih sual hnga...ka chim ti lai lo. Rak i ruat te ko cang uh.)

Ka Nung, Kaa Pe

CIM Caan Hmannak (29th March, 2009)

Caantlai tu: Ngun Thawng Lian, Tokyo
Thawngtha chim tu: Rev. Dr. Chum Awi, Dallas, USA

Caantha a kan pe tu Bawipa Pathian amin thangthat si ko seh. Pathian dawtnak, hnangamnak le Daihnak cu thawngtha bia aa hrawm mi zumtu dih lak cung ah hmun than ko seh.

Tahnak hla 3:22-25
"Bawipa dawtnak a fek mi cu a dong hrimhrim lai lo,
a zaangfahnak zong a cat lai lo;
Zing fa in an thar lengmang, zumhthlak asi nak cu a lianngan hringhran.
Ka ngeihmi dih lak cu Bawipa hi asi ko ka ti;
cu caah a mah cu lungsau in ka ngan ko lai;
Bawipa cu a mah aa bochan mi vialte hna cung ah a tha."

Nihin thawngtha bia a kan chim tu cu Chin Baptist Church, Dallas ah Pastor, Rev. Dr. Chum Awi asi. Acung ah lawmhnak nganpi kan nei. Kan hnungte ah fak nawn in eksiden atong nain, Pathian dawtnak thawng in ahung dam cuah mah than. Nihin thawngtha bia a kan chimh khawh caah Pathian kan thangthat, Bawipa nih nunsau nak, damnak chap chin ko seh.

Thawngtha bia kan ihrawm hlan ah Bawipa nangmah tello cun ti mi Pathian thangthat nak hla dawh ngai ta hna usih.


Rev. Dr. Chum Awi:

KA NUNG, KAA PE

1. Phungthluk Bia 11:24-25 "Mi pakhatkhat nih siang tein a tthenh lengmang hna i, a rum chin; A dang pakhat nih tinsih chih in a um i, herhbaunak lawng kha aa miak ko. Nun va siang law, na rum lai. Midang kha va bawm hna law anin bawmh ve lai".

2. IIKor 9:6 "Hihi philh hlah u: thlaici tlawmte a tuhmi nih cun theipar tlawmte a zun tawn; tampi a tuhmi nih cun tampi a zun tawn".

Biahmaitthi: Nun lio ahhin ipek a herh bik cem. A nungmi nang le kei nih kan ipek lengmang a herh. Naa pe, kaa pe ve; cuti asi ahcun Pathian ram a kau lai, miphun a hungcho lai, nangmah zong na rum fawn lai. Cucaah, tutan cu "Ka Nung, Kaa Pe" timi biatlang hi tawi tein vun zoh tuah hna usih.

Ipek Kan Herh Taktak: Ngaknu tlangval kan si lio can ahkhan duhmi minung kha hmaitonh in kan chawnhbiak ngam lo hmanh ah, duhnak kong kha cakuat in ttial a rak si tawn. Cabuai cung ahcun kan lungthin dihlak le kan duhnak vialte kha tling cikcek tein ttial hnu ah cakuat cu hei pek le kuat a rak si tawn. A rak hmutu nih a rel tikah a lung a hmui ngaingai ve tawn. Zeitiang dah kan ttial ngam, ti ahcun: "Nangmah cu kan dawt tukmi na si; Na ca ahcun thih ka ngamh," ti hna in ttial a rak si tawn. Kan duhnak cu zeidah a si? Na rak ka duh venak hnga, zeipaoh kaa siang, ti khi a sawh duh bik. Mirang nih phungthluk pakhat an ngeihmi cu: Love is not love, until you give it away: Dawtnak timi cu na pek dih cikcek ttung ve lo ahcun dawtnak a si rih lo, ti a si.

Rilithi: Israel ram ah rilithi a um. Jordan tiva a va luang i, rilithi a phanh tikah chuahnak a ngei ti lo. Ti cu aa dil lengmang i, a caan a sau tuk caah a thu, a nam, a al. Minung nih a cung hmanh ah an kal duh lo. A pawng in zoh awk lawng ah a ttha. Aa liomi an um ahcun an rim a nam, an ilio duh ti lo. Rilithi cu zeihmanh man a ngei ti lo. Zeicahtiah khi rili cu a leng lei ah a kal lo; amah lawng aa dilmi a si caah a dang caah tthatnak a tuah lo, a thu, a nam, santlai lo a si ko. A um ve menmen.

Pathian zumtu le Khrihfa minung nih cun kan ipek a hau: "Pek" timi biafang hi nangmah sinin midang lei ah na tthatnak hei kal ter khi a si. Cucu, na pekmi tthatnak ruangah khatlei nih tthatnak an rak co ve. Cuti bantuk in midang tthatnak caah na pekmi kha na sian caah a si. Cu pinah naa pek caah a si fawn.

Pathian Dawtnak le Jesuh Khrih Velngeihnak kan fian ahcun nang cu aa pe chinchin ding na si; kei cu aa pe chinchin ding ka si ve. "Naa pe, Kaa pe," kan ti tikah kan sining vialte kha khatlei ah hei pek dih khi a si. Cucu Pathian le Khrih Jesuh caah naa pek le kaa pek ahcun a ttha bikmi a si. Kan i pek ahcun midang ca tthatnak tuah le sitthat ter kha a si cem ko. Cuti a tuah khotu cu Pathian dawtnak taktak a hngalmi le Jesuh Khrih Khamhnak vel a hngalmi lawnglawng nih tuah khawh a si. Pathian dawtnak le Khrih vel thisen in tlanh ka si, tiah aa fiangmi minung cu aa pe chin lengmang ko lai. A fiang lomi cu an tlau ve lengmang lai.

Bianabia ah: AD 1700 hrawng ahkhan England ram in USA ram lei ah peem a duhmi an rak tam ngaingai. An peemnak caah tilawng nganpipi nih minung kha an phurh hna i, USA lei ah an rak kalpi lengmang hna. Tilawng ticket cawk ahcun a chungah ihnak, zaunak, lentecelhnak, ei awk le din awk, le nuamhnak hna aa tel dih. Cutin a si ko nain, USA peem a duhmi minung pakhat nih ticket cu a cawk ve i, ticket chcungah aa telmi Na ticket cawkmi chungah aa tel dih cang, na hngal lo maw? tiah an hun zozh ter tikah rawl le ti le laam le nuamhnak vialte aa tel dih. "Ka hngalh lehlo cu ta!" tiah a leh hna.

Pathian dawtnak le Jesuh Khrih vel hngalh ahcun ipek chin lengmang ding kan si ko. Ccucaah Pathian nih a kan ser piakmi vawlei hrimhrim hi kan zohkhenh awk a si. Atu chan ahcun pawngkam zohkhenhnak (Environmental care) an ti i, pawngkam an dawt chin lengmang. Lairam ahcun atu hi aa thok pah ve cang. Zeicahtiah Pathian chaw kengtu kan si. Pathian chaw cu nangmah le keimah pumsa le nunnak in aa thok i, na/ka innchcungkhar in veng le khua le tlang le peng le ram le miphun tiangin Pathian chaw cu kan si dih. Pathian chaw kengtu nih a tuah awk hmasa bik cu: Amah le amah aa daw lai. Cu hnu ah midang a dawt hna lai. Mah le mah idawt, midang hun dawt rih ahcun Pathian na/ka dawt kha a si cang. Hihi naa pek le kaa pek cu a si ko.

Phungthluk 9:17 ahcun: Misifak na bawmhmi hna cu Bawipa sinah phaisa na hei cawih bantuk a si, a ti. Bawipa sinah hei cawihmi phaisa cu a karh tamtuk he na sinah a kir tthan lai, ti cu a fiang. Phungchimtu 11:1-2 ahcun: Siang tein pe law, na laksawng a kir tthan lai, a ti rih. Siang tein pekmi thilri le chawva cu petu sinah a let tampi a rak kir tthan ding a si, ti cu a fiang ko.

Phungthluk Bia 11:24-25 hna nih an kan chimhmi cu: Nun a siang lomi le tinsih tein khua a sa pengmi, midang a bawm lo mi minung hna cu an nun chungah harnak le buainak lawngte nih a tlunh hna, ti khi a si. Nun a siangmi cu an hmaialei ah an rum chin lengmang, ti khi a kan chimh. Cubantuk tthiamtthiam in IIKor 9:6 ahcun: Thlaici tlawmte a tuhmi nih a theipar tlawmte an zun lai; tampi a tuhmi nih tampi an zun ve lai, tiah fiang tuk in a kan chimh.

Biadonghnak: Cucaah kan nun chung ahhin siannak kan ngeih hmasat a hau. Cu nih cun Pathian dawtnak le Jesuh Khrih vel kha a kan hngalh ter lai. Hi hngalhnak a ngeimi nih cun a nunnak, a pumsa, a chawva vialte kha midang tthatnak caah a pek chin lengmang lai. Cucun mirum a si chin lengmang lai. Kan Pathian ram kauhnak caah pe chin lengmang hna usih. Ipe chin lengmang hna usih. Naa pek ve, kaa pek ve ahcun Pathian ram a kau chin lengmang ve lai.

Theihternak: March 29, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Anmah Bantuk Thuam I Hruk Ve Law Tampi An In Pek Lai

Voikhat cu awkhlawh hna pafa an um an ti. Thil an hal lengmang tawn i nikhat cu an pafa cun thingkung lian pi tangah an thu an ti. A fapa cu bia a duh saling te a si caah lungyi/hni hring le angki rang kawl taihpung/yinsih aihruk mi pawl a bupin an rat lenlio a hei hmuh bak khan a pa cu, "Ka pa mah thuam aa hrukmi pawl khi zei pawl dah an si?" a vun ti. A pa nih, "Ka fa cozah nih an hmanmi (cianhkhaingyi) pawl an si," tiah a fapa cu a vun leh. Cu tlawmpal cun lek nawn te in lamcung ah aa chok ko mi cica zawng thil aa hrukmi pawl a vun hmuh than hna. "Ka pa mah thuam pawl hi teh ho te dah an si?" tiah a fapa nih cun a vun ti than. "Khi hna khi cu meizoh tu (mitat) pawl an si," tiah a fapa cu a pa nih a vun chimh than.

Tlawmpal an thu i khua a hei zohthan i ngapih zawng nawn aa hrukmi meithal he lamcung ah aa chok len ko mi pawl a hun hmuh than hna. "Ka pa mah hna hi palek maw an si?" tiah a pa cu a vun ti than. A pa nih cun na chimmi a hman annih kha palek pawl an si tiah a fapa cu a hei chimh. Tlawmpal ah a bubu in kuan tampi an tai ah aa thlaih i meithal aa bei cio mi pawngbi hring le angki hring aa hrukmi pawl a vun hmuh than hna tikah "Ka pa annih cu ralkap an si ti?" tiah a fapa nih a pa cu a vun chimh. Ralkap pawl cu a hmuh lengmang hna caah a theih cia ngai hna.

A pa cu a fapa biahal tamtuk kaw a thin a phawh pah cang le thintawi nawn khin a pa nih, "Kafa bia na duh tuk aa..." a ti lengmang lio ah a fapa nih cun "Kapa ziah mah hna bantuk thuam kha naa cawk ve lo. Annih cu mi inn ah tangka an hal hna tikah tampi an hal hna i an hal zat poh an pek hna. Tangka tampi ngah na duh ahcun anmah bantuk thuam pei naa hruk ve lo cu," tiah a pa cu a ti an ti.

Kan lo ko . . . kannih ram ngai te hi . . . .

Theihternak: Mah capo kong hi saya Tamanni nih a chimmi an tialchin mi WHAT ARE YOU WEARING TODAY? timi chungta lehmi a si

Kei Hi Zeitin Dah An Ka Ti Ve Hnga?

Tu hrawng cu Rev. That Dun hi Bual peng a rak si ko timi le a si lo Zophei pei a si deuh cu timi kong ah catial tamcem Lai forum ah a chuak. Zophei lei pawl nih Zophei a sinak dirpi le chim a si bantuk in Bual lei pawl nih Bual a sinak kong chim a si ve.

A kong ka theihmi a um ve lo caah keimah leiin zeibik dah a hman timi judgment pek khawhmi ka ngei lo i ka rian zong a si fawn lo. A sinain an catial mi nih a fianter ko mi cu Matupi ram a ceu tertu missionary kan pa Rev. That Dun hi Laimi zapi nih kan tihzah i kan upat. Cucu a rumnak le a ngeihchiah ruangah si loin a nunnak nih a chimmi Khrih thawngtha ruang ah a si ko. Thi cang ko hmanh sehlaw a tuanbia a nung rih. Amah hi zuding mipa hna rak si sehlaw an khuami hmanh nih kan khua a si ko tihi har ngai in an chim men lai. Vanchiat ah cun an cohlang duh lo men lai. An cohlan duh tuk lai ka zum lem lo. A sinain a nunnak aa dawhmi ruangah kan khua, kan pengtlang a si ti tiang hmanh i cuh a sinak hi a si.

Khua ka ruat ve. Ka chuah ka in kan khua hi ka um balnak a si lo. An caah thatnak zei te hmanh a tuah kho mi zong ka si fawn lo. Hei thi ve ning law kan khua pawl nih hin kan khua a si ko tiah lungawtawmnak um lo tein an ka cohlang duh ve hnga maw? Ka hawile thing pawl nih teh ka kong he pehtlai in thatnak an i cinken khawhmi a um ve hnga maw?

Bible nih na tuh bangin na zun lai a timi hi a hman taktak ko. Kan nunlio kan tuhmi hi kan tuanbia cu an si ko lai.

Online Hawikom Caah

Habakkuk 3:17-19

Theipi kung cu par loin,
Mitsurruang zong ah a thei um hmanh hlah seh,
Olive thing cu tlai loin
Lo zongah tirawl zeihmanh chuak loin um hmanh seh,
Kawm chung satial run kha um loin
Satil inn ah satil kha um hmanh hna hlah sehlaw,
BAWIPA ahcun kaa lawm thiamthiam ko lai i
A ka khamhtu Pathian cu ka lawmh thiamthiam ko lai.
BAWIPA Pathian cu ka thawnnak hram a si,
Ka ke cu sazuk ke bantuk in a khul a ran ter hna i tlang sang cungah khan a ka hruai.

- Habakkuk 3:17-19

Lungthawh

Nai hrawng cu blog a tuahmi le, ca a tialmi tete an hun tam chin i, tha a nuam ngai. Pehzulh te in kan tial piak kho cio hna sehlaw tihi ka saduhthahnak a si. Nain, a cheu cu sau an blog zuam te lai lo. Zei cah tiah Laimi hi lungthawh sawhsawh in thil tuah kan hmang.

Laimi kan pa tleicia Rev. Dr. David Van Bik sinah Mirang ca tlawmpal ka rak cawng bal. Intensive program an rak ti i, minung 10 hrawng kan rak si. Kan kai thawkka ni ah a dongh tiang nan kai zuam te hnga dik maw, Laimi cu lungthawh deuh in thil kan tuah i, a rak kan ti. Kan kai zuam ko lai, kan ti i, cu ah a kan chimhmi atu tiang ka philh khawh lomi cu: Laimi cu lungthawh kan hmang. Kum khat cu nan pale pawl nih Mirang ca kan chim tiah an ka ti i, thla khat hmanh kan cawng kho lo, an tlau dih than, a ti.

"Lungthawh" ngeih hi minung phung a si ko. Lungthawhnak nih thil a kan tuahter i a tha ko. Thil pakhat tuah duh tikah lungthawh hmasa cu a herh. Asinain, hawi nih an tuah caah ka tuah ve lai ti sawhsawh phun belte cu sau a nguh lo. Thil har tlawmpal ton tikah i let than a si. Lungthawhnak kan ngeihmi hi a tak a si ahcun saupi a hmun ko lai.

Tahchunhnak ah, kan hnulei ah Laimi cu zuu kan ding tuk i zuu nih a kan hrawh tuk, cu caah tukum cu zuu doh kum siseh tiah kan pale kan ule nih an ti. A tha taktak. Cu lio ahcun zuu hi doh cio ding a si tiin chim cio a si. Nain, atu hrawng ahcun pehzulh a si ti lo. Zei ngaingai tuah dawh kan si lo hi ta. Lungthawh sawhsawh ah kan i za tawn. Cucu a poi tuk hringhran.

Biaknak-Hmurka zong hi lungthawh in tuahmi cu a si, hawi cio bangin. Zei tik tiang ca kan tar khawh lai ti cu kan chim kho lo. Lungthawh sawhsawh a si sual te hnga dik maw ti ka ruat . . .

Tangka Duhnak Hi Thatlonak Chuahnak Hram A Si

Baibal cang thim:
1 Tim 6: 10 "Tangka duhnak hi thatlonak phun kip chuahnak hram a si."

Caan tha a kan petu Pathian ka thangthat. Hi thawngtha hi kan ngakchiat lio in cawnpiak lengmangmi a si. Hmailei zong ah cawnpiak asi zungzal ko lai.

Tangka timi cu mi vialte caah a herhmi le duhmi thil a si. Minung pumpak in cozah tiang nih tangka lo in nun khawh a si ti lo. Hlan chan nak in nihin ni vawlei ahhin tangka lo cun zeihmanh thil asi kho lo chin lengmang. Minung nunnak ah, tangka hi thil a ti kho tuk. Politics in biaknak tiang ah tangka a biapi taktak. Chungkhar dawtnak ca hmanh ah tangka lo cun a tlam a tling kho ti lo ti tluk a si cang. Catang sang phanhnak ding ca zong ah tangka a herh. Ngandamnak, dawhnak, pumrua thatnak, fimnak, thiamnak, pumcawmnak le zeidang minung nun nuamhnak kip ah tangka kan herh. A chiathian ah, nupi dawh deuh thitnak ding ca hmanh ah tangka a biapi cang. Cucaah tangka lo in ahohmanh kan nung kho lo.

Tangka hi zeidang thil he aa lo lo. "Super power" a ngei. Zeicatiah minung kan nunnak ah a um lo ahcun a si kho lo mi thil a si. Tam tuk ngeih zong ah zaat ti a um fawn lo mi; hman cawk lo ngeih zong ah duh peng a si mi; um ko cang seh ti khawh lo mi; zeizat ngeih zong ah sian a har ngaimi; ei cawk lo ding ngeih ko zong ah kawl chap lengmang duhmi; rel cawk lo ngacha ngeih zong ah diriamh ti a um lo mi ngeih chin lengmang duhmi; zeizat hman zong ah hman vuai lo mi; midang nak tam ngeih zong ah an ka tei sual lai ti phan pengmi thil cu "tangka" hi a si. Chiatnak lei zong ah khuaruahhar in chiatnak a chuahpi khawh. Thatnak lei zong ah khuaruahhar in thatnak a chuahpi khawh. Cucaah vawleicung thilri vialte lak ah "Super power" a ngei bikmi thil cu tangka hi a si. Cucaah mi vialte nih kan duh dih; kan herh dihmi thil a si.

Nihin ni kan chan zoh tik ah, Satan hi tangka hmang in rian a tuan taktak lai tiah ka zumh. Zeicatiah thil chia a si ti ko mi hi an man a fak khun; mi nih duh khun an si. Cawk duh khun an si. Zuu, night club; bing le ritnak phunkip; sualnak video le computer chung sualnak hmanthlak le video vialte tiang a chuahnak a hrampi cu "tangka" ruang ah a si. Cucaah Laimi in Mirang tiang minung tambik cu tangka ah kan lo. Lairam ahcun ramdang kalmi kan tam i kan ram a thangcho ngai nain, tangka duh tuknak le dinlonak hi a karh chin lengmang; u le nau hmanh a karh lak a si cang ti a si. Ngaihchia ngaingai a si. Cucaah tangka hi Satan hriamnam thabik pakhat a si lai tiah ka ruah. Tangka in a kan sawilem cang ahcun zei bantuk minung hmanh dinfel timi a fawi ti lo.

Naite ah Bernard Madoff timi kum 70 pa cu, tangka lei ah dinlonak 11 a tuah timi ruang ah tangza an cuai. Hi pa sining ka ruah ah, Paul nih Timothy sin cakuat a tialmi hi a ka ruahter ngaingai. Hi pa hi, Wall Street timi mirum taktak pawl tangka chiahnak ah lutlai arak si bal. Amah nih hin kum khat ah tangka tam tuk hman cawk lo ngacha a hmuh ko nain, tangka a duh tuk tik ah billion 65 a vaivuanh ti a si. Innlo, thilri, motor, tibantuk tampi a cawk. A nupi nih sui le ngun zong tampi aa cawk. Cupa cu taza an cuai i a sual ko an ti caah kum 150 thawng an pek. Madoff nih cun, "Ka ngaih a chia tuk i ka ning zong a zak tuk" tiah a ti.

U le nau hna ruat hmanh u sih. Minung hi pawpi pakhat lawng kan ngei. Zeitluk rum zong ah pawpi pakhat nih a tlum khawh lo tiang in ei khawh a si hlei lo. Cun kan nunkhua hi tuak tik ah kum 70 le 80 kuakap a si ko. Cu cung cu nun zong ah tirawl hmanh thathi in ei khawh a si ti lo. Hi pa hi ruat hmanh u law, kum 70 a si cang. Cu pa nih billion 65 tangka fir le vaivuanh cu zeidah aa tuah cawk hnga? Billion 65 cu nikhat ah million pakhat in hmang sehlaw, billion pakhat hi kum 3 tluk a hmang hnga i, billion 65 cu kum 195 hman ding khi a si hnga. Sifah ruang ah fir timi khi cu a zia tuk rih. Hi tluk mirum ciami nih tangka billion 65 rulmal fir cu thil khuaruahhar khi asi. Hman zong ah hman khawh ti lo dingmi, hman cawk lo dingmi, hman caan zong a ngeih ti lo mi, hman manh lo ding mi tiang va fir le vaivuanh cu minung hakkauhnak hi khuaruahhar ngaingai a si.

Hipa nunnak zoh tik ah, "Tangka le satan" hi rian an tuanti kho ngaingai timi zumh lo awk a tha lo. Hi pa nun nih minung kan sining ah hin, tangka hi zeizat ngeih zong ah zaat le vuai timi a um kho lo; duh chin lengmang tu a si ko timi a kan langhter. Tangka kong ahcun, minung hi rihma kan ngei kho lo. Hi pa nih tangka a duh tuknak thinlung hi, sualnak hram thawknak a si. Cun a nunnak a lohtlau tertu; chungkhar rawhralnak a chuahtertu; ningzahnak le mualphonak a chuahtertu; mi caah ngaihchiatnak le sunghbaunak a chuahtertu; mah caah thih hlan lo thawngtlaknak a chuahtertu le thih hlanlo thawnginn chung ah harnak tonnak a chuahpitu a si. Cucu Satan duhmi le timhlamhmi le aa tinhmi a theipar a si tiahcun kan palh lai lo dah.

Cucaah u le nau hna, tangka cu kan herh caah kan kawl ko lai. Kan thazaang kan chuah man te hmuh paoh ahcun lung awi ding le lawmh ding a si. Thazaang kan chuah lo mi le kan tuh lonak hmun ah a theipar zun ding khi thil ding le thil tha a si lo. Tuan lonak hmun ah, a hleihluan in kan hmuh lo zong ah lung awi ding a si. Zeitik hmanh ah a siloning in tangka hmuh i timh lo ding a si. Duh lo ding a si. Cozah tangka asi zong ah, private tangka a si zong ah, company tangka a si zong ah a hleihluan in hmuh duhnak thinlung ngeih lo ding a si.

Tahchunhnak ah, mi cheu cu rian kan tuan tik ah caan fir kan hmang. Caan fir zong tangka fir a si. Overtime a um lo nain i hel lengmang i tangka hmuhnak mit rumro hna kan au. Cu zong cu fir a si. Rian vial thate in tuan huam tung lo in paycheck cu tam ngai hmuh kan duh fawn. Income tax tuah tik zong ah a dingmi thil in tuah lo in a dinglo mi lam in tangka hmuh kan duh. Mi tampi cu hmuh lei lawngte kan duh i, a chuak lei kan siang ti lo. Cucaah tangka hi ngeih luaimai zong ah a za ti a um lo; ka zaa cang ti a um kho lo; ngeih deuh le hakkauh chin lengmang, duh chin lengmang a si. Cucaah mi tampi cu tangka nih rap fawih in a kan fawih tawn. Tangka hmuhnak asi paoh ahcun dinfelnak kan kaltak tawn. Pathian nih "A pennak le a dinnak" kawl tu kha a kan fialmi a si nain, zapi zaran cu cu he aa ralkahmi thil dinlonak in tangka kawl tu hi kan hmang deuh tawn. Cuticun Satan nih hin ni fatin kan nunnak ah "tangka" in a phunphun a kan lem tawn. Cucaah u le nau; hawi le kawm; chungkhar sahlawh cingla hmanh hi tangka kong ah kan buai zungzal. Cucu Satan a rak duhmite a rak si ziar. Nihin ni ah, sipuazi a tlak tik ah, tangka duhnak a zual chinchin. Cucaah America hna ahcun, "In God We Trust" ti si ti lo in, "In Dollar We Trust" ti a si ko cang ti a si.

Hi bantuk khuacaan ah hin, kan nih zumtu aa timi hna nih tah zeitin dah kan dirhmun a si ve lai? Chiatnak hrial awk caah zeitindah kan i ralrin ve lai? Tangka hi zeitin dah kan kawl lai le hman ve ning asi lai? Kan nunnak ah hin, Madoff bantuk hna in hakkauhnak lungthin rumro nih a kan khuhnenh sual a si ahcun kan Krihfa sinak hi a thar in zoh le a cuaithai deuh rih a hau lai. Kan nunnak ah, "Tangka duh tuk hi thatlonak phunkip chuahnak hram a si" timi hi ruat in, tangka kawl zia, hman zia le duh zia thiam ko hna u sih. Tangka kan kawlnak kip ah dinfelnak hi hrampi ah chia hna u sih law, dinnak le zuamnak he tangka hmuh i zuam hna u sih. Cucu Pathian duhning in tangka kawl a si. Pathian nih kan hmuh awk ah kan i tlakmi cu pek lo in a kan um bal lai lo tiah sawm bu in.

Hanna Lian pa

Theihternak: Dr. Hai Vung Lian nih TIM ah March 22, 2009 ah a chimmi a si.

Dawtnak

CIM Caan Hmannak (22nd March, 2009)

Caantlaitu : Ngun Thawng Lian, Tokyo, Japan
Thawngtha chim tu : Rev. Johnny Tial Awi, New Delhi, India

Damnak, thawnnak a kan pe tu kan Bawipa Pathian a min ka thangtthat. Pathian dawtnak, velngeihnak le daihnak cu thawngtha bia aa hrawmtu zumtu dihlak cung ah a thar in hmun tthan ko seh.

Psalm 47:1,2 "Mi vialte hna lunglawm in nan zapei beng tuah u, hla dawhdawh in Pathian cu thangthat u! Cung Nung Bik Bawipa cu tih awk asi, amah cu a lianngan mi Siang pa hrang vawilei cung vialte uktu asi."

Habakuk 3:17 "Theipi kung cu par lo in, Mitsur ruang zong ah a thei um hmanh hlah seh, Olive thing cu tlai lo in Lo zongah tirawl zeihmanh chuak loin um hmanh seh, Kawm chung sattil run kha um loin Satil inn ah satil kha um hmanh hlah seh law, Bawipa ah cun kaa lawm thiamthiam ko lai i A ka khamhtu Pathian cu ka lawmh thiam thiam ko lai."

Nihin thawngttha bia akan chimtu cu Rev. Johnny Tial Awi, Lai Christian Church, New Delhi ah Pastor a ttuan lio mi asi. Master of Theology tiang a cawng, Mangalore khua, South India ah Bible saya kum 14 a ttuan hnu ah LCC, New Delhi ah Pastor a ttuan. Nihin CIM chungtel hna kan sin ah thawngtha bia phuannak a kan neih piak khawh caah lunglomhnak nganpi kan nei. Pathian nih kan dih lak caah thlachuah kan pek piak ko seh.

Thawngtha bia kan ihrawm hlan ah Pi Sun Par nih Bawipa cu "Tukhal Tha" timi Pathian thangthatnak hla a sak mi ngai ta hna usih.

Rev. Johnny Tial Awi:

A hmasatbik ah thawngtha phuannak caan tha ka hmuh caah tampi ka lawm i Bawipa ka thangthat !.... Internet tiang in thawngtha a rak relmi kan Laimi nan dihlak in nan kut nem ka von in tlaih hna.

Kan dihlak i ruah ti ka duhmi Bible ca caang cu:

Jh. 13: 34-35 "Nawlbia thar kan pek hna: pakhat le pakhat i daw u.Keimah nih kan dawt hna bantuk in pakhat le pakhat nan i dawt awk a si. Pakhat le pakhat nan zawn nan i ruah ahcun mi vialte nih hi hna hi amah a zultu kha an si, tiah an in hngalh hna lai" tiah a ti.

Cathiang Bawipa nih a thar in thluachuah kan pekpiak ko seh! Amen.

Thil cu a hlun a um caah a thar a um bantuk in a thar a ummi cu a hlun a um ve caah a si.Kan Bawipa Zisuh nih " Nawlbia thar kan pek hna" a ti tikah hin Nawlbai hlun pahra (Exo.20) a rak um kha kan hmuh khawh. Pathian nih Isreal mi hna cu Moses sin in a rak pekmi hna Nawlbia pahra hna hi zoh tikah, a zul kho dihmi zong an va um ko lai nain a donghnak te i "mi thil na mit thi lai lo" timi te hi cu zaapi zaaraan caah cun a fawi lomi a si. Zeicah tiah mizei paoh nih chawva, ngeihchiah le Inn le lo tha tha cu duh dih a si bantuk in a ngei kho ve lomi nih cun cu thil hna cu ngeih duh ve le mithil tha tha hmuh tikah mit thiit lo cun um khawh a si hrim lo. A fawi lomi a si fawn caah Zisuh Pathian tu nih cun kan nih ca tu ahcun Nawlbia pahra kha si ti lo in Nawlbia thar pakhat te pakhat le pakhat i dawt DAWTNAK tu hi a kan pekmi a si caah hi hi a biapi ngaimi a si.

Kan Bible ca tlang taar kan zon tikah kan Bawipa Zisuh Krih nih minung a kan dawt bantuk in kan nih zong pakhat le pakhat dawt a kan fial. Ahleice in Krihfa zumtu hna nih dawtnak he kan nun a herh zia kha a kan cawnpiakmi a si..

"Keimah nih kan dawt hna bantuk in" a timi hi thil biapi ngaingai a si. Zeicah tiah biaknak dangdang: Jewish, Islam, HIndu, Budhish, Jain le Sikh, Baha...etc....pawl pathian hna zong nih minung cu an dawt hna i, minung dang cio zong pakhat le pakhat daw te um cu an cawnpiak cio ve ko hna. Sihmanhsehlaw kan Pathian Zisuh le biaknak dangdang an pathian hna i dawtnak cu a rak i khat lem lo. An nun ning zong a rak i dang. Tahchunhnak ah Hundu pathian Krishna le biaknak dang pathian hna cu an thi ti tiang lawng theih khawh an si i thihnak in an tho than ti hi theih an si lo. Sihmanhsehlaw, Zisuh Pathian cu a thih hnu ah a tho than i zungzal in a nungmi Pathian a si. Praise Jesus !..Amen. Cu caah kan nih cu thihnak in a tho than i zungzal a nungmi Zisuh Pathian a biami kan si caah kan i lung si i kan thangthat hrimhrim ding a si ko lo maw?

Cu Zisuh a kan dawtnak cu zeitluk in dah a san zia thahchuhnak pakhat te in van chim ta ning law; Monalisa hmanthlak cu vawlei cungah minthang ngaingai a si. An chimnak ah lunglawmhnak thinlung in zoh ahcun a kan merh (smiling face) lai i, ngaihchia ngai thinlung in zoh ahcun a tap dengmang mi muihmai in na hmuh lai ti a si. Cu tluk minthang hmanthlak cu a suaitu pa Leonardo da Vinci ( a tial ka palh kho) nih cun zei tluk in dah aa uan i a duhdawt taktak lai ti cu a fiang. Cu tikah, hi a hmanthlak te cu a dawt tuk caah rawkral hlahseh tiah a tuah khawhmi cu thlalang le a tlang (hmaanbawng) a tuahpiak lai i tha tein Inn chung ah a chiah ko hnga na tein caku cung suaimi a si caah ni khatkhat cu a rawkral te ko lai ti cu theih a si. Rawkral hlahseh tiah a hmanthlak te cu khamh awk ah a suaitu Leonardo cu a hmanthlak Monalisa ah a rak i cang i rawkral lo ding in a khamh khawh ee timi thawng kan thei bal lo, a sii zong a si kho dingmi thil a si fawn lo.

Sihmanhsehlaw, kan Pathian nih minung cu a kan ser i zeitluk in dah akan dawtnak a san zia alangh ter ning cu a sermi minnung a rawkral dingmi cu zungzal nunnak hmuh awk ah khamh a herh caah a fapa ngeihchunh te cu vawlei ah a kan pek (Jh 3:16). A mah Pathian kha minung ah a hung i cang (incarnation) Jh 1:14. Leonardo cu a dawt tukmi a hmanthlak Monalisa rawkral lo ding in khamh awk ah Monalisa ah aa cang kho lo nain Pathian tu cu a kan dawt tuk caah kan mah minung bantuk in a hung i cang i Kalvari tlang ah a nunnak pek in zungzal nunnak hmuh awk ah a kan thih piak. Praise tha Lord !..Amen. Cu ticun minung a mah a zummi paoh cu rawhralnak in a khamh hna i zungzal nunnak cu hmuh a si.

Hi tluk dawtnak sang in a kan dawtu kan Pathian Zisuh nih Nawibia thar pakhat in a kan fialmi pakhat le pakhat i dawt cu zumtu Krihfa kan nunnak ah thil biapi ngaingai a si lo maw? Bible cathar tambik a kan tialpiak tu mithiam sang Paul zong nih a von nolh rihmi cu "A hmun zungzalmi thil pathum a um, cu hna cu, zumhnak, ruahchannak le dawtnak an si i, cu hna lak i a ngan bikmi cu dawtnak a si" tiah a ti. Hi dawtnak zeitluk in dah a ngan le a sun ti a van hrilhfiah chap rihmi ah: phungchim thiamnak laksawng le tlang tiang in thial khawhnak zumhnak hei ngei ko hmanh ning law dawtnak ka ngeih lo a si ahcun zei thathnemnak hmanh a um lo tiah a ti hi mu!

Donghnak: Krihfa zum tu kan nunnak ah zeitluk in ka piangthar e, ka thlarau e tiin le ni 3, ni 7, ni 40 tiang rawl ka ul e tiin nung ko hmanh u sihlaw, kan nunnak ah dawtnak timi a thei tlai: zaangfahnak, hnahchuahnak ngeih lo, lung puam lo, phawrhlawt lo, mah zawn lawng ruat lo, thinsua nak ngeih etc.... te hna taktak in kan nun tung lo i kan nun hlun mikong ceih, thangchiatnak te hna, pum thianhlim lonak thil te hna kan i thlen taktak tung lo a si ahcun a deumi, piangthar si lo in piangsual kan si sual ko hnga. Cu caah, Zisuh nih a kan pekmi Nawlbia thar Dawtnak , Paul nih a nganbik a timi Dawtnak he kan nun a si ahcun " 1 Cor 13: 8 ah "Love never fial" a ti bantuk in zeipaoh ah kan tluanchuak lai i khua awng kan tong ko hna lai.

Kaa lawm.

Rev. Johnny Tial Awi
Lai Christian Church
New Delhi

Theihternak: March 22, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Jesuh, Zultu Hna, le Galilee Tilawng

Kan hnulei zarh ka pumhnak ah thawngtha chimtu nih a chimmi, siaherhnak he a tanglei ah ka hun tial. Thawngtha chimtu nih a chimmi cu: kan biakmi Pathian cu van le vawlei zeizong vialte a ser i, nawl a ngeitu le a uktu a si. Zei paoh a tuah khawh ko. Mi vialte caah khamhnak hi a duhmi a si; sihmanhsehlaw, mi zapi nih theih a si lo. Cu caah, zumtu hna nih cun a thei lomi nih an theih ve nakhnga chimh hna dingah tuanvo kan ngei, tiah a chim. A tha ngaingai. Baibal hi hmun thum ta a rel (Luka 5:4-7; Marka 4:35-41; Matthai 28:18-20) i, pakhat hnu pakhat in a hrilhfiah hna. Amah hi Baibal lei cawnnak a ngeimu cu a si lo nain, a Baibal hrilhfiah ning hi a tha ngaingai. Baibal nih a kan chimh-cawnpiakmi konglam kha tha tein a rel, a ruah i, cu hnu ah a chimmi a si.

Pakhatnak: Nikhat cu Piter te sur an chehnak ah Jesuh a va kal. Cu tan cu Piter te nih zan khua dei sur an cheh nain nga pakhat hmanh an tlai lo. An chan chung bak nga tlaih in a paw aa cawmmi an si. Galilee tidil i khoika ah nga an tam ti bantuk a thei tukmi an si. Sihmanhsehlaw, cu zaan ahcun zei hmanh an tlai lo. Jesuh a va kal i, ti thuhnak lei ah kal ulaw, nan sur cu chep than uh tiah a fial hna. Piter te nih cun an sur cu an cheh tikah nga tampi an tlaih. Jesuh a rat hlan ah le an tlai fawn lo. Jesuh nih tlaih awk tha loin a ummi nga kha, Piter te nih cheh i tlaih awk in a pumhpiak ko hna. Jesuh cu ti cung lawng ah siloin ti chung i a ummi hna cung zongah nawl ngeitu a si.

Pahnihnak: Nikhat cu Jesuh le a zultu cu kapkhat lei va ral peh dingin Galilee tidil cu lawng in an kal. Jesuh cu aa hngilh. Thlichia a hrang ciammam i, a zultu cu an lau. Jesuh cu an va tangh. Cu tikah Jesuh nih, rang deuh in lawng kha zat u, khika lei khin kal uh, cun va ral ah phan zokzok usih, a ti hna lo. Jesuh nih tilet tu kha a daih ter. Marka nih a kan chimhnak ah, tilawng dang zong an um ti a si. Cu ka hrawng i a ummi cu nga tlaih in paw aa cawmmi an si caah, tili ahcun nga tlaimi le khat lei in khat lei varal ah khual a tlawngmi tilawng dang an um ti kha a fiang. Jesuh nih hin amah le a zultu hna lawng luat ding kha a duh lo. Cu caah, rang tein zaat u, khika lei khin kal u, ti loin ti cungah a ummi vialte nih luatnak an hmuh dingin ti tu a daihter.

Pathumnak: Tilet a thawh tikah tilawng dang i a ummi (aho an si kan thei hna lo nain) ah midang an um len lai i, cu hna nih cun an biakmi pathian sin cio ah heh tiah thla an cam cio theo lai. A cheu nih cun thlichia aw kan nunnak cu kan zuah ko, an ti men lai. Thlichia Jesuh nih a daihter tikah, cu pawl nih cun anmah thlacamnak ruangah a si tiah, pathian dangdang kha thangthat an timh khawh men. Jesuh nih a daihter ti kha an theih lo caah a si. Cu caah, a biapimi cu, a theitu a zultu hna nih midang chimh kha a si. Cu caah, kan Bawipa Jesuh nih a zultu hna kha Jerusalem thawkin vawleicung khuaza kip ah ka thawngtha hi va phuang uh, nan sinah caan dongh tiang ka um lai a ti hna. Pathian nih cun vanrang tawi a ummi, ti cung a ummi, ti tang ah a ummi vialte kha a uk dih hna. Mi vialte caah khamhnak hi a tuah. A thei ve rih lomi nih, an theih khawh nakhnga chimh ve hna ding a si.

Harsatnak Laifang Ahhin Caan Remcang A Um Tawn

Hawikom blog ah March 18, 2009 ni ah Thawngpi nih a tarmi a tha ngaingai i, a tanglei ah a ningin kan hun tar:

Harsatnak laifang ah hin caan remcang a um tawn.
Albert Einstein

Voitam pi cu harsatnak kan ton tik ah um awk hngal loin kan um tawn i hnabeidonghnak le khuaruah khawh ti lonak nih a kan den chih tawn. Hihi a puitling rih lo mi hna um tu ning asi tawn.

Voikhat cu pa fa hna ramlak ah rian an ttuan. Vur atla i a kik ngaingai. An kir lei cu lawngzap ding an si caah a fapa cu a zenh tuk hringhran. 'Kapa khuasik tuk i, lawng ka zap kho lai lo' tiah ati. Apa nih thazaang a van pek len. Lawng cu an zap i khatlei ral an panh thluahmah. Afa pa tu cu a kiktuk tiah lawng a zap kho lo i dai ziar a thu ko. A pa lawng nih heh tiah a zah. Va ral an chuah cu a fapa te cu kik nih a zelh i a rak thi cang. Ngaihchia ngai in a pa nih Inn ah a tlun pi. Hi tuan bia ah kan hmuh khawhmi cu a pa zong hi a kik tuk tiah lawng zap loin rak um seh law khuasik in a thi kho ve mi asi nain, anih tu cu heh tiah thazaang a chuah tik ah a thisen a lum peng i kik nih a tei ti lo.

Harsat nak tiah kan ruah tawnmi hna hi kan nunzia hna remhnak, kan thazaang chuah chinnak, teimak a kan chuahter tu hna, etc.. ti mi mitin kan zoh thiam asi ah cun Nun hi a sunglawi lai i teinak cu kan co ko lai. Khua kan ruah tawn hmasa ning tu kha kan iremh hmasa a hau. Awl pahlak in tlamtlin kan i timh tawn ruang ah cu bantuk caan rem ah kan ruah khawh lo hna an si tawn.

Avoi 16 nak US President Pu Abraham Lincon hi mipa pakhat nih hi tin a rak ti bal. 'Pu Lincon, an do tu hna nih cacawng tthittha lo, mihrut si an in ti' tiah ati. Lincon nih a thawh i, an chimmi cu a hman ko, asi nain Pathian nih hin Mihrut hi a kan duh cem le asi men lai, tamcem a kan siam' tiah a rak leh an ti. Lincon nih hin Harsatnak lio ah caan rem caang timi hi fiang tein a rak hmuh thiam ti a lang.

Krihfa kan nunnak zong ah a biapi ngai ngai. Buainak, hnahnawhnak tong lo dingin itim hlah. Na ton lio mi tu ah khan zeitin dah thiltha a chuah khawh lai ti mi lei hoih in khua na ruah ah cun cu cu Pathian nih an duh piaknak asi lai. Lungtha der le ngaihchia zong in um fawn hlah, ai hlei lo, ngaihchiat nak tu a chap chin. Cu bantuk caan ah cun, daite khuaruahnak nei law Pathian he ikomhnak neih izuam. Cun, na ton liomi kong ah Harnak mitin zoh hlah. Caan remcang mitin zoh ko. Cu nih cun, puitlinnak lam ah an hruai lai i hlawhtlinnak lam an panh ter lai.

Theihternak: Thawngpi nih March 18, 2009 ah http://www.lian-hawikom.blogspot.com/ ah a postmi ka rak tarmi a si.

These Ram Cu A Par Cang

Hla phuah/satu: L. Tial Hre Ling

1. Mitthli rial bang tla in Carson siangbawi nu cu a tap kiarmar e, Maw ka taa Carson aw himi phun hna sinah hin zeitin hen khamhnak thawngtha kan chim khawh lai. Lunghno in tap a co val siangtang cungah.

Ramlak le ramcar an i lawm. These ramcu a par cang, these ram cu hla a sa i Lebanon tlang bang in aa dawh. Kan Lairam nih Bawipa sunparnak hmu cang.

2. Maw ka dawt lungzor hlah tiin Carson siangbawi nu cu lunghnem e, Maw ka far Hardin aw kan caah ni ceu dawh te, thaizing ahcun a chuakthan te ko lai a ti, lunghnem ve maw dawthlei farhniang Hardin cu.

3. Maw Carson, maw Hardin, maw Cope siangbawi te nan liamnak leidai in ramro car a parmi thawngtha nan tuhnak te hi hun cuan than law lunglawmhnak mitthli te cu a luang theu hnga zing daptla rialti khi bang.

Hi hla te hi Saya L. Tial Hre Ling nih a rak phuak i a rak sakmi hla a si. Ka hngakchiat lio nawn in nihin tiang ka philh khawhlo mi le Pathian caah pumpek in nunnak pek tiang Laimi caah rian a rak tuantu hna dawtnak a ka theihter pengtu hla a si.

A bia a thlum, a that, aa dawh lawng si loin a hla aw hrimhrim aa dawh tuk. Hi hla ah hin (d- niam in d sang tiang) aa tel solfa tling in a tuahmi a si. Hi hla tialtu le a satu cungah siseh, Lairam le Laimi caah nunnak pek in rian a tuantu hna kan siangbawi te cungah siseh upat, hmaizahnak tampi ka ngei. Lairam cu Bawipa ram si zungzal ko seh.

Mileng 2000 Tlinnak

Biaknak-Hmurka hawidawt hna nan dihlak in nan kut kan in tlaih hna.

Biaknak-Hmurka ah nan kan len atu hi 2000 a tlin bak a si. February 6, 2009 lio ah khan kan 1000 a rak tling. Nihin 18 March 2009 kanmah lei caan cun zan tim 12 bak te a si. A rak kan leng tawntu kan hawile nan dihlak cungah lawmhnak tampi kan ngei. Biaknak-Hmurka nih a zungzal in nan dihlak kan in don ko hna. Caan nan ngeih ahcun rak kan leng tawn uh.

Aw um rih hmanh uh a poi taktak si...vei... zeidang cu a si lo. Bibik hi atu lio a u le sinah kal kaw khual a tlawn caah kei cu phaisa ka ngei fawntung lo i laksawng kan chuah kho hna lo. Bibik hi US um deuhmi a si caah kuli a tuan khawh sual ahcun a tlun tik in laksawng an chuah te hna lai. A kuli tuan man nih a daih deuh lo sual a si ahcun Pa Pum nih ka bawmh te ko lai a ti tiah thawng ka theih. Vei nungak ton lo tal ah laksawng chuah tal cu kan tang ve ko lai tiah BBC zong a si lo i RFA, VOA le Democratic zong a si lo mi in thawng kan theih.

Thong Ka Luat Ni A Si Hnga

Voikhat cu nuva hna an rak um ti a si. An nu cu ihnak dingthuam he ihnak khan in an pa luhlai a hngak ko an ti. Saunawn a hngak cang nain an pa cu a rak lut bal ti lo ti si. An inn cu dot hnih si kaw a va tum i an pa cu a va kawl an ti. Inntang mileng khan ah lungrawk ngai le khua tuaktan ngai in a lu a rak i domh i a thu ko mi an pa cu a va hmuh.

"Kan pa na dam lo maw zei dah na ruah len ko," tiah lau nawn in an nu nih cun a vun hal an ti. An pa nih cun, "A luancia mi kum kul lio i nangmah he kan i hmuhton lio kong ka ruat," tiah uai nawn in a vun leh ve. An nu cu a lung chungin kan pa nih hitluk in dah mu a ka rak ka dawt a ti i an pa nih a dawtmi a si ruangah lunghmuihnak in a khat an ti. A luancia kum kul kong hmanh pei kan pa hi aa cinken ko hi a ti len ti si, a lungchung in mu. Cun an pa cal te cu dawtnak in a vun tongh piak i "Zei kong bik kha dah na ruah, kan pa?" tiah nemtein a hun hal than. "Kan rak i chinglio i na pa nih a rak kan poh kha na thei ti maw?" tiah an pa nih a vun hal.

An nu nih keimah he pehtlai in zei poh te pei kan pa hi aa chinchiah dih ko hi tiah a vun i lawm tuk. "Ka dawt, kai cinken ve rih ko," tiah dawtnak mit in a vun zoh pah buin an pa cu a vun ti ve. An pa nih "Mahlio ah khan na pa nih ka fanu na thit lo ahcun kumkul chung thong kan thlak lai a rak ka ti i rak in thi hlahning law thongtu rak tla ninglaw nihin hi thong ka chuah ni a si hnga," ti a chim pah in an pa cu nguingui thlak in a tap ko ai an ti. (An nu si a nuamh lai lo ning le an pa ca zong ah a nuamh ve lai lo ning cu . . . hehehe)

Theihternak: Mah kong hi mirang capo (Metacafe i thlahmi) ka leh chinmi a si.

A Nungmi Cawnpiaktu Hna Bia

Ka nunnak ah ka philh khawh lomi cawmpiaktu ka saya/ma te hna cawmpiakmi biatha hna hi ka thih hlan lo philh awk a tha ti lomi an si.

Rev.M. Thawng Kam: "Kei cu ka lungthiang tiin zei poh chim dih a hmangmi pawl hi lungthian a si loh, hruh taktak a si. Yan Aung na lo ti cu Yan Aung na si loh tinak a si."

Rev. Sang Awi: "Khrihfa nun hi i hnek nun ngeih a si."

Rev. Dr. Lal Uk: "Kanmah le kanmah hmanh kan dirhmun kan i fian lo ahcun zei tin dah kan hruaimi mipi hna cu hmai an kal khawh rua hnga."

Rev. Dr. Cung Lian Hup: "Mission rian timi cu kan nunnak nih a ngeihmi lawmhnak mi va hrawm ve khi a si."

Rev. Dr. Samuel Ngun Ling: "Globalization chan ah a nungmi kan si hna caah kan pawngkam nih a chuahpi mi thil hna nih fawi tuk in a kan fenh sual nakhnga lo Jesuh Khrih cu kan remove control ah kan ser a hau."

Rev. Dr. Si Khia: "Pastor le hruaitu tuan timi hi mi va cawnpiak peng khi a si lo. Mi sinin a cawngtu va si chih zong khi a si."

Rev. Dr. Sang Awr: "Pathian rian tuantu hna hi mah le mah aa hmangmi kan si a hau. Kan i hman deuh ah cun kan har deuh hrimhrim ko."

Rev. Dr. Maung Maung Yin: "Kawlram mi kan vanchiat bik nak cu lih le hrawkhrawl lawng le a chimmi cozah nih ukmi kan si hi a si. Khrihfami cu mah lak ah dinnak le felnak a dirpi tu ding kan si."

Dr. Mary Dunn: "Bawi Jesuh Khrih hi nu dirkamhtu a rak si caah a kalpi mi cawnpiaknak hi feminist movement a si."

Dr. Anna May Say Pa: "Hremmi dirhmun ah a dir pengmi pa/nu nih cun ka luat maw luat lo ti i theih khawh a si tawn lo."

Rev. Dr. David Van Bik: "Pasal nun cu thihngamh nun hi a si lo nunngamh nun hi a si."

Pathian a rian kan chawn sual rua

Tu hrawng cu caan a dong lai ti lawng te chimh, cawnpiak le tial a si i khat lei kam cu pasal tha an si rua tiah ka rak ruah tawnmi hna zumhning le pomning nih ka lung a ka rawhter pah. Ziah thil biapi taktak chuak seh law bochan tlak an si cio hnga maw aw ka ti. Khua zaza ka ruat.

Thil hlathlai huammi si hi thiltha asi nain michim mi poh i zuan colh lengmang hi cu tih a nung ngaingai mi a si. Pathian nih a mithiang hna zei tin a hlor hna lai i kan thih hnu ah zei a cang lai timi hi cu Pathian, sertu i a rian a si ko. Zumtu si lo ah sermi nang le kei i kan rian cu a kan sertu zumh le nifa kan rian ah zumhtlak te in nun tu hi a si ko. Cu caah aho an chimmi hmanh ah kan tluk tuk sual ahcun kan i theih lo kar ah mah nu/pa i a hnuzul kan si ko lai. Zei lei poh ah hin a lakkar in kan um thiam ngaingai a hau. Khat lei ah kan tluk tuk sual ah cun extremist si a fawi tuk caah i ralrin cio kan herh ngaingai.

Khrihfa tuanbia kan zoh tikah a hleice in Jehovah Witness le Seven day Adventist pawl nih luan tuk in Pathian a tum colh lai timi an rak aupi caah ngaihchiatnak taktak a simi mipi (a bu in thahnak) te hna a rak um. Cu ahcun hngakchia kumtling lo, nungak tlangval in nutar patar tiang an rak i tel. Hi kong tam deuh theih a duhmi nih (Craig R. Koester, Revelation and the End of all things) timi cauk ah hin rel te hmanh uh. Cun 2000 kum aa thok kaa bak te (January 1 ni) lio zong ah khan Uganda ram ah Pathian a tum lai tiah cawnpiaknak a rak um than i a donghnak ah cun a tum ti lo caah an hruaitu pa nih a mi vialte a rak thah dih hna timi zong thawngpang ah an rak chuah len cangmi kan hmuh khawh.

Cucaah zumtu a simi hna nih kan dir hmun ah fek tein kan dir a hau. A chim a thiammi pa/nu nih a chimmi poh hi a hman thlu lo. Scientist te hna zong si hna seh Pastor le Pathian riantuantu hna zong si hna seh Pathian an si lo tihi kan philh lo awk a si. Sermi nih cun sertu i a caan le aa tinhmi cu kan thei thlu kho bal lai lo. Pathian nih amah le a rian te cu tuan te ko seh aw kanmah le kan rian tuah buai ve ko hna usih. Pathian sining taktak cu sermi menmen a simi nang le kei nih cun kan thei thlu kho bal lai lo.

Pathian Nih Lai Miphun Hi A Kan Thim

CIM Caan Hmannak (15th March, 2009)

Caantlai : Ngun Thawng Lian, Tokyo
Thawngtha bia chim: Rev. Peter Ral Thio, Seoul, Korea

Psalm 69:30 : "Pathian cu hla in ka thangthat lai, a lianhngannak cu ka thanh lai i amah cungah kaa lawmhnak ka chim lai."

Vs. 34 : "Van le vulei hna Bawipa cu thangthat tuah u, rili le a chung i a ummi thil vialte hna Bawipa cu thangthat tuah u."

Bawi Krih ah u le nau hna,

Pathian dawtnak thawngin nihin zong caanhmannak kan neih tthan khawh rih caah nunnak, damnak, thawnnak a kan petu kan Pathian a min ka thangthat. Pathian dawtnak, velngeihnak le daihnak cu zumtu dih lak cung ah hmun tthan ko seh.

Hi ca kan rak rel tik cio ah pumpak tein thlacamnak rak nei ve dingin sawm kan duhmi hna cu:-

Lairam ah mangtam atuarmi hna
Zumlo tu hna sin ah thawngtha bia chim cawnpiaktu hna
Harsatnak le ngaihchiatnak a tongmi hawikom hna ( Mah he ai naih bik cio mi)
Kan Krihfa bu cio i Pastor te le Upa hna caah

Nihin thawngtha bia a kan chim tu cu Rev. Peter Ral Thio, Korea Christian University, Seoul ah M.Th (Missiology) a cawng lio mi le Amazing Gospel Mission tiin kawl zumlo tu hna sin ah thawngtha bia chimnak in rian a rak ttuan mi asi. Caanhman nak a kan neih piak khawh caah lunglomh nak nganpi kan nei.

'Thi sen Thawngin' timi hla ngai ta hna u sih.

Rev. Peter Ral Thio:

Can tha a kan pe tu kan Pathian a min thangthat si ko seh. Bawi krih min in Zumtu nan dih lak kut kan tlaih hna. Chin internet Ministry ah phung chim nak can nan ka pek ca ah ka lung ai lawm tuk.

Pathian Nih Lai miphun hi a kan thim
(1Peter 2:9-10)

Nan nih cu muih nak chung in khua ruah har mi ceu nak chung ah an luh ter tu hna a dawt nak langh ter tu ding ah thim mi nan si a ti. Pa thian nih a dawt nak, a that nak, a vel ngeih nak le a lianh ngan nak theih ter a kan duh caah nanmah nih nan ka thim lo, Kei mah nih kan thim hna i theipar tam pi nan tlai khawh nak hnga ka min in pa sin nan hal mi paoh nan hmuh khawh nak lai kan thim hna ti ah a kan ti ( John 15:16).

Kan mah lei kan that, kan fel, kan din, kan thiam, kan tlin ruang ah si lo vin kan ram le kan miphun hi vulei cung mi phun dang lak ah Pa thian athei rih lo mi hna caah zoh chun awk tlak le krih lam kal tu ding ah a kan thim mi mi phun kan si ti kha fiang te in kan hmuh khawh. Thim mi phun kan si ca ah Pathian nih tinh piak mi zawng a kan neih chih, thlawchuah nak pek chin leng mang zawng a kan duh fawn.

Pa thian nih Job sin ah khan A hram thawk ah cun na fa te na in a dongh nak ah cun na ngan pi te lai a ti (Job 8;7). Cu ban tuk in Lai mi phun hi si fak san tlai lo, ram fa te le mi phun fa te kan si ko na in a dongh nak ah cun mi phun pi ah ser chin leng mang kha a kan timh. Cu ca ah cun Dawt mi u le nau hna Pa thian nih a kan dawt nak hi zei tluk in dah a thuh ti hi a thar in ruat ti than hna u sih. Bawi pa sin ah hin kan lung ai lawm tuk ram le mi phun ca lawng ah si lo in, Vu lei cung mi phun vial te nang mah an zum lo mi vial te hna sin ah na thawng tha bia karh ter tu ding ah na hman rua ah kan hmang chin leng mang ti ah thla cam nak in rai thawi hna u sih.

Bawi pa nih nan nih an ser tu hna le Israel mi phun ser tu hna nih cun tih hlah uh kan tlanh cang hna i nan min in kan kawh hna i kei mah ta nan si cang ti ah a kan ti(Isaiah-43;1). Lai mi dih lak hi a mah ta nan si a kan ti.A ram ca ah a hman mi le a rim hmui mi Instrument le cornerstone kan si khawh nak hnga Pa thian nih a hlan te in a fa pa zisuh khrih he ai lo ding in a kan thim cia mi kan rak si.(Rom 8;29.) Zei ca ah ti ah cun cu ban tuk ca ah nan nih cu an auh hna i khrih nih kan ca ah a inn tuar cang.A ke neh zul tu ding in tet te ah a kan chiah.(1Peter2:21)

A si na in kan Lai mi phun hi chamh bau nak le zang der nak tam pi a nei mi kan si. Zia za lei ah a si fak mi kan tam tuk (Ephisa 2;10). Zei ca ah ti ah cun kan nih cu thil tha tuah ding in khrih ah cun ser mi ka si. Cu thil tha cu kan tuah khawh nak hnga Pa thian nih a kan timh cia mi kan si.

Dawtnak ah a si fak mi kan tam tuk (Dawt nak a ngei lo mi kan tam tuk) (Kolosa 3;12-15). Cu ca ah nan nih cu Pathian nih a thim mi hna mi thing mi hna a dawt ding mi hna ban tuk in Zang fah nak, dawt nak, tawi dawr nak, nunnem nak, lung sau nakkha i hruk uh. Pa khat le pa khat sual i phaw lo in nan sual nak tu kha i ngai thiam hna uh. Krih nih nan sual nak an ngauh thiam hna bang in i ngaai thiam ve uh. A tling mi dawt nak thil puan kha i hruk uh a ti. Nan thin Lung chung ah khrih hna ngam nak nih in uk hna seh cu ban tuk ca ah cun pum khat i kawh mi nan si ca ah pa thian dawt nak thin lung kha a nei mi si uh a kan ti.

Fimnak ah a si fak mi a cham bau mi kan tam tuk rih (Ps 111;10). Bawi pa tih cu fim hram thawk nak a si. Mah vial te kan chamh bau nak vial te a tlam tlin ter tu ding le a hram pi a kan dirh piak tu ding cu zisuh lawng hi a si. Cu ca ah cun Bawi pa nih ka min ai put mi ka mi hna nih tawi dawr nak he an ka kawl i thla an cam i an sual nak an kal tak a si ah cun an sual nak ka ngaih thiam hna lai i an ram ka dam ter lai (IIChronicle 7;14).

Kan kawl ram uk nak ruang ah a phun phun har nak kan tong i mah ram te zawng ah lung hna ngam te in nu le va chung khar u le nau zawng um ti kho lo in khua sak tin tuk nak ruang ah mi ram dang ah a tha na lo in kan kal dih hna do cawi bu in.Mi then khat hna nih an nun nak tiang in an kan liam tak.Cu ruang ah cun kan nun nak hi fak pi in i zoh than hna u sih. 1.A ho dah ka si? 2. zei ca ah pa thian nih a ka thim? 3.Bawi pa nih zei dah tinh piak mi a ka neih? 4. A tinh mi chung ah ka nung maw? 5. Bawi pa hrang ah zei dah ka tuah lai? 6. Bawi pa ca ah Inkil lung (Corner stone) si ding in duh thim nak ka ngei maw?

Pa thian nih a khua khan nak ah a sang bik mi ai tinh mi cu Mi vial te khamh an si khawh nak le Bia tak an theih nak hnga a duh.(1 Timothy 2:4) Ai tinh mi a phi chuah nak ding ah Fa pa a nei mi nih zung zal Nun nak a ngeih a ti.(1 John 5:12-13) Lai mi kan dih lak te in kan phak nak ram kip ah ai pum pek mi si kha i zuam cio hna u sih. Mah cu Pa thian nih a kan duh nak a sang bik mi a si ti kha philh hna hlah u sih.

Kan Lai mi phun hi zei tluk har nak thlichia le tilet hna nih kan kan hran hnawh hmanh seh law tuar nak phen ah thlawchuah nak pek kha Pathian nih a kan timh peng mi kan si ti kha a ho hmanh nih philh hrim hrim hna hlah u sih. Bawi pa nih thinlung, taksa, thlarau in zumh nak ah thangcho chin leng mang hna seh ti ah a kan cawn piak nak le training a kan pek nak a si. Noah le a inchung khar zawng kha Lawng chung ah a khumh hna. Ti a lianh pauh ah an um nak hmun kha a sang chin leng mang. Zei ca ti ah a thim mi hna pei an si cu.Cu ban tuk in laimi zawng nih har nak kan ton pauh ah a dawt nak kha thuk chin le sang chin in kan cung ah a langh ter zung zal.

Peter nih zumtu hna sin ah tha zang a pek mi hna cu a mah bel te kan Bawi pa le a kan khamh tu krih zang fah nak le theih nak ah cun rak thang chin leng mang ko uh a tu le zung zal tiang in a cung ah lianh ngan nak cu um zung zal ko seh a ti (2 Peter 3:17-18). A dongh nak ah forh fial kan duh mi hna cu Lai mi phun kan dih lak in kan no lio caan ah hin kan fim nak kan thiam nak kan tha zang le kan lak sawng dih lak hi Pa thian ram ca ah hmang cio hna u sih. Zei ca ti ah cun thim mi phun kan si i zei zawng vial te hi a mah sin in ser mi an si i zei zawng vial te hi a mah thawng in a um ia mah ca ah an si.Pa thian cung ah sun par nak cuzung zal in um ko seh (Rom 11:36). Thawng tha bia ai hrawm ti tu l dih lak cung ah Pathian nih thlawchuah nak tampi in pe ko hna seh.

Bawi Khrih a rian thiang ah

Rev. Peter Ral Thio
Seoul, S. Korea.

Theihternak: March 15, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Kan Siangbawite

Thaizing cu Carson Sunday a si lai. Kan Lairam ah Khrih thawngtha a kan phorhtu Rev. Arthur E. Carson le an nu Laura H. Carson cu March 15, 1899 ah Hakha khua an rak phan. Anmah le an riantuannak philhlonak le upatnak ah Laimi nih Carson Sunday cu kan tuah tawn. Thaizing kan tar dingmi CIM i phungchimtu nih zei kong a chim lai kan theih lo caah, tuni ah kan siangbawite kong Rev. Dr. C. Duh Kam nih a tialmi hi rel cio hna usih. HIKA ah a um.

Cun a hnu bik kan Lairam ah Pathian rian a tuantu le atu zong ah a kan nunpi rihmi Rev. Dr. Robert G. Johnson le a chungkhar video zong a tanglei ah hin an um i, zoh khawh a si.

1. Johnson -1
2. Johnson -2
3. Johnson -3

Lai miphun zawnruahnak he thawngtha a rak kan chimtu kan siangbawite upat kan pek hna. Laimi Khrihfami nih cun an kong hi philh kan philh lo ding a si.

Laimi le Thanchonak Rian

Thanchonak cu minung nih kan herh pengmi a si. A thangcho rih lomi Laimi le Lairam vun chim lo a thangcho cia ram zong heh tiah thanchonak rian an tuan peng. Pathian dawtnak in Laimi zong thanchonak he pehtlai in 1995 hnu hrawng cun biatak tein tuan kan thawk hna i Pathian nih a kan dawt caah tampi tuan cang a si i tuan cuahmah zong a si. Cucu lunglawmh awk taktak a si ka ti.

Amah belte, a thatnak tampi lakah thanchonak riantuanmi nih ralrin deuh a herh rua tiah ka ruahmi cu, thanchonak rian kan tuan kan ti cuahmah lio ah kan mipi retheih pe chintu kan si sual lo ding belte ralrin ding a biapi ngaingai tiah ka ruah. Kawl ralkap zong nih a min an bunhmi cu thanchonak rian ti a si ko nain zei ruangah dah mipi thinlung ah cu an tuanmi rian cu thanchonak rian a si tiah lunglawm tein an co hlan khawh lo i an lung a thawh lo ti ah cun mipi fahnak pek hnuah tuanmi thanchonak rian an si caah a si. Mipi nih thanchonak rian ah kan i tel lai lo ti duhnak si loin mipi nih hnekchom si loin mah lungtho tein cu rian tuannak ah an i tel ding ah rian tuantu ding tu kan si i, mipi sinah thih chom le hnekchom in tuanmi rian a si ahcun duhnung mi rain le hmai a kal khomi thanchonak rian an si hrimhrim lai lo.

Lairam le Laimi caah thanchonak riantuan hi a biapi taktak, a si nain cu thanchonak rian cu mipi caah thilrit a si sual ahcun a poi ngai ding a si fawn. Mipi caah thanchonak rian kan tuan kan ti lengmang mi hi kan mipi caah thanchonak taktak a si maw asiloah mipi fahnak pe chintu an si sual maw?

Laipa Hi Lainu Thanchonak Caah BAWMTU Maw DAWNTU Dah?

Minung kan sinak ah nu le pa kan sining ai dang ngai nain then awk a tha lomi kan si. Cu lakah cun pa nih nu caah duhmi saduhthah ngeih a si tawn i, nu zong nih duhmi pa phun mitthlam in suai le saduhthah a si tawn. Cu lakah Laipa zapi cu kan ti kho lo nain nihin ka kum zat ka nun chung ka hmuh tonmi ah Laipa tam deuh nih cun Lainu an uar ci hi mi aa bochanmi, amah tein bochannak a ngei lomi, zei poh ah pa bawmhnak hal a huammi le pa nih bawmh a herh pengmi an si tiah ka hmuh. Cu bantuk nu pawl cu Laipa tam deuh nih an dawt hna. An uar hna i a zulh khalh an huam phun an si. Laipa ka ti tikah tlangval lawng tinak si loin patung le tar tiang in an i tel.

Ka hmuh tonmi Laipa tampi cu nu nih (muichia he muidawh he/ u pa he mino he) hnoh nawn i an vun chawnh hna cangah cun an tuah cuahmahmi an rian hmanh thlah in mah nu sinah phirpahlik lo in tlik an hmang tawn. Cu bantuk nu ve hna zong nihcun a put khawh komi le a phurh khawh komi thil zong pa hmaiah cun aalu pumkhat hmanh a phur kho lomi, thazaang ngeilo bantuk in an vun i um ter ve colh. (aw... an i nuamh poh ahcun zei hme a poi va um ko hna seh, ka ti zong ah ka mit ah an i tlum kho hrimhrim tawn lo). Amah lawng kal khawh nak ding zongah "na ka zul kho hnga maw?" ti a si zungzal. A herhnak ah a herh lo tiangin i zulh khalh hi cu zawtnak pakhat bak a si ka ti.

Lainu tampi nih an uarmi pa cu "a thawng i a-laih theimi" ti a si ve tawn. Cu bantuk bochan ding lawng te an thinlung ah an um tikah anmah nih an tuah khawh tuk komi zong tuah huam lonak le mi bochan duhnak thinlung an ngei colh ko. A poinak cu Laipa tampi zong nih cu bantuk nu kha (nutling, nu nunning in a nungmi) tiah mark pek an si colh. A ngaingai ti ah cun mah bantuk nu hna cu zeitik hmanhah minung a sinak amah nunning in tah awk a tha lomi an si. Cun khat lei kamah mah te i tuah khawh komi thil ah mi bawmhnak a laa duh lo i amah ten aa bochan i amah tein aa zuammi, amah tein a cawlcangmi nu cu "aa uah faih tuk, mi zei ah a rel lo" ti a si hoi. A ngaingai cu mah nu kha minung a sinak tlamtling tein a hmangmi a si ti kan thei duh tawn lo. Khah, cu ti si ahcun nu pakhat kha a nun chung dih lak pa pakhat bochan in nung peng ko sehlaw kha pa nih khan tah zei tluk tiang dah a bawmh peng khawh hnga? A biana ah a thit zong a va thit ko hnga nain thih tak sual sehlaw tah mah nu kha zei tin dah aa cawm hnga? Ruah ngam ding hmanh a si lo.

Cu caah Laipa nih Lainu nan dawt hna a si ahcun nangmah lawngte bochan kha nu caah standard ah nan chiah piak hna ding a si lo. Minung tlamtling nun a ngeimi an si khawh nak tu kha cawnpiak le a herh ahcun bawmhchanh ding an si. Lainu tampi zong kan tha a thu tuk. Kan tuah khawhmi le kan cawithlir khawh komi ah pa bawmh a duh pengmi nu kan si awk a si lo. Cun nu le nu i bawmh awk a tha komi zong ah pa bawmh kan uar khun tawnmi le kan tlaihchan khunmi hi cu a tha lo ngaingai. Kanmah le kanmah zei i kan i rel lo zong a si pin ah, kan lungput hrimhrim ah nu zei kan si lo ti lungput kan ngeih ruangah a si tiah ka hmuh. Pathian nih a kan pekmi kan thazaang, kan fimnak, kan thawnnak hman ve ding kan si. Laipa nih Lainu cungah a ngeihmi lungput hi Lainu caah thanchonak caah bawmtu maw an si a thanchonak caah dawntu dah an si?

Zei Bantuk Muisam Kan Ken?

Minung cu Pathian muisam keng in sermi kan si tiah kan Baibal (Gen 1) nih a kan chimh. Muisam ken kan ti tikah, aho muisam dah a keng ti kha ruah colh lengmang a si. Tahchunhnak, mi pakhat he nan i lo, an kan ti ahcun, kan i lo an timi pa/nu i a muisam kha kan tuak colh, kan mitthlam in kan suai colh.

Minung cu Pathian muisam keng in sermi kan si. Pathian nih Amah muisam keng in sermi kan si. Asi ahcun Pathian nih zei bantuk muisam dah a ken? Pathian kong kan ruah tikah zei bantuk Pathian dah a si kan ti? Pathian kan hmuhning nih Pathian muisam keng kan sinak hi sullam a dangdang a ngeihter khawh. Kan Baibal ah Deuteronomy cauk nih Pathian kong a cawnpiakmi a tlangpi cu Pathian nih cun Amah nawl a ngaimi kha thluachuah a pek hna i, Amah nawl a ngai lomi (a buarmi) cu dan a tat hna, tihi a si. Cu ning in kan tuak tikah, Pathian cu biaceihtu muisam a keng. Thatnak a tuahtu kha, luatnak le hlawhtlinnak, a pek hna i, thatlonak a tuahtu kha harnak le dantatnak a inter hna. Cu bantuk in Pathian muisam a ken ter tikah, a hun zul tawntu thil an um.

Kan mit hmuh i, thatlonak a tuahtu hna cu, harnak an in awk a si ko, tihi a si. Phundang in kan chim ahcun, harnak a tongmi (sifak mi tiang hmanh khi telh sual an si theo) cu Pathian dantatnak a ingmi in ruah an hung si. Kap khat lei in, hlawhtlinnak a hmumi cu Pathian thluachuah dongmi an si. Pathian nawl an ngeih caah Pathian nih khua awng a pem ter hna, ti a si. Cu nih cun, minung ruahnak le thil cuanhning a uk tikah, midang zaangfahnak le bawmh duhnak a tlawm ter. Kanmah lila hmanh harnak kan ton tikah Pathian dantatnak a si ko lai tiah kan ruah colh tawn.

Sihmanhsehlaw, Pathian cu misual a ngai thiamtu, vel a ngeimi, thatnak a duhmi, zawnruahnak a ngeimi tiin kan hmuh tikah Pathian muisam cu aa dang hoi. Harnak kan ton zong ah Pathian nih a kan kal tak lo ti ruahnak le zumhnak a kan ngeihter. Dawtnak ngeimi Pathian muisam keng kan si kan ti tikah Pathian dawtnak bantuk in midang cungah dawtnak kan ngeih ve awk a si ti, kha a kan hngalh ter. Cu caah, Pathian muisam keng kan si ti, kan chim tikah a hmasa bik ah zei bantuk Pathian muisam dah kan ken ti ruah le fian hmasa kan hau.

Khrihfa An Zor

American Religious Identification Survey cu nikum 2008 caah an tuah. US ram ah biaknak ka ngei lo a timi an tam chin lengmang; cun Khrihfa mi lurel zong a zor ngaingai ti a si.

Trinity's Institute for the Study of Secularism in Society and Culture i director le associate director a tuanmi Professor Kosmin le Professor Keysar nih nikum 2008 February thla in November thla kar ah hi dothlatnak hi an tuahmi a si.

Biaknak ka ngei lo tiah a timi American pawl hi 1990 lio ah 8.2 percent le 2001 ah 14.2 an rak si i, atu ahcun 15 percent an phan, an ti.

America i a ummi Khrihfa hi an tum chuk ngaingai i, 1990-1999 ah khan 86.2 in 76.7 percent ah an rak zor i, atu ahcun 76 percent ah an zor, ti a si. Khrihfa mi lurel a zormi i 90 percent cu Catholic (R.C.) a si lomi deuh an si an ti. Cu ah cun Methodist, Lutheran, Prebyterian, Episcopalian/Anglican, le the United Church of Christ hna hi an i tel, an ti. HIKA ah rel khawh a si.

A Hlan Bantuk A Si Ti Lo

Nai hrawng cu, ka rian tam pah si, ka theihmi hnih khat thawngpang nih le, lung nuamh lonak an tam. Ka thaw pi le ka thaw te ka chuah caan a tam. Kan vawleipi hi a chia chin lengmang. Hmunkip ah sipuazi a tlak tikah, rian loin a ummi an tampi. Raltuknak ruangah a thimi zong an tam. Vawlei khua caan hman lo ruangah harnak a tongmi le a thimi an tam. Peh ahcun peh thluahmah ding an si i, tial cawk ding a si lo. Nai hrawng khua zaza a ka ruahtertu thawngpang hna lakah tlawmpal hun tial ka duh:

Pakhatnak, Kawlram hmun tampi ah biakinn an khar piak hna. Nan i pum lai lo, an ti hna, ti a si. Zalong tein Pathian hmanh kan biak khawh ti lomi cu thil poi ngaingai a si. Kawlram ahcun Khrihfa cu mi tlawm te taktak lawng kan si tikah, thinphang kan si ko. Biatak tein thla kan cam a hau.

Pahnihnak, Laimi cu zuu nih a kan hrawh tuk i, zuu hi kan doh ding a si, tukum cu zuu doh kum siseh ti tiangin lungfak ngaiin chim cio a si. Holh hmanh a thiam lomi zuu nih a kan sal peng ko rih hi cu, a poi ko. Tuni ah innlei ka chawnh hna i, zei thawngpang dah a um tiah ka hal hna. Cu ahcun, amah kha a thi ee an ka ti. Zei tin dah a thih ning a si tiah ka hal hna tikah, zuu a din tuk caah a si ko, an ka ti. Laimi zeizat ko dah zuu nih a kan thah rih lai ti ka ruah ah, ka lung a fak ngaingai. Kan nunnak caah a tha lomi hi cu hrial cio i zuam ding a si.

Pathumnak, Nihin kan vawlei hi himnak hmun ngaingai cu a rak si lo. Kawlram in kan chuah khawh ahcun kan him cang lai. Kan sicanning zong a tha cang lai ti a si nain, Kawlram leng kan phanh hnuah, kan rak ruahning in kan him hlei lo. Nizan i US i Maryville, Illinois ah a ummi First Baptist Church timi ah an i pumh lio ah, an pastor cu pakhat pa (hi pa hi a ho a si i, zei ruangah a kah ti an thei rih lo) nih meithal in a kah. HIKA ah rel khawh a si. Nihin ahcun biakinn hmanh himnak hmun a si kho ti lo. Cu caah, zei bantuk kan tuah le, khuazei ka kan kal, kan um hmanh ah kan i ralrin peng a hau. Innchung kan um tikah kan innka hrenh peng ding a si. Kan theih lomi minung cu innka onh lo ding an si.

Palinak, Minung kan nunnak hi chim khawh a si lo. Nai ah Florida State ah Pastor Biak Hlun nih ruah lo piin a kan thih tak. Zaan tiang ah a dam ko an ti. Nain, zinglei ahcun a ruak in an va phawh. Lung a tha lo tuk hringhran. Kan hnulei thla khat hrawngah phone in sau nawn bia kan i ruah i, Baibal sianginn kan rak kai ti hna lio kong bianuam zong kan sai len rih. Nain, atu ahcun phone chawnh awk a tha ti lo. A nupi le a fale hi Delhi ah an um i, US lei rat dingin an timh lio ah atu bantuk in a thih tak hna tikah, taantakmi nu farual zei dik an hei lawh lai ti ruah ah, ngaih a chia kho tuk. Nai thiamthiam ah, Richmond, Virginia ah Karen nupa farual an phan. An phanhnak thla khat lawng a si rih. Ruah lo piin an pa nih a thih tak hna. A fale ah upa bik lawng hi riantuan kho ding a si i, a dang cu ngakchia lawng te an si rih ti a si. Cu pin ah, an nu hi nau a pawi lio i, a pawimi nau hi thla li nga hrawng lawng a si rih an ti. Zei tin dah an um lai ti ka ruah hmanh ah, ka thaw a pit in a pit. Minung kan nunnak ngai hi chim khawh a rak si lo. Taantakmi chungkhar hna caah thlacam piak hna usih.

Panganak, A dangdang chim ahcun lungnuamh lo dingmi tampi an um rih. Chim ah a dih kho dingin a um fawn lo. Nihin kan caan cu a hlan bantuk cu a si ti hrim lo.

Pathian Lawmhmi Minung

CIM Caan Hmannak (March 8, 2009)

Caantlaitu: Ngun Thawng Lian, Tokyo
Thawngtha bia chimtu: Sayamah Nwe Ni Lyn, London, UK

Caantha a kan pe tthantu Bawipa min thangthat si ko seh. CIM chungtel dih lak atho thanmi kan Bawipa Zisuh minin nan kut kan tlaih hna. Bawipa Dawtnak, Velngeihnak le Daihnak cu zapi kan dihlak cung ah hmun than ko seh.

Psalm 112:1,2,3 "Bawipa cu thangthat uh! Bawipa a tihmi cu mi lunglawm an si. A nawlbia zulh a nuam in a thei mi cu mi lunglawm an si. Cu bantuk mi hna fa le cu ram chung ah hin mithawng an si lai, mithami hna fale cu thlauchuah hmu mi an si lai. An inchungkhar hna cu an rum an lian lai i khua awng an pem zungzal lai."

Psalm 78:38 "Asinain Pathian cu a mi hna cung ah khan zaangfahnak a ngei, an sualnak kha a ngaihthiam hna i a hrawk hna lo. Thinhun kha voi tampi aa sum i a thinlinhnak kha voi tampi chuah ter loin a um."

Nihin thawngtha bia a kan chim tu cu LBC, Yangon Nubu hna le mino hna nih kut le ke cem ah an rak ibochan mi Sayamah Nwe Ni Lyn asi. MIT (Yangon) in M.Div a awn hnu ah Lai Baptist Church, Yangon ah Pastor a ttuan. London an M.A a cawng tthan. An pa hi Saya Aung Aung Shwe (Laimi asi) Myanmar Christian Fellowship, London ah Pastor a si. Pathian nih fapa pakhat, Jonathan Van Bawi phun thlachuah a pek hna. Nihin ah CIM chungtel hna kan sin ah thawngtha bia chimnak a kan neih piak khawh caah lunglomhnak nganpi kan nei. Kan dih lak caah Bawipa nih thlua kan chuah piak ko seh.

Thawngtha bia kan ihrawm hlan ah Mai Far Men Par nih Pathian thangthatnak hla "Kal Pi Ko Seh" asak mi ngai ta hna usih. (Asennak te 'kal pi ko seh' timi khi hmeh ah cun hla a chuak ko lai.)

Sayamah Nwe Ni Lyn:-

Pathian Lawmhmi Minung

Hi bantuk in Chin Internet Ministry ah Thawngtha phuannak caan tha ka hmuh ve caah Pathian min ka thang that. Caan a ka pe tu saya Thawng cung zong ah lomhnak tam pi ka ngei.

Tu zing caan ah zumtu si cang mi nih zeitin kan nun ahdah Pathian lawmhmi minung kan si hnga timi kong ruat hna uh sih. Bawipa Zisuh Jordan tiva tipil iin lio ah vang cung in "Amah hi ka dawt mi ka Fapa a si. Amah cung ah ka lung a tling" (Matt 3:17) timi aw a thang. Cun David zong kha ka Lung a tlin ter tu (Lamkaltu 13:22)tiah a ti. Daniel zong kha Ka dawtmi tiah a ti (Daniel 9:23). Nifa kan tlawnglennak ah Pathian lung tlin mi kan si ve cio hna maw. Pathian lung tlin cu chim rih hlah uh sih kan nu le pa ,kan fa le, kan unau, kan hawi le pawl, kan bawi le le kan riantuan hawi hna an lung tah kan tlinh hna maw. Kan mah le kan mah tah kan lung kan i tlinh maw. Kanmah le kanhmah hmah kan lung kan i tlinh loahcun Pathian lung tlinh cu a har ko lai. Mi kong ceih, mi thangchiat, biathalo chim, mi huat, mi remlo, mi unh timi pawl thil thalo tam pi kan chung ah hin a um peng ahcun zeitinhmanh in Pathian duhmi nun cu a si kho lai lo.

Thinlung hi a zer bik tiah (Jeremiah 17:9) chung ah kan hmuh. David nih cun ka kaa chung bia hna le ka lung chung ruahnak hna cu, nangmah cohlan awk tlaak si ko seh (Salm 19:14)tiah a ti. Zeihmanh kan tuah hlan ah hin khua kan ruah hmasa i cu hnu lawng ah thil hi kan tuah tawn. Tinhmi ngeih loin kan tuah mi hi a um lo thil tha zong thil thalo zong ah. Cucaah kan khuaruah ning a dik lo ahhin cun ttih kan nung ko. Kan thinlung hi a zer tuk. Bawi Zisuh nih thil tha lo cu chunglei in a chuak a ti mi hi a hman tuk. Lihchim le hrawkhrawlnak vial te a chuahnak hmun cu kan thinlung hi a si ko. Phungthlukbia 4:23 ah na thinlung kha tha tein veng tuah tiah a kan cawnpiak. Cucaah nifa kan khuaruahning le nunning le sining ahhin ralrin bu tein nun i zuam hna uh sih. Pathian nih lawmhmi minung si ding ahcun a bia bantuk kan nun lawng ah kan si kho lai. Lam dang a um lo.

(Rom 12:1-2) chung ah "Cucaah ka u le ka nau hna, Pathian nih a kan zaangfahnak a nganmi ruangah hin, Pathian sinah a nungin pekchanhmi raithawinak bantuk in i pe tuah u; cucu biaknak taktak Pathian nan pek awk biaknak cu a si. Hi vawlei kalning hin kal ve lengmang ti hlah u, sihmanhselaw chunglei in Pathian nih nan lungthin kha a dihumnak in in thleng hna seh. Cu tikah a thami thil le Pathian nih a lawmhmi thil le a tlingmi thil kha nan hngalh khawh lai,cucu Pathian duhmi an si."

Bible nih cun Kanmah duhning style in nun ding a kan fial lo. Pathian nan pek awk biaknak cu a si a ti tikah kan tuah ding hrim hrim a hau tinak sifawn kan duh zong duh lo zong ah. I Thesalon 4:1-8 chung ah "A donghnak ah ka u le ka nau hna, zeitindah Pathian duhning in kan nun awk a si lai ti kha nannih nih kan sinin nan hmuh cang. Hitihin nan rak nun awk a si i a tu hi Bawipa Jesuh min in tam chinchin in nan nunnak hnga kan in nawl hna. Bawipa Jesuh nawl pekning in kan in cawnpiakmi hna cu nan hngalh. Pathian nih nannih cu a thiangmi le nu le pa sualnak aa summi si hna seh ti kha an duh hna. Nan dihlak in nan pum cu nan thianter awk le nan upat awk a si. Pathian a hngal lomi Lawkihmi bantukin hornak ah khan a duhduh in nan umter awk a si lo. Ahohmanh nih nan u nan nau kha an pawcawmnak rian ah hleng in deh hna hlah u, mingcang loin lemsoi hna hlah u; cu bantuk thatlonak a tuahmi cu Pathian nih dan a tat hna lai tiah kan in chimh cang hna i fak piin ralrinnak kaninpek cang hna. Pathian nih sualnak tuah lengmang dingin a kan au lo, mithiang si ding tu ah an auh. Cucaah hi cawnpiaknak zulh a duh lomi cu , minung cawnpiaknak zulh a duh lo si loin, ThiangThlarau an petu hna Pathian cawnpiaknak zulh a duhlo kha a si deuh"(1Thesalon 4:1-8) tiin kan hmuh.

Lawki mi hna he kan normal life cu aa khat ko lai. Sinain kan khuaruah dan le kan tuahsernak ahhin cun aa lo dih ding a si lo. Pathian thlarau nih zeitin nung hna seh ti cu kan mah kan thinlung cio ah a kan cawnpiak ko. Mah le mah i uk thiam ding zong in a kan cawnpiak. A fiannak in chim ahcun Pathian duhmi nun cu thatlonak chung ah i tel lo i paih lo ding hi a si ko.

U le nau hna, Bawipa nih a kan duh piak mi lam cu kan zulh a hau ko lai lo maw. Kan tlamtlinlonak pawl i theih than in i remh hna uh sihlaw Pathian lawmhmi minung siding ah nun thiangthlim ngeih i zuam cio hna u sih. "Cucaah hika kan inn i kan um a si zongah, khika kan inn i kan um a si zong ah, zeidang nakin kan duh bikmi cu amah duhnak tuah kha a si. Kannih cu kan dihlak in Khrih hmaiah kan chuak lai i amah nih bia a kan ceih lai. Kan pum in kan nun chung i a tha siseh, a chia siseh kan tuahning cio in kannih nih kan hmuh lai" (2 Korin 5:9-10).

Lawmnak tampi ka ngei. Bawipa nih kan dih lak cung ah fimnak kan chap sehlaw thluachuahnak a thar in kan pe ko seh.

Theihternak: March 8, 2009 ni CIM caan hmannak a si.

Immanuel asiloah Emmanuel

Biakam Hlun ahcun "Immanuel" tiah kan hmuh i, Biakam Thar ah "Emmanuel" tiin kan hmuh. An i dang maw? An sullam tah? Zei ruangah dah "I" le "E" in a dangdang in an i thawk?

Biakam Hlun an rak tialnak hi Hebru holh in a si. Aramaic holh in an tialmi zong tlawmpal cu a um chih. Biakam Hlun ahcun Isaiah 7:14; 8:8, 10 ah Immanu-el timi biafang hi hmun thum ah hmuh khawh a si. Hebru holh umtuning ah "imma" timi cu "sinah" (with) tinak a si i "nu" timi cu "kan/mah" (us) tinak a si. Cu caah "imma-nu" ti a sullam cu "kan sinah" (with us) tinak a si. Cun "el" timi cu "Pathian" (God) tinak a si. Cu caah, "Immanuel" ti a sullam cu "Pathian kan sinah" a um tinak a si.

Kum zabu 3nak le 2nd BCE hrawngin Hebru holh a thei ti lomi Judahmi (Jews) caah Egypt ram Alexandria khua ah Hebrew Bible cu Greek holh in an rak leh. Cu an lehmi cu, nihin ah Septuagint (LXX) tiah theih a si. Hebrew Bible kha Greek holh in an rak leh lio ah Isaiah 7:14 i "Immanuel" timi kha Greek awchuah (transliteration) in an rak tial i "Emmanuel" tiin an tial. Isaiah 8:8 le 8:10 i "Immanu-el" timi cu a sullam tu in an lak i "Pathian nih a kan umpi" tiah an leh.

Greek holh in an lehmi LXX hi zumtu hmasa hna nih an rak hmanmi Baibal cu a rak si. Phundang in kan chim ahcun, Biakam Thar cauk a tialtu nih Baibal tiah an timi cu LXX hi a rak si. Cu caah, Matthai catialtu nih Jesuh Khrih chuahnak kong a tial tikah aa chirhchanmi cu Greek Bible (LXX) a si i, Hebru holh in "Immanuel" timi kha Greek awchuah in "Emmanuel" tiah a hman. Cu caah, Biakam Thar ahcun Emmanuel (Matthat 1:23) tiin kan hmuhnak a si. An pahnih in an sullam aa khatmi an si. "Pathian kan sinah a um" tinak a si.

Miphunpi Ngandamnak

1966 le 1970 hrawng, South East Asia chung i boxing ah a min a thang ngaingaimi Laimi pathum an rak um. Cu hna cu; 1. Ni Ni 2. Dawla le 3. Hrang Kham an si. Ni Ni cu Kawl min he aa lawh ca-ah miphun dang nih Laimi ah an ruat lo. Dawla zong cu dollar hei ti lei kap ah ruah deuh asi ca-ah Lai min ah an ruat hawi lo. Hrang Kham timi cu Kawl asi lo a fiang ko. Laimi nih cun Lai min asi cu kan theih. Asinain, miphun dang nih cun Laimi asi kha fiang in an thei lo.

Kawlram min in vulei cung boxing thongh zuamnak ah sui medal an lak tikah ka sianginn kai tti Kawl pawl nih Laimi an si hi thei hna seh, ti cu ka duh. Hi hna hi Laimi an si hih, “tiah va au len awk ah a ttha fawn lo. Asi khawh ahcun tadinca ah an min an hmuh bak khan Laimi an si kha thei colh hna seh, ti kha ka duh deuh.

Cu tikah ka lung chungah a rak chuakmi cu Karen pawl hi an si. Karen nih hin an min cu Karen min, Kawl min, Judah min, Mirang min, Mirang holh sawhsawh asimi Wonderful hei ti bantuk in an duhmi min poh kha an i sak.. Asinain an min hmai ah “Saw” a um ruangah khan Karen pa asi, ti kha kan theih colh hna. Min pakhat hram ah “Naw” timi kan hmuh cangka Karen nu asi, ti zong kha kan theih colh ve.

Cu kong he pehtlai in Rangoon Universities Chin Annual Magazine (1972) ah khan Kawlca in ka rak ttial. 1970 ah ka ttialmi kha 1972 lawng ah khan magazine a rak chuah khawh caah asi. Cu ah cun Laimi nih “Pa, Nu, Pu le Pi timi pawl hi Karen pawl nih “Saw” le “Naw” timi an min he tthen lo bak in an hman bantuk hin hmang kho ve usi law, tiin ka rak ttial.

Cu hnu tlawmpal 1975 hrawngah Salai Nelson Siangawr Vanhnin, Salai Van Ling le a hawi le Rangoon Sianghleirun kaimi pawl hrihnak in “Salai” le “Mai” timi kha Laimi min ah legally in hman khawh dingin nawl ngeitu hna nih an rak onh hna, ti thawng kan rak theih tikah, kan rak i lawm tuk hringhran. Zeicaah tiah, kei nih ka rak chuahpimi kha cu phan chawmmi asi ca-ah upadi nunphung chungah a luh ding in tampi chimrel a hau rih lai. Salai le Mai timi cu, holh phun dangdang a holhmi Laimi miphun tte 50, 60 lakah pakhat asimi Asho Laimi nih a cunglei ah kan miphun Laimi min ah hin rak um ve selaw, tiin ka rak duh tukmi a ruah awk ka rak hngalh lomi kha asi. Ka thang tthat tuk hna.

A cung palang deuh in zoh ahcun Salai timi hi Mr. , U , Ko le Maung bantuk asi, ti khawh asi. A dik ve ko. Asinain, kha pin lei ah khan sullam dawh te a ngei rih. Sullam thuk ngaimi a ngei.

1. Mr. timi hi upa (adult) asi cangmi “Ko” le “U” ti khawh mi sin lawng ah hman khawh asi. Min he aa tthen chel a tampi. Miphun a ai-awhnak tha a der. A tlangpi(general) sawsawh asi i, national identity a kennak hmual a der.

2. Kawl nih an hman mi U, Ko le Maung zong hi min he aa tthen chel a tam pi. Min he aa tlai tthup lo. A hmet lio ah “Maung”. A hun upat deuh tikah “Ko”. Cu hnu ah “U” ti asi. Dr. degree te hna hmuh tikah cun Maung, Ko le U vialte an tlau dih.. Dr., timi nih a rawlh hna. Zei miphun asi tinak a lang tilo.

3. Karen nih an hman mi “Saw” le “Naw” cu hi bantuk asilo. Minung fa pakhat a nu paw chung in a rak chuah i, a min sak mi ah khan sak chih asi. Cu caah “Saw” cu min he tthen khawh asi ti lo. Sianginn kai tikah, rian ttuan tikah, a zungzal a mah he a um tti. Saw a um hnu kha cu a zei bantuk min i sak zong ah Karen min asi cang. Tahchunhnak ah; Saw Kapi, Saw Ba Win, Saw Nelson. An chuah kaa in an thih tiang tthen lo in min pakhat ah an hman. Saw tel loin Kapi, Ba Win, Nelson tiin kawh ahcun Karen min asinak a lang lo. Asinain, ‘Saw’ aa tel ahcun zei bantuk min an i sak hmanh ah Karen min asi, Karen miphun asi, tiin theih colh asi. Zei cah tiah Saw cu Karen miphun identity asi. Hi ruang ko ah hin Karen hi Kawl he an i cawh tuk ko nain an phun a loh khawh lonak hi asi.

4. “Salai” le “Mai” zong a cung lei kan chim mi “Saw” le “Naw” bantuk hin an sining asi ve. Salai Tun Than cu a upat tikah U Salai Tun Than, tiah Kawl nih an kawh. Ph.D a hmuh tikah cun Dr. Salai Tun Than tiin kawh asi. “U” hmunhma ah hin “Pu” kan chiah lai, ti ahcun, Pu Salai Tun Than ti ding khi asi ko. A poinak zeihmanh a um lo.

Hi bantuk in a miphun identity a ngei lo mi Pyu cu a lo diam cang. Na Laimi (Chin) phun loh ter ding ah cun na siang hrimhrim ve lai lo. Salai kan hman tikah hin kan Chin national identity a langhter. A tthat khunnak, a tthawn khunnak cu min he aa tthen lo tikah pupa phun min i sak chih a duh mi ca-ah a dawn lo. Tahchunhnak ah, Salai Sang Ling Cinzah ti khawh asi.

Lairam(Chinland) chungah tlawngkal pehtlaihnak( communication) a tthat lo tuk ca-ah kan miphun holh aa tthek tuk hringhran i, cu ruang ahcun a herhning tluk in kan rak i ruang kho deuh tawn lo. Khat lei ah ruah ahcun hi ti holh phun dangdang tampi kan ngeih mi zong nih hin kan Lairam a dawh ter ve ko. A ttha bik hngami cu; holh tampi kan ngei ko nain miphun pakhat kan si, tinak hi langh ter khawhnak lam kan sial a hau. Kan pupa kan ule nih common language ngeih a ttha, timi hi an rak chim tawn i, atu tiang zongah chimrel cu asi lengmang nain a nai deng rih lo, a lo. Asi nain Laimi vialte lungrualnak a duh taktakmi ca-ah cun a har lo. Atu kan ngeih ciami kan min ah hin i funtomnak in thawk khawh asi. Cuhnu ah, kan ram le kan miphun a ngan a dam lai i, aa dawh chinchin lai.
Zungzal in zungzal tiang.

A hlan ah “Pyu” timi miphun nganpi phun khat Kawlram ah an rak um bal, ti asi. A tu ah cun an um ti lo. A tu ah Kawlram ah Pyu miphun an um tilonak a ruang hi, Pyu miphun vialte an thih dih, an pulh dih ca ruangah asi lo. An miphun identity an ngeih lo ca-ah an pawngkam ummi miphun ngan deuh a simi Kawl nih an dolh dih hna ruang ah asi, ti cu kan theih dih cang.

Laimi zaran zapi nih kan thiamnak, kan ngeihchiah le kan thazaang nih ram le miphun caah tthathnemnak tuah khawh awk hnga tiang in a phan dih kho lai lo. Asi nain pumpak cio in kan identity kha kan i tlaih khawh cio asi ahcun, kan ram le kan miphun caah tuanvo sung pakhat kan i khinh asi hrimhrim lai.

Chinram ah kanmah tein kan um khawh chung poh cu phan awk a um tuk hnga lo. Asi
nain a tu ah rawn ah, miphun dang karlak ah a tampi kan um cang. Laimi tampi an tlau cang. An tlau cuahmah cang. “Aphe Chin phit de, nga Chin ma hoh” an ti cang.

Laimi pa pakhat cu Kawl khua ah a um lai. A Lai min kha pawngkam hna nih an ko kho lo. Cu ruang ah Ni Vung in Ne Win ah a min a thlen lai. Kha ti Ne Win asi hnu ah khan cun, a caah himnak a um kho ti lo. A zaw i, a miphun a thi ko cang.

Hi ti hin asi. Kawl lakah caan sau deuh a um tikah Kawl holh pakka in a thiam lai. A fa le chan ahcun Lai min cu sak awk tlak hmanh ah an ruat ti lai lo. Cu tikah Laimi pa Ni Vung cu Ne Win nih a dolh cang lai. Chan thum tiang hmanh a kal hlanah, a fale chan ah a Lai miphun sinak a dong. Cucu mit hmuhmi asi. Lam hlapi zoh len a hau rua lai lo. A tu Kankaw, Daidin khua ah a um mi kan Laimi hna khi hei cuanh ta hnik hna usih. Lai ngakchia pawl kha Laimi na si maw, tiah va hal hnik hna hmanh. Mi tampi nih; “Nga Chin ma hoh. A phe Chin phit de,” an in ti hna lai. Biatak te!

Laimi lakah kha ti asi hngami le asi cia cangmi le asi lio cuahmah mi tampi an um, tiah ka chim ngam. Asinain, Salai Ne Win i ti se law, a fapa zong kha Salai Maung Hla hei ti ko
selaw, a miphun a nung zungzal lai. A tlau kho hrimhrim lai lo. Na miphun identity na langhter poh ahcun a zei bantuk min naa sak zong ah khan a poi lo. Chim duh mi cu; tahchunhnak ah Salai Wonderful, Salai Richman, Salai Johnson, Salai Kyaw Kyaw, Salai Soe Paing ti bantuk in a phunphun i sak khawh asi. A zei bantuk min na va sak hmanh ah “Salai” in na thawk poh ahcun OK asi. Na ram le na miphun rian na ttuan asi.

Karen bantuk in Kawl he an i cawhtthup ko nain Lai asi zungzal khomi Asho Laimi pawl an tlau khawh lonak a ruang pi bik cu; an min hram ah ‘Salai’ le ‘Mai’ a um ca-ah asi.

Nikum naite ah khan thawngpang pakhat te kan rak theihmi cu; Kawl rawn ah sianginn a kai mi Laimi ngakchia hna cu an min Lai min kha an Saya te le an hawi le nih an auh khawh hna lo ca-ah Kawl min nan i sak dih lai, tiah hranhram in an fial hna ti asi. Hi kan Lai ngakchia hna caah hin thin a phang ko. Asinain hi hna nih hin an min hram ah Salai asiloah Mai an telh ahcun, an tlau, an lo kho lai lo. An Laimi sinak hram a fek lai i, an miphun a hmun lai. Zungzal in zungzal tiang! Sai Hti Sai a thei lo mi kan um lo. A min hram ah “Sai” a um ruangah Shan pa asi, ti zong kan theih khawh colh mi bantuk hi asi.

Mah le pumpak cio nih mah le miphun ngandamnak caah kan tuah khawh mi lakah hi nak in a fawideuh mi thil hi kei cu ka hmu kho ti lo. Laimi(Chin) miphun ka sinak a loh te hnga ding ah cun kei cu ka ruat kholo. Ka ruat kho hrimhrim lo. Atu ah ram dang ah ka phan i, ram dang ah a thi, a lo te hnga dingmi ka si nain, ka chuah lioah Laimi in ka chuah ca-ah ka thih tik zongah ka Laimi sinak te kha kaa thih pi te lai. Laimi miphun tte pakhat te lawng siloin, Laimi phunpi ai-awh in si hram ko seh!

Nihin kan Laimi miphun sicannak kong kau hi fiang tein thei cang hna usih! I hlau cang hna usih! I tthang cang hna usih! Chuahpi unau kan si hi i hngal, i thei cang hna usih!

Salai Vantu

(Theihternak: Mah article hi Salai Vantu nih Lai forum ah a tialmi a si i a tha tuk rak rel ve uh.)

Minung caah Minung

Hla ka uarmi tampi lakah ka lung a ka laa tukmi pakhat cu Saw Win Lwin nih a phuah i a sakmi "Minung caah minung" timi khi a si. MIT ka rak kai lio zongah gospel kan kalnak paoh ah ka rak sak tawn i "na arhla fungkhat thiammi" an rak ka ti phah tawn. Ka nun a ka ciah tukmi hla a si i ka nunnak zongah bia a chim tukmi hla a si.

Pathian nih nunnak thaw a kan pek chung te hi kan nung hna i, kan nunnak thaw a dih cun kan nun a liam ding lawngte kan si ko hna. Minung tampi an thi cio i kan thi cio ve te hna lai. Micheu cu an nung ko nain an nun bu ah an nun a thi ciami um a si i, a cheu ve cu an nung ti hna lo nain an nunnak a nung zungzal mi an um ve. A nung zungzal i a thi kho ti lomi hna nunnak hi kan zoh tikah, hawihlei in an nunnak a sau caah a si lo. Midang caah an nunnak an hman ca tu ah a rak si ko. A sunglawimi minung cu minung caah a minung sinak a hmangmi hna nun hi a si.

Ka Tuanbia 2

Nihin cu ka pa dawtnak lei kam zoh in ka tuanbia tial ka vun peh than lai. Ka pa hi sifak fa te a rak si. Unau chuak pathum an si i a nau hniang bik te hi hnuk a dinlio ah ka pi nih hi vawlei nunnak in a rak liam tak hna caah amah nih cawhnuk in a rak congh. Hngakchia nih bawhte congh cu a rak si khawh ve lo caah ka pi nih a kal tak hna hnuah sau nung loin a hniangbik nih cun a rak liam tak ve hna. A far pakhat le amah lawng cu an tang. Nu ei he um ti a si khawh deuh lo caah ka ni cu ka pi a ta le nih an rak lak i ka pa tu cu midang sinah a rem can ning in a u le pawl sinah a rak um. Unau chuak ti pahnih te an si nain hmunkhat te hmanh ah khua an saa ti kho bal lo. Sianginn kai a rak duh tuk ve a unau pawl nih an kaiter khawh ve lo tikah kan khua in Hakha kar meng 40 tluk a hlatmi ah thilrit phur in tangka a rak hlawh tawn. Cu lawng nih a daih khawh lo caah zarh te ni chiar te mi lo ah hlawhfa in heh tiah rian a rak tuan.

"Bawngbi pakhat le angki pakhat lawng ka rak ngei. Ka thil ka suk caan ah cun hruk ding ka ngeih lo caah ka pho chung vialte hi puan ka rak i aih. Keden hi cozah rian ka tuan hnu lawng ah kaa denh khawhmi a si," tihi a kan chimh zungzal mi a si.

Cu ti te cun tanghra awn tiang harsa taktak in a rak kaimi a si. A fale caah aa seh chihmi cu ka fa le hi keimah bantuk an si nakhnga lo. Sianginn nan kai duh ahcun nan kai khawh tiang paoh kan zuam piak hna lai a rak kan ti. Kan inn zong a herh ahcun kan zuar lai tiah a fale hi tha a rak kan pek tawn. Kan har tuk ko bu zongah sianginn kan kai ruangah zei tik hmanh ah a zai bal lo. Lahkhah a chuah dih in cheuhra cheukhat pekdih cun sianginn thawhbur caah tiah tha tein a lahkhah hi ka nu a fimter tawn.

Khua ka ruah ahhin ka pa ka lawhnak a tam ngaingai. Muisam, pumrua muichiat lei zongin ka lawh i a huammi pawl zong hi ka rak huam phun an si ve hna. Culak ah catial le guitar tongh hi a si bik men lai ka ti. Taang sarih hrawng ka rak si ahhin mi guitar ka rak hlan tawn i ka rak tongh tawn lengmang. A ka zoh i a mitthli a rak tla. A ka timi cu, "Ka fa kei cu ka hngakchiat lio ah guitar ka rak i cawk kho lo i hlantu zong ka rak ngeih lo caah zei tik hmanhah guitar ka tum ti lai lo tiah ka hngakchiat in ka thinlung ah ka rak i seh chih," a ti. Ca i zuam law tangriat (kei tangriat ka kai lio hi cozah check lio a donghnak bik kum kha a rak si.) Science in na awn khawh ahcun na awn ni bak in guitar kan cawkpiak lai a rak ka ti. Tangriat result a rak chuah ni bak in guitar cu a rak ka cawk piak ve colh.

Tanghra kan kai tiang ca kan zoh i kan ih hlanah zeitik hmanh ah a it bal lo. A kan hngah. Kan ih lo ahcun it cang uh tiah a kan chimh. Kan khuasik maw kan lum maw ti a kan zoh peng i kan khuasih deuh a kan hmuh ahcun meipung a rak kan tuah piak. Zinglei zong amah a tho hmasa i cun tho cang uh tiah a rak kan thangh. Ka pa fa hi rak si hlah ning law atu ka dirhmun ka phan kho hnga lo. Hi dirhmun ah a dirmi keimah ka si ko nain a ngaingai ah a ka phak tertu cu ka pa a si.

Ka pa ka cungah na tuahmi zeizong te hi an tha tuk. Na cungah kaa lawm tuk. Bawipa nih nun saunak in pe ko seh.

Ka Tuanbia 1

Tutan cu keimah tuanbia tial ka duh. U nau pasarih lak ah a panga nak ka si. Harsat le retheih timi hi kan chungkhar ah ka chuahkaa tein nihin tiang kan hrial khawh rih lo mi an si hna. Harsa tein a nungmi chungkhar kan si bantuk in sianginn kan kai lio ahhin zeitik hmanh ah changreu cawknak (munghphu) timi kan chungkhar ah pek a si bal lo. Kan har tuk ruang lawngah si loin ka nu nih aa tlaih mi policy cu "Hngakchia cu an duhherh mi cawkpiak ding. Asinain an kut ah tangka chiah lo ding. Hngakchia sual an i thoknak cu tangka tonghter hi a si," tiah a rak kan ti. Kan duhmi kan rak chimh hna i an kan cawkpiak khawh si ahcun cawkpiak kan si, cawkpiak khawh lo caan a rak tam deuh ko. Zing thawhka in mah le tuan khawh tawk rian a si mi inn phiah inn taih, rawlchuan, hnawmruh tiah u nau pasarih cu manh lo ngaiin rian phawt kan rak si. Sianginn kan kai chun kan tin ah rawl hlei a ummi te kha kan khimnak in kan rak ei hna. Banhla tu hi kan dumchuak te a si caah ka nu le ka pa nih zuar sianglo tein a rak kan chiah piak i cu ti te cun anthur ti hang le ngapih he tanghra tiang sianginn an rak kan kaiter.

Khatlei kamah thilchia hru lawngte he nichiar kan rak um tikah caan tampi kan ngaihchiat caan a rak um. Ka nu hi kan chungkhar tawlrel tu bik a si bantuk in a re a rak thei tuk hringhran ve. Ka pa zong cu a re a thei tuk ve ko nain anih cu cozah riantuan deuh a si caah a tha a dam kho deuh ka ti ko lai. Ka nu tu cu zing in zan tiang ngol loin chungkhar caah rian hrang, rian ol ti loin a rak tuan. Lo a thlo, thing a phur, vok aar a zuat hna. Asinain a tuanmi zapi hi zei tik hmanhah amah caah a si bal lo. A fa le tuition kainak le thilri herhbau ah hman dih zungzal a rak si. Retheih tuk ve hrat ahcun a hmurka ah biathlum a um kho lo i bianem chim zong a thiam lo. Kha lio ah khan cun ka nu hi "vawlei cungah a thintawi bik le a tha lo bik a si" lai ti tluk in ka rak hmuh. A ruahpiak awk ka rak theih lomi cu a pumre theih pin ah a fale kong a ruah ah zeitluk in dah a lungre a theih timi ruah piak awk ka rak thei lo.

Ka nu .... na pum chungin na nunnak na kan hrawmh i minung ah kan cang. Na hnukthlum in kan nunnak na kan peh piak. Na thlanti in na kan cawm i na dawtnak in na kan ven. Thing na phurhnak ah a tlong dihmi na lucung sam hna le lo na thlawhnak ah a kak i a hrat dihmi na kutkee hna hi kan caah na dawtnak tette piahtu an si zungzal ko.

Philh

Kan hnulei hrawng kha ka rian a tam deuh rua (atu ka ruah than tikah zei ngai ka tuahmi cu a um fawn lo) cu caah Lai Rawn kha catial kan rinh ka hei ti. Lai Rawn nih ca a hun tar taktak cu a biahmaithi ah "ka philh" timi a tial. Eh law, kan Lai Rawn hi loh a si cang tung. A tar cang ko hi ta, tiah ka lungre a hun ka theihter hrulh :) Mah ti ning in, thil philh a hman ahcun kan lo lai, zei tin dah kan tuah hnga aw, Biaknak-Hmurka hawile pawl tal ruahnak hal i, philh hman zawtnak in a dam nakhnga, sii phun khat khat cu a um ko lai va si kaw, cu tal cu dinh a hau lai tiah ka ruat :)

Asile kei tah philh cu ka hmang ve maw tiah ka hun ruah cu, a ruah hmanh ka thawk hlan ah, philh le philh lo kong ka ruat lai ka timi cu ka philh diam ko :) Tukum chung lawngah thil ka philhmi pawl ka tuak i, philh ko ko ahcun rinhchan tlak bak pei ka si hi, ti ka hung fiang. Thil ka philh a zat ka vun tuak cu, elaw . . . ka ti i, ka peh ti lai lo. Nan ka nih sual lai :) Kawlram i sianginn ka rak kai lio ah, kan sayapa pahnih nih an rak chimmi ka lung ah an hung chuak:

Kan saya pakhat nih cun, "Kei cu ka lung a thiang i, thil hi ka cinken kho bak lo" a ti. Umm . . . ruah awk ngai cu a si hrim, kan hei ti. Hi sayapa chim ning in tuak ahcun, kei hi cu mi tha taktak si dawh ka si. Lai Rawn zong hi mi tha a si colh ve hnga. Cun Pa Pum hrim cu Biaknak-Hmurka i catial a philhnak a sau pah i, a lung thiang tinak a si hnga i, mi tha chinchin a si hnga :)

Kan saya pakhat nih cun, "Ca nan thiam lo ning cu, lung rawk nan si. Ka philh cia zat hmanh nan thiam lo" a kan ti. Elaw, a philh zat hmanh thiam lo cu tiah kan ti. Nain, ka tuak than tikah, ka philh zat cu a thiam ve bak lai lo :) Atu hnu kan i ton than sual ahcun (ka philh hoi lo ahcun he-he) ka philh zat na thiam ve lai lo, ka ti te lai :).

Philh hi a rak fawi hrim ko. Cacawnnak hrim ahcun a thiam a har ngai nain, a philh cu a fawi tuk. Kan ngakchiat lio in kan cawn balmi pawl philh ti hlah usih law, zei dik kan lawh hnga. Kan fim tuk hnga maw, asiloah kan molh hnga dik. Minung kan si caah philh kan hman hi cu a phung a rak si ko rua. Nain, daithlan ruangah a si ahcun, cucu thil tha lo a si cang hnga. Keimah pumpak in chim ahcun, mi min cinken hi kaa harh tuk. Ka philh colh lengmang hna.

Mifim nih an kan chimh nakah, cinken timi hi cawn khawh a si, an ti. Phundang in kan chim ahcun, philh lo dingin i zuam deuhdeuh tikah philh a tlawm deuh ti a si. Hi thil cu ka philh ahcun a poi lai, tiah kan ruahmi cu kan philh lo deuh hrim ko. Cu bantuk in, philh lo dingin kan i timhmi cu philh lo a si deuh ko. Keimah hrimhrim zong, min pawl philh ka fawih tuk nain, hi min cu philh awk a tha lo tiah ka timi cu ka philh lo deuh ko. A tlawm bik ah, i cinken khawh nak lam ka kawl. Cu nih cun philh lo dingin a ka bawmh.

Philh kan timi cu minung phung a si. Nain, kanmah lei in philh lo dingin kan i zuam ding zong a rak si ve. Philh hi lung thian cu a rak si lem rua lo. Lai Rawn nih "ka philh diam" tiah a ti nain, philh lo ding a si tiah a ruah caah, a philh taktak lo. A caan a phanh tikah cun ca a rak tial ko.