Christmas Hi Zeiti Set In Dah Kan Don?

Rev. E. Za Bik

Bible Caangthim: Isaiah 9:6 "Kan caah ngakchia pakhat achuak! Fapa pakhat peek kan si! Amah cu a kan uktu Bawi asi lai. Amah cu khuaruahhar Fimchimtu, a tthawngmi Pathian, zungzal hmunmi Pa, daihnak Bawi... ti asi lai".

Biahmaitthi:- Nitlaknak lei ram (Amerika, Europe, Canada) hna ah cun Christmas can hi cu hmunkip rian a ttuan, a ummi unau-ttafar rual hna nih an nu le pa sinah an rat i chungkhar tling i tonnak (family reunion) deuh in hman asi. Asinain kannih Laimi (abik in Laitlang ummi) caah cun ahleice in a sunlawi ning ai dang--- (i) Lothlawh retheihnak in rawlttuan kan von i liim can asi caah asunglawi khun; (ii) kum khat chung Pathian huhphenhnak thuk deuh in a kan ruah ter fawn; (iii) asinain thihnak nih Christmas can ah chungkhar a tlinter tilonak inn chungkhar ah cun lungleen le mitthli-tlaak in nungak-tlangval hna zanvah lio can ah ttahnak aw tampi aleeng tawn; (v) kum 55 in acunglei nutar-patar hna caah cun Krismas nih cun mual aliam cangmi nu le pa, unau-ttafar, hawikom dawt le no lio can kha mit-thlam ah a von cuan ter tawn caah lungleen le lawmhnak cu zatceu veve in tuar asi tawn. Asinain nihin ram dang ah a ummi Laimi nih Christmas hi zeiti set in dah kan don timi belte cu ka chim thiam ve lo, ka theih thlu lo ruangah.

Zei thil paoh hi nizan, nihin, le thaizing mit in zoh aherh. Nizan mit in kan zoh ahcun aluan ciami kum 2000 lioah hi vawlei ah Zisu Kri in a rak i phuang i kum fate vawleipi nih achuah-camtuak ah a lawmhmi Zisu thawng in "mui lak i arak i chawkmi kanmah Laimi zong nih ceunak nganpi cu kan hmuh ve cang. Thihnak thladem tang ah kan rak um; asinain atu cu ceunak nganpi nih a kan ceuh ve cang" (Isaiah 9:2). Cun nihin le thaizing mit in kha ceunak nganpi a coting ve mi Laimi kan i zoh tthan tikah, thaizing ah Laimi kan dirhmun kong a ruat mi tampi nan um lai ti ka zumh. Aruang cu...(i) kan ram uknak le sipuazi; (ii) kan Lairam kan pamh-hmaih tuk (lo-vah le loduah, inn-zuat sa-ttil caah ram khangh, khaan-bawhnak caah mei duah) ruangah kan vawlei non ttha vialte Chin Dwin tiva ah an luang dih. Cu ruangah lothlawh in pawcawmnak a zat tilo caah kan minung tiang in Kawl rawn ah chuklei in kan luan thluahmah lawng hmanh silo in nihin ah cun Malaysia in vawleicung ramkip kan phan cang. Cucaah nikum June thla an chuahmi MUKO magazine zong ah hitin maw kan Lairam cu kan kaltak thluahmah ko lai timi tlaangtar in (a) ram dang kal thluahmah attha ko ti in a ttial na, (b) a za cang, Lairam kaltak ding asi ti lo tiah a ttialna an si kha. (iii) kan Kawlram thimnak a um ko bu ah Nitlaknak lei ram kalnak ding hngak in atu ah Malaysia ah Laimi 40,000 nih an hngak ko ti asi hoi. Cucaah atulio Laimi kan dirhmun hi Lamtte-ka (cross-roads) dirhmun ah kan um kan ti zong ah kan palh lai lo. Hi hnu kum 15-20 ah asiloah thaizing ah cun Laimi kan sining le kan tuanbia hmanh hi zeidah alawh te lai ti hmanh chim awk ahar ngai le afianglo mi dirhmun ah nihin ah cun kan dir. Hihi kan thinlung ah chia bu in hi capar tlaangtar "Tukum Christmas cu zeiti sullam set in dah kan don" timi ah von kal rih usih.

Tutan Christmas ah kan don, kan thangtthatmi Bawipa cu Isaiah nih acunglei Bible caang ah min 4 a chimmi chungah hin adihlak in sermon peek ahcun asau tuk lai caah "khuaruahhar fimchimtu" timi biafang hi thuk deuh in kan ruah awk ah ka von thim. Phun dang deuh in chim ahcun... khuaruahhar fimchimtu Bawipa nih kanmah Laimi, cun abik in ral-zaam asiloah ram-zaam Laimi kan sinah zeitindah fim a kan chimh i kan thaizing caah ruahchannak a kan peek timi ruah tti awk ah tawite in von chim ka duh. Existentialist Philosophy nih ai tlaihmi a biacherhchan (main thrusts) pathum lakah pakhat cu: "ka sinak ah fakpi in bia a chimlo mi paoh cu zeibantuk thil hmanh ka caah biatak asi lo" (nothing is real unless it speak to my contextual situation) ti hi asi. Tutan ah achuah kan lawmh/thangtthatmi Fimchimtu nih pakhat cio kan sinah kutdong sawh in kan sining le tlamtlinloning a kan chimh mi a um maw?; a um ah cun zei bia dah akan chimh?; asiloah Christmas can asi ti in aphunglam sawhsawh in pumhnak ah va kal, linsa ngai le nuam ngai in Christmas ni liamter in dah tukum Christmas kan don ti hi faakdeuh in ruat tuah hna usih tiah kan sawm hna.

(i) Bible ah kir cang hna usih (Back to the Bible) :- Hihi kum zabu hleithumnak lioah Martin Luther le John Calvin (Reformation Fathers) hna nih an rak aupi i kum zabu pakulnak lioah Karl Barth nih faakpi in a aupi tthanmi asi. Abik in Matthew, Mark, Luke le John (the Four Gospels) chung i kan hmuhmi khuaruahhar Fimchimtu nih a chim, a phuanmi Pathian Bia an si. Hi Thawngttha Bia hi kan nunning a kan hmuhter khotu thla-lang le kan nunnak tahnak pedan ah hmang in fimchimtu le lamhruaitu taktak ah i laak kho usih law tutan kan Christmas hi sullam a nei ngaingai hnga. Bible hi kan nunnak thla-lang le pedan ah kan tuah ahcun zei thil kan ton zong ah "Zisu nih zeitindah a ruah hnga?" ti a kan ruah ter lai i kan thinlung le ka tuahsernak kip ah fim a kan chimh lai. Solomon zong nih: "Bawipa ttih-zahnak cu fim hramthoknak asi" a ti kha. Kan nunnak hi Pathian lamhruainak le thluachuahnak in a lam tluang seh ti kan duh ahcun Bible ah kan kir hrimhrim ahau. Hihi kanmah Hakha-Thantlang mi sinak in kan chim ah cun a hmasabik kan pale hna... Rev. Sang Ling, Rev. Sang Fen, Rev. Van Lo, Rev. Nawl Tling le hihna a von zultu Rev. Heng Cin le Rev. Hei Mang hna nih an kan vuih ta mi ro sunglawi asi.

(ii) Christmas le Kumthar hi cu Pathian thluachuahnak kan rel can asi:- Nunnak le damnak hi kanmah nih kan i peek khawhmi an si lo; Pa Pathian nih ni khat hnu ni khat a hlanh in a kan hlanhmi tu an si. Zumtu krifa kan caah cun hnulei von i her i aluan cia kum khat von zoh tthan ahcun vawleicung ah kum khat chung koko ah rel cawklo minung an thi, rel cawklo sizung ah lungrethei ngai in an um kan hmuh hna. Culioah kannih damte in kan um tikah kan Pa Pathian thangtthat lo awk attha lo. Cucaah Christmas le Kum Thar ni hna ahcun Pathian thluachuahnak kan rel i khup-bil in Amah sinah lawmhnak bia kan chim lawng hmanh siloin Zisu fimchimhning in nun kan i thok khawhnak hnga kaar-hlan kan thok ni si kho seh law Christmas le Kum Thar kan donning zong sullam a ngei kho ngai hnga.

(iii) Phaisa le thilri hi kan pathian ah ser hlah usih :- Kan pawpi he hi vawlei i kan hung chuah i kan nun chung paoh cu duh zong duhlo zong ah rianttuan le phaisa kawl cu aherh. Asinain mi tampi cu phaisa le thilri in Pathian thluachuahnak kan hmuh tikah Pathian sin in kan tlau tawn; kan thinlung chung i Pathian tthutdan ah phaisa kan chiah i phaisa kha kan pathian ah acang tawn. Cutikah phaisa kha minung hawi tah-nak pedan ah kan hman i mi zeirellonak, ruamkainak le mi thi-dawpnak ah kan hman tawn hna. William Barclay ttialmi cauk Ethics in a Permissive Society ah "Pathian theilo misual kut chung i phaisa tompi cu kap-hnih har naam asi tawn" (money in the hands of fallenmen is a double-edged razor) philh hlah usih. Kap-hnih har naam cu kap khat lei i ralrin ko hmanh ah kap-khat lei in mi a ah ruangah thi tampi achuah tikah zawtnak, damlonak a chuahpi. Cun Mirang phungthluk pakhat nih "phaisa cu sal ttha ngai asi, nain bawi puarthau asi" (money is a good servant but a cruel master) ati. Phaisa hi kan pathian asi citcet ahcun phaisa kawl i rian a kan fialning kha celh-chuaklo asi lai i mihlen, fir, le mithah zong adonghnak ah cun sual ah a kan ruah ter phah ti lailo. Khuaruahhar Fimchimtu (BZS) nih "Minung hi rawl lawng in anung lo, Pathian Bia zong in anung mi asi" (man does not live by bread alone but also by the Word of God...Matt.4:4). Hihi adik tukmi bia asi. Minung hi taksa rawl le thinlung rawl ai tluk te in asiloah sawmnga-sawmnga in kan herh.Thaithawh-zanriah rawl cu taksa rawl asi i Pathian Bia cu thinlung rawl asi. Thinlung nih pumsa a hruai. Pathian Bia nih a hruaimi thinlung nih taksa a hruai ahcun a famkimmi nunnak thei atlai ter.

(iv) Fimchimtu le Daihnak Bawi nih zeidah aa tinh? :- Tukum zong Christmas can ah athar in kan don, kan conglawmh dingmi Pathian Fapa nih hi vawlei ah a rat hnawhmi aruangbik cu hi vawlei mi kha "taksa, thinlung, thlarau" in damnak peek lawng siloin Amah lam a zulmi paoh thih-hnu thawhtthannak zong peek ding ah ara. Cucu a tinh bikmi asi. Zisu nih hi vawlei a nun lioah a hmanmi hriamnam hna cu... "dawtnak, dinnak, ngeihthiamnak, le mi har zawnruahnak" an si. Cucu hmang in Amah zultu hna nih hi vawlei kan nun lio hrimhrim ah hin Vancung Pennak (the kingdom of God) karh ter i kan vawleipi kha "dawtnak, dinnak, ngeihthiamnak le mi har/sifak zawnruahnak nih a ukmi vawlei ah can ter kha asi.

Tukum Christmas can ah Bawipa Zisu chuah-camtuak lawmhnak puai kan tuah tikah hi acunglei ka langhtermi akong 4 hi ruahchih in Bawipa cu sullam ngei te in dong hna usih tiah kan sawm hna. Lei ramkip ah a ummi Laimi kan dihlak cungah Christmas lawmhnak le Kum Thar thluachuahnak Pa Pathian sin in tlung hram ko seh ti in... hi Sermon cakuat chung hin nan kut kan tlaih hna.

Theihternak: December 23, 2010 ni GCC biaruahnak ah Rev. Dr. E. Za Bik nih a tialmi a si.

Lunglawmhnak Thla ah Lawmhnak Biachim

Christmas thla a hungchuak i thinlung aa dang ngai. Christmas thla ah zawtnak ka ngei ve tawn i ka chungkhar, ka nu le ka pa, ka u nau pawl ngaih ka hmang tuk tawn. Thlalangawng in khua zohzoh i mitthli tlak ka hmang tawn. Laitlang Christmas kan rak hman kha hmundang kaa dang Christmas nak in a nuam deuh maw ti ah le a nuamhnak ka thei tuk hlei fawn lo. Asinain keimah lawng ka rak si lo ka hawile an chungkhar cio he aa hlatmi hna zong keimah bantuk an rak si pah cio hna. Mitthli he khua a sa mi an um pah cio ko. Zei ti awk dah a tha. Mah bantuk zawtnak cu a damhnak ding si nih le a um fawn lo. Mah vial khan keimah feeling cu si ko rih seh law.

Christmas thla cu zumtu hna kan caah cun a sunglawi taktak mi ni le thla a si. Vancung sunparnak vialte kaltak in hi vawlei ah nangmah le keimah santlai lo tlanh awk ah kan Bawipa a rak tum thla asi. A niam bik mi cawrawl einak kuang i thimin minung a hung cangmi kan Pathian chuah cam tuak thla a si i a sunglawi tuk. Christmas nih a phorh mi thawngtha ruangah zeithil poh zong hi Christmas thla ah cun aa dang khun mi an lo dih. Thilnung saram, thingkung hna zong aa nuam tukmi an lo. Aruang cu kan Pathian nih a sermi thil vialte caah a chuah pimi lawmhnak thawngtha ruangah a si.

Hi bantuk lawmhnak caan lio ah hin kan kaa chungin a chuak dingmi hna cu lawmhnak bia hna an si awk a si. Na tuah rih lo ahcun atu in tuah khawh i zuam. Na pawngkam mi hna kha lawmh ter hna. Nangmah le nangmah zong lawm tein um i zuam. Kan nunnak hi zei a lawh lai kan thei lo. Atu lio lawng hi kan nun a si. A ra lai mi nazi pakhat maw minute pakhat maw ah cun kan nunnak a dih kho. Zeicatiah nunnak cu kanmah ta a si lo. Cucaah Pathian nih caan tha a kan pek chung te ah hin nuam te le lawm te in a um ding kan si. A hleice in lunglawmhnak thla Christmas thla ah cun lawmhnak bia tam piin chim hna usih. Sertu Pathian cungah chim hna u sih law kan pawngkam minung hna sin zong ah lawmhnak bia chim hna u sih. Lunglawmhnak thla ah lawmhnak bia chim cio ding in kan sawm hna.