Bawipa Nih An Herh

CIM Caanhman Nak (28th March, 2010)

(Palm Sunday)

Caanttha a kan pe tu kan Bawipa Pathian thangtthat si ko seh. Pathian Dawtnak, Velngeihnak le Hnangam nak cu Zumtu dihlak cung ah hmun tthan ko seh. Nihin cu kan Bawipa Zisuh Krih vulei i arak um lio ah Sunpar nak a co nak ni asi. Laa fa no te icit in Jerusalem lei ah Sunparnak he a luhnak ni asi. Marka thawngttha nih hitin a kan chimh.

"Hosana! Bawipa minin a ra mi cu Pathian nih thlauchuahnak pe ko seh. Kan Pu David pennak a ra lio mi cu thlachuahnak hmu ko seh! Hosana! Asangbik van ah khin Pathian cu thangtthat si ko seh," tiah an ti. (Marka 11:9, 10)

Bawi Krih ah Zumtu Nu le Pa hna, Psalm 122:6 ah "Jerusalem Daihnak caah thlacam u! "Nangmah an duhmi cu an thlauchuak hna seh!" ti kan hmuh bang, Middle East ah a um mi Unau hna Palestine le Isreal an karlak le Jerusalem ah Daihnak a um tthan nak lai thlacam nak in philh hin hna hlah u sih ti zong ah kan sawm hna.

Nihin thawngttha bia akan chimtu cu Norway ram um kan miphun hna sin ah Pastor a ttuan lio mi, Salai Ceu Mang (Thawngpi pa) asi. Akonglam tampi chim hau lo in kan theih cio mi le kan bochan mi asi. Krihfa bu a zohkhenhnak le hmailei a riantuannak ah Bawipa nih hmang chin seh law, lam hruai chin ko seh. Atu banuk in thawngttha bia a kan ruah nak cung ah lawmhnak nganpi kan nei.

Peace On Earth timi Pathian thangtthatnak hla ngai ta hna usih.

Salai Ceu Mang:-

"Bawipa Nih Aan Herh"

Baibal relnak: Luk 19:28-40; Jhn 12:12-19

Biahmaisa: Atu March a donghnak zarh hi a luancia kum 2000 hrong ah Bawi Jesuh nih a mihring in vulei ah thawngttha a rak chim lio ah a donghnak Jerulalem a luh zarh camtuak a si. Cu lio ah cun Lantak puai a zawhmi Judah mi tampi nih ungkung (Palm tree) hnah an iput i “Bawipa min in a rami siangpahrang cu Bawipa nih thangtthat pe ko seh” tiah Jerusalem a rak luh ah an rak conglawmh. Cu sunlawihnak cu kanmah khrifa hna zong nih Palm Sunday tiah nihin tiang in kan hman ve nak a si.

Baibal umtuning: Bawi Jesuh sunglawi ngai in Jerusalem a rak luhnak tuanbia hi thawngttha tialtu an pa li ning tein an langhter. (Thawngttha tialtu ti cu Bawi Jesuh a chuahnak in a thihnak tiang a tialtu baibal chung ah pa li Matthai, Marka. Luka le Johan kha a chim duhmi a si.) Johan dah ti lo a dang pa thum hi an ikhat non. Nain a dang rihmi pakhat cu Luke nih Laa kha hrim rihlomi laafa tiah fiang tein a langhter. Johan aa dan ve nak cu laa lak a fial hna nak kong a langhter ve hawi ti lo. Mary nih zihmui a toihnak tu he a hun peh.

A dangtu nih cun Jerusalem a luh hnu ah Mary nih zihmui a tawihnak kha an chiah. Jerusalem a luh hnu ah biakinn a luhnak le a thianhnak kha an lanhter. Sihmanhsehlaw Johan tu nih cun Johan 2:13-22 zon ah thawngttha chimhram a thawk hi biakinn thianh in a thawk ter fon. Cu caah baibal chung umtuning fiang deuh in theih khawh awk ah atu baibal rel awk ka langhtermi baibal chirchanh hna hi fiang deuh in rel ah kan fiang bik cem hnga. Hi zon ah el-awk ttha lo in an ikhahnak cu Laa fa cit in Jerusalem a luh hi a si.

Luke a tining ah Bawi Jesuh nih a zultu pa hnih a fialmi hna cu, “Nan hmai khua ahkhin rak kal uhlaw nan va luh pah ah khin cit bal rih lomi laafa nan hmuh lai. Cucu a hri va phawih uhlaw hika ah hin ratpi uh. Pakhatkhat nih, “Zei caahdah a hri nan phoih,” an in ti hna ahcun, “Bawipa nih a herh” tiah va ti ko u,” tiah a ti hna, ti a si tik ah Bawi Jesuh nih a herhmi cu hrem rih lomi laafa no ti a fiang ko. Hrem bal lo laafa no theng kha Bawipa nih a herh mi cu a si. Judah mi hna nunphung ah a um rihmi cu teinak he an kir ahcun rangtum an icit i, remdaihnak he an kir ahcun laa an icit tawn ti a si.

“Bawipa nih a herh” timi baibal cang hi a luancia kum 26 lio April, 1984 ah Lai Sianghleirun Siangngakchia Bu, Rangoon min in kan phun hawi Kalay-kabaw le Chin state town Churches hna sin gospel team kan rak kal lio ah kan tlang thim a rak si. Cu lio kan ram dirhmun cu Ne Win nih kawlram cu Buddhist ram ah ser in Kawl holh hman terdih awk le tlangmi viate hloh in kawl miphun pakhat ah ser (One nation, One religion, One Langue policy) awh ah Mahsahlah party in hruai a rak si caah democracy phung hi hmun a rak ngei lo. Cu lio ahcun atu CNF bantuk miphun caah nunnak thap in rianttuannak zong a rak um ve lo caah cu Ne Win policy doh khawhnak lam cu Chin dihlak khrifa ah thlen long hi lam kan rak ngeihmi a si.

A rak tongkheng ngai vemi cu ZBC nih CCOC program in Chin ram thawngttha a ratnak 1899 in 1999 kum 100 a tlin hlan ah Chin miphun a simi poah sin ah “Jesuh cu Bawi a si” Phil 2:11 timi thawngttha rak aupi a si. Cu lio hrong sianghleikai poah kan lung a rak tling ngaingai. Kan hawi le Mon, Shan le Karen pawl cu Buddish an si hnu cun an miphun zong kawl ah an ican cuahmah kha mit hmuh a rak si caah ZBC nih hi program a rak tuah hi Chin miphun iklihnak ah Pathian aa phuannak ah kan rak ruah. Cu caah sianghleikai tam nawn nih baibal sianginn kai kan rak itim.

Sihmanhsehlaw Pathian rianttuan aa rak idan ve nak cu ram ka dawt caah Pathian rian ka ttuan lai ti awk a si kho ti lo. Cu caah Pathian rianttuan awk ah Bawipa nih a herh takmi ka si maw si lo ti hi a biapi ngaingai cang. Cu caah Lai siangngakchia min in gospel kan rak kal ah kan miphun le kan ram caah Pathian nih a kan herhning kan ifiannak ah “Baawipa nih an herh” timi baibal ca cang hi kan rak thim. Kan rak aupi rihmi cu Pathian rian in Chin miphun ca rian ttuan kan itimh taktak ahcun ZBC progam CCOC ah ithawh ve hrim uh sih tiah cattail tein kan rak aupi.

Atu ka ruah tthan tik ah cu lio kan tlangthim kha ka caah man a rak ngeih ning hi kaa fiang chin lengmang. Baibal zong a rel set lo mi, pumh zong a rak huam set lomi, thawngttha hna a chim thiam lomi, thlacam zong a huam lomi, Bawi Jesuh thisen le kan caah a tuar innak zong a rak hngalh set lomi, atu ka nun hi Pathian dawtnak le vel sa si ti a hngal set bal lomi, ka nun ah hrem a tong bal lo ka vial te Bawipa herhmi an si kha ka nun nih a temh ve cang. Hrem bal lo laa zong Bawi Jesuh nih aa cit tik ah remnak le daihnak he Jerusalem ah a lut.

Cu ve bang in kanmah pakhat cio zong nihin kan nun ah zei bantuk zon hrem bal lo le hrem khawh lo nunzia le lungput hi dah “Bawipa nih cit a herh” tihi thawngttha a hrawmmi pakhat cio nih ichek cio awk ah sawm kan duh hna.

Ceu Mang

Norway

Theihternak: March 28, 2010 ni CIM Caan Hmannak kan tarmi a si.

Palm Sunday

Palm Sunday

Biahmaithi

Tuzing canah hmunkip ramkip ah a ummi hna dawtmi laitlai hna nan sinah CIM tawlrel nak thawngin thawngtha i ruah ti nak cantha ka hmuh khawh caah kai lawm tuk hringhren. Nunnak a kan pe tu Pathian min ka thangthat cu lawng si lo in thawngtha ai hrawmmi dawtmi hna nan zapi cungah lunglomh nak chim cawk lo ka ngei ko.

Tuzing kai thimmi Cathiang cu Matthai 21: 1-11 a si.

5“Zion fanu cu va chim u law, ‘Na siangpahrang cu nangmah lei ah a ra lio, Amah cu mi nunnem a si i laa cu a hun i cit, Laa note a hun i cit,’ va ti u,” tiah a timi tlinternak caah khan a si. 21:5: Zek 9:9 6Cucaah a zultu kha hmaiah cun an rak kal i Jesuh nih a chimh hna bang khan an tuah. 7Laa le a fate kha an ratpi hna i an puan kha an danh hna i Jesuh cu aa cit. 8Mi tampi nih an puan cu lam ah khan an phah hna i a cheu nih thingnge kha an sam hna i lam ah cun an phah ve hna. 9A hmai i a kalmi hna le a hnu in a zulmi hna cu an bu ning piin an au i, “David Fapa cu thangtthat ko u! B awipa min in a rami cu Pathian nih thluachuah pe ko seh, Pathian cu thangtthat ko u,” tiah an ti. 21:9: Slm 118:25-26

Hi kong hi Thawngttha cauk pali nih an zaa pi in an chim dihmi a si. A chim belte phundang deuh cio in an chim. Matthai nih hin laa cu a pi he an um tiin a kan chimh nain, a dang nih cun citbal lo mi laa fate a si tiin an chim. Cun ai dang ngai rih mi cu Johan thawngttha chungah cun Lanhtak puai a kal pah ah sunglawi ngai in Jerusalem ah a luh hi a si tiin a chim. Nain Lanhtak puai a kal pah a si tiah thawngttha dang a ttialtu nih an chim lo. Johan thawngttha ah mipi nih Jesuh Khrih an sunhsaknak zong hi zeidang ruang nakin Lazaruh thihnak in a thawhter mi, a tuahmi thil khuaruah har ruangah, mipi nih Jesuh Khrih cu khuaruah har a tuah khotu a si tiah an ruahn ak i, cu nih sunlawihnak pek duhnak thinlung ngeihter hna dawh in a ttial. Phundang in chim ah cun, Johan ttial ning bantuk a si ahcun Lazaruh a thawhternak ruangah Jesuh cu mi nih an sunsak kan ti khawh. Thawngtha ttialtu pali hna nih phundang ngai in an chim cio nain an zapi nih an langhter cio mi cu Jesuh Khrih nih a nun chungah a ton ballo mi sunlawihnak a hmuh tihi a si.

Luka thawngttha nih a kan chimh bantuk in Jesuh Khrih hi kum 30 a tlin in rianttuan a thawk tiah hei ruat usih law, Johan thawngttha nih Jesuh Khrih cu Jerusalem i lanhtak puai ah voi thum a kal a ti caah kum thum rian a ttuan tiah kan ruah khawh. Hi kum thum chungah zei tik hmanh ah a ton ballo mi mipi sinin sunlawihnak a ton hi atu bantuk thawhtthan lai zarh hi a rak si. Atu zarh bantuk ahhin sunglawi ngaiin Jerusalem khua chungah a rak luh kha a si. Johan thawngttha a chim ning hi a tuanbia umtuning he i tlak deuh dawh in a um. Aruang cu Lanhtak puai hi kum khat voikhat an tuahmi a si i Izip ram saltan nakin a luattertu hna, anmah lei ah a ttangtu Pathian luatternak theihpengnak ca dingah an tuah tawn hi a si. Cun Judah miphun a kum a tling cangmi pa paoh cu i tel phung a si. Cucaah Bawi Jesuh le a zultu hna nih an eimi a hnu bik zanriah kha Lanhtak puai zanriah a si tiah kan ruah a si ahcun, hi caan hi Lanhtak puai caah an i timhtuah lio caan a si ti cu el awk um tuk lo in kan chim khawhmi a si hnga. Jerusalem khua chungah mi an tam lio bik caan zong si dawh a si fawn.

Ruah lo awk a ttha lo mi cu hi tluk mi tam lio caan le Lanhtak puai an i timhtuah lio caan ah hin zei caah dah mipi nih Jesuh Khrih sunlawihnak an pek hnga timi hi a si. Hi kong he pehtlai in Matthai 21:5 ah kan hmuhmi Profet Zechariah nih a rak chim chungmi bia (Zech 9:9) hi zoh lo awk a ttha lo. La note cit in Bawi Jesuh Khrih cu mipi hmai ah a chuah tikah Judahmi cu Synagogue in an biaknak kong lam ttha tein a cawngmi an si caah a ra lai dingmi Messiah muisam an suai ciami sining chungah Jesuh Khrih hi a rak i khumh kho. Judahmi nih a ra lai dingmi Messiah tiah an hngahmi cu tthawng ngai in an ram i hruainak ah midang kut tang an umnak chungin a chanh, chuahtu hna a si lai tiah an rak ruah. Cu zumhnak cu an pi an pu, an nu an pa chan piin an rak i ngeih cangmi a si. An harnak chungin a khamh khotu ding hna Messiah hngak in an nun lio caan ah Biakam Hlun chung profet hna nih an chimchungmi Messiah muisam he Jesuh Khrih an hmuh tikah sunlawih lo awk an ttha lo. A taktak cu Jesuh Khrih an dawt ruangah si lem lo in anmah an i dawt caah an bochanmi pa thangtthatnak an pek a rak si deuh. An puan zong an phah piak, cu leng ah an au i an conglawmh. Bawipa min in a rami cu Pathian nih thluachuah pe ko seh tiah an ti. An ti awk hrim a si. Zeicatiah an harnak chungin a chuahtu hna ding tiah an ruahmi a si.

Khuaruah har ngai a simi cu, a aumi mipi thotho nih zarh khat hrawng a rauh tikah amah cu vailam cungah that ko uh tiah an au tthan. An ruahning bantuk in Bawi Jesuh Khrih nih Judahmi hna cu Rome uknak chungin khamh loin amah tu Rome cozah tangah biacaih ding a si tikah sualnak a ngei lo ti an theih ko nain vailam cungah that ko uh tiah mipi cu an au.

Nihin kan nunnak ah teh zei ruangah dah Pathian kan biak? Kan biakmi nih rumnak, lianhngannak, thiamnak thluachuah a kan pek lai ti ruahchannak kan ngeih caah maw Pathian kan biak a si loah zei ruang ahdah Khrihfa hi kan si hna hnga? A pa orhlei kam ah sunglawi ngaiin a tthumi Bawi Jesuh Khrih he umtti kan duh a si ahcun vailam a pumi Bawi Jesuh Khrih zong kan zulh ngam a hau ve. Lamphawk rumro in Khrihfa si kan duh a si ahcun kan biaknak hi kan thinlung a remhtu si loin kan thinlung a hrawktu a si ko lai. Rianttuan a kan feltertu si loin thathut a kan cawnpiaktu a si sual lai.

Dawtmi u le nau hna, mi lianngan a simi, a tthawngmi, mi khamh khotu Bawi Jesuh cu sunlawih tu a ngei, a si nain a der thawmmi, san tlailo sining in an hmuhmi Jesuh Khrih cu a zultu hna hmanh nih an zaam tak dih i an hlawt dih. A ngaingai ti ah cun minung hna nih hin kan tthawn lio ah cun bawmtu kan herh cio lem lo. Bawmtu, dawtu ttha taktak kan rak herh cu kan thazaang a der caan, san kan tlaih lo caan tu hi a rak si ko. Sunglawi ngai in kan nunnak kan hman khawh lio caan ah sunlawihnak kan herh cio men lai lo nain, ruahchannak kan ngeih ti lo tikah le chawntu hmanh kan ngeih ti lo lio ah hin thazaang pek kan herh bik lio caan a rak si ko.

Judahmi an rak i palh diam nak zong hi zeidang ruangah si loin anmah suai ciami chungah Jesuh Khrih cu an rak khumh i cu an suai ciami chungah Jesuh Khrih sining a luh khawh caan paoh ah thangtthatnak, sunlawihnak an pek. An suai ciami sining chung i a luh khawh lo caan a phak tikah cun that ko uh ti tiang in an rak au nak a si. Laimi Khrihfa nih kan ruah tthan deuh ah a ttha rua tiah ka ruahmi cu kan biakmi kan Pathian hi khamhtu a sinak lei lawng in kan lak peng i tuaringtu a sinak lei zoh kan huam tawn lo. Bawi a sinak lei i nunpi kan huam ngai nain sal a sinak lei i nunpi kan duh lo. Pathian cu na theihnak tia lawng a si lai lo i ka theihnak tia lawng hi a sining a si bal lai lo. A serchommi minung nih a sining kan theih dih mi Pathian siseh law biak awk zong a tlak hnga lo. A lianngan tuk mi a thil tuahmi vialte zong hi kanmah kan theihnak tia lawngin ri kan khiah piak a si ahcun kan biakmi Pathian hi a hme tuk sual hnga.

Serchom mi minung menmen kan si caah kan biakmi Pathian a sining taktak cu kan thei kho bal lai lo i, kannih kan rian tu cu sermi kan si i theih i sertu Pathian cu kanmah duhning chungah khumh si loin a duhning le a kan tinh piak mi chung tuah a nung kho mi kan si khawh nak hnga Pathian nih thluachuah kan pee cio hram seh.

Vanlam ah Bawipa hnu ngamh ngai in zulh kan duh ahcun vailam tah a pu i thlanti he harnak a tuarmi Bawipa he kan kal hmasa a hau ve lai.

Pathian bia le a sining tampi theih nakin theihmi tlawm te i nunpi a ttha deuh. Pathian bia hi a chim in chim thiam si loin nunpinak lei ah kar hlang cang hna u sih.

Pathian nih kan zapi ca ah thluachuahnak kan pek piak hram seh.

Biak Tha Hnem

Theihternak: Sayama Biak Tha Hnem nih CIM ah March 16, 2008 ah a rak chimmi kan tar thanmi a si.

Hosanna

Tuzarh cu Palm Sunday a si. Kan Jesuh Khrih la i cit in Jerusalem a luh camtuak caan a si. Mizapi nih "Hosanna" tiah an rak au. Hosanna timi hi Greek holh a si i, Aramaic holh an lehchinmi a si. Aramaic ahcun hosa‘na ti a si. Cu zong cu Hebrew holh in an i lakmi a si i, Hebrew ahcun hosi‘a-na ti a si. A sullam cu “Kan khamh tuah!” tinak a si. A sinain, caan aa thlen tikah Jesuh chan a phanh tikah cun, “thangtthat ko u!” ti sullam an ngeihter. Matthai 21:9: "David Fapa cu thangthat ko u! Bawipa min in a ra mi cu Pathian nih thluachuah pe ko seh, Pathian cu thangthat ko u." A tanglei hi Mirang hla a si nain, a tha ngai i, ka vun tar.

I see the king of glory
Coming on the clouds with fire
The whole earth shakes
The whole earth shakes

I see his love and mercy
Washing over all our sin
The people sing
The people sing

[Chorus]
Hosanna
Hosanna
Hosanna in the highest [x2]

I see a generation
Rising up to take their place
With selfless faith
With selfless faith

I see a near revival
Stirring as we pray and seek
We're on our knees
We're on our knees

[Chorus]

Heal my heart and make it clean
Open up my eyes to the things unseen
Show me how to love like you have loved me

Break my heart from what breaks yours
Everything I am for your kingdoms cause
As I go from nothing to
Eternity

[Chorus x2]
Hosanna in the highest

Kan uan pi ko ka pa/ Poor and Suffering Servant of God, Rev. C. Hniar Kio

Tuzing cu voi dang a lo hrim lo. Voi dang tawn ah cun a a rak zoh tu a rak chawn bia tu pawl he tiah, in chung he in leng he lum sa ngai in kan um tawn. Tuzing cu hawi kom mileng zong an tam ngai ko na in a zei aw an zong a um lo. Ka nu zong nizan kan dum i bongte a onh a theih khan cun aa sum kho tuk ti lo. Dei hlan ah dum ah a thli te in a va tap i a tu cu aa sum ngai ko na in panh tu cu a panh kho hrim hrim ti lo. A aw an a hta ngai tawnmi kapu Van (Rev. S. Van Hre) zong a aw a chuak kho ve lo. A hmurka a hta ngai mi Rev. James Tail Dum hmanh a aw ann um kho ve bak lo.

Hakha tlun pi ding in kan timh tuah. ZBC upa pawl nih ZBC motor in thlah ding in khua an khan. Kan i thawh i, ZBC zung thar an sak lio mi kha ka zoh talai a ti i a zoh khawh nak tiang maw taw cun ka mongh piak, dengteu te in a zoh i a mit thli a tla. Ka ni le cu an vun tap hnik i, “tap hlah uh, nan tah hnawh ah cun zei tin dah a um lai” ka ti ka sik pah hna bu cun kan vun i thawh. A thin cu rian tuan ti hlah kaw a celh bak lo i motor cu a si khawh chung in cawl ter lo te in duhsah te in mongh ka zuam. Ma bu ah cun a celh hrim hrim lo i Ramthlo ah tlawm pal, Hlingrang ah tlawm pal kan i din. Hakha cu zan lei pi ah khin kan phan. Hakah ah cun inn cu kan ngei ti lo i ka pu in ah kan tlung. A sining cu aa fiang tuk ko cang na in kanmah hnangamnak ah Hakha sibawi pi kan kawh i a kan zoh piak na in lung tho a si ti lo. A siarem nak khan um ter ko uh a kan ti. Vawlei cung lung dongh chimpit vial te nih a kan phak.

Pathian nih vawlei cung i nunnak caan a pek mi a dih i, Hakha kan phanh a thai zing 1996 May thla ni 3 ni ah hi vawlei nunak cu a kal tak. Zei tluk hmanh in siang hlah hmanh u sih law minung tuah khawh mi cu a si ti lo, a nunak cu mah ti cun a liam ko. Retheih vial te cu a kal tak dih cang ko. Chankhat chung ah cun a rak i cawl sek ve ko na in a thih ah cun a ruaksuannak ding inn hmanh a ngei lo. Ka pu inn ah kan suan. A thih ah hin kum 54 a si. A thlan lung ah mah ti hin kan tial.

Poor and Suffering Servant of God

Rev. C. Hniar Kio

A nunak hi retheih le ngaichiatnak in a khat tak tak ko. A mah hi milungleng phun a si fawn. Asina in aa sum kho ngai, a kong chim ding ah hin aa sum khawh mi dah ti lo chimawk ka thei tuk lo. 1986 lio, Hakha Immanuel Baptist Church i a tuan lio ah, voi khat, zerhpizing pumh Bawipa Zanriah hman lio ah Sakta in zualko a rak phan i, Sakta ah U` U (Beli, ka u nu) a thi an ti. Bawipa zanraih cu a dih tiang mithmai chia lo te in a pek. U`U Beli cu kan chung ah cun mi hmurka hta a si ii a ho he poh a daw kho, inn a lum ter ngai tu a si. Cun, a nungak lio te kum 19 a si, aa duh lio te, duh a nun ling cing si kaw sian hi a um hrim hrim lo. Sunghno fanudawt thih bu i mah tluk i sum khawh cu, ruah har ngai cu a si ko.

1996 ah Thantlang ah ZBC upa pawl meeting an rak tuah i cu lio ah ZBC motor ka rak mongh lio a si i a ka bawm tu ding (spare) ah ka nau Kawi Thawng nih a ka zulh. Thantlang kan phanh ah khin kanau he cun a kan auh i Kawi Van (ka u deuh) a thi an ti, a ho hmanh theih ter rih hna hlah uh, nan mit hmai zong ah lang hlah seh a kan ti, hawi theih lo te in a kan chimh. Upa pawl an um chung vial te cu mah ti cun kan i sum i, meeting tuah an kal hnu ah motor tang ah kan u nau kan lut i kan tap. Motor cung tah zong cu minih an kan hmuh lai, an kan theih lai ti kan phang. A har ko.

1979 in Kalaymyo Lai Church ah Pastor a rak tuan i khrihfabu nih an rak kan dawt tuk. Ordination zong Kalay LBC a tuan lio ah an rak pek mi a si. Cu cun 1983 in ZBC ah E & M Director a rak tuan. CCOC an rak thok i, CCOC Palai pawl cu Falam an um poh ah kan inn ah hin khua an rak sa ii kan rak i nuam tuk. Cun ZTC Bible Siangin ah a kai mi sianghngakchia khi zerhte ni poh ah an rak kan leng tawn i thing te hna an rak kan ceh piak tawn, buti kan chuang tawn i capo a phun phun an rak saih tawn. Capo le thiam tuk hna kaw, a rak nuam tak tak. Rev. Ceu Ham hoi hna khi aa hmawt ter tiah an rak sawi i cu cu ka chan chung ah hmawtter ti mi ka theih hma sa bik a si.

Cucun 1986 ah a term cu a dih i Hakha ah kan i thial. Immanuel Baptist Churh an dirh ka te a rak si i Pastor ah an rak lak i Immanuel Church ah cun a rak tuan. Christmas ah tlang ah kan rak kai hna i mah cu ka hngakchiat deuh lio te asi ko na in ka philh kho bak lo, a nuam tuk in ka rak theih. Kumkhat hrawng a tuan ah HBA (Hakha Baptist Association) ah General Secretary caah an thim i a rak tuan. Ka theih tawk ah a chan chung ah hin mah kumcaan karlak, kum 8 chung hrawng hi a rak i nuamh bik lio can hrawng a si men lai ka ti.

A fa le hi zei dang cu a kan tuah piak kho ve lo i ca rel bel te hi kan hngakchiat lio te in a rak kan forh tuk. Ca a phun phun a rak kan rel ter. Biaknak lei ca, Khrihfa tuanbia te hna, Buddha, Muslim, Hindu biaknak kong te hna hi biatak te in a rak kan rel ter. Ca rel kong he pehtlaih in a kan chimh mi ka philh khawh lo mi cu “napa Bawi Cin pa (Pu Hrang Nawl ) khi ca a rel tik ah an ca tial bak in zei bantuk mi nih dah an tial ti a theih khawh, socialist maw an si, communist maw an si ti bantuk khi a theih khawh” a rak ti i mah bia nih cun ca rel hi ka lung a rak thawh ter tuk i rel khawh le theih khawh hi ka rak uar tuk ve. Cun, kanhngakchiat lio te in Lai ca kan rel kho dih (kei hoi hna cu ka primary caan vial te Kalaymyo ah a dih i Laica ka cawng bal lo). Mah hi a tutiang ka pa cung i ka lawmh peng mi a si.

1989 cu kan vun phan.1988 lio i mipi nih duhlonak an rak langhtermi cu a phi a chuak mi a vun lo i, 1990 ah cun election tuah ding cu a vun si cang. Party an dirh. Lung rualnak kan tuah an ti. An buai, an i hten. Pakat le pakhat an i zuam. Mi an sawm. Mee an kawl i a lum sa ngai. Kapa zong cu Chin Constitution kong ah thong a rak tla bal mi a rak si tik ah a orh tu an um len ve na in Pathian rian tuan a si cang caah zei a rak cawl lo. Ka u le 3 cu mee an pe kho cang i, ka u upabik cu Chin League a si. A dang pahnih hi NLD an si. Kei cu mee ka pe kho rih lo na in Vakokbu ( Pu Lian Uk) ka tanh ve. Chin League i a tin lo i private a rak dir hmanh kha ka u he kan buai khim. Election kong ah kan unau rual in rawl ei pah ah heh tiah kan rak i el tawn ve. Ka pa tu cu kan hal ve tawn zong ah a kan cu kha duh bal lo. Ho hlei le ho party hmanh a tanh hlei hna lo i a fa le zong kanmah duhmi cio kan tanh cio hna. Hrial a rak i zuam ko. Kan motor le kan cycle tiang hi party kong khualtlawnnak i an hlan ah cun a duh lo. Ka u pa belte cu Chin League cu si kaw thloh khawh a si lo, a motor cu a lak i a zulh ziah hna.

Sihmanhsehlaw zei tluk hmanh in ka hrial ko ti hmanh seh law, ruahning ban tuk in thil hi a si tawn lo i, election i aa cuh ding pawl zong cu ka pa cu an rak leng tawn. Cozah lei zong in MI pawl nih a kalnak poh ah an rak dawi, a bia chim an rak hlat. A hrial len ko bu le aa ralrin len ko bu ah report a rak tong. Kapa khual a tlawn kar ah palek nih kan inn an rak kawl i ca (Chin Constitution draft an ti rua) kan hmuh an ti. Ka nu min an thut ter. Ka nu nih cun zei hmanh cu thei ve hlah kaw a min cu a thut ve. Ka pa cu a phanh in sakhan ah rak ra an ti i ka nu he kan zulh i sakhan ah cun kan kal. An tlaih beh i ka nu he lawng kan rak tin. Thla kua chung (a bia ceih chung) an rak hren i thla khua hnu ah an rak thlah. Thong chung a um lio ah hin MI pawl nih an rak hrem tawn i, abiktaling in an thlai, mekphek an khut hnawh. Kan lung hi a rak fak tuk ko na in lungfah leng cu zei hmanh tuahkhawh mi kan ngei lo.

Thong a tlak thok in khan cun vawlei cung nun hi harnak lawng te a si ko cang. A fa le kan vaivuan. Khuaza kip lo ah kan phan. Ka u deuh Kawi Van zong MI pawl i kapa an rak tuah to kha a lung a fak tuk i ramtang ah a kal. A nunnak a dih tiang ramtang ah a um beh.

Kapa zong cu a mah hmanh thong a tlak leng ah HBA tangka a hman ruang ah thong a tla a ti mi an rak um ve hoi i, thangchiat vial te a rak i bet chap rih. HBA Civui (Trienial) khuathar ah an rak tuah i kapa cu thong chung a um bu ah cazin an rak shin ter i, (a phung a si ko rua na in) mah cu a tu tiang hi ka philh kho lo. Thang chiat vial te, retheih vial te, harsat vial te hi kan cung ah a phan. Ka nu hi thikai zawtnak a zual ngai mi a ngei i kapa hoi hna nih cun ngaihchiatnak bia, lung htat lonak bia hmanh hi a chim siang lo. A tu ah cun celh le celh lo zong um ti hlah, i in tluarmar a hau cang ko.

Asina in a daw tu tampi an rak um ve i a lam kip in an rak kan bawmh, an rak kan zoh khenh. Nifatin rawl chanh ding tiang an rak kan bawmh. Mah lio i a rak kan bawmchan tu vial te cung ah kan chungkhar kan i lawmh nak hi a hmun zungzal ko lai.

Thong in a chuah ah Immanuel Churh nih thlacam nak an rak tuah piak. Immanuel Church hi ka pa a daw tak tak mi an si. Kum hmasa ah ka nu zong thla camnak an rak tuah piak i, an kan dawtnak hi zei tik hmanh ah kan philh lai lo. A tu tiang hi IBC le Kalay LBC cu kan tlaihchan khun peng ko.

Cun, khat leikam ah catial a zuam, cun phun le hlam le tuanbia hi a tlaihchan tuk i a hlat tuk ve. Amah hlatnak thawng in Lakhu tufa (ka nu lei in) pawl i pehtlaihnak zong amah ka pa accident a ton hnu sizung a um lio ah kanu Sang Peng nu ho in Matupi ah kan rak tuah khawh. Ca te te hi a rak tial pah tawn i thongin chunga um bu zong ah a rak tial peng.

Thong in a chuah i rian lo in a um lio ah ZBC ah CCOC tuanbia tial ding ah an rak fial i, Falam ah cun khua cu a sa htan. A sina in a tu cu a sining aa dang tuk cang. E& M director a rak tuan lio he cun tahchun awk a hta ti lo. Falam a phanh ah hin quarter hmanh a ngah lo ii inn hlan chawm in a um.

Mah ti cun Falam ah cun kanau Kawi Thawng he cun khua cu an sa i voi khat cu mehhang cu har tuk cang kaw vansan ah dumkulhnak pangpar cung i a zam mi khauksuai kan ti mi khi Kawi Thawng he cun an chuan, thawt dawh cu a lo hrim lo na in um chung chuan cia mi poh cu ei ding a si ko an ti i an pa fa cun an ei hnik tak tak cu i hnek awk a hta bak lo an ti. Kawi Thawng hoihna nih cun ka chan chung ka philh bal lai lo a ti.

Caan sau pi hnu ah mah lio E& M director a simi Rev. Khup Thang in tang ah umnak an pek. A hlanlio kan in hmun zawn te ah a si i, in hlun zawn ah inn thar dawt hnih in an sak. Kan dum kan rak ti tawn mi zong kanmah dum a si ti lo. Kan thawpat kung kan rak ti mi zong kan mah ta a si ti lo. Mit ka cia ah thil cu aa thleng dih ko cang. Hakha kan inn le kan thilri te te zong cu leiba chamnak ah kan zuar dih cang. Inn, lo le ngeihciah zei hmanh ngeimi um ti lo in arak tuan ti hawi pawl, ramdang tlung pawl, lak i a tlonlen kan zoh ah hin kan zaang a rak fak tuk. Sihmanhsehlaw kannih kan ruahnak le anih a ruahnak hi a rak i dang ngai. SALT timi cinthlak dan Phillipine ah a rak cawng i, mah cu Lungpi pawng, Mangkheng kalnak lam ah khin dum cu anrak tuah i a rak i uar tuk. A tuanbia tial mi a dih tik, Centenary tuah dih in cun khua ah, Lungzarh ah kan um lai, dum kan tuah lai, khuami zong cinthlakdan kan hmuhsak hna lai a ti tawn i, hawi san chin lengmang an kai ah nang cu na thup ching lengmang kan ti i kan hraphria tuk. Kanmah duh ah cun hawi bang hmai ah nor chin ve seh, a fa le zong hi lam a phun phun rak kan sial piak ve seh ti kan rak duh ve na in a nih cu mah ti cun a rak si ti lo. Mah lio te khan nunak sullam le hnangamnak ti mi hi a rak theih cang rua ka ti.

1995 ZBC Khuasak Civui ah Teddim lei upa pawl an lung aa hten i ZBC in chuah an i tim. Kapa cu rem ding committee ah cun tuanvo an pek. Mah ti cun Teddim lei ah cun a va kal tawn. Voi kaht cu kan nih kha ZBC G.S. Rev. Chum Awi le E& M Director Rev. Khup Thang he ti in Thado-Kuki ram ah kan kal. Kapa zong Kalay tiang kal dinga si ve i Falam in kan zuan lei cu a kan zulh ve. Nain a nih kha Thantlang ah nubu cawnpiaknak ah kal a hau i, kan kir a kan hngak kho lo, a kan tlun tak. Falam in Hakha lei kal ding ah motor a har tuk i van htat ah maw van chiat ah dek, Var i thetse a phor mi ralkap motor a um ti si kaw mah cu a bawh i a kal. Aa citmi motor cu Ramthlo pawng ah lamthlang ah a tla i kapa zong cu a khel ruh a kiak. Falam ah an kir pi htan. Falam sizung ah cun thla hnih hrawng an thlop i a dam deuh ngai kan ti ah khin a tang zawn in thi hlum bantuk khi nikhat hnu nikhat a rak thang i, mah nih cun a doh ngai. A taksa zong nih tongh zong a celh ti lo. Sibawi te nih an zoh i Falam i tuah cu tih a nung deuh an ti. Mandalay ah ZBC khuakhanpiaknak in kan kal pi. Mandalay ah cun an vun zoh i, a thin cu a rak tlol dih ko cang. Accident a ton lio ah a thin kha hma a rak pu i Falam sizung i sibawi te nih an rak thei ti lo, cu leng ah Dr. A Kui nih a rak pek mi a din zungzal mi thin si hmanh kha an ngol ter chap. A zual chinnak ding lawng te kha a rak si. Zei ti hta. Pathian nawl a si ko. Mawh i thluk len zong ah zei san a tlai ti lo. Mah ti cun Mandalay cun lungdong ngai in rak tlun pi cu a si. Kalay in Ni Lian pa nih a motor in a kan thlah. Mah lio i a rak kan bawm tu vial te, aa khawn lio i a rak tuam hlam tu Ramthlo khuami le, aa thlop chung vial te le a dongh tiang a kan bawm chan tu vial te, nan dih lak cung ah hika hin lawmhnak bia ka chim htan.

Kum le can zong cu a liam thluahmah i a kan thihtak nak zong kum 14 a si cang. Kumle caan a liam bang in thil tam pi zong a rak i thleng ve. Mitampi an nunnak a liam i mitam pi an chuak htan, thil tampi a rawk i thil thar tampi a chuak htan. A tu ah cun Thantlang kal cu a fawi te cang ee. Thetse phor mi ralkap motor hna bawh i heh tiah nawl pat hna zong a hau ti lo ee.

A rak daw tu le a rian tuan ti hawi tampi zong hi vawlei nunnak in an i din cio cang. Kapa Steven pa siseh, ziah mi hta hi kan chan a tawi hnga a rak ti mi Rev. Ni Hu siseh, a rak daw tuk tu kapa Carson pa le kapa Bawi Cin pa, a thih lio i mui mui thlak in a rak tap mi ka Pu Van sihnaseh, an nunnak a liam dih cang hna. Dam te in. Lawm in nan va i tong cio cang hna lai mu.

Caan a sau cang bantuk in mi tam pi nih cun duhsah te in philh thluahmah a si ko cang. Asina in a philh kho lo tu cu a rak um. Van in vaw lei a zohkhenh zung zal tu nih cun a kan huhphenh peng ko. A tu ah cun hawi bang inn hta le lo hta zong ngei hla hmanh u sih law, cingla rualchan le hawikom hna bawmhchanhnak in a phung men inn te cu kan sak i, tlamtling hmanh in kan sa kho na lo in a min men inn ngei ah cun kan cang ve. Hawidang caah cun nihchuak a si ko lai, kan nih caah cun a sung lawi tuk. Hakha dawrthar sang, Thluai Chin nu lakphak dawr chak ah khin, inn a hme nawn te, a tang dot plastic aa kham mi te ah a cawl kho set na lo in a cawl lengmang mi nu tar nawn pakhat nan hmuh tawn ko lai. Ka nu a si. Kan inn te cu asi. A thih hnu ah a kan sak piak mi tiah kan i ruah i kan i uar tuk mi kan inn te cu asi. A thih lio ah rauksuannak inn hmanh a ngei lo mi ka pa, a rauh awk tal a thei ti hnga ma.

Reng sang tlai zong a si bal lo. Khua le ram ca zongah thil hta tam pi a chuah pi kho tu zong a rak si lo. Hawi bang thil ti kho le fa le zohkhenh thiam zong a rak si fawn lo. Na in…, a fa ka si mi cungah kaa uang peng ko lai. Ka zah pi bal lo. Kan uan pi ko ka pa.

Theihternak: A cunglei cabia hi Hre Hre (Salai Hre Bik) nih a pa Rev. C Hniar Kio a u pat nak, a ngaihnak a tial mi ca Lai forum ah (March 24,2010) ah a rak thlah mi kan rak tar chin mi a si. Catial lei ah a pa ro a co ti zong in ti ka duh. Mithin lung a khoih, a hmanmi tuanbia a si fawn, a catial ning zong rel a nuam, lung a hno.

Nihin Ka Tonmi Chungin

Nihin cu holh leh ka va bawm hna. Sianginn ah a si i kan inn he aa hlat tuk ka ra kho lai lo ka ti nain an sayama nu nih ka rak in lak lai a ti i kal lo cu hmaikhah a si lo tiah ka va kal. Siangngakchia, nu le pa le saya/ma te i tonnak conference a si. Holh ka va leh piakmi hna cu Laimi cu an si lo, miphun dang deuh cu an si. A tawinak in an saya/ma te an buaimi le an ka chimhter bikmi cu an rim a chia tuk, an i kholh lo maw? Thil teh an su lo maw? ti hi a si bik. . . Zei ti tha an hmai cu ka khap hna bak lo nain chimlo le leh lo awk le a tha lo. Laimi hi teh an rim a chia timi ah kan i tel ve sual hnga maw ti ka ruat i ka lung a tha lo.

Mary Daly Philhlonak Caah

Vawleicung nu hna i fumtom uh!

Dir u law doh uh!

Nanmah min te kha i chal ve cang!

Vawleipi nih na sinak in hmu ve cang seh.

A cunglei cabia hi Radical Feminist tiah kawh a simi Mary Daly (US feminist theologian) nu nih a nunlio ah a rak chim balmi a si.[1] Doctor pathum tiang a lami a si. Philosophy in pakhat, Theology in pakhat le religion in pakhat a lak hna. Ca a thiam lawng si loin thil a hman lo tiah a ruah ahcun mi hmai zoh loin a chim ngam i, a tial ngammi nu raltha zong a si fawn. Boston University timi Jesuit Sianginn ah 1966 kum in siang cachim rian a rak tuan i 1999 kum ah a khan chungah pa pawl a kan luhter duhlo tiah siangngakchia pa pawl nih an report caah a rian in an rak phuahmi nu zong a si. Ca tamnawn a tial hna. A cauk tialmi dihlak ti awk in minthang lawngte an si. Zapi theihmi a cauk hna cu The Church and the Second Sex (1968) le Beyond God the Father: Toward a Philosophy of Women’s Liberation (1973) hna hi an si. Nihin ah feminist lei in thiamsang tampi an chuak ko nain amah chan i a rak tonmi le a rak chimmi ahhin hram an bunh pah dih ngawt ko ti usih law kan palh tuk lai lo dah tiah zumhnak ka ngei ko. January 3, 2010 amah kum 81 a si ah a sertu a Pathian sinah aa din. A nun lio ah a nunnak sunglawi taktak in le nu hna caah luatnak lam a ong hmasatu kan nu caan pakhat zong a si.

“Ahohmanh nih an ka dirpi lo zongah nu zapi luatnak a si ahcun keimah lawng ka tan bu zong in ka chim peng lai i thil thalo cu ka doh peng ko lai,” ti zongah a rak ti.[2] Biahalnak pakhat a um kho mi cu ziah mah tluk in nu hna luatnak a chim ahcun amah hi a luat lomi a si maw? tihi a si. Amah pumpak sinak kan zoh tikah a thiamnak, a fimnak le a cawnnak hna ruangah luat tein a nung khomi a si ko nain zei caah dah mi zapi ti awk tluk nih hua lak ko in nu hna luatnak hi a au i a chim, a tial lengmang ti ahcun aa nun pimi nunnak ruangah a si. Cu aa nun pimi cu hi thil ka tuah ahcun ka cungah zei chiatnak dah a tlung lai ti si loin hi thil ka tuah lo ahcun an cungah zei dah a tlung lai timi nunnak a si.

Relchih mi Cherhchan:

[1] Mary Daly, "Radical Elemental Feminist,” A cunglei cabia hi Mary Daly nih 2006 September thla ah a rak chimmi a si.

[2] Susan Bridle, “No Man’s land: An Interview with Mary Daly,” Sep-November Our Gender Issue (1999), 1.

Pathian Nih Mifim Bik Nakin Mifim Deuh A Timi Cu

CIM Caan hmannak (21st March, 2010)

Caantha a kan pe tthan tu Pa Pathian min thangthat si ko seh. Bawipa Dawtnak, Velngeihnak le Daihnak cu thawngtha aa hrawm kho mi dihlak cung ah hmun tthan ko seh.

II Peter 1:3-4 "Pathian sunparnak le tthatnak ihrawm ve awk ah a kan ko tu kan hngalhnak thawng in Pathian ttihzah in nun awk ah kan herhmi thil vialte cu amah Pathian tthawnnak lila nih cun a kan pek. Cu ticun a ngan ngaingai mi le a sung ngaingai mi laksawng a kan kamhmi cu a kan pek i cu laksawng a kan pek mi thawng cun a kan hrawkhral kho tu vulei pumsa duhnak chung hin nan luat kho lai i Pathian sining cu nan ihrawm kho lai."

Nihin thawngthabia a kan chim tu cu, Chicago Chin Baptist Church ah Pastor a ttuan lio mi Pastor Danny Bawi Thianhlun asi. Laitlang a khua cu Hakha asi i, a pa Hakha, a nu sopum asi. Cawnnak lei ah Evangel Bible College, Yangon in B.A (Theology) a awn hnu ah Trinity International University, Chicago ah M.A (Christian Studies) a cawn pah lio asi. Kum25 fai tlangval no te asi i, Bawipa rian ah ipumpek nak a neihnak le Pathian a duhnak le Krihfa bu a hruai nak cung ah lawmhnak nganpi kan nei. A rianttuannak ah Bawipa nih umpi zungzal ko seh.

(Danny Bawi Thianhlun)

Thawngthabia kan ihrawm hlan ah 'Bawipa ka zeizong' timi Pathian thangtthat nak hla ngai ta hna usih. (NB: Acunghmanthlakhi gmail a hmang mi nih cun nan hmu lo kho men).

Pastor Danny Bawi Thianhlun:-

Lunglawmhnak Biatawi.

A hmasabik ah hi bantuk Pathian pekmi caan sunglawi ah CIM nih caanttha na kan pek ve caah Pathian cungah le ttuanvo ngeitu upa nan cungah lunglawmhnak tampi ka ngei. CIM rianttuannak ah kan Biakmi Pathian nih thluachuahnak pe chin ko seh.

Thawngttha Chimnak

Tuni ruah tti dingah ka thimmi Pathian Biathiang cu Phungthlukbia (30:24-28) a si lai.

“Thil hme tete pali vawlei cungah hin an um, Sihmanhsehlaw cu hna cu, a fim bikmi nak hmanh in an fim deuh: Cu hna cu hihi an si: Hngerhte, a tthawngmi an si lo na i an rawl tthal caan I aa khonmi; Saveh, a der ngaimi a si ko na i lungkua chung i a inn a sami; Khaubawk, siangpahrang ngei a si lo na i a rualrual in a kalmi; Ttehral, kut in tlaih khawh a si ko na i siangpahrang inn ah khua a sami.”

Biatlangtar ka duhmi cu “Pathian nih mifim biknak in mifim deuh a timi cu” ti a si lai.

Vawlei cungah minung, nang le kei, nih kanmah le umnak hmunhma, dirhmun le pawngkam zoh in mifim tiah kan timi hna an um. Keimah hi Hakha khua ah a chuakmi ka si i kan rak umnak hi Auto Sang, Dawrthar ah a si. Kum khua in ka rak ngakchia deuh lio ah cun ka hawi le he lentecelh pah ah bia kan rak ruah i biaelnak tete zong kan rak ngei tawn. Cu hna chung ah ka philh khawh lomi cu “ Kan sangah a ho dah / a ho pa dah a fim bik?” ti hi fak nawn te in biaelnak kan rak ngei bal. Kan umnak sang i a ummi kan pa le hi midang sang he tahchun ah cun an cel hi a kua khunmi an lo. Kan mah ngakchia deuh lio i kan rak ruah khawhmi cu cel ngau/ kawng poahpoah hi mifim khuaruah kho deuh ah kan rak ruah tawn hna. Kan hawipa pakhat nih hringtu a pa hi kan sang ah a fim bik tiah a rak ti i cu ruangah cun kan rak I vel dih deng hna. Kan sanglak ah a pa a fimbik tiah a rak tinak sullam cu mi dang kan pa le he tah chun ah a pa hi a cel ngau cem caah a pa cu a fimbik a rak ti nak a si. Cu ve bantuk in vawleicung khuaza ummi minung hna nih hin mah lei dirhmun cio in a ho dah a fimbik timi hi an rak ruah cio. Nang le kei hi tuni ah a ho dah a fimbikmi a si hnga ti hi biahalnak kan tuah hna sehlaw Sianginn sang a kai i minung pekmi dikari (Degree) lawng zoh in maw kan tah lai? A siloah biachim thiamnak le a dangdang thil ti khawhnak in maw kan tah lai? Tuni tiangah vawlei cungah a fimbikmi cu Solomon Siangpahrang a si ti a si i Cathiang zong nih cu ti cun a kan cawn piak tthiamtthiam. Sihmanhsehlaw Solomon Siangpahrang nak in kan Biakmi Pathian mithmuh ah a fim deuhmi an um. Vawleicung a fim bik nak hmanh in an fim deuh tiah Pathian bia nih a ti. A ruang a um lai dah. Pathian nih a fimbik nak hmanh in a fim deuh tiah a timi hna cu

I. Hngerhte

Hngerhte hi Pathian nih a fimbik nak hmanh in a fim deuh tiah a tinak a sullam cu

1. Mah dirhmun aa thei. (Mah dirhmun hngalh lo hna hi ttih a nung tuk. Mah le mah dirhmun a hngal lomi cu mifim an si kho lo.)
2. Hmailei kong kau caah lungfim tein timhmi a ngei. (Tinhmi ngeih lomi cu an rawk lai. Khuatuak tan lo hna hi hawi lawh khawh lo nak a si.Nangtah tinhmi na ngei maw?)
3. A tha a thu lo. ( Tinhmi ngeih ko bu ah a tha a thu mi hna cu thil pi pa an ttuanchuah kho lo. Pathian hmai ah fih a nung tuk. Ttuan lomi cu ei lo siseh titu Pathian a si. Lai mi tthanchonak a ka dawntu kan ral a si fawn.)
4. Teimaknak a ngei. (Teimaknak ngeih lo cun mi tei khawh a si lo i mi tangah um peng nak a si.)

II. Saveh

Hi ka zawn I Saveha ti tik ah in Saveh poahpoah siloin Kawl Baibal ca chungah cun (shanphayung) Saveh ti ah a ti. Hi Saveh hi a dang Saveh nak in a thazaang der khunmi a si ti kha sawh duhmi a si. Sihmanhsehlaw hi tluk zaangdermi saram ko hi Bawipa nih a fimbik mi nak hmanh in a fim deuh tiah a ti nak cu.

1. Mah sining dirhmun aa thei. (Thilchia a hran i ttek a tlak tik ah a nunnak caah amah le mah himnak aa pe kho lo timi kha fiang tein a theih.)
2. Him nak a pe kho tu kha aa thim thiam. (Thihnak thlichia le harnak a ton tik ah amah le mah a khamh khawh lo kha a theih tik ah himnak pe kho tu, a mahnak in a hak deuhmi lungpi tangah khan aa dawr. Lai mi nih kan himnak lungpi cu Jesuh lawnglawng a si.)

III. Khaubawk

Pathian nih minung a kan chimhrinnak le a ka cawnpiak mi thil hna hi zoh tik ah khua caan ah cun nih zong a chuak i khuaruahhar zong a si. Pathian nih Khaubawk cu a fimbik mi nak hmanh in a fim deuh tiah a ti hoi tthannak cu.

1. Hruaitu ttha ngeih lo zongah rualremnak he khua an sa. (Rualremnak hi tthawngnak a si i rualremnak umlonak ah cun an ttio tawn. Lai phungthluk ah “Unau rualrem lo cun ttio nak a si” ti a si. Lai mi nih kan herhbik mi le kan herh zungzalmi cu rualremnak a si.)
2. Tinhmi an ngeihmi an ttuanchuah khawh nak ding caah lung rualremnak he hmai ah an kal. Hruaitu ttha ngeih ko bu i rualrem lo nak in cun hruaitu ngeih lo zongah rualremnak he rianttuan tti hi a ttha deuh.
3. Entaunak zei hmanh a um lo.

IV. Ttekral

Ttekral hna cu a fim le fim lo hmanh kan ruah ballomi thil hme te a si. Pathian nih a fimbik nak hmanh in a fim deuh tiah a ti tik ah hin ttekral paoh paoh in a ti lo. Pathian mit hmuh ah a fimbik nak in a fim deuh tiah a timi ttekral phun cu.

1. Mah thazaang in umnak inn aa sak kho mi a silo nain sui le ngun he sakmi inn ttha siangpahrang inn ah khua a sami. (Hi lei ah a hmun dingmi a um lo. A hmun dingmi cu Pathian bia le Pathian duhning in a nungmi hna lawng an hmun lai. Nihin kan umnak inn ttha lo ttha kan timi hna hi zungzal umnak ah an ttha lo. Mah tein zungzal a hmunmi inn ka ni sak khawh lo hmanh ah minung nih sak lomi Pathian sakmi Van Sui khua Siangpahrang Jesuh inn tu ah um ding in I thim ve hna usih.)
2. Siangpahrang inn khawika paoh ah siloin Siangpahrang inn hmanh ah a cunglei hmun ah hmunhma a la mi. (Nang le kei zong hi vawlei kan umnak hi a hleihluak tuk in tlaih chan lo in cunglei Vanram tu khi tlaihchan deuh hna usih.)

Cucaah cun dawtmi u le nau, nu le pa hna, Pathian nih mifim bik nak in mifim deuh tiah a timi cu mah le mah dirhmun/ sining aa hngal. Tabulbal in khua a sa lo. Hmailei caah lungfim tein le khuaruat bu tein a caah a ttha mi khuakhannak le tinhmi a ngei. Tinhmi a tak i a can khawhnak lai thathu lo tein teimaknak he rian a ttuan. Ttihnak le phannak, harsatnak le buainak nih a phak tik ah khawi ka ah dah ka zam lai i a ho sin ah dah himnak ka hmuh lai tiah a theih I Lungpi Jesuh chungah aa dawr. Khrihfa bu chungah le a minung hawi hna he rualrem tein khua a sa. Mi cungah ziar ngeihnak lungput a ngei lo. A hmun lomi vawlei nak in zungzal a hmun mi Van ram tu kha a tlaihchan deuh cu lei hoih cun khua a sa.

Bawipa mithmuh ah a fimbik nak in a fim deuhmi kan si khawh nak lai kan zapi te cungah kan Biakmi kan Pathian nih thluachuahnak kan pek piak ko seh.

A Rian Thiangah,

Danny Bawi Thianhlun

Chicago Chin Baptist Church

Theihternak: March 21, 2010 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Thawngtha Bia Cu Ka Zahpi Lo

CIM Caan hmannak (14th March, 2010)

Bawi Krih ah Nu le Pa U le nau hna,

Caantha a kan pe tthan tu kan Bawipa Min thangtthat si ko seh. Pathian Dawtnak, Velngeihnak le Daihnak cu thawngtha aa hrawm kho mi dihlak cung ah hmun tthan ko seh.

Psalm 105:1-3

“Bawipa sin ah lawmhnak bia chim u; a lianh

ngannak kha thanh u; cun a tuahmi thil kha miphun vialte chim hna u. Amah cu hla in thangtthat u! A tuah mi thil khuaruahhar vial te kha chim u! Kanmah cu Amah mi kan si caah kan ilawm, Bawipa rian a ttuanmi vialte ilawm u.”

Nihin cu Lairam ah thawngthabia a luhnak Kum -111 nak camtuak zarh asi I, Thawngthabia a kan phurhtu Siangbawi vialte hna upatnak he hi ca nan rel lio ah Pumpak thlacamnak nan rak neih cio nak lai kan Sawm hna. Cun, Global Day of Prayer for Burma tiah Ramkip in miphun tampi nih kan Ram le Miphun zalonna

k caah thlacamnak an neih cio ni zong asi. Kan thlacamnak cio ah atanglei hna hi icinken cio hna u sih:-

1. Ramchung mipi 50 Millions nih an haalcem mi zalonnak dik hmuh khawhnak caah
2. Ram caah rianttuantu Upa le Hruaitu hna caah
3. Thawngthabia chim in rianttuantu Missionary, Pastor, Evangelist le Krihfa bu hruaitu hna
4. Innkangh a tong mi Lungkhin khua nu khua pa hna caah
5. Maupar ruang ah a ttamhal mi kan unau hna caah etc…le adangdang

Thawngttha bia kan ihrawm hlan ah ‘Halleluia Sunpar nak amah chinhter’ timi Bawipa thangtthatnak hla ngai tti hna usih.

(Ngun Thawng Lian)

“Thawngtha Bia cu Ka Zahpi Lai lo”

Rom 1:16 “Thawngtha bia hi ka zahpi lo, …”

Lairam ah thawngthabia a luhnak Kum-111 nak camtuak asi caah Bawi Krih thawngtha bia nih zeitluk in dah kan sining, kan nunning hna a kan thlen I khuaruahhar in Pathian nih Lam a kan hruainak hi ka thinlung ah a khat. Zei ca’h tiah, thawngtha bia nih cun, A nung mi Pathian kong le Zungzal Nunnak kong theihter lawng si loin, nitin te kan tthutdir ning thok in kan sining dihlak tthancho nak lam ah a kan thlen i Fimnak Lam ah a kan hruai I tthanchonak a kan pek. Cun, kan miphun tiang akilven phah. Kawlram tuanbia ah Pyuh miphun hna an rak lianngan nak te hna kan rak theih bal na’n nihin ah cun an lo, hi hna hi Bawi Krih thawngtha bia hi rak cohlang ve hna seh law an miphun ning in an lo hrim hnga lo tiah ka ruah. Zei ca’h tiah Miphun hmetete ( Mizo, Lai etc) hmanh pei Krihfa kan si ruang ah kan inn pa miphun ngan hna nih an kan lemh khawh lo I, an kan lemh ngam lo hi!!! A nung mi Pathian nih a kan kilven caah asi. Cucu thawngtha bia ‘hmual’ asi.

Nihin ah Laimi hi Vanlawng ticket man hmanh mi liam piak cia in Vuleicung Ramttha ttha ah kan hun phan hna. Ka hawipa hna nih cun, ‘Vanlawng pakhat khi a hire bak mi kan lo, Laimi lawngte kan si e’, ati. Kan sak lo Inn lo ttha tha ah kan um I, an ram chung Fimthiam san nak Sianghlei run ttha ttha hna ah a kai mi zong an tlawm ti lo. Hi vialte hna vun ruah tik ah kan mah le kan mah zong kan khuaruah a har I, kan Innpa miphun dang le Unau hna zong an khuaruah har. Mah vialte hna hi, Bawipa kutneh an si hrim lo tiah ahohmanh nih an ti ngam hrim fawn lai lo.

Asina’n, kan miphun lak ah thinghmui hma bang zawtnak kan neih mi a um!!! Cucu, ‘Hmunkhat teah rianttuan ti kan thiam lo’. Kan phanhnak poh ah ibut loin kan um kho lo na’n, kan ibut nak poh ah kan buai I hnahnawhnak a chuak lengmang. Sual kan iphaw viar hna I mah le mah thiam kan icoh viar hoi hna. Abik in Krih minin kan ibut nak ko ah an si khun hna. Aa daw-hria ko mi zong kan itthen hna I, zeitluk lungfak khi dah kan si? Mah hihi, Thawngtha bia nih kan nunnak a kan khen tak lo ruang ah asi sual hnga maw? Silo ah, kan ineih ko mi thawngtha bia kha midang sinah dawtnak in kan luanter ti lo ruang ah dah asi hnga? Thil tampi a um ko lai! Cu lak ah vun langhter ka duh ve mi cu:-

1. Thawngtha bia nih aa tinh ve mi cu kan theihcia mi kha athei rih lo mi hna va siaherh chin ve hi asi. Acung lei kan langhter cang bang, nihin I ramkip kan phanhnak hi Pathian nih akan timh piak cio mi cu a um hrim ko. Culak ah pakhat cu, kan phanhnak cio ram le miphun hna sin ah thawngtha phur tu va si chin ve khi asi. Cu rian cu itlaih cio hna sih law cu kan I remlo manh hrim hna hnga lo! Thawngtha bia kan I siaherh taktak ah cun ngaihthiam nak a chuak lai I lungrualnak ahrim chih hnga! Dawtnak a chuak lai I izawnruah nak achuak lai. Aa zawnruat taktak mi cu hmunkhat te ah an um tti kho zungzal ko.
2. Rom cakuat ttialtu pa Paul hi thawngtha bia arak zah pi bal caah asi lai, thawngtha bia azah pi ti lo nak achim hi! Biatak nih a nunnak athlen taktak hnu ah cun ahlan I a rak doh mi kha a tanhtu ah aa chuah diam ai!!! Laimi hi 1990(?) hrawng hnu hin biatak thlak in Kawlram chung miphun dang hna sin ah thawngtha bia chim hram kan vun ithok ve. 1999 ah Centenery kan vun tuah I Pathian sinah kan Miphun ning in kan kup kan vun bil bak in khuaruahhar in kan caah Vulei cung lam vialte a hung aung put ai!!! Pathian Dawtnak Thawngtha bia hmual hi zeitluk in dah a lianhngan!

Thawngtha bia cu thihnak in zungzal nunnak ah a kan thlengtu lawng si loin, kan sining vialte a kan sersiam tu asi I, kan mah thawng in miphun dang hna zong Pathian nih sersiam ve a duh hna. Cu mawhphurhnak zong a kan pek I, kan Nun man hi thawngttha bia asi tiah kan I dir pi ah cun hi nak hin kan hmailei lam a ttha chin lai.

Dawtmi U le nau Nu le Pa hna, Na umnak , kan umnak cio ah Bawi krih thawngtha hi dirpi cio tthan ding in nihin a voi -111 nak thawngtha bia kan ram I a phanhnak ni ah kan sawm hna. Pathian nih sunpar nak co ko seh. Amen.

Upatnak he

Ngun Thawng Lian

(Tokyo)

(CIM caanhman nak ah thawngtha bia chim tu ah kan sawm mi nih can a hman khawhlo caah, keimah nih ka rak ttial nak asi.)

Theihternak: March 14, 2010 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

Nihin Rawl: An Sualnak An I Phuang

Mi nih khan an i thawh i, "Mi nih kan cungah thatlonak an tuah tikah, zeicahdah BAWIPA nih a kan khamh lo, ti kha atu cu kan hngalh cang. Kan kalnak lam ah ceunak kan hmu lai tiah kan rak i ruah, sihmanhsehlaw muihnak lawnglawng a um i mitcaw bantuk in a dah in kan i dap. Chun ah zan bantuk in kan i chuih i kan ril, mithi khua a mui mi i a ummi bantuk khi kan lo hna. Kan ning a ti, kan thla a kaam. Pathian nih hremnak le thatlonak chungin kan khamh seh ti kan duh, sihmanhsehlaw zeihmanh a um lo.

"BAWIPA na cung i kan sualnak cu a tam ko. Kan sualnak nih sual a kan phawt ko. Kan sualnak cu kan i hngal ko. Nangmah cu kan in doh, kan in hlawt i kan in zul duh lo. Kan Pathian cu kan in kirtak i kan in hlawt. Kan lung chung in lih kha kan i pawi i cu lih cu mi congoihnak le mi rawinak ah kan hman hna. Dinnak cu kan thawl i a hmaan mi thil nih a naih in a kan naih kho lo. Zapi i pumhnak hmun ah khan biatak cu zeihmanh ah rel a si lo i biaceihnak hmun ah khan dinnak zeihmanh a um lo. Biatak chim kha a tlawm tuk hringhran caah thatlonak tuah a duh lomi cu, mihrut ah rel an si," an ti.

- Isaiah 59:9-15

Thlarau Damnak le Miphun Damnak

CIM Caanhmannak (7th March, 2010)

Bawi Krih ah Zumtu Nu le pa hna,

Kan Bawipa Zisuh Krih minin nan kut kan tlaih hna. Pathian dawtnak, Daihnak le hnangam nak cu zumtu dihlak nan cung ah hmun ko seh.

Psalm 121 "Tlang khi ka hei cuan hna i, khuazei in dah bawmhnak ka hmuh lai? ka ti. Bawmhnak ka hmuh dingmi cu Bawipa sinin a ra lai, van le vulei sertu asi mi sin cun ara lai".

Nihin thawngtha bia a kan chimtu cu Monitoba Chin Christian Fellowship, Canada ah Chungttuan (Secretary) asi lio mi le CIM zong ah Upa a kan ttuan piaktu Pu Elvis Ceu asi. India ah caan saupi bible sianginn zong arak kai. Atu cu a chungkhar he Monitoba, Canada ah an um. Lawmhnak he kan don. Bawipa nih kan dihlak caah thlachuahnak kan pek piak ko seh.

Thawngtha bia kan ihrawm hlan ah 'Bawipa Nangmah lo cun' timi Pathian thangtthat nak hla ngai ta hna usih.

Pu Elvis Ceu kan sawm:

Khua za um laihritlai unau, CIM thawngtha ai hrawm mi hna, A hmasa bik ah kan Bawipa Zisuh min in nan kut kan tleih hna. Nan thuttonak cio ah nan dam tlamtling hna maw? Caan tha a kan petu Pathian min ka thangthat pin ah can hmannak nawl a van ka petu nan cung zongah lunglomhnak tam pi ka ngei.

A mah belt e, Kei hi santlai lo ngai mi ka si I, mi dang kan hawi le nu/pa pawl bantuk in chimrel thiam mi ka si lo caah ka tlamtlin lonak nan hmuh mi Khrih min in rak ka ngai thiam uh tiah zaangfah kan nawl fawn hna.

Bible caangthim:

Philipi 2:1, Kri chung i nan nunnak nih khan an thawn ter hna maw?

A dawtnak nih khan nan hna an ngam ter hna maw?

Thlarau he hawikomhnak nan ngei maw?

Pakhat le pakhat nan i daw in nan i zaangfah maw?

Tlaangtaar: Thlarau damnak le Miphun damnak

Tu tan ah ka santlaih lo buin hi Bible caang le tlaangtaar hmang hin thawngtha van in chimh hna si loin thazaang tlawm te pek ka van in duh hna. Kan theih cio bantuk in hi Bible caang hi mithiang Paul nih thawngchung a um buin Philipi Khrihfa bu sin ah a kuat mi hna a si.

Hi ka hin zumtu nifa kan nunnak a herh tatak mi biahalnak (4) in, dalhnihnak a van thawk mi hi kan dihlak in kan nunnak ah van I hal than hna si law ka duh. Hi biahalnak (4) hna hi kan mah le kan nunnak cio ah “YES” kan ti khawh dih ahcun Khrih chung I kan nunnak cio ah a dam tlamtling mi kan si pin ah Khrihfa bu le Miphun zong a dam hnga tiah ka ruah ning a si.

Laimi Pathian lamhruainak thawngin AD-2000 hrawng thawk in vawlei khua zakip ah kan phan hna. Zumtu kan sinak zong Kum-100 kan tling kan I ti cang. Pathian a tha tuk, kum-100 reng lo a kan cawnpiak hnu ah vawlei kili, hmunkip ah a kan phanh ter. Kan phaknak kip ah kan zumhnak te I ken in Khrihfa bu le zumhnak lei in I hawi komhnak ngeih duhnak lungthin le ngeih khawhnak zong a kan pek fawn. A si ah, kan mah pumpak cio nunak lawngah si loin kan Khrihfa bu le Fellowship kan ngeih mi cio nunnak ah a cung lei bia halnak hna I hal hna usih law “Yes” tiah kan let kho cio hna hnga maw ti hi van ruah than ding cio ah ka duh.

Pakhatnak ah:

Pumpak cio kan nunnak ah kan chung I a nungmi Khrih nih cun a kan thawn ter kho tatak maw? Zei can dah a kan thawn ter khawh? A luklak lo hna ah kan der a awl tuk sual maw? Ruang tampi a um ko lai. Mah ruah ning thil a um lo ruang maw, Mi nih thangchiatnak maw, Khrihfa bu I thenhmal ruang maw, Chungkhar I mawhchiatnak ruang maw, Holh phun ai dan deuh ruang maw, tiin tampi a um ko lai. A sinain, Khrih chung I a nung tatak mi hna kan caah cun derthawn thainak cu a si ding a si hnga loh. Kan thazaanglaknak le kan thawnnak caah fimchimtu ah hmang kho hna usih law a tha tuk hnga.

Pahnihnak ah:

Khrih dawtnak nih teh kan hna cu a kan ngamter kho peng tatak maw? Zei can tiang dah kan hna ngamnak nih a kan awh? Kawl ram nak in ram tha deuh ah kan kal kan ti nain vawlei cungah sualnak in a khat. I tuk I thahnak le dohnak pin ah fahnak a kan pe kho tu thil hna nifa kan nunnak ah a tam tuk. Khat ti lei in Li hninhnak, thlichia le tilet hna nih dennak, khuati thatlo ruang I pamnak te hna maw, a si lo ah bia phuan phunphun sin in can donghnak kong chim phuannak hna maw tiin tihphan ding hi a tam chin lengmang ko. Cu bantuk thil hna le thawngpang kan theih mi hna nih a kan lau ter tuk sual maw? Kha bantuk can ah teh Khrih nih hnangam deihnak kan pek hna, van le vawlei nih an ngeih lomi a timi nih khan kan hna a kan ngamh kho lo sual maw?

Pathumnak ah:

Nifa kan nunnak ah teh thlarau he hawikomhnak kan ngei kho hna maw? A hlei in kan pastor hna, khrihfa upa hna le a rianthiang ai khinh mi hruaitu hna nih kan ngeih khawh lo ahcun a poi khun lai. Siloah, mipi nih teh hruaitu pawl ca lawng hna I kan ruah sual ahcun a poi chin lai. Kan dih lak tein kan herh tuk mi a si. Pumpak nunnak ah kan ngeih cio lo ahcun pumpak nun a dam lo pin ah, chungkhar nun le Khrih fa bu nun ah Khrih a bawi kho lai lo. A biapi tuk mi a si, kan umnak hmun cio ah bia pi ngai in kan ruah cio a tha ko hnga. Cu lo ahcun minung fimthiamnak le thil tikhawhnak men I kan nun le kan I hruai sual ahcun mualphonak nih sau a kan hngak lai lo.

Palinak ah:

Pakhat le pakhat teh lungthin tak in kan I daw in kan I zaangfah kho tatak hna maw? Kan zumh mi Khrih nih a ngeih mi dawtnak cu donghnak a ngei in, ri a ngei lo. Kan nih kan I dawtnak teh ri hna a ngei in a ri chung hna a bituk sual maw? Voi tam pi cu zumtu kan I ti ko nain dawtnak kan ngeih mi ri hi a bi deuh tawn ko rua. Kan unau tiang, kan inn pa, mah Khrihfa bu le Fellowship, mah khua, mah tlang, mah peng le mah holh a hmang mi tiang lawng hna a si theu tawn. Dawtnak kan ngeih mi ramri zong kauh deuh kan hau cang. Khua, Ie peng le tlang maw, holh maw, Khrihfa bu maw kan I dan ruang hna ah kan I dawtnak hna ai dan sual ahcun a poi tuk lai. Kan sining I theih piak cio hna in I daw kho hna usih law kan biak mi Khrih cu ai lawm bik ko lai.

Biatlangkawmnak:

A donghnak ah cah le theih ter kan duh mi hna cu kan pastor pa mirang pa nih a kan chimh tawn mi bia te hi a si. A timi cu, hlan ahcun kan mah nih Khrih thawngtha kan in chimh hna nain nan hmuh bantuk in nihin ahcun hihi kan si cang. Cu caah, hi ka hmun I Pathian nih lam an hruai mi hna hi eikawlnak ca lawng si loin a mah thawngtha a thar in karh ter dingah an thlah hna ti hi philh hlah uh a ti. Cu caah kan umnak hmun kip ah Laimi I daw hna usih, bu dang kan si ah maw, holh dang deuh hmang kan si ah maw, dohnak ah hmang loin kutsih in a ramkauhnak ding caah kan nunnak hman I zuam cio hna usih.

Cu nun kan ngeih khawhnak dingah cun a cung biahalnak pawl hi “YES” kan ti khawh cio a hau. Cu hnu lawng ah a kan hmu tu nih Khrih chung I kan nunnak ah damnak tlamtling a ngeimi kan si an hngalh lai I kan Bawipa cu sunparnak an pek khawh lai. Khrih chung I kan nunnak cio ah damnak tlamtling a ngeimi kan si khawhnak dingah le kan miphun damnak caah a bia kan I ruah mi Bawipa nih thluachuah kan pek piak ko seh……Bawipa nih sunparnak co ko seh…….Amen.

Theihternak: March 7, 2010 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.