Wednesday, May 6, 2009

Human Rights

Kawlram ahcun federalism kong chim ngam a si lo, zeicatiah federalism kong a chimmi paohpaoh kha thong kum 90 leng an tla an ti (tah., Khun Htun Oo). Federalism timi biafang cu a sual lo, nain Kawlram kan tuanbia ah federalism nih sullam a rak ngeih caah a si. Kan ram tuanbia ah zei tin dah sullam a rak ngeih ti cu kan chim rih lai lo, zeicatiah thong 90 leng an kan thlak ve sual lai. Human Rights kong hi ta chim ngam a si lai ma zei dik? Human Rights kong chim ruang ah thong tlami an tlawm ve ti lo ti a si (tah., Su Su Nwe). Zei a si hmanh ah, human rights kong cu hei chim phot tuah hna usih. Thong kan tla sual le a tha ve thiam ko. Atu lio rian hna a har tuk, cozah nih kan cawm ko hna seh.

Pathian mui keng in sermi kan si dih caah dignity and right ah minung paohpaoh kan i khat dih tiah kan zumh. Cupinah, minung kan sinak ah unau kan si dih tiah kan zumh fawn. Cu zumhnak kha hram bunh in Universal Declaration of Human Rights kha WWII dih hnu tlawmpal ah rak tuah a si. Cucaah, Human Rights cu Judeo-Christian zumhnak a si. Kawlram caah sullam a ngei lo tiah Pu Than Shwe nih a chim an ti. China, Indonesia le N. Korea zong nih an chim bal ve. Cun, Iran zong nih nai te ah khan a chim ve. Human Rights cu Khrihfa zumhnak in a rami a si caah Buddhist, Hindu, le Muslim pawl kan caah sullam a ngei lo an ti.

Human Rights cu Khrihfa biaknak in a rami a si hei ti ko hna usih. Cun, western concept a si hei ti rih ko hna usih. Africa, Asia, le Latin America pawl nih kanmah caah a si lo hei ti ko tuah hna seh. Nain, an philh lo ding thil pakhat a um. Asia, Africa, le Latin America ram tam lak te nih communism an hman. A ngaingai tiah communism hi western concept a si ko. Human Rights hi western concept a si ruangah kan duh lo an ti ahcun communism zong huat awk a si. Cupinah, tuanbia lei kan kir than ahcun Human Rights Charter draft an rak tuah lio ah leading role a rak tlai tu hna lak Asia lei hruaitu an rak i tel (tah., P. C. Chang).

Bianaah, electric a rak sertu pa hi Khrihfa le western pa a rak si, nain Asia, Africa, le Latin America um Muslam, Hindu, le Buddhist pawl nih an hman dih ko. Western nih an sermi a si caah kan hmang lai lo an ti bal lo. Human Rights Charter hi French, Britain, US, le USSR hna documents ah hram a rak bunh taktak ko, nain an rak tuah lio ah Buddhist, Hindu, le Muslim hruaitu an rak i tel ve. Asia, Africa, le Latin America an rak i tel thiamthiam. Cucaah, Human Rights cu Khrihfa zumhnak a si caah, western concept a si caah kan duh lo tiah Pu Than Swe (China, N. Korea, Indonesia, Iran, Venezuela, tbk) nih a timi hi cu sullam a ngeih lo lawng si loin, ngaihchia bia a si. Western asiloah Khrihfa pawl kha a lawmh hmanh lawmh ding an si leh lam. Thong kan tla ve sual lai ma ka thei ti lo.

Pa Pum
Princeton

No comments: