Monday, January 19, 2009

Pathian Nih Zei Tin Dah Rian A Tuan Hnga? (Mark 5: 25 -34, Jeremiah 29:13-14)

Thawngtha chimtu: Rev. Dr. Van Ni

A puan ki ka tongh hmanh ah ka dam lai a ti” & “Nan ka kawl tik ah nan ka hmuh lai”

Laimi vawlei i kan tonmi hna ruah ah cun ngaih a chia i lung a fak tawm. Vawlei cung i kan nun chung ah hin kan tonmi hi kan thlen khawh ti lomi zong a um hrimhrim ko. Sihmanhsehlaw, phun dang le sullam dang in vun zoh, vun hmuh khawh cu a si zungzal. Cu nih cun kan nunnak hi sullam a ngeih ter tawn. Nunnak hi sullam a ngeih lo ahcun nun pi khawh a rak si lo.

Israelmi Egypt ram in an rak luat lio ah khan, zei ruangah dah hngakchia sualnak ngei lo pawl tampi kha an rak thih hnga? Egypt mi an ngaihchiatnak le an lungfahnak hna zong thei kho lo tiang in Isrealmi kha an rak i manh lo. Israelmi an luatnak le ruahchannak pekding ah khan Pathian nih kha thil va tuah kha aa tinhmi a si hnga maw? Sualnak a ngei lo mi va thihter le midang va tleidan in midang ruahchannak le luatnak va pek cu kan Pathian nih ai tinhmi a si kho hnga maw? Sidawh cu a si lem lo. Bible kan hmuhning hi kan ruah than a hau ko lai ka ti. Kan Pathian cu dawtnak Pathian mi vialte caah a si zungzal. Catialtu nih anmah background in an rak tialmi ceu a si ko ti cu kan fiang ko lai tiah ka ruah.

Kam khat cun, kan philh lo ding i ka ruahmi cu amah Pathian fapa lila kha hi vawlei a rat ah khan a nunnak kong ah lung rethei in caan a dong ko. Bawi Jesuh a chuah lio ah, hngakchia tam pi Herod nih a thah hoi hna. Cucu teh Pathian duhnak cu a si ko hnga maw? Ruah deuh a hau hnga. Nangmah le keimah, Laimi kong ah tah zeitindah a ruah hnga? Hoi dang nak van chia ding le mi tang i namneh ding men ah maw a kan ser hnga? Ka zum lem lo. Pathian muisam lo in sermi kan si. Hla phuahtu pa nih van cung lam kha kan kal lio ah ngaihchiatnak tampi kan ton, si sehlaw lam a dongh tikah … zeitluk lawmhnak dah kan hmuh lai tiah a timi khi kannih Laimi cah cun a si taktak. Paul zong nih hi vawlei i kan hmuhmi cu vancung i kan hmuh ding he cun tahchunh awk a tha hnga lo a rak ti.

Cu caah zei tin dah kan nun kun hnga? Zei nih dah hi vawlei nun ah teinak a kan pek lai? Vawi tampi ka ruah tawnmi cu kan zumhnak in kan nun awk a si ko ti hi Bible nih a chim i a hman tuk ka ti. A sinain a har ngai tawn. Zumhnak zong hi bochan dih awk a tha rua lo ka ti. Zeihcah tiah nang le kei kan zumhnak cu a chambau mi a si hoi. Minung kan si cu ta. Cu caah kan nunnak a hram cu Bawipa vel long a si ko. Dawt tlak lo kan si lio zong ah a vel in a kan ngaithiam i a kan cawisangtu kan Pathian hi a min thangthat lo in kan um kho lo. A vel le a dawtnak in a hong kan khamhmi hna ruah ah lung lawmh lo in um khawh a si lo. Cucaah, Salm catialtu pa le mithiang Paul nih Bawipa chung nan nunnak ah khan i lawm ko uh tiah ka nawlh ko lai tiah a rak timi khi a si taktak. Bawipa chung in kan nun long ah vawlei kan tei lai ti hi kan fian a hau.

Vawlei harnak hi zei ruang ah dah a can ti cu Bible ning zong in kan hngal kho lai lo. A sinain, Bawipa chung i a nungmi thlarau thawnnak nih cun vawlei harnak hi a kan in ter long si lo in teinak a kan pek ti hi kan fian a hau. Cu caah, mithiang Paul nih na vel hi ka caah a za ko a rak ti. Hika ah fak deuh von soh ka duh mi cu, nan hgalh cio bantuk in, Bible ca chung i Job tuanbia hi a phunphun in ka chim tawn i pakhat te long ka vun chim lai. Job ai palhnak cu a luancia mi le a cang cangmi a ngaihchiatnak chungah a um peng i a lung a rawk peng caah counseling tuah a rak hohnak kha a si (He was able to live in the “here and now,” the present). Nihin “kan tawn liomi chung” i nun khawh kha Job cauk i a chim duhmi le a kan forhfial mi si dawh in a um. Nifa tin kan nun chung i kan tuah ding mi tuah i zuam le Pathian duhnak hngalh i zuam hi kan rian ngan bik a si ti nak a si.

Kum tampi a thi a chuakmi nu kong kan vun i chirhchanh mi ahhin, mi nu cu a hnabei a dong cikcek cang ti kan hmuh. Ruahchannak zong ngeih khawh dawh a si ti lo. Cu caah Jesuh puan ki ka tongh lai i ka dam lai a ti i a tongh i a dam ti kan hmuh. Atu chan thil umtuning he cun a si kho hnga maw? ti awk in a um. “Realistic” a si lo kan ti men lai. A sinain, a chung in thawnnak a chuah kha, amah Jesuh chungin a chuah hnu long ah amah Bawi Jesuh hmanh nih a hngalh ti in a um. Minu nih Jesuh nih “zei tin” (How?) dah a ka dam ter ti hi fiangten a hngal kho lo ka ti. Mi nu nih a hngalh mi tu cu a ka damter ti long hi a si ko (Mark 5: 25ff). Pathian nih “zeitin dah rian a tuan” ti cu kan hngal kho dih bel lo. A sinain Pathian nih kan nunnak chungah rian a tuan ti cu kan fiang ko. Zei ruangah dah hi tlukin dawt awk ah ai tlak lo mi keimah le ka miphun hi a kan dawt hnga ti cu ka hngal kho bel lai lo ka ti. Zei cah tiah chim ding kan ngei kho hnga lo. Laimi Pathian nih a kan dawt ning le zeitin dah (How?) rian a tuan ti hi kan hngal kho dih bel lai lo. Cu caah, kan rian cu a duhnak kawl hi a si zungzal.

Nihin kan ni thimmi a dang pakhat a background cung zong ah Jeremiah sin in Pathian nih bia a chim i Israelmi hna kha “Nan thinlung dihlak in nan ka kawl ahcun nan ka hmuh lai” (Jeremiah 29:13ff) tiah sal a tan lio ah a rak timi kha fak pin a ruang kan ruah peng a hau tiah ka ruah. A sullam cu Pathian nih nan thinlung dihlak in ka duhnak hi nan kawl caan a cu cang ti hi a si i Bible a umtuning ah cun hnekchom (force) si hlah seh, a dawtnak ruang ah a bia chungah kan nunnak thawngin kan sining dihlak in kan kawl a hau ti nak a si cu. Cu lo ah cun zeitin dah (How?) Pathian nih rian a tuan ti cu kan hmu kho hrim lo ti nak a si ko. Kan chim mi nu nih a kal takmi a um lai ti nak a si ko. A thinlung dihlak in Pathian duhnak kha a rak kawl ruang tu ah a si ko lai ka ti. Cu caah kan pumpak le Laimi dirhmun in Pathian nih zeidah tuah hna seh ti a kan duh ti cu ruah lo in um khawh a si ti lo ka ti.

Moses nih Egypt ram an umnak chung le muihnak chungin thil a hmuh khawhmi hi khuaruah har a si nak cu an miphun luatnak a rak hmuhmi hi a si. Pathian sinin a rami luatnak hi vawlei cung sithat deuh nak tiang menmen long hi a si loh ti hi Bible umtuning a si tiah ka ruah. Vawlei cung kan tawnmi thil “fiangkhun in a kan hmuhter tu, thil tha a kan tuahter tu khi hngalhkhawh” i zuam ding tiang khi pek a kan duh chih ti hi kan fian a hau. Pathian nih Israelmi hna kha anmah chan lio i “Biaknak cawlcanghnak, nunphung le a dangdang vialte” (Beyond human social, political, religious) lonh i pinlei tiang a phan mi “ruahnak le luatnak” pek a rak duh hna. Cucu Moses vision in a lang i cu Moses vision cu khoika in dah a rat kan ti ahcun, an miphun a nenhtu (dominant and hostile culture) le an ral a simi minung nunphung (Egyptian culture) chung i “nunkhawh le teikhawh” an ni zuam lio le an ni zuamnak (survival struggle) chung in a rak chuakmi ‘vision’ or luatnak a si (Mirang holh cun, struggle against distorted relationships and liberation from things that imprisoned them).

Cucaah, Israelmi hna caah a biapi ngaimi cu, Pathian sin in a rami luatnak kha an pawng kam i a ummi minung pawl sin i a ummi “thanchonak” (social order and system) menmen he fawiten aitluk i ruah lo ding ti hi a si i kha an “hngalhkawhnak” kha Pathian nih a pek hna. Mi nung dang hawi bantuk in nunnak right kan ngei ve ti i hngalhnak chungin a chuakmi luatnak a si (I have the right to live like others). Cucu an ca i luatnak a hram cu a rak si i anmah nih an luatnak kha an i thim hlan ah Pathian rian a tuan lo ti hi kan fian chih a hau. Zeicah tiah Egypt ram i a ummi Israel miphun cu miphun dang an sining he khan an i cawh i an pawng i a ummi a tha deuh i an ruahmi nunning poh kha an banh, an cohlan. Cucaah cung phalo tang phalo an si. Anmah a hremtu (oppressed) a tuahtu hna nunning (Social Order) kha an hmu kho lo. Cucu nihin kan Laimi dirhmun he zohchih a hau ka ti. Kawlram in ramdang kan phak hnu zong ah hi chung ah kan um ve. Asiah, nihin kan Laimi dirhmun ah tah zeidah a si hnga?

Lai ram Pathian rian kan tuan lio ah ka theology dirhmun kai fiang mi cu “Krifabu hi thawngtha chim ding ah a luat”(The church is free for preaching the good news) timi dirhmun in, “Krifabu hi a tuar ing mi hna le a ding lomi minung nih i namnehnak ruang ah a chuakmi sualnak temtawnnak a doh i a dirkamhmi Krifabu a si long ah Krihfabu hi a luat” ti dirhmun ah kai thial. (The Church is free only if the church stands for sustaining justice). Hihi kan miphun dirhmun nih a kan phakter mi a si. Pathian khamhnak hi minung nih kan ngeihmi dignity umter than ding (restore our dignity) le kan nunnak ah a man kan chiahmi (renew our value) tharchuah than ding ah a rat hnawhchan a si. Cucu kan ni tahnak ding cu a si hnga ka ti. Kan miphun cu dirhmun a phak ding ah zei theology dah kan au pi ve ti hi challenge tuah cu ka duh hringhran. Vawlei cung theology tampi lak ah liberation theology nih nunnak tawh a kan pekmi cu mi namneh a duh pengmi minung siseh, cozah siseh, miphun pohpoh nih sihnaseh, “namnehmi” (Being oppressed) kan zangdernak a simi midang bochan duhnak (wanting to be dependent) te kha a hriamnam tha bik ah a hman i cucu “minung fimnak kan cawnnak” (Educational System) chung in an kan rawnh tawn.

Cucaah kan hnulei CBFA civui (2006) Battle Creek, USA ah kan tuah lio ah pastor le hruaitu tampi nih “Kan thawhlawm in kan Lairam Educational System kan thlen a hau” tiah rak ceih a si i 2008 ah Board of Trustee nih hnatlak pi a si cang. Tukum (2009) chung ah CBFA Krihfabu chung cio ah voikhat cio Fund kawl in kan Lairam i khuate ah “Mirang ca le Lai ca” chimtu Sayate thlah in rian i thawk chung cang ko seh tiah khan a si. Hihi Laimi kan rian ngan pakhat a si tiah kan ruah i na rak ruah cia mi a si hrimhrim lai ti zong kan zumh. Cucaah, vawlei cung i a ummi Laimi vialte kan tuanbia nih a kan pekmi tuanvo hi kan ni hmaithlak ding in kan sawm hna. Laimi a kan nenhtu (Kan ruahnak oppressed) a tuahtu chung in kan luat kawh nakhnga ding ah cun kan “fimnak cawnnak” hi kan thlen a hau ko tiah kei zong nih ka ruah ve i hihi Pathian pekmi rian a si ko tiah kei nih cun ka hmuhning a si. Pathian nih zei tin dah rian a tuan ti cu kan hngal kho dih bel lai lo nain a duhnak kan kawl cu kan rian a si. Cucu Krifabu chung ummi riantuannak in a hram kan thok chung ahcun an hong zuang lulhmalh lai i kan tuan khawh hrimhrim lai tiah kan ruah caah tuchun thawngtha ai hrawmmi vialte nih kan ruah ding ah kan sawm hna. (Hi riantuannak ah cawlcanghnak thawk chung ding in CBFA hruaitu nih tuanvo an lak caah na ruahnak na thazaang in rak i tel dingin kan nin sawm hna.)

Pathian nih nan umnak cio ah thluachuah in pe cio ko hna seh ti thlacamnak he ka bia ka donghter.

Theihternak: Rev. Dr. Van Ni nih CIM ah January 18, 2009 ni ah a chimmi a si.

No comments: