Kumthar a hung chuak. Lung a leng tthan tawn.
Lunglen hi a phunphun a um ko lai na-in, a hram pi cu thil pahnih ruang ah a si. Pakhat cu kan tawn mi thil (experience) ruang ah a si ii, a dang pakhat cu kan tuah ser mi thil (action) ruang ah a si. Kan tawn mi thil a si zong, kan tuah ser mi a si zong ah “dawtnak, nuamhnak le lungdeih hna-ngamnak” he an khah a si ah cun, cu ban tuk thil ttha hna cu can nih liam pi ding le a ciam a dih ding zong khi kan siang tawn lo. Asi na-in, vawleicung thil cu kan sian lo bu in can nih a liam pi tawn. A cheu cu neh hnu zong an khirh kho ti lo. Cu tik ah kan ngai ruangmang. Cu ban tuk in dawtwnak le lungdeih hna-ngamnak he a khat mi lunglennak cu a tlum ii a nuam. Cucu, “kum a liam in a tlum chin” tiah kumthar can poh ah hla in kan sak tawn mi khi a si.
Asi na-in, a cheu khat lunglen cu kan celh tawn to. Tawn kan duh lo bu in kan tawn sual mi, tuah kan duh lo tuk bu in kan tuah sual mi le kanmah kan nih thim lo mi pi, a herh ruang ah kan tuah ii, a hnu ah kan ni ngeihchih tthan mi thil ruang zong ah lunglennak le lungfivanghnak hi a um kho ve ko. A cheu nih cun, lungretheihnak le lungsivanghnak hi lunglen he aa khat in kan chia duh lai lo. Zei ca’h tiah a tuar a har tuk. A thlum-al fawn lo. Asina-in, kan tawn mi le kan tuah mi thil ruang ah philh khawh lo in lung chung ah si-vai bang a cam mi an si ve ca-ah a tu ban tuk khua can ah hin kan ruat lai lo ti zong ah kan lung chung ah a hung chuak tthan ve tawn.
Can nih ti bang a liam pi mi thil ruang ah hin, minung kan lungchung ah si-vanghnak le ttih-phannak ngan pi a um tawn. Cucaah, Vawilei cung ii a um mi biaknak vial te kan zoh tik hna ah, aa mer cuah-mah ii aa thleng cuah-mah mi can ruang ah minung nih kan tuar mi si-vanghnak le ttih-phannak (insecurity) a kan tei piak tu caah thazanglaknak le a iin zia le a tuar zia kan tthiam deuh nak hnga, lam a kan sial piak tu ah kan hman tawn. “Can nih Vawlei cu a hmin ter. Cun Vawlei a hmin dih tik ah can zong cu a dongh ve lai i, zei zong vial te cu an rawk dih te lai”(Bhagava-Gita).
Romans pawl Krifa an si hlan an biaknak kan zoh tik ah Khua-hrum tam pi an rak ngeih ve hna ii, cu lak ah “Janus” le “Juno” cu can he aa peh tlai mi Khua-hrum (gods) an rak si. Cu ban tuk in can aa peh tlai mi Khua-hrum hna an min cu a tu chan ah kan hman mi canrellnak (Calender) zong ah hman an si ve hna ii Janus cu “January” kan ti ii, Juno cu “June” thla tiah kan auh hna. Cu lak ah “Janus” hi Kumthar Khua-hrum a si ii, “Juno” tu cu Kumlai Khua-hrum a si, an ti. Kumthar Khua-hrum “Janus” cu hmai pa-hnih a ngei ii, a hmailei hmai cu ceu-nak in a khat ii vanlei a zoh. Cun a mit-hmai aa panh ii nuam-nak, ral-tthatnak le ruah-channak in a khat, an ti. A hnulei hmai bel te cu a maw chialmal in a um ii aa panh lo. Kung ruang mang in vawlei long a zok ko. Cun, lunglen le ngei-chiat in a hmai cu a cim ko, an ti.
Cucaah, Kumthar Khua-hrum January nih a kan hmuh sak mi cu: a tu thla chung te hi cu “hmai pa-hnih” kan ngeih a hau ve ti khi a ko rua. Kan hmai pakhat cu kan duh zong duh lo zong ah a hmu lei kan hoih ter lai ii, a luan cia mi kumhlun chung ah kan tawn mi vial te kha ruat tthan hna u si. A ttha mi a um lai. Achia mi zong a um lai. Anuam mi a um lai; lungkuai in mitthli-tlaknak zong a um ve ko lai. Asinain, kan tawn mi thil vial te chung ah Pathian dawtnak aa tel ii kanmah zong nih dawtnak le thang-tthatnak in kan co hlan khawh ve a si ah cun; thil ttha kan tawn mi vial te a tu ah a thar in an thlum tthan lai ii, harnak le ngeih-chiatnak kan tawn mi vial te zong philh awk a ttha mi kan philh hna lai ii, cu chung cun Pathian nih kan nunnak chung ah zei dah cawn piak a ka duh mi a um hnga, tiah “harnak chung in cawn mi” kan ngei kho ve hnga. Kan hnulei can ah a tlung cia mi thil kan philh dih a si ah cun, vawilei cung ah tuahbia (history) ti mi zong hi cawn a rak hau hnga lo. Asinain, minung nih kan tawn cia mi thil---a tttha he a chia he---kan cawn tthan caah, fimnak le ruah-nak hi vawlei minung vial te nih kan rak i chapnak hi a si ve.
Kumthar can ah hin kanmah pakhat cio nih pumpak in kan tawn mi long si lo in, kan miphun pi nih a tawn ii kan ram zong nih a tuar pi mi thil zong hi ruah chih a hau rua tiah ka ruah tawn. Atu lio kan ram le kan miphun sin ah a tlung cuah-mah mi thil cu nan theih dih ko lai. Thil a si ning le a ruang pi a zapi in kan theih dih lo hmanh ah ni-kum a tu ban tuk can te ah a tlung mi thil kha cu nan rak philh rih rua lao lo ka ti. Nikum Krismas lai te ah Kawlram le Thailand kar lak ah a um mi Rilipi chung ah tilawng a pil ii, kan miphun 50 reng lo tipi chung ah an lu an ni vui. Kha hna lak ah khan nu le ngakchia zong tam pi an ni tel. Kha thil a si mi kha pumpak thih-loh-nak le ngeihchiatnak long a si lo. Kan miphunpi cung ah a tlung mi thil ngan pi lak ah pakhat te a rak si. Ziah kha thil nih khan a kan tlun hnawh? Ziah Krismas le Kumthar lai ah khual tlawn nih a tlak? Knamah duh thim a si ttung lo! Kan nih Krifami kan caah, Krismas le Kumthar cu a sung lawi tuk mi a si. Kan hmet lio, Haka sianginn kan rak kai lio ah, Krismas le Kumthar cu kan rak ni ngei tuk tawn i, Krismas camipuai kan phit dih zanlei hnu hna ah khin khua tlun kan ni thawh tawn. Zanlei hnu pi hna khin kan kal ii Timit, a si khawh ah cun Ti-kual (Haka le Kuhchah khua hlun kar ah a um tiva hme te) ah khin kan va riak ii, a thaizing dei hlan in kan tho ii khua khen in kan kal tawn. Aibur le Haka ni-hnih lamkal, nikhat ah khen kan rak duh. Cu tluk cun Krismas cu a rak sung lawi. Ziah a tu Krismas lai can hna ah khual tlawn kan ni thawh ii, Rilipi kan thlanlung ah kan ser. Kha a thi mi hna lak ah khan, Rili a hmu bal rih lo mi an tam pi lai. Ziah vuikhat te long an hmuh mi Rilipi an thanlung ah a can. Pathian nih Thlangcung ah a kan ser mi kan si. Rili cu kan pawcawmnak zong a rak si bal lo ii, kan thlanmual zong a rak si bal lo.
Ziah hi thil hi Pathian nih kan sin ah a tlun ter? Pathian zei dah na kan duh piak mi a si? Miphun phunkhat kan si nak in tuak ah cun, hi biahalnak hi zapi lung chung ah a chuak cio ko lai. Mi zei maw nih cun, thil hi a tthatnak in hmuh a rak har ngai. Cucaahm hi ban tuk harnak le tthatlonak vial te a chuah ter tu Ralkap Cozah cung ah hin thin a hung ttheu tawn. Krifa kan si ii, Bawi Kri cawn piak ning te kan zulh ah cun kan ral ca zong ah thlacam a hau ve. Kan ram le kan miphun zalawnnak le dinh-deihnak kan hmuh nak hnga, a chun le a zan in thla ka cam tawn. Kan ram zalawnnak ca thla kan cam ah cun, kan duh zong duh long ah hi buainak chung ah aa tel ve mi (conflict partner, a si ve mi) Ralkap Cozah ca zong ah thla cam a hau, ti hi ka thluak nih cun a theih ve tawn ko. Asinain, Ralkap Cozah nih kan cung ah tthatlonak an tuah mi vial te, minung ciocio sa bang an ka dawi, an kan thleih, an kan khih, kan Biakinn a hrawh, kan Vailamtung an kan phul piak, Minung ca long si lo in thlarau ca zong Thawngtthabia mangttam a tlung. Hi thil vial te ruah ah cun: kan miphun le kan ram a tem ning a fak tuk ti kan ruah can ah cun, kan ral ca thlacam cu chim lo: RIM NAM HNA, tiah kan au can zong hi a tam pi ve tawn.
Atu ban tuk in kan cung ah a tlung mi thil hi a har-nak le a tuar a-fak-nak long zoh lo in, “hi thil cung ah hin Pathian duh-nak aa tel ve ko”, tiah a rak kan hmuh piak mi kanpa le zong an rak um ve. A kan thih tak cia mi, Rev. David Van Bik nih Rangoon ah phung a chim mi Muko Magazine ah an chuah mi ka rel ii, cu nih cun lungtthawnnak tam pi a rak ka pek bal. Atu kan ram ah a tlung cuah-mah mi thil cung ah hin Pathian duh-nak aa tel ve ko a rak ti. Zei tin tiah: “Pathian thlachuahnak cu a cancan ah a bing ta let in a ra”, tiah a ti. Salm 23:4 chung ah kan hmuh ban tuk in, “Cu lam cu a thuk bik muihnak chung in kal hmanh seh, BAWIPA, zei hmanh ka ttih lai lo, zeicahtiah nangmah nih na ka um pi ko.”
Pathian nih a kan um pi chung poh cu, kan cung ii a tlung mi thil hna hi a tuar har ko hmanh seh, BAWIPA! Zei hmanh kan ttih lai lo! Harnak chung in a tlung mi na thlachuahnak tu kan miphun pite in dawn khawh kan ni zuam ve lai.
Tahchunnak pakhat ka chim lai: Nikum hmasa lio ah khan Norway ah a um mi kan Chinmi phun hawi sin kan va thlawng. Cu lio ah zankhat cu kanmah Zophei lei u-nau pawl kan ni tawng ii pumh-nak kan tuah. Cu lio ah cun, Hriphi kan u nu pakhat nih bia herh a chim i, ”Pathian cu a ttha tuk hring hran. Mupi nih a fano a zuan pi hna bang a rak kan zuan pi ii, hi tluk ram ttha Norway ram ah a kan chiah. Hihi kanmah thazang le fimthiamnak le tthawnnak pakhat hmah aa tel lo. Kan mah ngeih-chiah cu sis eh law, a zei vanlawng ticket man hmanh kan caw kho lai lo. Kan phaipi-nel pi hmanh khi zuar u si law, kanmah chung Norway ratnak vanlawngman kan hmu hnga lo. Asinain, Pathian nih Kanpa Heng Cin, Kanpa Za Khar, Kanpa Sakhong le Rev. Ci Lian...ti ban tuk Kanpa le vial te an thlacamnak kha a ngeih ii, a tu mah vial te a tu ban tuk ram ttha ram rum kan phak khawhnak hi a si”, a ti. Cu bia kan ngeih tik ah a tu ban tuk in kan ram ah har-nak a tlungmi thil ttha lo chung zong in Pathian a arak i phunag ko, ti hi a lang. Hihi Salm 23: 5-6 ah kan rel mi, “Ka ral hna hmai ah rawl na ka dangh, ka lu cu chitin a ka toih i, ka hrai cu a liam in a liam,” ti mi thluachuahnak hi kan miphun sin ah a tlun a si ve kho hnga lo maw?
Mah zan ah cun, keimah phungchim an ka thiah i, ka chim ve mi cu: “Kawlram cozah nih Independence kan hmuh kaa in 1988 buainak a chuah tiang, ramdang ah cacawn in maw? Cozah rian in maw ram dang ah an rak thlah mi Chin miphun vial te milu kan rel ah cun, atuzan hi kaa hmun ah aa pum mi zah an rak si lo”, tiah ka chim ve. Kawlram cozah nih a rak kan tuah piak duh lo mi, a tu zong a tuah duh hlei lo mi, hmailei zong ah a va tuah hlei lo ding---Chin miphun ramdang kalnak innkaa pi hi Pathian nih a kan hun piak kan ti kho ko hnga lo maw? Hihi Pathian nih a thimmi Judah miphun khuaza ram kip ah a rak phak ter hna ban tuk khi a si ve ko hnga lo maw? Cucaah cun, Chin miphun hi Pathian thimmi miphun kan si ve ko lo maw? Pumpak in san kan thleih lo lio pi ah Pathian nih kan miphun a vun cawi san ning ruah ah hin, KHUA RUAH HAR ngaingai a si ko.
Vawlei har-nak chung ah Pathian nih a kan thimmi miphun kan si ah cun, U le Nau hna: Pathian nih a thimmi miphun hna cu thlachuah pek awk long ah thim an si lo ii, BAWI KRI VAILAM a put u miphun si awk zong a rak si ve. Kan ram a har lio can ah nang le kei ram ttha kan phak ii kan hmuh mi thlachuahnak long a si lai lo. A Vailam kan put a hau chih lai. Kan ram a temnak hi kan tem pi in a tuar-harnak zong kan tuar pi, kan har pi chih a hau lai. A tu lio ah kan ram ah, Mauttam ruang ah mangttam a tlung. Mi tam pi ti lo le rawl lo in an paw a ttam. Pawttam mi kan u nau a zoh tu ah fawh Pathian nih nang le kei hi ka ram ttha hi a kan phak ter hih. Hihi nang le kei kan Vailam a si ve ko hnga lo maw?
A cancan ah ka thin a phang tawn mi cu, Pathian nih a kan pek mi thlachuahnak a hmang thiam lo mi kan si sual lai, ti mi hi a si tawn. Ramdang kan phak le cangka, mi zei maw cu kan si ning kan ni philh. Mi zei ah kan rel lo. Ramdang kan phak mi zong hi kanmah tthannak ah ka ruah. Phaisa le chawva kan hmuh mi pawrhlawtnak ah kan hman. Kan ”hnar” lei in bia kan chim. Cu tik ah kanmah le kanmah zei ah kan ni rel lo. Kanram ah kan kal tak mi kan hawi le chinchin cu zei hmanh ah kan rel ti hna lo. Cutik, thlachuahnak kan hmuh mi hi, kan u le kan nau., kan miphun pi nih teh ve cu chim lo, pawr-hlawt ruam-kai-nak ah kan hman ii, cu tik kan ram ah har le rethei in a tang mi hna an ”hnah kan chuak”. Cucu, kan miphun caah ttih a nung bik mi a si. Kan miphun u le nau kar lak ah ”hnah-chuah-nak” a um le cangka thlachuahnak kan hmuh mi vial te ti-chum le min-mei bang an ziam dih. Hihi pumpak ca long ah ka chim mi a si lo. Delhi ah si seh, Malaysia ah si seh, kaa dang hmun dang zong ah si han seh: thlachuahnak zapi ca in kan hmuh mi a theipar ttha tthi kan hmuh hlan ah pakhat le pakhat, khuakhat le khuakhat, pengkaht le pengkhat kan ni hnah-chuah ruang a rawk ral mi thil a rak tam tuk. Keimah ka kal khawh lo hmanh ah ka hawi le ca tal ah lam a awn ah cun thil ttha a si ti kan hmuh khawh can le kan hmuh khawh lo can aa dan ning vui tam pi ka tawn.
Cucaah, Kan miphun pi tein Pathian thimmi si awk ca le, Pathian thlachuahnak kan zapi te kan hmuh khawh nak hnga, pumpak cio in kan ni zuam a hau. Minung pakhat thlacamnak nih innchungkhar pakhat, khua pakhat le ram pakhat a ser khawh ko. Nangmah thlachuahnak na hmuh mi kha kan miphunpi ca zong ah a si kho ve ko.
Cucaah, U le Nau vialte hna: Kumthar can ah a thar in thlacam cio u si. January cu “Janus” Khua-hrum bang hnulei he hmailei he zoh can a si. Kan hnu lei zoh u si law, harnak long si lo in, harnak chung in Pathian nih a kan khamh ii, thlachuah a kan pek mi a thlachuahnak tu rel u si. Hmailei ruahchannak in zoh u si law: kan ram, kan iphun le kan Krifabu caah zei ban tuk Vailam dah kei ka put ve lai, tiah thazang chuah cio u si. Cu tic un, Pathian Kanpa nih, “kan ral hna hmai ah rawl a kan pek lai ii, kan miphun caah kan hrai cu a liam in a liam lai ii, Pathian a tthatnak le a dawtnak nih zungzal a kan um pi cio lai. Cu tic un, Kan miphun hi Pathian thimmi miphun kan si la ii, Kan ram cu zungzal Pathian nih thlachuah a pek mi ram a si ve lai.
Adaongnak ah, Kanzapi in Salm 23: 1-6 kha rel tti hna u si law: Kanmah pumpak ca cio ah sis eh, kan ram le kan miphun caah sis eh, kan Krifabu caah sis eh, Kumthar thachuahnak a thar in kan hmu cio nak hnga, thalcam hna u si.
Salm 23: 1-6
BAWIPA cu tukhal bantuk in a ka vengtu a si,
Ka herh mi vial te kha a ka pek dih.
Ram hring lakah a ka bawh ter,
Dinh hmun ti pawng ah a ka hruai.
Thazang thar kha a ka pek i,
A rak ka kamh bantuk in a hmaan mi lam ah a ka hruai.
Cu lam cu a thuk bik mi muihnak chung in kal hmanh seh law,
BAWIPA, zei hmanh ka ttih lai lo,
Zei cahtiah nangmah nih na ka um pi ko.
Na tthaingtthunh le na tanbo nih kan hna an kan gam ter.
Kar al hna hmai ah rawl na ka dangh,
Kalu ah chiti na ka toih ii ka hrai cu a liam in a liam.
Na tthatnak le na dawtnak nih
Ka nun chung vial te a ka um pi lai ii,
Na inn cu zungzal in ka inn a si lai.
Amen!
Van Lian Pa (Lian H. Sakhong)
2009-01-11
Theihternak: Dr. Lian H. Sakhong nih CIM ah January 11, 2009 ni ah a chimmi a si.
Lunglen hi a phunphun a um ko lai na-in, a hram pi cu thil pahnih ruang ah a si. Pakhat cu kan tawn mi thil (experience) ruang ah a si ii, a dang pakhat cu kan tuah ser mi thil (action) ruang ah a si. Kan tawn mi thil a si zong, kan tuah ser mi a si zong ah “dawtnak, nuamhnak le lungdeih hna-ngamnak” he an khah a si ah cun, cu ban tuk thil ttha hna cu can nih liam pi ding le a ciam a dih ding zong khi kan siang tawn lo. Asi na-in, vawleicung thil cu kan sian lo bu in can nih a liam pi tawn. A cheu cu neh hnu zong an khirh kho ti lo. Cu tik ah kan ngai ruangmang. Cu ban tuk in dawtwnak le lungdeih hna-ngamnak he a khat mi lunglennak cu a tlum ii a nuam. Cucu, “kum a liam in a tlum chin” tiah kumthar can poh ah hla in kan sak tawn mi khi a si.
Asi na-in, a cheu khat lunglen cu kan celh tawn to. Tawn kan duh lo bu in kan tawn sual mi, tuah kan duh lo tuk bu in kan tuah sual mi le kanmah kan nih thim lo mi pi, a herh ruang ah kan tuah ii, a hnu ah kan ni ngeihchih tthan mi thil ruang zong ah lunglennak le lungfivanghnak hi a um kho ve ko. A cheu nih cun, lungretheihnak le lungsivanghnak hi lunglen he aa khat in kan chia duh lai lo. Zei ca’h tiah a tuar a har tuk. A thlum-al fawn lo. Asina-in, kan tawn mi le kan tuah mi thil ruang ah philh khawh lo in lung chung ah si-vai bang a cam mi an si ve ca-ah a tu ban tuk khua can ah hin kan ruat lai lo ti zong ah kan lung chung ah a hung chuak tthan ve tawn.
Can nih ti bang a liam pi mi thil ruang ah hin, minung kan lungchung ah si-vanghnak le ttih-phannak ngan pi a um tawn. Cucaah, Vawilei cung ii a um mi biaknak vial te kan zoh tik hna ah, aa mer cuah-mah ii aa thleng cuah-mah mi can ruang ah minung nih kan tuar mi si-vanghnak le ttih-phannak (insecurity) a kan tei piak tu caah thazanglaknak le a iin zia le a tuar zia kan tthiam deuh nak hnga, lam a kan sial piak tu ah kan hman tawn. “Can nih Vawlei cu a hmin ter. Cun Vawlei a hmin dih tik ah can zong cu a dongh ve lai i, zei zong vial te cu an rawk dih te lai”(Bhagava-Gita).
Romans pawl Krifa an si hlan an biaknak kan zoh tik ah Khua-hrum tam pi an rak ngeih ve hna ii, cu lak ah “Janus” le “Juno” cu can he aa peh tlai mi Khua-hrum (gods) an rak si. Cu ban tuk in can aa peh tlai mi Khua-hrum hna an min cu a tu chan ah kan hman mi canrellnak (Calender) zong ah hman an si ve hna ii Janus cu “January” kan ti ii, Juno cu “June” thla tiah kan auh hna. Cu lak ah “Janus” hi Kumthar Khua-hrum a si ii, “Juno” tu cu Kumlai Khua-hrum a si, an ti. Kumthar Khua-hrum “Janus” cu hmai pa-hnih a ngei ii, a hmailei hmai cu ceu-nak in a khat ii vanlei a zoh. Cun a mit-hmai aa panh ii nuam-nak, ral-tthatnak le ruah-channak in a khat, an ti. A hnulei hmai bel te cu a maw chialmal in a um ii aa panh lo. Kung ruang mang in vawlei long a zok ko. Cun, lunglen le ngei-chiat in a hmai cu a cim ko, an ti.
Cucaah, Kumthar Khua-hrum January nih a kan hmuh sak mi cu: a tu thla chung te hi cu “hmai pa-hnih” kan ngeih a hau ve ti khi a ko rua. Kan hmai pakhat cu kan duh zong duh lo zong ah a hmu lei kan hoih ter lai ii, a luan cia mi kumhlun chung ah kan tawn mi vial te kha ruat tthan hna u si. A ttha mi a um lai. Achia mi zong a um lai. Anuam mi a um lai; lungkuai in mitthli-tlaknak zong a um ve ko lai. Asinain, kan tawn mi thil vial te chung ah Pathian dawtnak aa tel ii kanmah zong nih dawtnak le thang-tthatnak in kan co hlan khawh ve a si ah cun; thil ttha kan tawn mi vial te a tu ah a thar in an thlum tthan lai ii, harnak le ngeih-chiatnak kan tawn mi vial te zong philh awk a ttha mi kan philh hna lai ii, cu chung cun Pathian nih kan nunnak chung ah zei dah cawn piak a ka duh mi a um hnga, tiah “harnak chung in cawn mi” kan ngei kho ve hnga. Kan hnulei can ah a tlung cia mi thil kan philh dih a si ah cun, vawilei cung ah tuahbia (history) ti mi zong hi cawn a rak hau hnga lo. Asinain, minung nih kan tawn cia mi thil---a tttha he a chia he---kan cawn tthan caah, fimnak le ruah-nak hi vawlei minung vial te nih kan rak i chapnak hi a si ve.
Kumthar can ah hin kanmah pakhat cio nih pumpak in kan tawn mi long si lo in, kan miphun pi nih a tawn ii kan ram zong nih a tuar pi mi thil zong hi ruah chih a hau rua tiah ka ruah tawn. Atu lio kan ram le kan miphun sin ah a tlung cuah-mah mi thil cu nan theih dih ko lai. Thil a si ning le a ruang pi a zapi in kan theih dih lo hmanh ah ni-kum a tu ban tuk can te ah a tlung mi thil kha cu nan rak philh rih rua lao lo ka ti. Nikum Krismas lai te ah Kawlram le Thailand kar lak ah a um mi Rilipi chung ah tilawng a pil ii, kan miphun 50 reng lo tipi chung ah an lu an ni vui. Kha hna lak ah khan nu le ngakchia zong tam pi an ni tel. Kha thil a si mi kha pumpak thih-loh-nak le ngeihchiatnak long a si lo. Kan miphunpi cung ah a tlung mi thil ngan pi lak ah pakhat te a rak si. Ziah kha thil nih khan a kan tlun hnawh? Ziah Krismas le Kumthar lai ah khual tlawn nih a tlak? Knamah duh thim a si ttung lo! Kan nih Krifami kan caah, Krismas le Kumthar cu a sung lawi tuk mi a si. Kan hmet lio, Haka sianginn kan rak kai lio ah, Krismas le Kumthar cu kan rak ni ngei tuk tawn i, Krismas camipuai kan phit dih zanlei hnu hna ah khin khua tlun kan ni thawh tawn. Zanlei hnu pi hna khin kan kal ii Timit, a si khawh ah cun Ti-kual (Haka le Kuhchah khua hlun kar ah a um tiva hme te) ah khin kan va riak ii, a thaizing dei hlan in kan tho ii khua khen in kan kal tawn. Aibur le Haka ni-hnih lamkal, nikhat ah khen kan rak duh. Cu tluk cun Krismas cu a rak sung lawi. Ziah a tu Krismas lai can hna ah khual tlawn kan ni thawh ii, Rilipi kan thlanlung ah kan ser. Kha a thi mi hna lak ah khan, Rili a hmu bal rih lo mi an tam pi lai. Ziah vuikhat te long an hmuh mi Rilipi an thanlung ah a can. Pathian nih Thlangcung ah a kan ser mi kan si. Rili cu kan pawcawmnak zong a rak si bal lo ii, kan thlanmual zong a rak si bal lo.
Ziah hi thil hi Pathian nih kan sin ah a tlun ter? Pathian zei dah na kan duh piak mi a si? Miphun phunkhat kan si nak in tuak ah cun, hi biahalnak hi zapi lung chung ah a chuak cio ko lai. Mi zei maw nih cun, thil hi a tthatnak in hmuh a rak har ngai. Cucaahm hi ban tuk harnak le tthatlonak vial te a chuah ter tu Ralkap Cozah cung ah hin thin a hung ttheu tawn. Krifa kan si ii, Bawi Kri cawn piak ning te kan zulh ah cun kan ral ca zong ah thlacam a hau ve. Kan ram le kan miphun zalawnnak le dinh-deihnak kan hmuh nak hnga, a chun le a zan in thla ka cam tawn. Kan ram zalawnnak ca thla kan cam ah cun, kan duh zong duh long ah hi buainak chung ah aa tel ve mi (conflict partner, a si ve mi) Ralkap Cozah ca zong ah thla cam a hau, ti hi ka thluak nih cun a theih ve tawn ko. Asinain, Ralkap Cozah nih kan cung ah tthatlonak an tuah mi vial te, minung ciocio sa bang an ka dawi, an kan thleih, an kan khih, kan Biakinn a hrawh, kan Vailamtung an kan phul piak, Minung ca long si lo in thlarau ca zong Thawngtthabia mangttam a tlung. Hi thil vial te ruah ah cun: kan miphun le kan ram a tem ning a fak tuk ti kan ruah can ah cun, kan ral ca thlacam cu chim lo: RIM NAM HNA, tiah kan au can zong hi a tam pi ve tawn.
Atu ban tuk in kan cung ah a tlung mi thil hi a har-nak le a tuar a-fak-nak long zoh lo in, “hi thil cung ah hin Pathian duh-nak aa tel ve ko”, tiah a rak kan hmuh piak mi kanpa le zong an rak um ve. A kan thih tak cia mi, Rev. David Van Bik nih Rangoon ah phung a chim mi Muko Magazine ah an chuah mi ka rel ii, cu nih cun lungtthawnnak tam pi a rak ka pek bal. Atu kan ram ah a tlung cuah-mah mi thil cung ah hin Pathian duh-nak aa tel ve ko a rak ti. Zei tin tiah: “Pathian thlachuahnak cu a cancan ah a bing ta let in a ra”, tiah a ti. Salm 23:4 chung ah kan hmuh ban tuk in, “Cu lam cu a thuk bik muihnak chung in kal hmanh seh, BAWIPA, zei hmanh ka ttih lai lo, zeicahtiah nangmah nih na ka um pi ko.”
Pathian nih a kan um pi chung poh cu, kan cung ii a tlung mi thil hna hi a tuar har ko hmanh seh, BAWIPA! Zei hmanh kan ttih lai lo! Harnak chung in a tlung mi na thlachuahnak tu kan miphun pite in dawn khawh kan ni zuam ve lai.
Tahchunnak pakhat ka chim lai: Nikum hmasa lio ah khan Norway ah a um mi kan Chinmi phun hawi sin kan va thlawng. Cu lio ah zankhat cu kanmah Zophei lei u-nau pawl kan ni tawng ii pumh-nak kan tuah. Cu lio ah cun, Hriphi kan u nu pakhat nih bia herh a chim i, ”Pathian cu a ttha tuk hring hran. Mupi nih a fano a zuan pi hna bang a rak kan zuan pi ii, hi tluk ram ttha Norway ram ah a kan chiah. Hihi kanmah thazang le fimthiamnak le tthawnnak pakhat hmah aa tel lo. Kan mah ngeih-chiah cu sis eh law, a zei vanlawng ticket man hmanh kan caw kho lai lo. Kan phaipi-nel pi hmanh khi zuar u si law, kanmah chung Norway ratnak vanlawngman kan hmu hnga lo. Asinain, Pathian nih Kanpa Heng Cin, Kanpa Za Khar, Kanpa Sakhong le Rev. Ci Lian...ti ban tuk Kanpa le vial te an thlacamnak kha a ngeih ii, a tu mah vial te a tu ban tuk ram ttha ram rum kan phak khawhnak hi a si”, a ti. Cu bia kan ngeih tik ah a tu ban tuk in kan ram ah har-nak a tlungmi thil ttha lo chung zong in Pathian a arak i phunag ko, ti hi a lang. Hihi Salm 23: 5-6 ah kan rel mi, “Ka ral hna hmai ah rawl na ka dangh, ka lu cu chitin a ka toih i, ka hrai cu a liam in a liam,” ti mi thluachuahnak hi kan miphun sin ah a tlun a si ve kho hnga lo maw?
Mah zan ah cun, keimah phungchim an ka thiah i, ka chim ve mi cu: “Kawlram cozah nih Independence kan hmuh kaa in 1988 buainak a chuah tiang, ramdang ah cacawn in maw? Cozah rian in maw ram dang ah an rak thlah mi Chin miphun vial te milu kan rel ah cun, atuzan hi kaa hmun ah aa pum mi zah an rak si lo”, tiah ka chim ve. Kawlram cozah nih a rak kan tuah piak duh lo mi, a tu zong a tuah duh hlei lo mi, hmailei zong ah a va tuah hlei lo ding---Chin miphun ramdang kalnak innkaa pi hi Pathian nih a kan hun piak kan ti kho ko hnga lo maw? Hihi Pathian nih a thimmi Judah miphun khuaza ram kip ah a rak phak ter hna ban tuk khi a si ve ko hnga lo maw? Cucaah cun, Chin miphun hi Pathian thimmi miphun kan si ve ko lo maw? Pumpak in san kan thleih lo lio pi ah Pathian nih kan miphun a vun cawi san ning ruah ah hin, KHUA RUAH HAR ngaingai a si ko.
Vawlei har-nak chung ah Pathian nih a kan thimmi miphun kan si ah cun, U le Nau hna: Pathian nih a thimmi miphun hna cu thlachuah pek awk long ah thim an si lo ii, BAWI KRI VAILAM a put u miphun si awk zong a rak si ve. Kan ram a har lio can ah nang le kei ram ttha kan phak ii kan hmuh mi thlachuahnak long a si lai lo. A Vailam kan put a hau chih lai. Kan ram a temnak hi kan tem pi in a tuar-harnak zong kan tuar pi, kan har pi chih a hau lai. A tu lio ah kan ram ah, Mauttam ruang ah mangttam a tlung. Mi tam pi ti lo le rawl lo in an paw a ttam. Pawttam mi kan u nau a zoh tu ah fawh Pathian nih nang le kei hi ka ram ttha hi a kan phak ter hih. Hihi nang le kei kan Vailam a si ve ko hnga lo maw?
A cancan ah ka thin a phang tawn mi cu, Pathian nih a kan pek mi thlachuahnak a hmang thiam lo mi kan si sual lai, ti mi hi a si tawn. Ramdang kan phak le cangka, mi zei maw cu kan si ning kan ni philh. Mi zei ah kan rel lo. Ramdang kan phak mi zong hi kanmah tthannak ah ka ruah. Phaisa le chawva kan hmuh mi pawrhlawtnak ah kan hman. Kan ”hnar” lei in bia kan chim. Cu tik ah kanmah le kanmah zei ah kan ni rel lo. Kanram ah kan kal tak mi kan hawi le chinchin cu zei hmanh ah kan rel ti hna lo. Cutik, thlachuahnak kan hmuh mi hi, kan u le kan nau., kan miphun pi nih teh ve cu chim lo, pawr-hlawt ruam-kai-nak ah kan hman ii, cu tik kan ram ah har le rethei in a tang mi hna an ”hnah kan chuak”. Cucu, kan miphun caah ttih a nung bik mi a si. Kan miphun u le nau kar lak ah ”hnah-chuah-nak” a um le cangka thlachuahnak kan hmuh mi vial te ti-chum le min-mei bang an ziam dih. Hihi pumpak ca long ah ka chim mi a si lo. Delhi ah si seh, Malaysia ah si seh, kaa dang hmun dang zong ah si han seh: thlachuahnak zapi ca in kan hmuh mi a theipar ttha tthi kan hmuh hlan ah pakhat le pakhat, khuakhat le khuakhat, pengkaht le pengkhat kan ni hnah-chuah ruang a rawk ral mi thil a rak tam tuk. Keimah ka kal khawh lo hmanh ah ka hawi le ca tal ah lam a awn ah cun thil ttha a si ti kan hmuh khawh can le kan hmuh khawh lo can aa dan ning vui tam pi ka tawn.
Cucaah, Kan miphun pi tein Pathian thimmi si awk ca le, Pathian thlachuahnak kan zapi te kan hmuh khawh nak hnga, pumpak cio in kan ni zuam a hau. Minung pakhat thlacamnak nih innchungkhar pakhat, khua pakhat le ram pakhat a ser khawh ko. Nangmah thlachuahnak na hmuh mi kha kan miphunpi ca zong ah a si kho ve ko.
Cucaah, U le Nau vialte hna: Kumthar can ah a thar in thlacam cio u si. January cu “Janus” Khua-hrum bang hnulei he hmailei he zoh can a si. Kan hnu lei zoh u si law, harnak long si lo in, harnak chung in Pathian nih a kan khamh ii, thlachuah a kan pek mi a thlachuahnak tu rel u si. Hmailei ruahchannak in zoh u si law: kan ram, kan iphun le kan Krifabu caah zei ban tuk Vailam dah kei ka put ve lai, tiah thazang chuah cio u si. Cu tic un, Pathian Kanpa nih, “kan ral hna hmai ah rawl a kan pek lai ii, kan miphun caah kan hrai cu a liam in a liam lai ii, Pathian a tthatnak le a dawtnak nih zungzal a kan um pi cio lai. Cu tic un, Kan miphun hi Pathian thimmi miphun kan si la ii, Kan ram cu zungzal Pathian nih thlachuah a pek mi ram a si ve lai.
Adaongnak ah, Kanzapi in Salm 23: 1-6 kha rel tti hna u si law: Kanmah pumpak ca cio ah sis eh, kan ram le kan miphun caah sis eh, kan Krifabu caah sis eh, Kumthar thachuahnak a thar in kan hmu cio nak hnga, thalcam hna u si.
Salm 23: 1-6
BAWIPA cu tukhal bantuk in a ka vengtu a si,
Ka herh mi vial te kha a ka pek dih.
Ram hring lakah a ka bawh ter,
Dinh hmun ti pawng ah a ka hruai.
Thazang thar kha a ka pek i,
A rak ka kamh bantuk in a hmaan mi lam ah a ka hruai.
Cu lam cu a thuk bik mi muihnak chung in kal hmanh seh law,
BAWIPA, zei hmanh ka ttih lai lo,
Zei cahtiah nangmah nih na ka um pi ko.
Na tthaingtthunh le na tanbo nih kan hna an kan gam ter.
Kar al hna hmai ah rawl na ka dangh,
Kalu ah chiti na ka toih ii ka hrai cu a liam in a liam.
Na tthatnak le na dawtnak nih
Ka nun chung vial te a ka um pi lai ii,
Na inn cu zungzal in ka inn a si lai.
Amen!
Van Lian Pa (Lian H. Sakhong)
2009-01-11
Theihternak: Dr. Lian H. Sakhong nih CIM ah January 11, 2009 ni ah a chimmi a si.
No comments:
Post a Comment