Thanksgiving le Chang

Nihin November 26, nili ni hi US ram ah Thanksgiving an tuah ni a si. US ram ah um ve hrat cu Laimi zong nih tuah an i tim len cio. Atu hi Indianapolis ah ka tlawn lio a si i, Khrihfabu komh in tuah an tim ve. Ka va i tel ve lai. Rev. Dr. Stephen Hre Kio nih thawngtha a chim lai.

Anmah US mi nih cun vui-ar (Turkey) kha an thah i, cu sa cu an ei tawn, Thanksgiving ni ahhin. Thanksgiving kong he pehtlai in nikum ah ka post bal cang i HIKA ah rel khawh a si. Atu tan ahcun, a kong ka tial ti lai lo. Lunglawmhnak chim ni a si ko caah, a tlawm bik ah, kan cungah dawtnak a langther tu, a kan dawtu hna kan hngalh than hna ni le, an cungah lunglawmhnak kan langhter ni si kho ve sehlaw, sullam a ngei khun hnga.

Zanlei 1:00 in pumhnak tuah ding a si. Khrihfabu cio in chang an chuan i, cucu pumh dih in ei a si lai. Ka ngaih ngaingai :) Khrihfa kan si caah Pathian thangthatnak le Pathian sinah lunglawmhnak chim a si lai caah a that lawng si loin, Laimi nih kan sunsakmi, vui-ar sa nakin a let in a thawmi chang einak a um lai. Ka sia nan herh tuk i, tuni cu pello tein rak ra ve te u, Indianapolis le a pawng i a ummi nan si ahcun. Lam hlat ummi nan si belte ahcun kan eimi hmanthlak dik kan chorh te men hna lai :)

Atu hi ka it rih lo i, a si. Ka it lai, mitkuh vuai tein. Cun ka thawh in, Indianapolis Chin Baptist Church mino Baibal cawnnak ah ka kal lai. Aw cu zong ahcun rak ra ve uh. Baibal cawnnak cu chunhlan tiang a si lai i, chunhnu cu Thanksgiving tuahnak ah kan kal te lai. Tam tuk ka tial ahcun a kan chorh nan ti sual lai i, nan hman fawn ai lai :)

Nihin Rawl

Aa chim kho lomi kha chim piak hna, bawmtu a ngei lomi kha humhak hna;

Annih cu an bia chim piak hna law an caah a dingmi biaceihtu va si ko;

Sifak mi le rethei mi kha dirkamh hna.

- Phungthluk Bia 31:8-9

Nun Khua Saunak

Voi khat cu, putar pa a kum 110 tlin lomhnaak an tuah piak. Cu ahcun, press lei reporter (ta din tthauh) zong an i tel ti a si. Bia an hal cio.

Pakhat pa nih .. kapu a zei ruang bik ah dah hi ti hin na nun khua a sau naak a si ti mi na biathli na ka chim kho hnga maw? a ti. A leh mi cu, mi bia el/al ka hman bal lo mi hi a si lai tiah ka zumh a hei ti, cu pa nih cun.. Aaa cu te lawng ruang ah cun a si ka zum lo.. a hei ti i, putar pa nih cun… aa na hmaan deuh tak ko lai a ti an ti.

Tuakhnik . . Putar pa nih bia a leh ning khi . . a el/al mei?

Cehrep

Theihternak: Lai Forum ah Cehrep timi nih November 20, 2009 ah a tialmi kan tarmi a si.

Zumhtlak Khrihfa

CIM Caanhmannak ( 22nd Nov., 2009)

Caantlaitu : Ngun Thawng Lian, Japan

Thawngtha chimtu : Saya Thomas Cung Bik, USA

Bawi Krih ah hawidawt hna,

Kan Bawipa Zisuh Krih minin nan kut kan tlaih hna. Pathian Dawtnak, Velngeihnak le Daihnak cu nan zapi cung ah hmun tthan ko seh.

Psalm 96: 1-3 "Bawipa cu hla thar in thangtthat uh! Bawipa cu hla in thangtthat u, a kan khamhnak thawngttha kha nifa tein chim u. Miphun hna sinah a sunparnak kha thanh u, mi vialte kha thil lianngan a tuahmi kha chim hna u"

Psalm 84 :1,2 "Maw Lianngan bik Bawipa , zeitluk in dah na biakin cu ka duh! Cu ka i um cu ka duh hringhran! Bawipa Biakin chungtual cu ka ngai hna. A nungmi Pathian cu ka nunnak dihlak in hla in ka thangtthat."

Hawidawt hna, nihin thawngtha bia a kan chimtu cu Saya Thomas Cung Bik, USA asi. The Lutheran Theological Seminary at Philadelphia, USA ah (PhD student in Old Testament) Biakam hlun lei in doctor acawng lio. Miding fel asi pin ah ahmet tein Pathian a ttihmi asi i miphun a dawtu zong asi. Nai teah Laitlang ah a va tlung, Pathian nih Inchung dawhte zong thlachuah a pek. Kan lawmhpi hringhran. CIM ah ruahnak le thazaang a kan pe lengmang tu asi. Thawngtha bia he kan sinah caan a hman tthan khawh caah lawmhnak nganpi kan nei.

Thawngtha bia kan ihrawm hlan ah 'Blessed be the Lord God Almighty' timi Bawipa thangthatnak hla ngai hna usih.

Saya Thomas Cung Bik:

CIM ah thawngtha chimnak caan sunglawi ka hmuh caah Pathian min ka thangthat; cun caan a ka petu kan upale cungah kaa lawm.

Baibal relnak: Matthai 25:14-30; Biathlam 2:10

Zumhtlak Khrihfa

Matthai 25:14-30 hi Jesuh nih a chimmi bianabia a si. Mipa pakhat nih a sinum pathum kha, anmah le an thil ti khawh ning hoih in, phaisa 5000, 2000, le 1000 tiin a phawt hna i, khualtlawnnak ah a kal tak hna. Thong nga pek a simi pa nih phaisa cu a lehthal i, a dang 5000 bak a hmuh. Thong hnih pek a simi pa nih phaisa cu a lehthal ve i, a dang 2000 bak a hmuh. Sihmanhsehlaw, thong khat lawng pek a simi pa nih cun vawlei ah khor a cawh i, a bawipa pekmi phaisa cu a phum.

Mipa (an bawipa) a rak kir tikah a auh hna i, zei tin dah phaisa an hman ti kha a hal hna. Pakhatnak pa nih cun 10,000 a rak chuahpi. Cu tikah a bawipa nih “zumhtlak saltha” a ti i, “thil fate ah zumhtlak na si caah thil nganpi caah tuanvo kan pek lai” tiah a thangthat. Pahnihnak pa nih 4,000 a rak chuahpi. Cu tikah a bawipa nih cun “zumhtlak saltha, thil fate ah zumhtlak na si i, thil nganpi caah tuanvo kan pek lai” tiah a rak thangthat ve. Sihmanhsehlaw, pathumnak pa nih cun 1000 te lawng, a rak pekning tein a chuahpi. Cu tikah a bawipa nih “zumhtlak lo sal” tiah a rak mawhchiat. Ziah na karh ter lo, a rak ti.

Pathumnak pa kong kan theih tik paoh ah, kan mawhchiat colh tawn. Minung a si caah, a mawh lo ngai ve, tihi kan philh lo awk a si. Hipa a mawhnak belte cu a tinco mi a karhter lomi zawn ahkhan a si.

Zei ruangah dah phaisa a karh tertu hna kha an bawipa nih “zumhtlak” tiah a ti hna hnga? Kan tuanbia nih cun karhnak (thiltha lei in) a chuahpitu kha “zumhtlak” a ti hna. (karhnak = zumhtlak kan ti ko lai). Phaisa zeizat an chuahpi ti nakin, an comi phaisa kha zei tin dah an tuah timi ah zumhtlak sile silo cu aa hngat ti kha kan hmuh khawh. Kan pahrang hoih in zei tluk in dah kan i pekchanh ti kha a biapi, ti kha a lang. Jesuh nih an thilti khawhnak kha tha tein a hmangmi kha zumhtlak tiah a ti hna.

Zumhtlak sinak kong he pehtlai in thil pahnih chim ka duh: Pakhatnak, minung le minung karlak ah zumhtlak sinak le pahnihnak ah, Pathian he kan i pehtlaihnak ah zumhtlak sinak.

Minung le minung karah zumhtlak sinak:

Nihin ah zumhtlak sinak timi kan chim tikah, midang cungah fahnak kan tuah lo, midang kan hleng hna lo, ti tiang lawng kha si loin, kan thil ti khawh tawkin midang caah kan nung maw ti kha chim duh deuhmi a si.

Minung le minung karlak kan ti tikah, pakhatnak ah, kan chungkhar ah zei tin dah kan i pehtlaih ti kha, ruat hmasa hna usih ti ka duh. Chungkhar ah nuleva karah zumhtlak kan si maw? Kan vale, kan nupi le zei tluk in dah kan lawmhter hna lai? Kan ti khawh tawkin kanmah he aa pehtlaimi cungah thiltha tuah i zuam kha Jesuh nih a kan cawnpiak duhmi cu a si ko. Nulepa le fale karah zumhtlak kan si maw? Kan nule kan pale caah thil tha tuah kan i zuam maw, tihi kan ruahthan a hau. Tuah aa zuammi si ding kha Jesuh nih a kan duh piakmi cu a si.

Kan hawidang he kan i pehtlaihnak ah zumhtlak kan si maw? Kan thil ti khawh nak kha midang caah kan hmang maw? Kan hman deuh tikah thil tha tam deuh kan chuahpi ko. Kan lakah harnak a tongmi an um tikah kan bawm hna maw? Kan thil ti khawh nak kha midang caah kan hman tikah cucu Jesuh nih zumhtlak a timi cu a si.

Kan Khrihfabu he kan i pehtlaihnak ah zumhtlak kan si maw? Chungtel sawhsawh si lawng kha a za lo. Zumhtlak a simi, aa pechanmi kan si a hau. Khrihfabu a thannak dingah zei tluk in dah ka tuah khawh ve lai timi lungput kha “zumhtlak” a simi lungput cu a si. Khrihfabu nih a kan pekmi tuanvo ah zumhtlak kan si ding zong a biapi ngaingai.

Kan ram le kan miphun cungah tah zei tluk in dah zumhtlak kan si, ti zong ruah ngai a hau. Ka dawt ti sawhsawh lawngin a za hrim lo. Thil tha chuahpi i zuam a hau. Pumpak nih kan thil ti khawhnak zawn aa dang cio lai. Kan thil ti khawhnak aa dang ciomi kha kan hman cio ahcun cu nih cun thil tha a chuahpi lai. Kan ram ca zong ah damnak a si lai. Phundang in kan chim ahcun zumhtlakmi kan si ah cun thil tha kan chuahpi khawh ko lai.

Pathian he kan i pehtlaihnak ah zumhtlak sinak:

Pathian nih nunnak le damnak, tuan khawhnak le thilti khawhnak a kan pek. Cucu amah caah nunnak dingah an si. Midang caah nunnak dingah an si. Pathian cungah zumhtlak zei tin dah kan si lai? Thil tampi chim awk a um. Nain, atu tan ahcun pathum te ka chim lai.

Pakhatnak, thlacamnak nun ngeih in Pathian sinah zumhtlak kan si a hau. Thlacamnak cu Pathian he i pehtlaih a si. Pathian he i pehtlaih lengmang kha Pathian duhnak a si.

Pahnihnak, Pathian biaknak ngeih peng nakin Pathian sinah zumhtlak kan si a hau. Zei tluk tha in dah Pathian kan thangthat lai, kan biak lai tihi ruah ngai a hau. Kan nunnak hi amah sunparnak caah hman ding kha a kan duhpiakmi a si. Phundang in chim ahcun, zumhtlak kan si ding kha a duh.

Pathumnak, Pathian rian ah i telnak in Pathian sinah zumhtlak kan si a hau. Pathian rian hi a phunphun a um. Kanmah le kan zawnah tuanvo an kan pekmi paoh kha tha tein kan tuah ahcun cucu Pathian rian felte tuah a si ve ko. Khrihfabu thanchonak dingah zei tluk in dah kan i tel ti kha Pathian rian caah zei tluk kan i tel ti he aa khat ko. Midang nih Pathian an nunnak ah aa phuan ko an hmuh le an hngalh nakhnga, zei dah kan tuah lai?

U le nau hna, Pathian nih cun a thil ti khawhnak (a fat asiah, a ngan a si ah) kha a hmang i, midang caah le Pathian caah aa pumpe mi kha zumhtlak tiah a ti. Biathlam 2:10 ahcun “Thihnak a si hmanh ah ka cungah zumh awk tlakte in um ko u, cun nunnak sui luchin kha kan pek hna lai” tiin kan hmuh. Zumhtlak mi si hna usih.

Kaa lawm.

Thomas Cung Bik

Philadelphia

Theihternak: November 22, 2009 ni CIM caan hmannak kan tarmi a si.

UN A Thi Maw, A Nung? (A peh)

Chim duh mi fiang deuh seh tiah, Kawlram kong hi tahchunnak in kan chim lai. Kawlram cu 1962 in tuchun tiang ralkap uknak tangah a um. A ngaingai tiah kan um duh caah asi lo. Kan duh lo buin kan um. Hawi ram bantukin democracy kan duh ve ko. Cucaah, kan ram uknak thlen kan duh? Asinain, UN bochan awk kan tha ti lo. China cu a zual. India tiah, zei hlei hlah. US tiah, Security Council ah China le Russia nih an veto hoi lai. Iraq bantukin kan ram ah zinan (oil) a um fawn lo. Ruahchannak zeidah kan ngeih ti? Um ti bak hlah! Kanmah caah kanmah lawng bochan awk kan ngei. Kan ram le miphun tuanbia thar kan tial lai. Kan ram uknak kan thlen lai. Tikah, khrihfa zumtu hna nih political issues hi kan hrial lai maw? Kan i tel ve lai dah? Biaknak le uknak hi komh awk a si maw?

South Korea, Hong Kong, Taiwan, Philippines le Sri Lanka ram i zumtu hna nih miphun le ram tuanbia tialnak ah biatak tein an i telvenak kha kan zoh hmanh lai. United States le Soviet Union ruangah Korea cu World War II hnu tlawmpal ah South Korea le North Korea tiah an i then. Cun 1950-53 tiang Korean War a chuak than i thong tampi nunnak a liam. A ngaingai tiah, South le North Korea um Korea pawl khi unau chuakkhat te an si. US le USSR ruangah aa then mi an si. 1988 ah National Council of Churches nih North le South Reunification ding hi kan mission lakah a biapi bik a si an ti. Cuticun i fonhthannak caah zumtu hna nih a lam kip in an i zuam. Roman Catholic a si mi President Kim D. Jung i Sunshine Policy nih North Korea mipi thinlung ah rian a tuan ning hna kha a mak. Korea ram daihnak caah Korea zumtu hna nih political issues a si mi National Reunification kha an rak tanh bak. Cu bantuk thiamthiam in, 1997 ah Britain nih Hong Kong kha China Beijing a pek than. Cutikah, Hong Kong um mipi nih Beijing Communist uknak phung, Hong Kong ah hman an duh lo. Hong Kong democracy kha peh zulh an duh. Cucaah, Hong Kong um khrihfa zumtu hna nih Hong Kong ah Democracy Uknak zungzal in hmunhter awk ah Britain le China Beijing sinin an rak hal. Anti-China a si lo, Pro-democracy a si an ti.

Taiwan hi China Mainland tengnge i pakhat a si tiah Beijing nih a ti, nain Taipei nih Taiwan cu China a si bal lo, cu ve bantukin China cu Taiwan a si bal ve fawn lo tiah a ti ve. Taiwan hi UN General Assembly ah thuhnak rak pek asi, nain 1971 hnuah China Communist kha UN nih a cohlan caah China Nationalist pawl cu UN in thawl an si. Cutikah, Washington nih Taipei in Beijing ah Embassy a thial. Taiwan nih UN chungtel sinak hmuh than aa zuam. Nain, UN chungtel sinak a hmuh sual lai ti kha Beijing nih a phang ngaingai. Taiwan nih Full Independence kha vawlei thanh a timh. A thanh ahcun ka thuat colh lai tiah Beijing nih a ti. Taiwan political issues kongkau ah Khrihfa zumtu hna an thu sawh lo. Abik in Presbyterian Church nih official statements an chuah. China Mainland he kan i pehtaihnak a um lo, cucaah kan i fonh kho lo. Taiwan cu Beijing he zei taktak hmanh aa pehtlai lo. Taiwan cu Taiwan um mipi caah a si lai, zeicatiah a luatmi ram a si tiah Presbyterian Church in Taiwan nih 1977 August 16 ah declaration an tuah. Cu kum thiam thiam ah, National Independence kan thanh piak ko u tiah Taiwan Government kha PCT nih a nawl. Taiwan naingaiyee tuanbia zoh tikah, miphun le ram luatnak caah Khrihfa zumtu nih hmai ah an kal, mipi an hruai hna.

Philippines hi Asia ahcun Khrihfa an tam biknak ram si i, ram pumpi milurel in 80 % nak tam cu Khrihfa an si. Abikin, Roman Catholic an tam. Marcos chan ah cozah palknak biatak tein a dohtu hna cu Khrihfa hruaitu pawl an si. Marcos chan a dih 1986 February hnu New Constitution an tuah lioah, Khrihfa hruaitu tampi an i tel. Cupinah, Aquino Government le Armed Communist Rebels kar remnak ser kha Khrihfa hruaitu pawl nih an i zuam, nain a phichuak a um tuk lo. Roman Catholic le Protestant he tanh tiin, human rights, social justice, le freedom caah rian an tuan. A tawinak in chim ahcun, ram le miphun caah tiah Philippines Khrihfa hruaitu hna cu naingaiyee ah biatak tein an i pumpek. Kan chimmi a tam cang caah Sri Lanka Khrihfa hruaitu hna nih naingaiyee ah an i telnak cu kan chim ti lai lo.

Asia huap in chim ahcun, Asia Khrihfa zumtu hna nih naingaiyee he pehtlai in an dirhmun cu Christian Conference of Asia tuanbia ah fiangtein kan hmuh. Christian Conference of Asia nih an headquarter kha Singapore ah an rak chiah, nain Singapore cozah nih an ram in CCA kha 1987 ah an thawl. Naingaiyee ah nan i tel. Nan fund kha naingaiyee he senghtlaihnak a ngeimi thil hna caah nan hman. Cucaah, kan ram ah umnak nawl kan in pe ti hna lo tiah Singapore cozah nih an ti hna. Asia ah social justice, democracy, freedom, le full human rights ser hi kan mission rian ngan bik lakah pakhat a si ve tiah CCA nih a ruah. Kannih cu political organization kan si lo, religious organization kan si i vawlei ah daihnak, remnak, zalonnak, le dinnak a um naklai rian kan tuan. Cu rian ah economic le political thil aa tel tiah CCA nih a zumh. CCA nih cu zumhnak le dirhmun cu nihin tiang aa nunpi.

Vawlei tuanbia ah roling bakin rian a rak tuan mi Khrihfa hruaitu, tuanbia nih a philh khawh lo mi, tampi lakah Germany in Dietrich Bonhoeffer le Martin Neil Moller, El Salvador in Oscar Romero, United States in Martin Luther King, Jr, South Africa in Desmond Tutu, le East Timor in Bishop Belo hna hi mizapi duhdim nunnak, mizapi luatnak, daihnak, ram le miphun hunchonak caah naingaiyee ah an lut, a tha lomi uknak kha an doh, biatak an tanh, cun mizapi caah thih ngamh in ramrian an tuan hna i, a cheu cu an nunnak an pek taktak. Ka upat tuk hna. Khrih vailam kha biakinn ah siloin vawileicung ah an put. A ngaingai tiah, Khrih hrimhrim kha vailamtah cu Jerusalem biakinn chungah aa put tung lo, vawleicung ah pei a put ve kha ka ti. Confessing Church hruaitu Martin Neil Moller nih hiti hin bia a rak chim bal:

Jews pawl thong tampi an tlaih, an hrem, cun mei in an khangh hna lio ah khan zei hmanh ka rak chimrel piak hna lo, zeicahtiah kei cu Jew ka si lo. Cun, Slav pawl kha Hitler nih thong tampi a tlaih hna, a hrem hna i a thah hna nain zeihmanh ka rak au piak hna lo, zeicatiah kei cu Slav ka si lo. Social Democrat pawl tam lakte Nazi ralkap nih an hrem, thong an thlak hna, cun an thah hna nain, zei taktak hmanh au piak lo in, ka rak dai ziar ko, zeicah tiah Social Democrat ka si lo. Sinain, keimah caan a phan, Hitler nih keimah a van ka tlaih ve tikah, au piaktu ka ngei ti lo.

Biakilhnak: UN hi a nung ko. A rak thi lo. A nung rih fawn lai. Vawlei tuanbia ah a pipa rih ko lai. Miphun vialte a kan kilveng tu, a kan thihruai tu a si rih lai. Kan hrampi a si zungzal ko lai. Nain, kan duhmi paoh a rak kan tuah piak kho lo, a kan tuah piak kho lo, a kan tuah piak kho lai lo ti cu a fiang. Cucaah, UN sinah a herh leng in ruahchannak kan ngeih awk a si lo. Zeicahtiah ruahchannak tamtuk chiah i a si kho tung lo ahcun, kan hnabei a dong tuk lai. Tahchunnak ah, Kawlram caah ruahchannak tampi a um lem lo. UN nih zei pipa a kan tuahpiak kho lai ka zum lo. Kanmah kan cawl hmasa a herh. Mizapi kan thut ko ahcun, kan ram uknak cu UN le Pathian nih an kan thlen piak lai lo cu a fiang. Mizapi kan cawl tikah Khrihfa zumtu hna hi kan biapi taktak, biatak tein kan i pumpek a herh. Ram le miphun kan dawt ahcun kan thut sawh awk a si lo. Cun, Martin Neil Moller kan si lo a biapi lai. Cu hnu ah, UN hi Kawlram caah a thawng te lai. Kan ram aa thleng te lai.

Salai Pum Za Mang

Princeton, NJ

UN A Thi Maw, A Nung?

"A dawtmi hna umnak vawlei ah daihnak le remnak leng ko seh" tiah vancung mi nih hla an sak. Aw, nain! Cun, Western Europe kha Industrial Revolution nih a den hnu, vawlei ah thlennak tampi a chuak! Industrial Revolution hnu, Europe Khrihfa pawl zumhnak cu: minung fimthiamnak le thawnnak in vawlei tuanbia kan tial khawh lai, cun vawlei ah daihnak kan ser khawh fawn lai ti a si. Cuticun, Europe ah Pathian hmunhma a ngei tuk ti lo. Caan a liam. Fimthiamnak a sang chin tak. Mahbelte, 1914 a phanh tikah, vawlei ralpi pakhatnak a chuak. Vawlei a tap. Sermi thil an tuar. A dawtmi hna minung millions tampi nunnak a liam. Kum 4 a rau. First World War a dih hnu tlawmpal ah, League of Nations cu dirh asi. 1925 ah Geneva Protocol an tuah. Vawlei daihnak caah an si.

Nain, 1933 nih vawlei tuanbia a thlen bak. Germany nih Hitler kha ram hruaitu ah an thim. 1939 in Second World War cu a chuak than. Kum 6 a rau. First World War cu Europe Continent deuh nih a tuar. Second World War cu vawlei zei miphun hmanh an tuar. Fimthiamnak sangtuk cang ko, caan tawite chungah tampi an i that kho cang. Bia naah, Hiroshima ah Nuclear Bomb an thlak. Minute pakhat ah 120,000-140,000 kar an thi. Vawlei a hram! Sermi an tuar! Million tampi nunnak a liam than. Vawlei ah daihnak mangtam a tlung. A tawinak in chim ahcun, Industrial Revolution hnu, vawlei fimthiamnak a sang chin. Cu fimthiamnak in vawlei daihnak ser an i tim. Nain, daihnak le remnak chim lo, thihnak tu a si. "A dawtmi hna umnak vawlei ah daihnak le remnak leng ko seh" hi sullam zei dah a ngeih ti? Pathian tel loin, daihnak ser an i timh caah a si kho men. 1945 ah United Nations cu dirh a si. Micah 4:3 kha chirhchan a si.

United Nations nih vawlei tuanbia ah chim awk tlak in roling ding zei dah a tuan? UN tuanbia tawite in kan langhter lai. April 25, 1945 ah The San Francisco Conference rak tuah a si. June 26, 1945 ah UN Charter kha San Francisco Conference in kuzale (delegates) nih hnatlak tein min an rak thut. Cu ti cun, October 24, 1945 ah UN cu dirh a si. January 10, 1946 ah UN hmasa bik General Assembly cu London ah an rak tuah. Feb 14, 1946 ah UN nih headquarter cu United States ah um seh a ti. 1947 General Assembly nih Palestine cu Jewish state le Arab state tiah then siseh a ti. 1948 ah then taktak a vun si. 10 December, 1948 ah UN nih Universal Declaration of Human Rights kha a hnatlak pi. 1949 ah UN nih Netherlands le Indonesia kar ah daihnak a ser, cuticun Netherlands nih Indonesia kha ram zalonnak a pek. 1949 ah UN envoy Ralph Bunche nih Israel le Arab states -Egypt, Syria, Jordan, le Lebanon- kar ah daihnak (cease-fire) a ser. 1950 Nobel Peace Prize pek a si. 1947 thawkin Kashmir state ruangah India le Pakistan kar um mi ral kha 1949 ah UN nih daihnak a ser khawh.

1950-53 ah Communist North Korea nih South Korea a tuk, UN ralkap nih South Korea an dirh kamh. Cucun Communist North Korea pawl cu South Korea in an thawl than i, Korea peninsula ah daihnak an ser. 1954 ah UNHCR kha Nobel Peace Prize an pek. 1956 ah Suez Canal he pehtlai in Egypt le Britain, Israel, French kar raldohnak a um i, UN nih daihnak a ser. 1956 ah UN nih Belgium le Congo kar remnak a ser. Belgium nih Congo kha Independence tling a pek lo caah a chuakmi ral a si. 1962 ah Soviet Union nih missiles kha Cuba ah a chiah. John F. Kennedy nih Cuba in missiles hi a lak than lo ahcun Soviet Union ka tuk lai a ti colh. Nain, UN Secretary General U Than nih a daihter. 1962 thiamthiam ah West New Guinea he pehtlai in Netherlands le Indonesia an buai i, UN nih a daihter. 1964 ah Greek Cypriots le Turkish Cypriots kar buainak kha UN peacekeeping force nih an daihter. 1965 Kashmir he pehtlai in India le Pakistan kar raldohnak a chuak than. 1949 lio bantukin, UN nih a remh than hna. 1965 Nobel Peace Prize kha UNICEF an pek. 1966 ah UN Security Council nih Zimbabwe kha economic sanction a tuah. 1967 ah UN nih Israel le Arabs hna kar raldohnak (Six-Day War) kha a daihter. 1968 ah UN General Assembly nih Nuclear hriamnam karhlonak treaty a tuah. 1971 ah UN General Assembly nih Nationalist China kha a hlawt i, Communist China kha UN member ah a cohlan.

1973-74 ah UN Security Council nih Israel le Arabs-Egypt-Syria kar raldohnak (Yom Kippur War) kha a daihter. UN Peacekeeping force tampi Sinai Peninsula le Golan Height ah an thlah hna. 1976 ah UN General Assembly nih UN chungtel pawl kha South Africa he trade- arms pehtlaihnak nan tuah lai lo a ti. Cupinah, Sports Competition kha South Africa he tuah lo a fial rih hna. 1977 ah UN Security Council nih UN chungtel paoh South Africa sinah hriamnam zuar a kham hna. 1978 ah UN nih PLO le Israel kar raldohnak kham duh ah Lebanon ah UN peacekeeping force a thlah. 1981 ah UNHCR nih Nobel Peace Prize a hmuh. 1988 ah UN peacekeeping force nih Nobel Peace Prize a hmuh. 1988-89 ah UN nih Soviet Union le Afghan kar remnak a ser, cun Soviet troops Afghan in an kir. 1989-90 ah Namibia le South Africa kar raldohnak a daihter. Cuticun 1990 ah Namibia cu Independence a hmuh. 1990 ah UN nih Nicaraguan government le Nicaraguan rebels kar remnak a ser.

1991 ah UN nih Morocco le Polisario Front kar remnak a ser. 1991 thiam thiam ah UN troops nih Kuwait in Iraq troops pawl kha an thawl hna. Iraq nih Kuwait kha 1990 ah a tuk i, Kuwait cu Iraq nih a uk. UN troops nih Iraq cu a thawl than. 1991-93 ah Cambodia civil war kha UN nih a tlangtlak hna i Cambodia ah democracy uknak an ser than. 1992 ah El Salvador in Government le Rebels kha a remh hna. 1992 thiam ah UN nih Yugoslavia buainak kha a daihter. Croatia le Slovenia hi Yugoslavia i republics an si. Serbia pawl hi Yugoslavian Government ah nawlngei bik an si. Croatia le Slovenia nih Yugoslavia in Independence kan lak tiah vawlei ah an thanh. Cutikah, Croatian force le Serbian force kar ral an i do. UN nih a remh hna. 1992 ah Serbs le Republic's Militia kar raldohnak ruangah Bosnia-Herzegovina um harnak tongmi kha UN nih rawl le sii a pek hna. Yugoslavia kha UN nih trades embargo a tuah. 1992-93 ah UN nih USA kha Somalia ah dihnak, remnak le himnak ser awk ah nawl a pek. USA troops nih daihnak ser an i zuam. 1993 thiamthiam ah UN peacekeeping force nih Mozambique Government le Renamo Rebel Group kar daihnak kha an kilven.

Chim ding a tam rih. Kan chim ti lai lo. Hi vial si ko seh. UN nih vawlei caah a tuanmi a tam ngaingai ko. Cucaah, UN hi a thi lo. A rak nung ko. A nung rih lai. UN nih vawlei daihnak caah roling ding in a rak tuan, a tuan cuahmah, a tuan rih lai. A pipa rih lai. Asinain, a thawng tuk lo. Kan i rinhtluk in a rak thawng lem lo. Cucaah, Kawlram caah ruahchannak a tlawm. A um lo tluk khi a si. Tahchunnak ah, UN nih South Africa kha 1976 in economic- military-diplomatic-trade sanctions a tuah. Kum 15 hnu ah South Africa uknak aa thleng. South Africa chimlo, UN nih zei ram hmanh thisen luang loin uknak a thlen piak kho hna ka thei lo. Ka palh lai lo dah! Nunnak tampi liam hnuah UN nih daihnak a ser tawn tiah ka ruah. Tahchunnak ah, Sudan ram hi kan zoh hmanh lai. UN General Assembly le Security Council nih New York ah summit meeting an tuah. Sudan ah nunnak rel cawk lo a liam. UN peacekeeping force cu Sudan an phanh tikah, tamtuk an thi cang. Mipi tamtuk thih hlan ah, UN nih luhhnawh a herh, nain UN Constitution nih a onh lo. Cucaah, UN Constitution cheukhat hi cu 21st Century vawlei caah sullam a ngei ti lo, remh a herh cang. Abikin, Veto problem hi a buai bik.

Pehthan ding . . .

Pa Pum

Princeton

Doctrine Divides, Service Unites

Vawlei nih philh awk tha lo in min a rak thangmi lakah Mahatma Gandhi aa tel. Gandhi hi politician a si ko, nain biaknak a sunsak ngaingaimi pa a si. Hindu cawnpiaknak i a muru a simi “ahimsa” asiloah “non-violence” kha aa tlaih. Cuticun vawlei ah min a rak thangmi pa a si. Gandhi hi um hlah seh law, Hinduism hi a um ti lai lo ti awk in a um. Cun, Hinduism hi biaknak dang hna cungah ruah thiamnak a ngeimi biaknak a si fawn. Mirang nih religious tolerance an timi kha a si. Cun, Muslim biaknak in an cawnpiaknak hna hi daihnak a si ve ko an ti. Allah le Muslim biaknak harnak a pe lomi paohpaoh harnak nan pe lai lo. Cun, nan minung hawi cungah dawtnak nan langhter lai ti a si an ti.

Voikhat ah New Jersey i Jewish synagogue kan va leng hna. An biakinn luhnak ah “peace” (daihnak) tiah aa tarmi ka hmuh. Nain, kei cu ka rel kho lo. Hebrew in an tial. Ka hawipa Rev. David Spiegel nih mirang holh in a ka leh piak. Amah hi Jewish khrihfa pastor a si. Biakinn kan len hnuah rabbi pa kha a zung ah kan len. Kei cu Buddhist ram in a rak rami ka si caah Buddhism kong tam nawn a ka hal. Ka hngalhmi hnihkhat te ka chimh ve. Cun, keimah zong nih tlawmpal ka hei hal ve. Judah biaknak le Khrihfa biaknak hi unau an si ko, cucaah pumkhat si awk a tha lo maw tiah ka ti. “Nanmah Khrihfa pawl cu nanmah nih biaknak nan i lak, nain kanmah cu biaknak nih kanmah kha a kan lak” tiah cu rabbi nih a ka ti. “Cun, Judah biaknak in kan i cawnpiaknak a muru cu kan synagogue innka ah na hmuh mi kha a si” tiah a ti.

Kawl Buddhist pawl nih an biaknak khua lipi tiah ruahmi Mandalay ah kum thum leng ka rak um. Kawlram minthang “Ma-su-yin,” “Mandalay Hill,” le “Pha-ya-kyi” hna kha ka rak phan theu. A bikin saffron revolution lio kha ka phanh caan a tam. Khrihfa ka si, nain Buddhist ram ah kan um caah Buddhist hawi ngeih zong hi a herh tiah ka ruah. Cucaah, Buddhist lei siseh, phungki siseh, theih hngalhmi tete an rak um. Keimah he aa pehtlai balmi Buddhist ka hawile i sinin ka theih bikmi bia cu “Nyin-chan-ye” le “Metta” hi a si ko. “Peace” le “Love” hi Buddhism cawnpiaknak muru a si kan ti ko lai. Cucaah, U Nu nih Yangon ah world peace pagoda a rak tuah zong khi a si ko rua.

Khrihfa kan zumhnak i a muru hi zei set dah a si tiah biahalnak um sehlaw, pumpak nih kan chimmi aa dang ko lai. Nain, tam u nih cun “dawtnak” hi Khrihfa kan i cawnpiaknak muru a si an ti theu lai. Jesuh hrimhrim nih Pathian kha nan lungthin dih lakin nan dawt lai, cun nan minung hawi kha nanmah nan i dawt bantukin nan dawt ve lai a ti. Cupinah, nan ral hmanh nan dawt lai tiah a kan cawnpiak. Paul zong nih zumhnak, ruahchannak, le dawtnak hna hi Khrihfa kan zumhnak ah a biapi bik an si, cu hna lakah dawtnak hi a biapi bik a ti. Cucaah, Khrihfa biaknak i a muru cu dawtnak a si ko kan ti lai.

Nain, vawlei cungah “war” asiloah ral i 75% cu biaknak ruangah a si an ti. Vawlei ral i 75% hi um hlahsehlaw vawlei ah daihnak a leng lai tiah ruah a si. Jesuh a zum ciocio mi Roman Catholic le Protestant pawl nih Ireland ah ral an tho. Allah a zum ciocio mi Sunni Muslim pawl le Shi-a Muslim pawl zong Iraq ah an i that peng ko. Biaknak aa khat ko mi karah ral kan thawh ahcun biaknak aa khat lomi karah ral thawh cu khuaruahhar a si ti lo. Zeicadah a si hnga? Pakhat le pakhat i huatnak caah biaknak hi a za kan ngeih cang ko, nain pakhat le pakhat kar lakah dawtnak a lenter khotu taktak biaknak bel kan ngei kho rih lo. Vawleicung biaknak paohpaoh nih “service” a kan cawnpiak, nain cu biaknak a biami paohpaoh nih “service” nakin “doctrine” kha biapi deuh ah kan chiah. Jesuh nih doctrine pek awk in ka ra lo, service dingin ka ra a ti. No service, no peace!

Pa Pum

Princeton

Zarhpini Online Sermon

Philippine Chin Christian Fellowship nih an blog ah "Zarhpini Online Sermon" tiin phungchimmi pawl an tar. Rel phu taktak an si. A rel rih lomi caah siaherhnak he hika hin kan thanhmi a si. HIKA hi click ulaw rel khawh an si.

Kan I Lawm

Kawlram ah ka va tlung ta. Thla thum chung Biaknak-Hmurka ah ca ka tial kho lo. Pa Pum nih le vei a ngaihnak ah catial a philh fawn :) Lai Rawn bak lawng kan rinh. Cu caah, ca kan tar khawh lo caan a tam ngai. Atu hnu cun, nikhat voikhat asiloah nihnih voikhat ti tal in biaknak he aa pehtlaimi, lung a chuakmi paoh kan hun tar than cang lai.

Lunglawmhnak vun chim kan duhmi:

1. Lai Rawn cungah kan i lawm. Amah nih a si khawh chungin ca kan tar piak hlah sehlaw, Biaknak-Hmurka hi atu tiang len awk in a um hnga lo.
2. Biaknak-Hmurka a kan leng tawntu nan zapi cungah kan i lawm. A cheu cu carel duh ah nan kan leng, a cheu ve cu hla ngaih duh ah, movie zoh duh ah, nan kan leng. A zei bantuk ruangah nan kan len zong ah kan i lawm. Kan in don peng hna.

Lunglawmhnak hi kaa lawngin chim cu kan siarem lo i, laksawng a tanglei bantuk in kan in pek hna, nan kan cohlan piak ko lai tiah. Nan cohlan duh lo ahcun, Pa Pum nih a vei caah aa lak ko lai cuh :)

Lai Rawn caah laksawng

Hawile caah laksawng (Duh zat in i lak khawh a si)

TIH HLAH

CIM Caan hmannak ( 15th November, 2009)

Caantlaitu : Ngun Thawng Lian

Thawngtha bia : Rev. Dr. Stephen Hrekio, USA

Bawi Krih ah Zumtu nu le pa hna,Pathian dawtnak, velngeihnak le daihnak cu nan zapi cung ah um hram ko seh.

Psalm 118 :1 "Bawipa cu a tthat i a dawtnak cu zungzal a hmunh caah lawm tuah u!"

Psalm 119 :1 "An nunning ah soisel awk zeihmanh a um lo i Bawipa Nawbia a zulmi cu mi lunglawm an si."

Theihternak: Zumtu nu le pa hna, thawngtha bia kan ihrawm hlan ah theihternak tlawmte in tuahta ka duh. Nihin thawngtha bia a kan chimtu ding ah kan sawmmi Kan Pastor pa arak itimh khawhlo caah Rev. Dr. Hrekio nih (1st January, 2009) lio ah CIM ah arak kan chimh cangmi a thar in kan thlah tthan nak asi. Thawngtha bia chimtu ding ah kan sawmmi Pastor pa nih ttha tein arak itimhtuah lai nak kong thawng a kan thanh ko. Asi nain, aphilh sual asi ttheu lai, khualtlawn lai ah a passport zong a rak philh bel. :) Hmailei tu ah philhlo tein a rak itimh tuah cang nak lai thawng kan thanh tthan te lai!

'Bawipa Ka Himnak' timi hla ngai ta hna usih.

Rev. Dr. Hrekio:-

Khuazei poah i kan um ah nihin Pathian Thawngtha i hrawm-awk i ka duhmi cu "Tih Hlah" tihi a si.

(1) Kan Baibal ca nih voi tampi Tih Hlah ti hi a ti lengmangmi a si. Christmas kan lomh lio i Baibal ca kan rel tik zongah Tih Hlah ti hi vancungmi nih an timi kan hmuh. Mary sin ah a ti i (Luk 1:30), tukhal pawl sin zongah a ti (Luk 2:10). Kan Bawi Jesuh rian a tuan lio zongah a zultu hna sinah Tih Hlah u, a ti tawn hna (Luk 12:32). Pathian nih a zumtu hna sinah "Tih Hlah u, raltha in um u," a ti tawn hna (Jos 1:9; Heb 13:5-6). Hihi Khrihfabu kan kan Sertu Pathian nih "Tih Hlah u" a kan ti lengmang hi kan caah lunglawmh hnangamnak hrampi taktak a si ko. A kan Sertu a si caah kan zeizong kong vialte a theih dih. Amah nih Tih Hlah u, a ti ahcun a tling bik ko lo maw?

(2) Tih Hlah u, a kan ti tikah kan ruahchih awk ka duhmi cu Immanuel timi biafang hi a si fawn. Hi biafang hi a sullam cu "Pathian kan sinah a um" tinak a si. Khrih kan sin i a chuah hnu cun kan sinah Pathian hi cat loin a um ti duhnak a si. Khuazei khua, khuazei ram kan um zongah, zeibantuk caan le zeibantuk thil kan phurh caan zongah Tih Hlah u, a titu nih hin kan sinah a um tinak a langhter. Kan i nuamh lio zongah kan sinah a um, kan ngeihchiat lio zongah kan sinah a um. Kan tih lio zongah kan sinah a um i, kalnak lam a pih lio zongah kan sinah a um, tihi philh hlah usilaw a tha.

(3) Zeicahdah kan tih tawn? A ruang hi phun tampi a um. Asinain a biapi bik pakhat cu kan har caan le kan i nuam lo tikah kan tih tawn. Hihi minung phung a si ko. Sihmanhsehlaw vawlei mi dangdang nakin Khrihfa mi kan caah cun kan tih-nak hi phorh awkah a fawi deuh. Zeicaahtiah Pathian nih Thiang Thlarau a kan pek i a kan bawmtu a si. "Hnangamtertu A Ra" tiah hla kan sak tawnmi kha, Thiang Thlarau cu a si. Thiang Thlarau hi Mirang holh in Advocate an ti tawn. Kawl holh in "Sih-ni" an timi khi a si. Zumtu kan caah cun "Sih-ni" kan ngei. A kan bawmtu le kan thilrit a kan phurh bawmtu a si, tinak a si. Cucaah a kan teipi lai, tihi zumh awk zong a si. Pathian kan sin i a um ah cun aho nih dah zei an kan ti khawh lai? tiah Paul nih a chimmi kha kan caah a biapi ngaingai.

(4) Zeicahdah kan tih tawn? ti ahcun hmailei kong kan theih cia lo caah kan phang tawn. Hi zong hi phan awk a si lo. Pathian Thlarau cu kan kal cangmi ni le thla chungah a um i kan phanh rih lomi ni le thla chung zongah a um cia cang. A kan hnemtu a si lai i a kan bawmtu a si lai. "Tih Hlah u" tiah bia a kan chim lengmangtu ding cu Amah thiamthiam a si. Cucaah kum 2009 chungah zeidah kan lawh lai, tihi phan lengmang awk a si lo. Ni tampi thla tampi khi atu in nuncih awk a si lo. Ni khat hi tlamtling tein, nazi pakhat hi lungtlingtein nun I zuam usilaw, a fel bik in nun i zuam usilaw, rinhchan tlak bik in nuni zuam usilaw, hmailei vialte cu Amah kut ah chia usih.

A Fapa pakhat hmanh zuah loin a kan petu Pathian nih cun a kan chiah sawhsawh bal lai lo. A kan umpi zungzal ko lai.Vawlei dongh tiang nan sinah ka um lai, tiah a kan kam (Mat 28:20). A biakam a tlolh bal lomi kan Bawipa cu lunglawmtein bia usilaw,hnangamtein Amah he kum 2009 hi kal ti usih.Hi email a reltu pakhat cio nan cungah Pathian dawtnak le hnangam cu tlamtling tein um ko seh.

Stephen Hre Kio

Indianapolis , Indiana, USA

Theihternak: A cunglei thawngthabia chimmi hi CIM nih Rev. Dr. Hre Kio chimmi an thlah mi a si.

Jesuh Tukforh Innak

CIM Caanhmannak (8th November 2009)

Caan tlaitu : Ngun Thawng Lian

Thawngtha chimtu : Dr. Hai Vung Lian, USA

Bawi Krih ah Zumtu nu le pa hna,Kan Bawipa Pathian dawtnak, Vengeihnak le hnangamnak cu a thar in pumpak cio nan sin ah hmun hram ko seh. Bawipa dawtnak thawngin nihin zong caanttha kan hmuh khawh rih caah Lawmhnak nganpi kan nei.I John 3:1,2 "Pathian nih zeituk in dah a kan dawt hi ruat hmanh uh! A kan dawtnak kha a ngan tuk caah Pathian fa tiah ti ka si- Pathian fa ti lawng hmanh si loin, asi in kan si hrimhrim. Hi ruang ah hin Vawlei nih a kan hngalh lo nak cu asi, Pathian zong kha a hngal lo."Nihin CIM chungkhar hna kan sin ah thawngtha bia a ka chim tu cu Pastor Dr. Hai Vung Lian ( Hannah Pa) asi. CIM ah a kan hruaitu zong asi i, voidang zong ah thawngtha bia a kan chimh tawn i thazaang tampi kan laa tawn cio hna. Caan a atetkhawt tuk ko bu ah siaherhnak nganpi he atu bantuk in caan a kan hman piak khawh tthan caah ahlei in lawmhnak nganpi kan nei.

Thawngtha bia kan ihrawm hlan ah 'Lord I give you my heart' timi hla ngai ta hna usih.

Dr. Hai Vung Lian :

Baibal cang: Matt 4:1-11. “Jesuh Tukforh innak”

Baibal cang hi a sau ngai caah, a zapi tein kan tial ti lo. Hi baibal cang ah hin, Satan nih Jesuh a tukforhnak kong kha tlamtling tein kan hmuh. Satan fimnak (pingnya); a zernak, a psychology, a theology le a lungsaunak kha kan hmuh.

Satan kong hi baibal thiamsang tampi heh tiah elmi biafang a si. Mifim mi hna nih, “ Satan timi hi zeiset te khi dah a si hnga? Baibal ah zeitin dah a umtuning a si? A sullam zeiset dah a chim duh?” hi an I el lengmangmi a si. Mifimthiam hna chim bantuk in tial ahcun tial cawk asi lai lo caah, zapizaran nih Satan biafang kan hman ning phun tu in tial ka tim. Baibal ah a langhnak a tam tuk caah a caang ka tial dih ti lai lo.

Satan kong hi kan chim lengmang. Thlarau a si caah, a hohmanh nih hmuh le tongh khawh a rak si lo. A um tak maw tak lo ti zong kan thei lo nain, keimah pumpak ka zumhnak taktak ahcun Satan hi a um hrimhrim ko lai ti hi 100% ka zumh bak. Baibal Biakam Hlun siseh, Biakam Thar siseh Satan timi biafang hi tampi kan hmuh I a sullam phun tampi in chim khawh a si. Sullam phunkhat tein baibal nih a fianter theng lo caah, Satan hi zeiset te khi dah asi timi chim awk a har. A buaktlak in cun, Satan hi baibal ah hitin a chim “ralsertu, mi hlengtu, tukforhtu, remlonak khuakhangtu, dawnkhantu, buaitertu le hrawkhraltu, zawtnak fahnak chuahpitu, mi ngeihchiah chuttu” ti deuh hi asining a si. Baibal tam deuh ahcun, “Mithalo pa” asiloah “evil” (thatlonak) tuahtu ti khi a si.

Satan hi phun tampi aa langh kho I, Adam le Eve chan ahcun “rulpi” in a rak I langh. A caan ahcun minung kan hawi le lila sin hmanh ah a langh. Satan hi a khul a rang ngaingai I, Jesuh nih Satan cu mimhla le zikzau bantuk he a rak tahchunh.

Micheu nih Satan aum lo. Nangmah le keimah hi pei Satan kan si ko cu?” kan ti tawn. A si zong a si taktak ko lai. Asinain, a caan ahcun minung nih hin thil tha tuah duhnak kan ngei ko. Thil tha tuah a tha ti zong kan thei ko nain, thil pakhatkhat nih a kan donh tawn I, kha tik ah kan I tinh lo ningpi in thil a kal theu tawn. Sualnak kan tuah duhlomi zong a caan ah tuah a si; biachia holh chia chim a tha lo kan timi zong a caan ah chim sual a si. Mi he sikvuak, zudin saei, nu le sualnak, firtleinak, mi hlenthawinak le zeidang thil chiakha tampi hi tuah kan duh theng lo; a tha kan ti theng lo nain “tuah ko, tuah ko” ti bantuk in forhfialtu hi kan ngei tawn. Hi tik ah a tha lo nain, kan tuah tawnnak a si. Cucaah minung hi a caan ahcun mah le mah kan I control kho ti lo I, “sual asil; thil tha lo a si” ti kan thei ko nana in, kan tuah theu tawnnak a si. Cucu “Satan nih a ka tukforh” tiah kan tinak a si.

Cucaah Satan hi thluak tampi a ngeimi; a khul arang tukmi a si. A caan ah, “Mitha” hna aa lawhter ti asi kha mu. Cucaah Satan nih hin a phunphun in hnahnawhnak le kan saduhthah tlamtlinter lo ding hi aa tinhmi a si tawn I, cu a tlamtlinlonak ding caah, a thiammmi vialte le a hngalhmi vialte, a hriamnam vialte cu a hman dih tawn. Cucaah zeibantuk minung hmanh hi tukforhnak ah kan tlu kho tawn. Tahchunhnakah, American President Bill Clinton a tonmi “ngaknu he dikcaklo in nunnak” te hna kha, president pakhat asimi nih tuah lo ding, tuah hrimhrim lo ding ti a theih ko; thil tha lo le thil dawhcah lo a si ti a theih ko; a nupi fate caah ningzahnak, ram le mipi caah thilthia, pumpak caah theirpar chia taktak a chuak kho timi a thei ko bu te in tuah ko. President pakhatpi hmanh tukforhnak ah tluk khawh a si. Hihi Satan riantuan a thawnnak pakhat asi tiah ka ruah. Vawlei cung President ropui pa hmanh nih, chia le tha, thate’n a thei ko na bu in “sum khawhnak a ngeih lomi” te khi, Satan nih kan dernak zawn tein a kan tukforhnak asi tiah ka ruah.

Minung cu kan mawh lo. Pathian fapa, Jesuh hmanh kha thluk ding in Satan a rak I zuam I, ni 40 le zaan 40 chung a rak tukforh. A thiammi fimthiamnak phunkip ahman. A caan ah “Cathiang” hmanh hmang in a tukforh. A caan ahcun kan zumhnak aa rawknak ding le a vaivuanhnak ding caah Cathiang zong hi Satan nih a phunphun in a hman khawh ve. Cucaah Mizoram hmanh ah, “ban ziak, maicam, daprawh u, sual neh nun” timi zumhnak a rak chuak. Khamh fiangmi cu, “Kan tlu kho ti lo” ti te hna a rak chuak. Caan a dong cang lai timi zumhnak ruang ah minung tampi I thahnawnnak zong ram kip ah hmuh a si. Hi vialte sining hi Cathiang timi chung in cherhchanmi baibal cang cheukhat ruang ah an si I, Satan nih hin kan I rawhralnak ding caah Cathiang hmanh a hman khawh ko.

Cucaah nihin ni ah hin, kan fimthiamnak, kandegree, kan mui dawhnak, kan thawnnak, kan politics, kan nunphung, kan cacawnmi, kan relmi ca, kan zohmi le hmuhmi thil kip, tangka duhnak, nu ram tuknak, zudin saei tibantuk in a phunphun in Satan hi rian a tuan kho cang. Hlan chan ahcun, khuachia, mithla le khuachia hnamrung in Satan hi rian a rak tuan I, Laimi le bang cu ralchiatnak le tihphannak in kan rak khat. Nihin ni ah khuachia, mithla, khuachiahnamrung a um tuk ti lo. A ruang? Minung kan fim cang cah, Satan nih kha bantuk phun in rian a tuan ti lo. A riantuan ning a thlen cang.

Tuchan cu 21st century asi cang cah, Satan zong “21st Century Satan” asi ve cang. Adam le Eve chan bantuk in rulpi hna cun a lang bal ti lai lo. Cucaah atu chan ahcun, kan computer te hna, kan internet te hna, kan cable TV te hna, Night Club te hna, kan politics te hna, kan cawnmi ca te hna, kan zohmi hmanthlak le relmi ca te hna, dollar te hna, lihchimnaknak te hna ti in a phunphun in a langh kho. Darwin “Evolution Theory” te hna hi science caah cun a herhmi le a tha tukmi a si nain zumhnak ahcun tlaunak bak an rak si. Kan education system ah Satan hi alangh kho bak tiah ka ruahmi cu, “Sianginn kip ah Darwinism” a tam tuk cangmi hi a si.

Satan nih nin a zungzal tein a kan turforh khawh ko nain, “Zarhpi Ni” ah sang khun in a kan tukforh tawn. A caan ah kan fale tluanlonak buaibainak in Satan a lang; a caan ah kan vaa le lungtluanlonak in aa langh. A caan ah kan nupi le hmang in Satan a cawlcang. A caan ahcun kan I pumh lai te hna ah a kan tukforh. Baibal le hla cauk kong te hna hmanh ah kan buaibai kho. Zeidang cu chim hlah u sih. Cheuhra cheukhat kong le thawhlawm kong hmanh ah buai khawh a si. Caan kong ah buai khawh a si. Mitkuh cim lo ruang ah buaibai khawh a si. “Sunday” ni ko ah hin Satan hi a langh khun. Zeicatiah “pumh kan tlai lai” timi ruang ah, nu le va hmanh Sunday ni ah cai in sik khawh a si. Sunday ni ko ah hin buaibai phun zakip, thin hunnak phun zakip, tluan lonak phun zakip a chuak tawn. Sikcaaknak caan a um lo ti bang, Sunday ko ah hin siikcaak hna a fawi khun. Hi vialte ruah tik ah, Satan hi Sunday ni ko ah biatak tein a cawlcang ve ko ti hi hmuh khawh asi. Zuding saeimi ca zong ah Sunday ni hi caan tha a si. Cucaah Satan caah Sunday biatak tein riantuanni Sunday a rak si ve ko. Cucaah ralring tein um kan hau. Zumhnak ah fek tein dir a hau.

Chim khawhmi aum asi le Pathian nih thluachuah kan pek piak ko seh.

Hai Vung Lian

Theihternak: A cunglei i kan langhter mi thawngthabia chimmi hi Dr. Hai Vung Lian nih CIM caanhman nak ah (November 8, 2009) niah a chimmi chungin lak mi a si.

Kan lo ko

Riantuan pah ngai cun ca ka tial pah lai ka ti mi cu lihchim bantuk ka lo cang. Rian harsa zong cu a si lo nain chim ning zak lei zong ka si ka lawi i inn ka phak ah cun thawh zong ka huam tawn ti lo. Tuan lo ah le si kho fawn hlah ramthang cho um hi a rak fawi lo taktak si. Mi tampi cu kan lo tawn ko. Voidang ah cun ka riantuan hawi an tha i mawtaw kan ngei lo nain lawi lei pohpoh ah kan supervisor nih a ka thlah peng tawn. A mah ai manh deuh lo si le kan riantuan hawi dang pawl nih an ka thlah theu. Voikhat zan cu mihmai zong cu ka khap cawk ti lo i line car in lawi ko ning ka ti i mawtaw cu ka bawh. Fawi le bai ah a ra ti lo. Minutes 25 tluk ka hngah hnu ceo ah a ra. Lam canceo in mawtaw dang i thlen cu ka si than. Zu a ri tuk mi nu pakhat a rak kai ve. A rit tuk bu ah a kut in zu palang aa ken rih. Mawtaw mawng pa nih "Na zu maw na thlet lai nangmah dah a tum lai," tiah a ti i mah hnu cun a zu cu a va thlet. Kan inn pawng ka phan i ka tum i ka hnu in a rak ka zulh i inn chung ah cun a rak lut ve ko ai. 911 kan call lai tiah kan thit hnu lawnglawng ah a chuak. A chuah hnu zong ah cun inn leng lei in inn ka king lengmang thiamthiam kaw kan inn pawng hna nih 911 an call i palik nih an tlaih ai. Laimi lawng hi mah hngal lo in zu kan ri tawn rua ka ti i ramdang mi zong an rak si ve ko ai...kan lo ko.

Kannih lei cu snow tlak caan a si deng cang!

A tu hi kannih lei kan umnak cu nazi tuantuk ah a mui cang. Zingka zong tuantuk ah a ceu cang caah November thla nikhat khan nazi pakhat an thumh. Zingkaa 4:30 hrawngin cun ceu ai thok cang i zanlei 4:30 cun a mui ve cang hoi. A muih tuantuk kaw zanriah voidangah nazi 6/7 hrawng a ei tawn mi chungkhar hna zong a can nih a hnawh dih hna i kan zan riah ei cu a tuan ngaingai hna. Cu lawnglo in ih caan zong a kan palh ter dih.

Line car pawl zong snow tlak dingah an i ready dih cang. An thlalang te hna zong a chah mi an hman cang hna. Mawtaw nei pawl zong snow tire thlending ah ready ten an i chiah dih cang. A tu hmanh ah hin a kik ko. A kik tuk tipin hi cu chim ding a um ti lo. Snow a vun tlak chinchap ah cun zei dek kan lawh te cio hnga ka ti. A zei a si khom ah ready ten um cia tu kan hau cang.

UM-EK APNAK

CIM Caan hmannak ( 1st Nov., 2009)

Caantlai tu : Ngun Thawng Lian, Japan

Thawngtha chim tu : Rev. Thawngling Mualhlun, USA

Bawi Krih ah Zumtu Nu le Pa hna,

Bawipa Pathian dawtnak, daihnak le umpi nak cu pumpak cio nan cung ah um hram seh tiah thla za ka cam. Na rianttuannak cio ah Bawipa Pathian nih mithmai ttha in pe hna seh law, Krih tette ttha sinak nunzia dawh hna he Bawipa sunpar nak caah nan lam tluang cio hram seh.

John 15:7,8 "Ka chung i nan um i ka bia kha nan chungah a hmunh ah cun, nan duhmi poh kha nan ka hal lai i nan hmuh ko lai. Nan nihnih thei tampi nan tlai thawngin ka Pa sunparnak kha nan langhter i cuticun ka zultu i nan icanning cu asi."

Nihin thawngtha bia a ka chimtu cu Chin Evangelical Baptist Church, Indianapolis ah Pastor le CIM zong ah a kan hruaitu Rev. Thawngling Mualhlun asi. Lomhnak nganpi he kan don. Zapi nih kan theih cio mi le kan upat cio mi asi ko caah theihter nak zong ka tuah lem ti lo.

Thawngtha bia kan ihrawm hlan ah 'In His Times' Pathian thangthatnak hla ngai hna usih.

Rev. Thawngling Mualhlun:

UM-EK APNAK

(Absolute Surrender)

A hmasabik ah cantha a ka pet u Bawipa min ka thangthat i, cantha lam a kan onhtu tawlreltu nan dihlak cung zong ah lawmhnak chimcawk lo ka ngei. Nihin ruahti ding ah ka thimmi cu ‘Um-ek Apnak’ (Absolute Surrender) timi hi a si.

Baibal cangthim: 1 SPH 20:1-4

Kan Baibal thimmi chung kan zohtik ah Siria siangpahrang Ben-hadad nih Samaria a rak kulhlio ah Israel siangpahrang Ahab sin ah bia a rak cah I, an lehnak bia kha lak ka duhmi a si. An konglam tampi in kan chim ti lai lo.

Cucaah zeitindah Pathian sin ahcun dihlak apnak cu kan tuah khawh lai. Thil panga in kan langhter lai.

1. Um-ek apnak cu Pathian nih a herh, a timi a si. Miphun kip le chungkhar kip a auhmi hna kan zohtik ah Pathian nih Um-ek apnak ngei u a ti zungzal hna. Kei cu, nahchuak Pathian ka ti titian in a ti. Amah ta, kan sinak faktuk in a langhternak a si.

Pathian nih lili pangpar dawh tete a ser hna tik ah cu pangpar nih cun an I dawhnak, an sining vialte an mahta a silo kha an fiang. An thihnak, an I dawhnak, an zeizong anmah nih an rak uk lo. Sertu Pathian nih a rak uk dih. Kan nih zong kan si ve ko lo maw? A bik in, Pathian kan bia, a timi miphun le chungkhar hna nih, pumpak hna nih kan sining, kan nunnak, kan zeizong hi kan mahta an silo tihi kan fiang ko lo maw?

Ballpen pakhat cu ka cawk I, ka duhmi paoh tuah ding ah ka fialmi a si ko. Ka angkileng cu ka cawktik ah a ka khuhtu, a ka thuamhtu a si. Biakinn kan saktik ah biakinn cu Pathian hmai chuahnak caah dihlak in hman a si ko. Bawipa nih um-ek apnak cu kan fale a simi hna rian nganbik a si. Cucu nan herh taktak tiah a kantimi a si.

2. Um-ek apnak cu Pathian tuahmi a si. A herh lawng silo in a tuahtu taktak cu Bawipa a si. Thisa lei in chiahretmi ngeilo bak in um-ek apnak cu a hartuk tiah kan ti men lai. Harnak, hneksaknak, awlawkchonnak a tamtuk kan ti ko lai. A hman. Asi nain cucu thisa lei lawng in a si. Bawipa lei in kan cuanh ve tik ah thil aa dang. Tahchunhnak ah, suimilam cu a kenglei na phawngh I na zoh ahcun lungbuainak a si taktak ko. Asi nain a hmailei in na zoh ahcun suimilam kut tha tein, minute kut tha tein, second kut tha tein an kal ciahmah kha na hmuh ko lai. Thisa lei lawng in khua kan cuanh ahcun thil abuai tuk. A har tuk. Lam a pit. Thlarau khel in kan zoh a herh. Mahle mah zohlo in, amah kha kan zoh lai. Van le vawlei serkhotu Pathian kha kan zoh lai. Ahmai ah kan khup kan I bil tik ah, van khin kan ron theihlai I, an sualnak cu kan ngaihthiam hna lai I, an ram cu ka dam ter lai tiah pei Bawipa nih bia a kan kam kha. Palhmi kha a kan thlenpiak lai, thil thalo kha a kan teipiak lai, a duhnak kha a langhter lai. Pathian kan sawm tik ah amah nih tuanvo a lak dih. Tonmi thilkip khi amah he tonnak ah a kan serpiak. Hmuhmi le theihmi vialte khi amah lamkaltu ah an cang. Um-ek apnak ding ah cuticun thazang a kan pek. Lam a kan sialpiak. Lam a kan onhpiak. Haleluia!

3. A herh I amah nih a tuan lawng a si lo, um-ek apnak kan ngeih tik ah a kan cohlan taktak. Midang nih cohlanmi sihi vawleicung ah kan duhbik mi a si ko lai. Ka ap nak hi a tlinglo tuk, a dertuk, a ka cohlang kho ballai lo tiin lunghrinh kan hmang men lai. Lungdonghnak zong ah kan hman men lai. Zumhlo awk tiang in kan lung a hrin can zong a um men lai. Asi nain Bawipa nih a poi ah a chia lo. Tlinglo pi in a hmai na kuunmi kha a duh ko. A cohlan ko. Kan sining tein ra ko u, a ti. Ngatlai zong, tukhal zong, ngunkhuai khawl zong, hlawhhlang hna zong, ralbawi hna zong an sining tein an ra ve ko I, an sining te cio in Bawipa nih a cohlan ko hna.

Ule nau hna, a hmaika ah cohlan kan simi tu hi kan I zumh deuh awk a si. A rami paoh sining tein cohlan an simi tu hi khuaruahhar Pathian a si nak a langkhun. Na lung in na tem lo zong ah, na fianlo zong ah a poi lo. Mithmuh kuttongh in na teh cuahmah lo zong ah a poi lo. Ziahtiah, Bawipa nih a hngalh ko caah a si. Ka I apnak tu a cohlan deuh.

4. Um-ek apnak cu cohlan lawng sirihlo, a nunter rih fawn. Caruk pakhat ser cu a fawi nain a nunter a har ngai tiah Kawl nih phungtluk an ngeih. Caruk serlawng a si lo, zeithil paoh ah a si. Thawk cu nunternak in a fawi deuh zungzal. Mirang nih commitment timi sehchihnak cu apnak nun ah a zultu a si. Cucu Bawipa nih a kan tuahpiak. ‘Nihin phungchim tu a tha ko, ka lung a ka tong tuk’ kan ti tawn nain inn kan phanh ahcun a tamdeuh cu an tlau pah cang. Zarhkhat, thlakhat nguh cu a har ngaingai. Nikhat hmanh ah pei kan philh than lengmang cu.

Pathian nih a thawk cangmi cu amah lila nih a nunter hrimhrim ko. Minung kan ltinglo hme cu kan tit awn nain kan tlinlonak a tlinter kho tu cu kan fuh duh fawn lo. ‘Kei cu ka tlinglo, ka sikho lo hih, Bawipa, nangmah lawng nih na tlinter khawhmi a si,’ tiah lungthiang tein kan hram-ai a herh. ‘Bawipa, cankhat hnu cankhat in a kan nunter tu cu nangmah na si. Ka lawm, tiah pei toidornak he kan chim lai cu. Cutincun pei Bawipa nih a kan cohlannak cu a nunter peng lai cu.

Nika le thlapa zong a can tein a chuahter hna i, kan cung ah tlannak an kan pek bantuk tein Bawipa umpinak cu zingzan in kan nunnih hngalhpi ve ko seh. A hmai ah kuun in a nungmi a bia cu ei zungzal ko u sih. Cucu um-ek apnak nun cu a si taktak ko.

Cu bantuk cawmnak cu Baibal sianginn ahcun sanctification ti a si. Zingzan in Pathian nih zingzan in cawmnak, thianhnak, zohkhenhnak tikhi a si ko.

Kan miphun cu Pathian nih a kan thim kan ti. Ramkip khuaza vantawi a kan kuat. Kan hmuhbal lo mi a kan hmuhter, a kan ngeihter, a kan hmanter, a kan thutdir ter. Inntha, lotha, thilri le chawva tampi he a kan thuamh. Mawtaw thatha he rundai tang ah khuasa kho an tam cang. A hman bak. Kan hrampi cu Pathian a si hrimhrim ko. Amin thangthat si ko seh.

Asi kun ah kan miphun nih zeidah kan tuah ve lai? Nihin vawlei ramkip kan phanhnak ah zeisetdah tuah a kan fial hnga? Zeiti umter dah kan Pathian nih a kan duh hnga? Thil tampi lak ah biapi ngaingai in ka ruah ve mi cu kan miphun nih dihlak apnak nun he kan Pathian kan pehding mi hi a si tiah ka ruah ve.

Vawlei thluachuah, van thluachuah tamchin lengmang in kan miphun nih a don ve nak ding ah dihlak apnak kan herh. Culo ahcun kan iinlo le thilri hna a ttha deuh lai, kan mawtaw citmi hna a ropui deuh lai nain thlarau lei thazang cu a der chin lengmang lai I, a donghnak ahcun kan loral dih te lai. Ramtha pipi kan phanhnak kha Pathian sin tlaunak le thihnak ah a cang dih te sual lai.

Chin miphun cu Pathian nih a kan dawtnak hi aa tinhmi a um. Cucu um-ek apnak ngei hna seh tihi a si ko tiah ka zumh.

A kan dawt tilawng hi a za ti lo. Vawlei thluachuah tampi a kan pek tilawng a za ti lo. Chawle va thamtham cu a theipar an si. Chikkhat ah a loral kho an si. Bochan tlak an si lo, an mah lawng cun. Duhnung mi silo in ttih tu an nung deuh.

Kan Chin miphun nih um-ek peknak nun hi kan phanhnak hmunkip ah nunpi cio u sih tihi nihin kan thawngtha a si. Bawipa nih a tthami cu kan dihlak caah thluachuahnak kan pekpiak ko seh. Amen.

(Hi Sermon hi zophei groups ah thlah cang mi asi rua. Caan hmangtu nih a rak kuat bantuk in CIM ah kan thlah tthan nak asi).

Theihternak: A cunglei thawngtha bia hi CIM nih November 1, 2009 niah Rev. Thawngling Mualhlun chimmi an thlahmi kan rak tar mi a si.