Vawlei Cungah Remnak

Phungchimtu: Dr. Hai Vung Lian

Baibal cang: Vancung ralkapbu nganpi cu vancungmi sin ah khan an rung lang i, Pathian kha hla in an thangthat... "Adawtmi hna umnak vawlei ah hin remnak um ko seh," tiah an ti (Luke 2:13,14).

Tlangpi tarmi: "Vawleicung ah remnak" (Peace on Earth) ti a si.

Bibik nih November ni 30 ni cu nangmah phungchim na si lai tiah ati ka in, zeidah ka chim hnga timi fakpi in ka ruat. USA ahcun Thanksgiving hlan deuh in X-mas hla an sa; X-mas an tamh pah cang hna i X-mas season ah chiah asi cang. Cucaah X-mas kongkau hi chim ah a tha lai tiah ka ruat i, hihi ka thimnak a si. A ruang cu Krihfami zumtu sinak ah hin, remdaihnak (peace) hi a biapit tuk caah a si.

Lai baibal ah "remnak" tiah a timi hi Mirang ahcun "peace" tiah a tial. Hi "peace" timi hi vawidang Laiholh an lehnak ahcun "daihnak" ti tu a si. Cucaah "peace" timi hi remdaihnak ti in ka tial lai. Thau ka um lio ah, baibal elnak kan rak tuah tawn. Cu ahcun "remnak maw a biapi deuh? Daihnak dah?" ti a si. Heh tiah kan rak i el tawn hna. Hi thil hi a buanbawk le a mantat bantuk; thenrawi awk tha setsai lo mi thil; aa pehtlaimi an si. Zeicatiah rem lo ahcun daih khawh asi lo. Cun daih ta hmasat lo ahcun rem khawh asi fawn lo. Cucaah hi biafang pahnih "remnak le daihnak" hi hrihrual bantuk in aa ngerhmi an si.

Jesuh Krih a rak chuah zaan, zaan khuadai ngai ah khin, Bethlehem khua cung ah vancungmi sin ah vancung ralkapbu an rung lang i, hla an rak sakmi cu "a dawtmi hna umnak vawlei ah khin remnak" (peace) um ko seh ti a rak si. Cu zaan cu zeitik ah dah asi tiah cun, a luanciami kum 2008 kuakap hrawng ah a rak si.

Vawlei ah hin, thil khuaruahhar ngai a si mi tampi a um mi lak ah, thil khuaruahhar pakhat cu, "saduhthah tlinlo" hi a si. Zei tluk mifim le miza ca hmanh ah hin saduhthah a tling kho lo mi ram a si. Minung ca cu von chim lo in, vancungmi ca hmanh ah hin, saduh a kan thahpiakmi hi a tling kho tawn rua lo. Vancungmi hna hmanh nih "a dawtmi hna umnak vawlei ah hin remnak um ko seh" tiah saduh a rak kan thahpiak; thluachuah a rak kan hal piak; thluachuah a kan pek ko nain, nihin ni tiang ah hin cu vancungmi hna thluachuah halpiakmi cu za ah za in a tling kho rih lo. Zeicatiah Jesuh chuah ka in nihin ni tiang ah vawlei ah daihnak a um lo caah a si. Lairam kan um lio ah, X-mas ni ah ka ngaih a chiat cemmi, ka lung a fah cemmi, ka tha a chiat cemmi cu, "Kawl ralkap pawl khua an hung tlun i X-mas ni hna i kuliphurh an fial mi hna, a phur lo mi zong nuam lo pitpet in a kan tuah caan a um tawnmi" hi a si. Nihin hi daihnak Bawi a chuah ni va si kaw, Kawlram sining ruah ah hin lung a fak ko ka rak ti caan hi a tam tuk. Zeitluk in dah Lairam hmanh ah X-mas ni ah daihnak a um lo? Hnangamnak aum lo?

Hihi vawlei sining arak si ko rua. Vawlei ah hin zeitluk in dah daihnak a um lo timi a biapi ngaimi tlawmpal in kan zoh hmanh lai. Baibal biakam hlun khi Adam chan in zoh hmanh u sih. Adam le Eve nih an hrinmi fa Kain le Abel unau pahnih te cu an i that bak ko. Isaac fale faphir pahnih Esau le Jacob cu an chuah hlan in an rak irem ti lo. An chuah hnu ah rorah le thluachuah firpiakmi ruang ah, zeitluk in dah an buai le an iral timi cu, zapi theih a si. Israel mi cu Pathian nawlbia phurtu an si. Pathian thimmi le thluachuah pekmi an si; Nawlbia pekmi miphun an si nain, an mah Israel mi chung ah remlonak le dohnak zeitluk in dah a rak tam timi cu, biakam hlun cauk zoh tik ah fiangte in hmuh khawh a si. Adonghnak ah Israel cu an mah le mah an i tu; an i hua; an i raal an ram tiang aa cheu dih. A donghnak ah Assyria le Babylon cozah nih sal ah an rak hruai phah viar hna. Cucu sal an cannak a ruang bik cu an mah le mah an i dawt ti lo ruang le an irem ti lo ruang le thazaang an ngeih ti lo caah a si. Cucaah Pathian nawlbia phurtu a simi Pathian thimmi miphun karlak hmanh ah remdaihnak a um lo ahcun miphun dang sin ah remdaihnak a um lai timi hi ruahchan awk a har.

Vawlei ah hin zeitluk in dah remdaihnak aum lo timi zoh hmanh u sih. Vancungmi nih hla an saknak an hla aw hmanh a dong rih lo ti awk tlak a si hnga. Cucu vial ahcun "Herod nih Jesuh cu thah awk ah a vun kawl colh i, Egypt ram ah a zam. Jesuh thah ruah ah, Bethlehem le a chehvel pa ngakchia thah ding tiang in Herod nih order a chuah ti a si kha. Pathian fapa ngeihchun te ca hmanh ah daihnak a um kho lo. Vancungmi hla an saknak Bethlehem khua chung hmanh ah remdaihnak aum kho lo. Jesuh chuahnak Bethlehem khua cu nihin ni ahcun Muslim kut ah a um cang i, Krihfa hmanh nih an um ngam setsai ti lo mi khua ah aa chuah than cang. Zeicatiah Krihfa le Muslim huatnak a karh tuk cang caah, Bethlehem khua a rak hngakmi Krihfa tampi cu ramdang ah an zaam cang ti a si. Jesuh chuahnak khua hmanh ah daihnak a um lo ahcun, khuadang ah zeitin dah daihnak a va um khawh rua hnga?

Vawlei tuanbia hi zoh tik ah, Jesuh chuah hlan in siseh, Jesuh chuah hnu in siseh ral tuk a um lo kum khi a um setsai lo ti a si. Vawlei ah zeitluk in dah daihnak aum lo? Zoh ta hmanh u sih. Biaknak dang ram cu chim lo in, Krihfa ram pawl ah hin raltuknak hi a tam khun. Vawlei ah min a thangbikmi raal tuknak "Kum 100 ral te hna; Crusade raal te hna; Vawlei raalpi Pakhatnak le Pahnihnak te hna" hi Krihfami nih thawkmi raal lawngte an si. Vietnam raal zong Krihfa ram asi mi USA le France hi biapi cem an si. Iraq raal te hna zong Krihfami nih tukmi raal thiamthiam an si. Raal atu tu Pre. Bush cu a piangtharmi, zaangfahnak a ngeimi, conservative Krihfa ka si" a timi asi thiamthiam. Cucaah remdaihnak kan timi hi a caan ahcun kaa lawng ah a ummi daihnak a si. Vawlei ah remdaihnak taktak aum kho rih lo.

Jesuh chuah hnu ah, vawlei pumpi ah, voi zeizat dah raal an thawh cang? Minung zeizat dah an thi cang? Innlo zeizat dah aa rawk cang? Remdaihnak cachoh voi zeizat dah tuah a si cang? Cachohi voizeizat dah buar a si cang? Nihin ni ah India Mumbai khua ah, Muslim hriamnam tlai pawl nih minung 195 an thah ve rih hna asi lo maw? Iraq zong ah bomh nichiar in a puak rih a si lo maw? Kawlram ah tah daihnak a um kho maw? Lairam ah peng khat le khat kan i rem maw? Tlang khat le tlang khat kan i rem maw? Khua khat le khuakhat kan i rem maw? Khuakhat chung hmanh ah khuathar le khuahlun tibantuk le a sang tibantuk hna in kan buai rih ko lo maw? Khua khat chung hmanh ah Krifabu pakhat le khat kan irem kho maw? Hruaitu pakhat le khat kan irem kho maw? Krihfabu chung hmanh ah member pakhat le khat kan i rem maw? Member chung ummi chungkhar chung hmanh ah nuleva kan irem kho tawn lo. Ulenau, nile far kan i rem kho tawn lo. Uhtanhnak le theihthiamlonak tampi he khua sak asi tawn. Pa le fa, nu le fa hmanh a caan ah kan irem kho tawn lo.

Cucaah vancungmi nih a dawtmi hna vawlei ah remnak (peace) um ko seh an timi hi, nihin ni vawlei sining in cuanh ahcun a tlam a tling kho naisaih rih lo. Cucaah "remdaihnak" (peace) taktak hi vawlei ah a um kho ding asi theng lo. Tam tuk zong ruahchannak ngeih tuk ding asi theng lo. Ulenau hmanh kan irem khawh lo le Krifabu kar hmanh daihnak taktak a um lo ahcun, zeitindah Palestine le Israel hna an irem lai timi khi a si kho hnga maw? Krihfa le Muslim hna kan i daw/rem lai timi khi a si kho hnga maw? Milembia Buddhis le Hindu le milem a hua tukmi Muslim hna khi an irem kho taktak hnga maw? X-mas ni hmanh ah zurit le saei le vuakden in caan kan hman ko ahcun, zei cu dah vawlei ah daihnak cu a um ne hnga? Cucaah "vawlei ah remdaihnak" (peace on earth) timi hi aum kho taktak ding khi a si lo. Cuti a siahcun X-mas caan ah kan ruah dingmi remdaihnak timi te khi zeidah asi kun hnga? Asullam zeidah a si kun hnga?

An chim tawnmi cu X-mas ni ahcun meithal puah phung asi lo. Daihnak ni a si caah an ti tawn. Cucu caan tlawmpal te chung cu "vawlei ah daihnak" ti khan khi a si ko. Zeicatiah Jesuh cu "remnak bawi, daihnak bawi" a si caah a si. A poimi cu, X-mas ni ah meithal in kah an ban a si lo. Kah an thawn ta bia tu a si. A thawn thawn lo in, baang hna sehlaw a tha chinchin hnga. Kah an baan lo caah, daihnak taktak a um kho lo. Cucaah vawlei ah hin zungzal daihnak timi cu a um kho lo. Kan mah cio zong X-mas ni caan te lawng ah remdaihnak ngeih in, a thaizing ah mah kel ah chuah khawh a si than.

Asiah kan nih nih tah X-mas daihnak hi zeitindah kan thinlung in kan nunpi peng khawh lai? Zeitindah kan nunpi khawh lai? Zeitindah mi kar ah remdaihnak tuahtu kan si khawh lai? Hihi Krihfami dihlak caah ruah awk a um.

1. Jesuh cu daihnak le remnak bawi a si timi hi kan thinlung in kan fian le nunpi a herh.
2. Jesuh ngeih ahcun mi nih raal a kan ser zong ah kan mah nih daihnak tuah ding a si.
3. Minung hi cu a tling lomi misual taktak kan si timi hi kan thinlung in cochlan ding.
4. Ngaihchihnak nun ngeih in sualnak mertak ding
5. Ngaihthiam khawhlo mi sualnak a um lo. Pathian sin ah ngaihthiam hal ding.
6. Sual ngaihthiam mi ka si timi fian in, cu chung ah nun ding.

Hitin Krihfa vialte nih nung kho u sih law, Jesuh nih Vailam cung in, "Ka pa an sualnak ngaithiam hna" a ti bantuk in kan nih zong nih mi sualnak hi ngaithiam kho ve u sih law, vawlei ah hin remdaihnak hi a um kho hmanh maw?

"X-mas daihnak nan cung ah um ko seh" Amen.

Hanna Lian pa

Nu Kong (Feminist Theology) Tiluan Pathum

Nu kong cawnnak hi second wave feminist movement (feminism) hnu in cak ngai in a hung dirmi a si. A tlangpi in a tiluan pathum a um kan ti khawh. A fate tein ai thenmi cu a tam ngai nain.

Pakhat nak pawl hi Radical feminists an ti hna. Hi hna pawl hi khatlei kam lawng ah luanlak in a pen sualmi an si kan ti zong ah kan palh lai lo. Pa nih zei rello ruang ah nu kan luatlonak a si an ti. Annih caah cun Bible hi pa Pathian nih pa hruaimi hruainak chungah a ummi mibu hna sinah a rak i langhnak kong kha pa nih tialmi a si an ti. Cucaah Bible an pom tuk lo. Cun nu pawl kan luat khawhnak a lam cu pa bantuk in nun le pa muikengmi Pathian biak ti lo a hau an ti. Nu muikengmi Pathian a si lo ah pathian nu (goddess tradition) a kawlmi an si. Mary Daly, Daphe Hampson, Carol Christ te pawl hi minthang deuh cu an si. An kalpi mi an luan deuh tiah ti an si nak cu biological nature (kan i chuah pimi sinak) kha an co hlang kho lo. Nature against an tuah. Hi tiluan a zulmi mi tampi cu Khrihfa in an chuak i Biakinn a panh ti lomi an tam. A minthang ngaimi Mary Daly nih cun, "Pathian cu pa a si ahcun pa cu Pathian an si tinak asi," tiah a rak ti phah. Cun Bawi Jesuh Khrih a hringtu nu Mary zong kha thiang thlarau fa a pawi ning kong a rel ve tikah tlaihhrem (rape case) a si a ti. Tahchunhnak ah "Beyond God the Father." "Theology and Feminism" hi an tialmi ah an i tel.

Tiluan pahnih nak tiah auhmi pawl cu Elizabeth Molthmann Wendel, Virginia R. Mollenkott, Ann Brown te pawl an si. Annih pawl hi Loyalist tiah an ti hna. Bible bia cu Pathian nih thaw a chuahhnawh mi a si caah a palh kho lo tiah an zumh. Bible bia hna kha a chiatnak lei si loin nu caah sullam a ngeih khawh venak hnga, an hrilhfiah. Annih hi tuaktonh ak mit (Critical eyes) in Bible an zoh tuk lem lo. Anmah lei hoih deuh paoh in a merh deuhmi an si. Bible kha an el ballo i nu sining ah sullam a ngeih khawhnak lei paoh in a zoh i a hrilhfiahmi pawl an si. Tahchunhnak ah "A Land Flowing with Milk and Honey" hi an tialmi ah aa tel.

Tiluan pathumnak pawl tu cu Reformist (remhthannak tuahtu) tiah an kawh hna. Annih pawl hi middle way in a kalmi an si ti zong ti khawh an si. Bible hi pa hruainak tangah a ummi chan ah pa hna nih an rak tialmi a si ti cu an pom. Asinain pa nih tialmi a si caah le Bible chungah ai phuangmi Pathian cu pa sinak in ai phuan caah Bible kan hlawt a hau timi Radical pawl ruahnak an pom lo. Cun Pathian bia a si caah elding a um lo timi pomnak a ngei mi Loyalist pawl ruahning hi an pom fawn lo. Pa chanah pa nih tialmi Bible a si timi an pom. Asinain pachan ah pa nih tialmi a si nak nih caan tampi nu sining a mui a chiatter, langlo in a tuam caah sullam a ngeih khawh ve nakhnga a thar in hrilhfiah a hau an ti. A biafang, a tuanbia an zoh i nu ca lawng si loin mi zaapi a huap khomi, a dammi hrilhfiah a kawlmi an si. Minthang ngaimi hna cu P. Trible, Elizabeth S. Fiorenza, Rosemary Radford Ruether te pawl hi an si. Biana ah "God and the Rhetoric of Sexuality," "Bread not Stone," "Sexism and God Talk" hi an tialmi lakah an i tel.

Lainu pawl teh khoi kaa dirhmun ah dah kan um?

Pehthan ding . . .

Bawipa Nih Nunphung Pekmi Miphun

Tlang Cung Cawnpiaknak (TCC) - 4

Tlang Cung Cawnpiaknak hi i nunpi dingah cun a har taktakmi a si hrim ko. Kan unau dawt hmanh a har lio caan ah, kan ral chinchin hei dawt ding cu, zapi zaran caah cun ruah ngam hmanh a si lei lo. Nan orhlei bel i an in bengh hna ahcun nan kehlei nan chit rih hna lai, nan angki leng an in chuh hna ahcun a chunglei ta zong an pek chap hna lai; meng khat kal an in fial hna ahcun meng hnih in nan kal lai, ti a si tikah thil fawi a si hrim lo. Cu hmanh a fawi lo lio ahcun, Jesuh nih cun “Na ral na dawt lai” tiah a chap rih fawn. Jesuh nih kan tuah khawh lo dingmi cu a kan fial hnga maw? Tuah hna seh ti a kan duh taktak lem lomi cu a chim fawn hnga maw? Asiloah, Jesuh cawnpiaknak hi duhmi kha tuah awk a si, tuah dingah ngamh deuh lomi, a har deuhmi paoh kha hihi cu tuah ding taktak i a kan fialmi a si lem lai lo ti hi a hman hnga maw?

Tlang Cung Cawnpiaknak ahhin minung kan nunnak ah tuah awk a herh tukmi kan hmuh hna. Cu pin ah, Jesuh thil tining zong fiang ngai in a lang. Jesuh Khrih nih thil pakhat khat kong ah zei tin dah kan ton lai, kan tawlrel lai timi a chimmi a si. Mirang nih “Prevention is better than cure” an timi khi Jesuh kalpimi cu a si ko. Zawtnak nih tlun hnawh hnu ah i congh nakin zawtnak nih phanh hlan ah ralring tein um kha a tha deuh, ti hi Jesuh kalpimi cu a si. Sualnak ah nan tlak hlan ah, sualnak lam ah an hruai khotu thil cu hrial i zuam, tihi Jesuh cawnpiakmi cu a si. Thil tha lomi nih thil tha lo chinmi a chuahpi sual nakhnga lo i ralrin ding le, thil tha tuin kan nunnak kha mawnghter ding hi Jesuh nih a kan cawnpiakmi cu a si.

Jesuh nih vawleicung ah minung sinak i lak riangmang in (Phil 2:1-11) a Pa Pathian rian a rak tuan lio ah, a bikin a aupimi thawngtha cu vancung pennak asiloah Pathian pennak kong a si. Vancung pennak kong hi Jesuh cawnpiaknak muru a si tihi fiang tein kan Baibal nih a kan hmuhsakmi a si. Vancung pennak timi Matthai le Marka nih hman deuhmi kawhning a si i, Luka nih cun Pathian pennak tiah a auh. Johan thawngtha a tialtu nih cun, vancung pennak le Pathian pennak ti lem loin zungzal nunnak ti tuin a hman deuh ve. A zei bantuk in an va chim hmanh ah, an chim duhmi cu aa khat dih ko. Pathian uknak kha an chim duh ciomi a si. Pathian cu siangpahrang pakhat bantuk in chim a si i, a ram kha amah duhnak in a uk. Pathian cu dawtnak Pathian a si. Dinnak a duhtu Pathian a si. Zawnruahnak a ngeimi Pathian a si. A ukmi hna hnakkar ah a tenhtu Pathian a si. Cucu Pathian pennak i a sawh duhmi cu a si. Cu caah, pennak minung nih cun Pathian duhnak kha an tuah; Pathian sining kha an i cawn.

Pehthan ding . . .

Happy Thanksgiving!

Nihin November 27 ni cu US ram hmunkip ah Thanksgiving tuah cio a si. Zung khar le sianginn khar a si caah hmun dangdang ah a ummi chungkhar hna zong hmun khat ah tonnak an ngei kho. Cu caah, chungkhar ton caan zong a si.

Thanksgiving kong chim tikah turkey chim lo cun a ngah lo. Laimi nih Khrismas kan chim tikah chang hrelh awk a that lo bantuk khi a si. Turkey cu Lai cun vui-ar kan ti lai cu. Thanksgiving an tuahnak hmun kipah vui-ar tel lo ahcun tuah lo tluk ah an ruah caah vui-ar hi an cawk cio. Kum fatin Thanksgiving i an thahmi vui-ar hi zeizat ko dik a va si hnga, a tam tuk lai. Laimi kan milu rel nakin a tam lai ti belte cu a fiang.

Thanksgiving hi US ram ah an rak tuah hramtawk hi 1621 ah a rak si. Mayflower tinbaw in US ram vawlei an lamh, a hmai kum ah a si. An chim nakah an phanhka ah thlai cin zong an thiam tuk lo, cun ei cawlh awk in an ngei rua lo. Cu caah, a rak um cangmi Native Indian pawl nih ei din awk zong an rak thenh hna ti a si. Cun zei tin dah thlai nan cin lai ti zong an chimh fawn hna an ti. Cu ti cun a hmaikum thlai an cinmi a hun zat tikah an lung aa lawm i lawmhnak puai an rak tuah. Cu ahcun Native Indian pawl zong an sawm ve hna i, lunglawm tein an rak hmang ti a si.

Hi US ram a rak phanmi hi England lei in an si i, England ram an rak um ahhin thanksgiving timi Pathian sinah lunglawmhnak chimnak hi an rak ngeih bal cang rua. Nain, atu bantuk in innpa pawl zong sawm in hmun khat ah lawmhnak puai tuah hi cu a rak um rua lo. Cu ti cun, an tuah lengmang i, a hnu ahcun US rampi ningin ulhmi ni ah aa cang.

Hal lo chim ah tiah, ka hawipa le kei zong St. Paul's Lutheran Church i member a simi Debbie te chung nih an kan sawm ve i, vui-ar sa cu kan va ei lai. A cheu nih cun vui-ar sa hi a thaw ngai an ti. Thanksgiving ni i an ei i a tangmi (left-over) zong khi bawm tein an fun i an sawmmi kha i tinpi uh tiah an pek chih tawn hna. Catialtu belte nihcun arsa asiloah voksa aa ziak deuh :-)

Tlang Cung Cawnpiaknak (TCC) - 3

Baibal lei thiamsang tampi le vawlei lei in mifim tampi nih Tlang Cung Cawnpiaknak kong hi an chim, an hrilhfiah cio. A cheu nih cun, vawleicung ah pakhat le pakhat i huatnak, iralnak, i tukthahnak hi Jesuh nih a duh lo. Jesuh nih cun na ral hmanh pei na dawt hna lai a ti cu. Cu caah, Jesuh Khrih nih a kan cawnpiakmi cu a nemnak in zei thil paoh tuah hi a si ,an ti. Hi Jesuh Tlang Cung Cawnpiaknak nih hin Leo Tolstoy, Gandhi, Martin Luther King Jr. le a dangdang mi tampi an nunnak ah, tampi rian a tuan. Walter Wink timi pa nih Jesus and Nonviolence (2003) timi a tial i cu ahcun a nemnak (non-violence) in nun hi Jesuh thiltining (Jesus’ way) a si tiah a ti. Wink nih a bikin chirhchan ah a lakmi cu Jesuh nih tlang cung i a cawnpiakmi (Matthai 5-7) le Jesuh Khrih nih a tuahmi an si.

Jesuh nih cun zaanghranhnak (violence) a hmang duh lo. Zaanghranhnak nih cun a dang zaanghranhnak lawng a chuahpi. Huatnak kha huatnak in kan doh tikah huatnak fak chin tu a chuahpi, dawtnak le daihnak a chuahpi bal lo. Mi nih kan cungah thatlonak an tuahmi kan lehrulh hna tikah, kan i lawm kho hlei lo, diriamh a um kho lo. Nain, kan lehrulhmi nu/pa a nunnak ah hma kan va hmuah tu a si i, cu nu/pa nih lehrulh than a duh lai. Cu tikah a dong kho lomi i huatnak, zaanghranhnak ceo a chuak ding a si. Cu caah, Jesuh cawnpiak bantuk in kan unau lawng si loin kan ral hmanh kha dawt i zuam awk a si, tiah a aupitu tampi an um.

Sihmanhsehlaw, kapkhat lei in, micheu nih Jesuh cawnpiakmi hi an tha tuk hringhran. Uar an um. Bia dawhdawh an si. A rel an nuam. Hi tining in nunpi khawh siseh law, vawlei hi vanram a si ko hnga, a va nuam tuk hnga i, i tuk i thah zong a um ti hnga lo. Nain, hihi tuah taktak, i nunpi taktak ding ahcun a fawi lo. A si kho lo. Zei tin dah, kan u kan nau a thattu, kan cungah hma a kan hmuahtu cu kan dawt khawh hna lai, a si kho lomi a si, an ti. Kan cungah, kan miphun cungah, kan hawile cungah, kan dawtmi hna cungah fahnak a rak tuahtu, a tuah cuahmahtu kha ngaihthiam lawng si loin va dawt rih ding cu a si kho bak lo. Cu caah, Tlang Cung Cawnpiaknak hi cu a tak in i nunpi ding ahcun a si kho lo. Utopia phun deuh a si an ti.

Pehthan ding . . .

Nihin Rawl -1

“Thihnak tihnak in a luat cangmi nih cun zaanghranhnak (violence) kha an kal tak khawh.”
- Walter Wink

"Jesuh nih aa nunpimi biatak cu thah khawh a si lo."
- Walter Wink

"Thatlonak nih nawlngeihnak a ngei peng lo."
- Walter Wink

Pathian le Laimi Website

Laimi nih Baibal lei he pehtlai in website le blog kan ngei lo tluk a si. Gaithersburg, MD, USA i a ummi Tv. Tial Lian Thang nih a tuahmi website hi a tha taktak. A min ah PATHIAN LE LAIMI tiah a sak i, Laimi nih Pathian he thuh deuh in pehtlaihnak kan ngeih khawh nakhnga, saduhthahnak nganpi he a kan tuahpiakmi asi. A cungah tampi kan i lawm. Tuzarh caah a chiahmi phungchim (sermon) hrim cu a tha tuk.

Caan nan ngeih tik paoh ah HIKA ah rak leng cio te uh. Hlawknak tampi an pek hna lai. Asiloah a tanglei link khi click ding a si ko.

http://www.pathianlelaimi.info/

Tlang Cung Cawnpiaknak (TCC) - 2

Matthai le Luka nihhin lawhnak tampi an ngei. Sihmanhsehlaw Matthai nih hin tling deuh in a tial. Baibal a thiammi pawl nih Tlang Cung Cawnpiaknak hi an zoh tikah a tha tuk an ti cio. Hi kong hi an hrilhfiahmi, cauk in tialmi le capar tialmi hi rel cawk lo dingin a tam. Jesuh Khrih i a cawnpiakmi muru a si ti zongin zumh le ruah a si. Hi Tlang Cung Cawnpiaknak hi Biakam Thar chung cauk dang he zong an zohchih tawn tikah, Baibal lei a thiammi nih Jeim cauk he lawhnak tam ngai an ngei an ti. Jeim cauk tialtu hi Jesuh Khrih naupa a si ko lai tiah a ruatmi hrim nih cun, Jeim nih hin Jesuh Khrih Galilee peng i a rak vah i, Pathian pennak kong a rak cawnpiak hna lio ahhin a rak zulh ve lai i, Jesuh Khrih nih a cawnpiakmi hi i cinken sehlaw, a cakuat/cauk a tial tikah, cu aa cinkenmi cu a cawnpiaknak ah telh sehlaw a dawh an ti.

Virgil V. Porter timi scholar pa nih “The Sermon on the Mount in the Book of James” timi tlangtar in capar pahnih 2005 ah a tial i, cu ahcun Jeim cauk le Tlang Cung Cawnpiaknak an i lawhnak a khomh ciammam i hmun 45 ah lawhnak an ngei tiah a tial. An i lo taktak. Jeim cauk le TCC an i lawhning le an i pehtlaih khawh ning hi biatak tein a dothlat zong an um. Cu lawng si rih lo, Jesuh Khrih hnuzultu hlei hnih i an cawnpiaknak a si tiah an ruahmi Didache zong he TCC hi lawhnak tampi an ngei (Hi kong hi ka tar bal cang. HIKA ah rel khawh a si). An biafang hrimhrim in an i khahnak zong an um. Jesuh Khrih nih a cawnpiakmi Bawipa Thlacamnak zong Didache ahcun amah ning ti awk in a um ve. Hi nih a langhter mi cu, Jesuh Khrih cawnpiaknak hi mipi nunnak ah a rak cam hrim ko tihi a si.

Pehthan ding . . .

Hakha Khuahlun Biakinn A Kang

Kum tampi rianh in an sakmi Hakha Khuahlun Biakinn cu November 24, 2008 chun lai ling ah a kang. A kanghnak a ruang set theih a si rih lo. Transformer in a si rua an ti. Hi a kangh lio ahhin aho hmanh an um lo. Kachin pawl an tlawng hna i hawikomhnak an ngeih lio a si, an ti.

Hi Biakinn hi 2005 ah an luhmi a si caah an hmannak hmanh a sau rih lo. Tuzan hi Khrihfabu cu a hngilh hmanh an i hngilh kho lai lo. Mitthli he an um lio a si lai. A tanglei hmanthlak zoh ah ngaih a chia tuk. Pathian sinah thlacam piak cio hna usih.

Biakinn A Hmailei


Lamhlat in


A Hnulei in

Tlang Cung Cawnpiaknak (TCC) - 1

Tlang Cung Cawnpiaknak tiah kan ti lengmang mi hi Matthai 5-7 i Jesuh Khrih cawnpiaknak khi a si. Hi cawnpiaknak hi a that tuk caah, vawleicung minthang a simi Gandhi zong nih a rak uar tuk ti a si. Mirang nih cun the Sermon on the Mount tiah an ti. Nain, Mirang nih Sermon on the Mount an timi nih Matthai thawngtha i kan hmuhmi hi a kheng deuh lo. Phungchim (Sermon) le cawnpiaknak (teaching) cu aa dang deuh. An i thuat caan, lawh caan cu a um ko. Nain, a tlangpi cu an i dang. Jesuh Khrih nih Matt 5-7 i a chimmi hi cu phungchim si loin cawnpiaknak tu a si. Luka thawngtha cauk kan zoh tikah Matt 5-7 he aa lo ngaimi Luka 6 ah kan hmuh khawh. Sihmanhsehlaw, Matthai tialmi ahcun Jesuh hi tlangcung ah a kai i, a thu i a cawnpiak hna tiin kan hmuh. Luka tu nih cun Jesuh Khrih tlangcung in rawn (nelrawn) ah a tum i, rawn ah a cawnpiak hna tiah a tial. Cu caah, Mirang holh cun the Sermon on the Plain an ti phah. Tleicia kan pa Rev. Dr. David Van Bik nih Matthai 5-7 hi Tlang Cung Cawnpiaknak tiah a leh i, a khen bak. Matthai 5-7 hi a hmasa bik ah Augustine nih The Sermon on the Mount tiah a rak auh an ti. Augustine nih cun Latin holh in Sermon in Monte tiah a rak ti.

Pehthan ding . . .

Theihternak: Tlang Cung Cawnpiaknak kong hi pehzulh tein tial le tar ka zuam lai.

Zohchunh Awk Tlak (CDAC)

Tuzing (Sunday morning) cu CCF ah zapi pumh hlan ah Jalan Imbi cu Laimi upa lungfim lawng te 30 leng ani thawh i lam pawngkam hnawm vialte an thianh. (kawl holh cun Loh Aa pe cu bantuk kha asi. Jalan Imbi cu 500 square feet chung ah hin Laimi 1500 hrawng umnak asi. CCF, CRC zung pawl umnak asi fawn.

Hi bantuk in kanmah Laimi (kunza khai le kuakzu pawl) nih lamkam cilchak le hnawm hlonh mi hi Chin Community Watch upa pawl nih volunteer bak in cleaning an vun tuah taktak cu local minung pawl zong a ha lawng lang ko. Zoh chunh awk tlak taktak miphun an si ti hi hung kan thei ve hna seh, lamkam zuri lawng kan si lo, Upa lungfim kan um ve, kan sining zong hi Malay mipi hmaikhah lo in kan nin um caan hna aum ti hi kan ni theih ko nain kan si khawh chung te in kanmah le kan mah ka ni zoh khenh ve ko timi kha local pawl hmai ah langhternak asi.

Chin Community Watch upa hi sangkip in i thiah asi cang i mah le sang cio in Laimi zuri zoh chia um mi kilven nak nak, cun sangkip in harsat nak ah bomhchanh nak an tuah cio. Hi hnu cu sangkip in kan umnak cio in hi bantuk tete hi kan tuah lengang cang lai tiah Chin Community Watch upa nih an chim.

CDAC i an tlangtar cu "discipline is human value" ti asi.

Atang hi an address asi. CDAC members cu 300 leng an si. Jimmy Hnir Ling hi Chairman asi.

Chin Disciplinary Action Committee (CDAC)
3B Jalan Khoo Teih Ee
off Jalan Imbi
Kuala Lumpur 55100
Tel: ( 6016 ) 3903407
( 6016 ) 9660484
Email: cdacmalaysia@yahoo.com

Theihternak: CRC (Malaysia) nih November 22, 2008 ah Laiforum ah an thanhmi a si. Zohchunh awk taktak an si caah, kan tarnak a si.

Kawl Cozah Dirhmun le A Ruahning (Policy) le Laimi

Rev. Dr. Sang Awr

Biahmaithi: Biaknak lei riantuanmi ka si nain kan cozah nih ram an kan hruaining ka zoh tikah ka purh khawh tawk ka hmuhning tial ka duh. Laimi dirhmun in cuanh ka duh fawn. Biaknak lei Vuanci nih kum khat ah voihnih tluk Kawlram chung biaknak lei riantuantu upa he tonnak an tuah tawn i MBC President dirhmun in kaa tel ve theo. Khrihfa lawng si loin Muslim le Hindu zong an i tel. Kanmah duhmi chimnak nakin anmah nih zul hna seh ti an kan duhmi kha an kan chimh tawn. A donghnak ah nan duhmi kan chim ve uh an ti i biaknak ah luatnak a um lonak, biaknak lei inn sak a harnak, zalong tein i pumh khawh lonak, thawngtha chimtu harnak an tonning hna kan chim tik hna ah “tha tein kan in zohpiak hna lai” an ti nain a taktak ah cun kan duhnak an tuah bal lo. Biaknak lei vuanci cu ralbawi General a si ve caah ralkap kalning in a kan hruai ko. Hi bantuk ka hmuhtonmi tete le nihin cozah an dirhmun le cozah nih thil an ruahning le Laimi dirhmun kha ka hmuhning ka hun tial lai.

1. Kawl Cozah Dirhmun: Kawl cozah dirhmun kan zoh hmasa lai. Nihin Kawl cozah dirhmun kan zoh tikah hngal ngai in a um. Laiholh in “Hngal” kan timi hi “midang zeirel lo, kaa zaa ve” timi ruahnak ngeih khi a si. Ralkap nih kum 50 deng an kan uk cang i nai hrawng hi hlah maw an hngal khun ka ti. Tlangcungmi ral a thomi hna zong kan daihter khawh hna. Cun ramleng in cozah dohnak aphunphun a tuahmi hna zong zeipipa tuah kho ding an si lo, aho cozah zong nih langhngan in an bawm hna lo tiah an zei hriktida a thak lo. Cun vawleipi kalning zoh tikah kan dirhmun a fek tiah an i ruah. UN Secretary General Ban Ki Moon nih phone a chawnh hmanh ah Pu Than Sui nih a tlai duh lo. UN Secretary General a si an ti tikah voihnih tiang a chiahter men hna. UN zong zeiah an rel lem lo tinak a si. Nargis lio zongah US le French tinbaw an luhter hna lo. Kawlholh in chim ahcun an i seihchiah taktak. Hiti hin an hngal ngamnak cu a ruang tete an um.

1) Ram Hruainak Upadi Fehternak (Constitution Referendum): Nan theih cio bantukin ramhruainak upadi cu an suai I referendum an tuah. Rammi zapi zakhat ah 90 reng lo nih an kan thohkhanmi cozah kan si tiah an i lunghmuih ngai. Kan duhmi kan tuah khawh i kan dirhmun a fek cang, tiah an i ruah. Rammi thinlung taktak a si lo, ti cu ralbawi a fim deuh nih cun an hngalh ko lai nain hruaitu zapi ruahnak ah cun kan ti kho taktak, rammi nih an duh taktak ko, ti lungput khi an ngei dih. Democracy min a pu nain ralkap kut thiamthiam ah kan um lai. Mizapi hi zeidah an tuah khawhmi a um lem tiin lalhnawh zong khi a si men lai. Rammi kan si a fah tuk zongah annih cu an rum i an zei a poi lo. Mipi kan si a fah chin cuahmah zongah an zei a poi lo. Cucu lung a fim ko mi caah celh awkah a har hringhran.

2) Ramdang Thohkhannak: Vawleicung politics luanning ah vawlei tuanbia hi kanmah lei a hoih cang tiah an ruah. Amerikan le EU hi an chan a dih pah ziahmah lai i Tuluk , Russia , India chan a tho lai tiah an zumh. Cu ti an ruahnak cu a ruang a um.

a) Tuluk Ram: Kawlram le Tuluk hi hlan deuhpi in aa dawmi ram innpa an rak si. Nai hrawng in pehtlaihnak a thuk chinchin. Tuluk nih UN ah Kawlram kong a chuah paoh ah Veto in a khamh. Russia zong nih cu thiamthiam. Beijing Olypic lioah Tabboo halchia an timi pakhat cu zeibantuk Journalist hmanh nih Kawlram kong hal khawh lo dingah an telh. Hi tlukin Kawlram an dirpi hi a chan a um.

1) Kawlram hi an thil zuarnak market tha tuk kan si. Nichiar Tuluk ram in Muse khua le a dangdang in a lutmi thil hi chim cawk a si lo. Tuluk thil a hmang lomi kan um ti lo. Tuluk an i miak tuk.

2) Kawlram in Zinan Pipeline tuah an duh. Tuluk nih zakhat ah 90 cu Middle East in zinan a cawk. Singapore pawng Macalla Straits in tinbaw in phurh a si. Nikhatkhat ah Amerika maw, ram pakhatkhat he buainak a um ahcun zinan phurhnak lam a pit sual lai tiah an hna a ngam lo. Cucaah Bengal rili in Kawlram tan in Tuluk ram ah pipeline in a luh ahcun an caah a miak tuk, security caah hnangam tuk a si. Tuluk nih UN ah a dirkamh bantukin Kawl cozah nih Zinan Pipeline tuahnak nawl a pek ve.

3) Tuluk cu a rauh hlan ah Super power a si lai tihi an theih tuk fawn. Sipuazi lei zongin Amerika changtu dirhmun a phan pah cang. Holh set tung loin thil tam tuk a tuah. Nitlaklei hruainak model hmang loin an cozah reform a tuah. Deng Tsio Ping nih “chizawh hi a ran le a nah bia a pi lo, zu a seh khawhtu kha bia a pi deuh” a ti. Chim duhmi cu nitlaklei hruainak model theng hi a tha bik a si hlei lo, ram a thancho kha bia pi a tinak a si, Tuluk model hi kan hlawhtling tiah an i ruah cang. Tuluk he ram innpa kan si pinah a thangcho chin lengmangmi bochan awktlak ram a si fawn. Tuluk kan i bochan ahcun aho nih dah zei an kan ti khawh lai tiah an ruah. Hi ruangah hin kan dirhmun a fek ko tiah an hngal chinnak a si. Tuluk nih Koko tikulh a halmi zong hi a pek khawh men. A chung thil kan fiang lo.

b) Russia Ram: Hi karlak ah Russia a lut ve. UN zongah Tuluk a chim hlan hmanh ah Kawlram dirkamhnak a thawk. Tuluk he Veto Power in Kawlram an khamh. Vawlei politics luanning ngai hi Amerika he an i daw lem lo timi paoh kha tha an pek hna. Afrika le Latin Amerika zongah thuk ngai in an lut cang. Cold war a um ti loh ti a si nain a hramte a taang rih. Georgia kong ah a fiang khun. Thil biapi a chuah ahcun Shanghai Declaration ram hna zong an i kom kho fawn. Kawlram chungah bawmhnak an tuah. Russian Scientists Kawlram ah zeizatdah an um ti kan fiang kho lo. Acheu nih cun 1000 tluk an um lai tiah an ti. Mandalay -Maymyo lam pawngah inn nganpipi an sak i a tam bik cu cuka ah cun an um ti a si. Kawlram mi Nuclear science cawn dingin Russia nih full sholarship a pek hna. Tukum 2008 chungah a kalmi hna hmanh hi minung 900 an si cang. Kum 2000 in 2010 tiang project a si i tam ngai an kal cang. Tutan a kalmi ah Laimi zong 4 tluk an i tel ve. Ph.D tiang cawnter an timh hna. Hmailei ah fimthiamnak lei in Kawlram thanchoternak caah thil tampi an tuah. Hi ruangah Kawl cozah a lung a hmui i a hngalnak a si fawn.

c) India Ram: India ram zong a lut ve. Kawlram a dawt tuk caah cun si dawh cu a si lo. Tuluk an luh tuk tikah a thinphan dawh a si. Tuluk le India cu ramri kong ah a buai ciami an si. Atu le atu Indian ralbawi General pawl an phan lengmang. Tamu in Kalemyo in Mandalay tiang lam cawhpiak an timh. Tam ngai an cawh cang. Security ca bik ah si dawh a si. Cun India caah Tuluk bantukin sipuazi market tha ngai a si ve. India thil tam ngai Kawlram ah a lut. Superpower a si kho te dingmi India nih a ka dirpi tiah aa ruah. Kawl cozah cu zer tuk ve kaw ram thum komh in a komh zia a thiam ngai hna. Hi nih hin Kawl cozah a lung a thawnter i a zei a poi lo chin lengmang.

d) ASEAN Ram Hna: ASEAN ah a luh hnu in a hngal deuh fawn. Vawleicung komhnak bu ah kan i tel kho tiah an ruah. ASEAN nih an ruah ningin an hruai kho hna lo. Ram chungah buainak a um tik zongah zeipipa an i thlak kho lo. UN zong nih zeipipa an tuah kho lo. Kuzale a hei thlah tawn i Kawl General pawl nih lecture an pek hna i an kirter hna. Nihin tiang an tuah khawhmi a um lo. Khatlei in ASEAN meeting paoh ah an kai ve i vawleicung ramdang he tonnak caan tha an ngei lengmang. ASEAN member an sinak nih hin tha a pek ngai hna. An ral a thatter hna. A hupphengtu ah an i hman. Sipuazi lei cun zeipipa a bawm kho lo. Cucaah atu an i zuam bikmi cu nitlaklei nih sipuazi an phihmi hi phoih khawhnak a phunphun in lam an kawl.

2. Kawl Cozah Ruahning (Policy) :
A bikin miphunte caah tih a nung ngaimi cu “miphun pakhat, ram pakhat, biaknak pakhat” ti a si. Hi ruahning cu khuazeika cauk hmanh ah an langhter lo. Asinain Kawlram chungmi hna hi cozah pakhat, miphun pakhat, nunphung pakhat, holh pakhat, biaknak pakhat tangah a um khawh nakhnga lam tampi in an i zuam. Ruah setmat lo ahcun ramchungmi zong nih theih khawh a si lo. Cun Kawlram in a chuak cangmi hna zong nih mit in hmuh lo pinah nunnak in tuarnak a um lo caah hngalh ngaingai khawh a si lo. A ing, a tuarmi le mit in a hmu taktak mi nih fiang deuh in an hmuh khawh. Roman Empire chan lio zongah hi bantuk hi ruahnak policy hi a rak um balmi a si.

1) Biaknak pakhat (One Religion): Biaknak kong hi a hmasa ah tial ka duh. Kawlram pumpi hi biaknak pakhat ah can dih an kan duh. Phungki pawl nih an ruah ahcun biaknak kal phung a si caah ruah thiam deuh a si. Asinain cozah nih kha rian kha aa hmaithlak tikah harnak le lungretheihnak tam tuk a chuak. Phungki lawng si loin minung cawnpiaktu (puansen aa aih lomi) kha an thlah hna i Khrihfa thawngtha chimtu hna report a tuah tawntu hi mah hna hi an si bik. Laimi dirhmun in kan chim ahcun:

a) Ngakchia cawmnak: Lairam Myone khuapi paoh ah inn an sak i sifak, ngaktah, nu le pa a harmi fa kha an khawmh hna i an chiah hna. Cozah tuahmi a si nain phungki nih an zoh hna. Chaklei Lairam ah cun langhngan tukin an tuah lo. An khawmhmi ngakchia kha duhsah tein an cawnpiak hna, hmuhtheihnak an pek hna, ei din hnipuan fenh-aih le sianginn caah a herhmi an pek dih hna i Buddhist ah an luhter hna. Tang hra a awng khomi hna cu College tiang an kaiter hna lai. Lairam ah a ummi Myone 9 a um i Myone uktu Township Officer paoh (Vuanthok) cu Laimi a simi Buddhist nih tlaih dih dingin tuak a si. “Khrihfa nan si hi nan rak palh tuk” tiah a kan titu dingah Laimi lila kha hman an timh hna. Karen Buddhist le Khrihfa karlak ah an tuah bantuk kha a si ve lai. Laimi ngakchia tampi an lut cang.

b) Thawngtha Chim Khawh Lonak: Khrihfa Thawngtha chimnak hi an hmurka in cun a luat tuk ko an ti nain a taktak ahcun luat tein chim khawh a har ngai cang. Tuk le velhnak hmun a tam cang. A um ciami Khrihfa chungah zeimawzat luatnak a um nain Khrihfabu thar dirhnak le zum lotu hna sinah thawngtha chimnak cu a har hringhran ko. Lairam zongah Buddhist pura an sak luaimai cang.

c) Rank Kaiter lo: Khrihfami cu captain cung kai khawh a si ti lo. Atu lebang ah cun ralbawi cawnnak OTS sianginn ah Khrihfa telh a si ti lo. Khrihfami hi “tapung thawh an hmang” tiah an ruah a si rua. Military Engineering College le Military Medical College ah kainak nawl a um ti lo. Laimi Buddhist a simi kha an cawisan hna. Ni khatkhat ah Buddhist si dih ding kha an i tinhmi a si. Nawlngeihnak he tangka he an luh tikah sifak bikmi Laimi caah dir khawhnak a har ko.

2) Miphun pakhat (One people): Kawlram cu miphun tampi fonh in dirhmi ram a si. Mah miphun sinak cio kha thanchoter i an sunsakmi nunphung tehna zong kilvenpiak ding a si. Alan (flag) an tuah tikah State le Division vialte theihhngalhnak caah arfi 14 an rak cuanter. Upadi thar ah cun a lai ah Arfi nganpi pakhat lawng a um cang. Kawl nih dolhmi upadi a si. Hlan ah cun mahle holh in sianginn ah cawn khawhnak pek a rak si. Asinain nihin ah cun sianginn ah Laica cawn a um ti lo. Biaknak nih cun a ti khawh tawk aa zuam nain effective taktak in a tuah kho lo. Kawlholh le Kawlca tu cu tangcheu in Kawlram pumpi cawnter a si i mikip nih thiam dih dingin an tuah. Cuticun miphunpi pakhat chungah i fonh dih ding kha an ruahmi a si.

a) Thit laknak: Ralkap hi Kawlram hmun kildeng tiangin an phan cang. Lairam zongah a kildeng khuate tiangin an phan cang. An phaknak kipah nupi thit le laak an i zuam. An fale kha Kawl phun si ding kha a chung tinhmi a si.

3) Cozah Pakhat: Nawlngeihnak cu Central Government lawngah a um. State cozah nih tuah khawhnak a ngeihmi a tlawm tuk. Cun State cozah kipah ralbawi cheuli cheukhat tel dih a si fawn lai. Caang kho lo dingin an tuah i cozah pakhat tangah khumh dih ding kha an ruahnak a si.

3. Laimi Dirhmun
Laimi kan dirhmun hi a lam kip in an kan deet i chuahnak lam a har chin lengmang. Kan vanchiat zong a si rua ka ti. India lei kan unau hna hi an i ning deuh ngai. Hi tlukin cozah nih an kan deet tikah Laimi kan lungput hi lungtling lo ngai a si fawn. Kan miphun nih ral phun hnih kan ngei. Chunglei ral le Lenglai ral (Internal & Extranal enemy) kan ti lai.

1) Chunglei Ral: Laimi hi mi tlawmte kan si nain kan lung aa khat kho lo. Kan holh aa dan ruangah a si bik men lai. ZBC President ka rak si lioah ka hmuhmi cu a chung taktak in kan i dawt khawh lo hi a si. Tidim, Falam, Hakha, Thlanglei Lairam kan dihlak in lungkhat riantuan ti taktak a har ngai ko. CNF riantuannak zongah cu bantuk thiamthiam a si kan ti lai. Lairam cozah uknak hrimhrim ah i report a tam tuk. Detah Party Chairman Pu E.K Kim Ngin zong nih kan lungthin putning a zoh tikah a khuaruah a rak har ngai. Uknak township zongin kan i dang i kan mawh lo kan ti lai. Akhunhzi a hmete zong biatak tukin kan i cuh. Kan duhmi kan hmuh lo ahcun Lairam then lai kan tih lo. Biaknak lei hmanh ah holh aa khat bakmi Zotung mi tlawmte an si nain Association 2 ah an i then. Atu hi 3 ah then an i zal. Matu zong then 3 ah an i then. Kanmah Laitlai deuh hmanh hi kan i then liangluang i kan holh hmetete kan dirpi chin lengmang. Tidim pa, Falam pa, Thlanglei Laimi pa he thinlung taktak in chiatnak thatnak i hrawm khawh a har ko. Kan pa Rev. Van Bik zong a lung a dong ngai ti a rak si. Mizoram hna cu holh pakhat an i hrawm kho dih. Kannih cu kan si kho lo. Thil hmete zongah kan i dang chin lengmang. Kan holh, kan ca kan thlau chin cuahmah, akhunhzi a umnak paoh kha kan fuh lengmang. Mi nih hloh an kan timh pinah kanmah le kanmah kan i khat kho lo. Kan i rem lo deuh paoh ah a kan uktu an tha a nuam. Hihi “Chunglei Ral” ka timi cu a si.

2) Lenglei Ral: Lenglei ral cu a cunglei ah kan chim cang bantukin miphunpi le nawlngeitu nih aphunphun in dolh an kan timh chin lengmangmi tehna, miphunpi biaknak ah luh dingin aphunphun in an kan deet ning tehna, uknak pakhat tangah caang kho loin an kan temtawn ning tehna hi a lenglei in a rami ral lawngte an si. Tlaihkhihnak le thongtlaknak tampi a um. Chunglei ral ruangah kan lung aa khat lo i deetkhawt kan fawi tuk. Nawlngeihnak hriamnam le tangka he a rat tikah cun a runven awk a har chinchin. Akhunhzi aphunphun he duhnung ngai in a ra fawn i mi cheukhat caah a miak deuhmi paoh kha thim a fawi tuk cang. Minung nih kan tlawm chinchin i harnak kan ton tikah kan i chanh kho fawn lo. Hihi kan dirhmun ka hmuhning a si. A si kun ahcun zeitindah kan um lai? Thlitu a hrannak lei paoh ah maw kan tluk lai. A fawilannak paoh in dah kan ruah lai. Ka miphun a va tlau te zongah “zei ti awk tha” kan ti lai maw? Hihi nihin Laimi caah a ngan bikmi challenge a si.

3) Danger Point ah Kan um: Nihin Laimi kan dirhmun hi tihnung dirhmun (danger point) ah kan um cang. Chunglei ral nih a cak chinchin. Kan unau cheukhat nih cozah ralkap he i bawmh in mah le mah i hloh timhnak a um. Lenglei ral nih a kan deet chinchin. Miphun tenau kan sinak hi a lang lengmang. Mah zawnruahnak a cak chinchin. Hmailei ah kal khawh a si ti lo. Kan naule cheukhat nih ram kip kal in aphunphun an i zuam nain zeihmanh thlennak caah a thahnem lo. Hnulei tolh ding le tlak lawng a taang. Kan si a fak chin lengmang. Kan ram a har chin lengmang. Lairam dawhte kan siang lo kan ti tawnmi zong zaamtaak cuahmah mi ram a si cang. Cucaah danger point ah kan um cang, ka tinak a si.

4) Pemvaihnak: Minung cu a rawl a taam ahcun a pawkhimnak a kawl a herh. Hihi cu minung phung a si. Kan har tuk cang ahcun pawkhim deuhnak hmun ah kal phung a si ko. Nihin ramleng ah chuah kan i zuam. Lam aphunphun in kan kawl. Kan chuah khawh tikah eidin awk a harmi chungkhar kha vun cawm a si. Mah nunnak he kaltaakmi chungkhar ca he lungrethei ngai in tuan a si. A fawi lo. Hi dirhmun hi kan duh in kan i thimmi cu a si lo. Khuacaan le thil sining nih a kan luhpi tu a si. A thawng deuhmi, a fim deuhmi, aa dawh deuhmi kan taang set ti lo. Kal khawhnak lam a awn ahcun kan dihlak in kal duhnak a um. Cun nihin ramdang a phanmi hna nih Lairam an dawt. An ti khawh tawkin bawmhnak phunphun an tuah. Mautam kong zongah siaherh ngai in an tuan i kan i lawm ngai. Asinain tihnung dirhmun in kan luat lo. Atu lungfimmi le ramdawtnak a ngeimi an thih dih hnuah zeidah kan can lai? Pemnak ram i a chuakmi tefa hrinhniang hna nih an thei kho ti lai maw? Ka hawipa ABC General Secretary Roy Medley nih chan thum a peh ahcun chuahkehnak miphun holh le nunphung a lo cang a ti. Hmaan dawh ngai a si.

Exodas kan timi hi sal cannak Izip ram chuahtaak in Kanaan ram kalnak kong a si. Kanaan ram an phakmi cu anmah ram ah a cang. Asinain kannih Exodas cu Israelmi Exodas bantuk a si lo. Kannih Exodas cu mah ram kaltaak in Laimi nakin a fim deuhmi le a rum deuhmi miphunpi chungah va luh a si. Ram le miphun sinak ngei ti loin miphunpi nih dolh dingin vung luh khi a si. Nihin caan karlak kan i lawmhnak hi ruah siarmar ah mitkuh a thaw thlu lo. Tihnung dirhmun ah a kan phakpitu pakhat a si thiamthiam. Kan i thim ding a tlawm ko. Zeitindah kan tuah lai. Hi ca ka tial tikah aho pumpak mawhchiatnak pakhat hmanh aa tel lo. Keimah lila hi Yangon ah a ummi ka si. Kei zong kaa tel ve. Midang pemvaih le kan pemvaih ning aa khat lo. Kan miphun cungah kan lungput a biapi ngai. Zeitindah tih a nungmi dirhmun in kan chuah khawh lai? Zeitindah kan luat khawh lai? Laimi Upa khuaruat kho deuh vialte ruahnak chuah cio dingin kan sawm hna.

Theihternak: Hi cabia hi Laimi kan pa Rev. Dr. Sang Awr nih a tialmi Pu Ro Thawng nih (22 November, 2009) ni ah Laiforum ah a rak thlahmi lak chinmi a si. Laimi kan caah roca a si. Nihin kan sining fiang ten a kan hmuhsak.

Khrismas Hla

Khrismas caan kan nai chin lengmang. Laitlang i Khrismas chungkhar le hawikom he rak tuahti kha ngaih a um, mitthlam ah hlan lio Khrismas kan rak hman kha an hung cuang. Khrisma tikah zei hla dah kan sak lai, zei hla dah kan cawn lai tiah hla a kawl cuahmahmi zong kan um men lai. Pastor James Biak Peng nih a phanmi hi, rak sa cio te uh. A tanglei hi a si. A hla cung hi click ulaw a ngan deuh in a cuang ko lai.

Biaknak Kong Blog Pawl

Biaknak kong blog a tuahmi hi an tam chin lengmang. Biaknak kong a si lomi tu cu an tam lawlaw. N.T. Wrong timi min in blog a tuahtu pa nih biaknak he aa pehtlaimi blog 100 leng a khomh i, cucu hmun khat ah a tar hna.

Blog a ngeimi tam deuh cu University le Seminary pawl ah professor a tuan liomi, cun PhD a kai liomi hna an si. An tialmi a tha ngai hna. Anmah le field cio ah a cangmi thil thar a um ahcun, an blog ah an tar colh. Cu caah, Biaknak lei kong ah atu lio ah zei dah scholar pawl nih an ceih bik, an i buaipi bik, timi pawl theih a duhmi caah cun rel awk tampi an um. HIKA ah hin blog pawl cu an um. An min tete kha click law, na zuammi kong kha rel ve te hmanh. Na ngaichih lai lo.

Nihin ahcun mi tampi nih internet cung i tarmi hi an rel ngaingai cang. Online ah tarmi ca tampi cu zumh awk a tlak lomi an tampi. Cu caah, rel tikah aho nih, zei bantuk pawl nih an tar le an tial timi zohchih lengmang a hau. Rel tlak lomi an tam bantuk, rel awk thatha tampi an um ve. Online ah capar thatha, cauk thatha, thawngpang phunphun rel khawh an si. Laimi zong nih online ah kan tuanbia, kan hla, le biaknak he aa pehtlaimi tampi rel awk kan ngeih ahcun, cu nih cun a kan thathnem tuk hnga.

Hmawhmang Lo

Voikhat cu gmail in Laipa pakhat nih invite a rak ka tuah. A min ka zoh i Laimin a si caah ka cohlan. Online ah kan thut caan a vun i tong. Aho ka si zong hal lo in "US ummi ka si" a hun ka ti colh. "Na min, Laitlang na khua na ka chim kho hnga maw?" ka ti i a rel ti rua lo maw zei dek "US ummi ka si, tlangval ka si" ti a si than ai. Aw... mangtha ko ne ka ti i ka block colh.

Voikhat cu kan khan ah keimah lawng ka thut lioah phone a ra. Line phone a si caah ka vun tlaih. Aho dah na si? Aho dah chonh na duh? ka vun ti vial ah khin . . "Australia in ka si nan hawinu (a...nih) kha hei au law Australia in phone a raa hei tih" ti a si hoi. A ninghngal pah kaw aw hrang nawn khin "Australia na um le um lo kan hal lo aho dah na si i aho dah chonh na duh kan ti," ka vun ti ve ai (keitheu cu). Phone ka chiah hnuah khua a ka ruahter ngai. Kan nunning cio hi aw ka ti.

Kan hnulei teah khan Laipa min in ka email ah cakuat pakhat a rak lut than. Ka zoh cu tlanghnih bak a tial (kan duh . . . US ummi ka si) ai ti ko. Ka delete colh diam. Ziah Laimi hi ti kan um hnga ka ti ka khuaruah a har ko.

Laimi tampi ramtha an phan hna i kan i lawm tuk cio. A hleiin mi tampi hna cu fimthiamnak lei ah anmah rammi bantuk tluk dir hmun an kan phakpiak tik ah Laimi kan mithmai a hngal hringhran. Cu lakah hmawhmang lo a um tawk zong kan rak tam tuk ve i ngaihchia ngaingai a si.

A ngaingai ti ah cun ramtha phak hi fimnak a si hlei lo i rumnak zong a si hlei fawn lo. Kan umnak ram zeitluk in tha hmanh sehlaw kanmah nih zeitin dah cu opportunity pawl cu response kan tuah timi cungah kan sining a ummi a si. Hmawhmang lo nun hmang pawl nih cun kan miphun, kan ram an sersiam khawh lai ka zum lo.

Minung

Minung cu Pathian hmuisam keng in sermi kan si (Gen 1:26-27). Cu Pathian sermi minung hna cu a bu in kan um. Aho hmanh mibu he then awk kan tha lo. Mibu chungah kan um caah kanmah he pehtlaihnak a ngeimi hna kha upatnak he kan komh hna ding a biapi ngai. Midang he kan i pehtlaih tikah ruah a hau rua tiah ka ruahmi minung kong tlawmpal ka hun langhter lai.

Pakhatnak, minung cu amah lawngin a um lo. Minung hi mah te lawngin rak um khawh a si lo. Mah phun lawng in um awk zong a tha lo. A hlei khun in, nihin kan vawlei ah cun keimah te lawngin khua ka sa lai ti cu a si kho lomi a si cang. Marthin Luther King Jr. nih cun kan hmanmi thil tam deuh hi midang sermi a si ti kha kan philh lo awk a si a ti. Kan thawh cangka in kan hmai kan i phiah, kan ha kan i tawl tikah kan hmanmi ha tawlnak le caphiat hi midang sermi an si colh a ti. A dang thil puan kan i hrukmi, kan eimi le kan hmanmi tam deuh cu midang sermi an si. Cucaah keimah bing tein ka um lai, hawi he kaa pehtlai lai lo ti awk a tha lo. Cucu kan philh lo awk a si. Keimah te lawng, kanmah chungkhar te lawng, kanmah phun lawng, kanmah Khrihfabu lawng tiin ti awk a tha lo. Midang thawngin ka nun zong hi a si ti kan hngalh peng awk a si. Mi pakhat kha ka herh te lai lo ti awk a tha lo. Cucaah, mibu chung kan um tikah ralring tein um i hawi he tha tein pehtlaihnak ser ding a si.

Pahnihnak, minung cu a minung hawi he aa pehtlaihnak a hmaan lo (a that lo) ahcun a nunnak kha a nuam in a ruat kho lo. Tahchunhnak, mi pakhat kha kan rem lo ahcun amah nakin kanmah kan fak deuh. Amah nih cun a thei lo men lai. Cucaah, anih caah zei poi lo a si ko lai. Nain, kannih bel te kan hmuh tik paoh ah kan i phuhrung lai, kan mit au a hman lai lo i kan tem ngai lai. Cu nih cun a hnu ah cun ngan dam lo in a kan tuah khawh. Amah belte, kan hawile he asiloah midang he kan i pehtlaihnak a that ahcun kan i nuam lai. Phuhrun a um lai lo i cu nih cun ngandammi a kan siter lai. Cucaah, kan minung hawi he kan i pehtlaihnak a hmaan ding le a that ding kha kan i zuam ding a si.

Pathumnak, minung cu a sining in hmuhpiak thiam a hau. Mi pakhat he pehtlaihnak tha kan ngeih khawh nakhnga dingah cun a sining kha tha tein hngalh hmasa a hau. A thannak hmun le hma, a duh phun, a rem lomi, a herhnak hngalh piak ah cun amah he kan i pehtlaihnak a tluang ko lai. Zeicahtiah, a rem lomi kan hrialpiak ve ah cun a thinhung lai lo. A duh phun kan tuahpi ah cun aa lawm lai. Cu nih cun, pakhat le pakhat i pehtlaihnak a that ter lai. Mi pakhat cu a thin hun fawi ngaingai hnga. Nain, a sining na theih i a duh lomi pawl na hrialpiak ah cun nan i pehtlaihnak a tha ko lai. Caan tampi ah pehtlaihnak a hrawk tu cu pakhat le pakhat sining i hmuhpiak thiam lo ruangah a si ti ahcun kan palh lai lo dah.

Palinak, minung nih luatnak a ngeih a hau. Caan tampi ah cun zalong lo ngaiin kan um. Kan tuah duhmi kan tuah kho lo. Tuah an kan sianh lo. Cu tikah nunnak ah thil nuam lo tampi a chuak theo. A ngaingai ti ahcun, minung nih luatnak ngeih kan hau. Kanmah tein a tha le tha lo thimnak nawl zong kan herh. Thim piak pengmi kan si ahcun mi bochan ceo kan thiam lai i kan thangcho kho lai lo. Cucaah, ngakchia a si ahcun luat tein thim khawhnak pek i thim tikah a hmaan lomi aa thim sual nakhnga lo ralrinnak le cawnpiaknak cu ngeih a hau hnga. Chim duhmi cu, minung cu chiatha tleidan khawhnak Pathian nih a kan pekmi kan si i cucu luat tein thil tha tuahnak ah hman ding a si. Midang he kan i pehtlaih tikah kanmah duhnak lawngin kal pi kan timh hna i an nawl kan zulh ve hna lo ahcun thil tha lo a chuak kho. Cucaah, minung cu a luatmi a si i amah tein biakhiahnak nawl zong a ngeih ding a si. Cu ti a si lawngah a ngandam lai.

Panganak, minung cu a minung hawi lila nih zei an rel lo ahcun a tumchuk ko lai. Zeirelmi le rel lomi cu an i dang hrimhrim ko. Zei rel lomi tamnak ah cun mibu ngan a dam kho lo. Minung hi zeirel a duh bakmi kan si. Hmun pakhat kan kal tikah tha tein an kan chawnh biak ahcun kan lai colh. Nain, tha te in zoh le chawnh ton lonak hmun i va kal cu a har ko. Phundang in chim ahcun, zeirel lomi si cu a har hrimhrim ko. Zeirel mi siangngakchia cu a thangcho chin lengmang ko lai; nain, zei rel lomi, nek deuhmi cu a zor chin ko lai. Midang nih zei rel tikah lung a nuam, tha a tho. Nain, zei rel lo tikah lung a zor, ing a puang, ning zong a zak le lungsi lonak in a khah tawn caah kan pawngkam minung kha kan si khawh tawk in zei rel hna an hau.

Paruknak, minung nih a thanchonak hnga amah le amah aa bochan khawh ding a biapi. Tahchunhnak, camipuai a phi dingmi nih cun amah le mah kha aa bochan i ca fak piin aa zuam a hau. Nulepa bochan awk a tha lo. Pathian nih thil ti khawhnak zei maw cu a ka pek ve ko, cucaah kaa zuam ve ding a si ti lungput ngeih a biapi. Mi bochan in a nungmi le mah thazaang bia tak tein a chuahmi cu an thancho ning aa dang hrimhrim. A tlawm bik ah an lung an hmuih daan aa dang. Minung nih amah le amah aa bochan ding a biapi kan ti tikah amah lung aa rinh lai i midang aa bochan hrim hna lai lo ti nak cu a si lo. A herh ahcun, midang bawmhnak zong a lak ve ko lai; nain, tei a ma mi le rian fak piin a tuanmi a si deuh a hau. Cu ti in teimak a chuahmi kan si lawng ah kan thangcho kho lai.

Pasarihnak, minung cu a pawngkam thil nih tampi a sersiam khawh i a chilh theo. Mifim deuh pawng i a ummi cu a fim deuh ko lai. Zu ri pawng i a ummi caah cun zu din ve cu a fawi ngai lai. Pathian a theimi he na um deuh ah cun Pathian theihnak an bawmh deuh hrim lai. Ca aa zuammi pawng ah na um ah cun ca zoh na lung ah a chuah deuh hrim lai. Zei cah tiah, minung phung a si. Khrihfabu caah i pe deuh hmanh law Khrihfabu lungput na ngei deuh bak lai. Cucaah, kan pawng kam hi a biapi ngai. Pawngkam a thami i um a biapi tuk. Phundang in chim ahcun, kan pawng kam kha a thami ah ser hrimhrim ding a si. Pumh a zuam setsai lomi he na um deuh ahcun a zawtnak an chawnh lai i pumh na zuam ve lai lo. Cucaah, Pathian a thei deuhmi, a fim deuhmi, rian a tuan deuhmi, ca zong aa zuammi le mi thami pawng um i zuam ah a tha. Zeicahtiah, kan pawngkam nih fak tuk in a kan sersiam tawn, a kan mawngh tawn cu ta.

A cunglei ah kan langhter bantuk in mibu chung kan nunnak ah minung kong fiang tein thei buin fimhring tein nun kan hau. Midang kha mah bantuk in dawt ve le an cungah thatnak tuah i zuam ve ding a si. Aho hmanh nih zei relmi si kan duh bantuk in midang zei rel hna kan hau. Tha usih ti kan duh caah a thami pawngkam kan ser le a thami hna pawng ah um hma kan khuar zong a hau. Thancho kan duh caah mah tein a tang cuahmah mi tei a ma mi kan si a hau fawn. A luatmi zong kan si ding a si. Cun, kan hawinu kan hawipa kha a sining tha tein hmuhpiak le theihthiam piak a hau. Hawi he kan i pehtlaihnak zong that ter a hau. Keimah lawng in ka si kho, aho hmanh ka herh hna lo ti lungput hrimhrim cu kan ngeih lo ding a si. Midang nunnak le ka nunnak hi aa peh ti kha philh hrim lo awk a si. Zeicahtiah, minung cu Pathian sermi kan si i pakhat le pakhat aa daw ding le aa bawmchan ding kan si hna. Kan Bawipa Jesuh Khrih nih cun, “Mi nih kan cungah tuah hna seh ti nan duh bantuk in midang cung zong ah va tuah ve u,” (Matthai 7:12) tiah a ti.

Theihternak: Hakha Khuahlun Biakinn Luhnak mekazin ah ka rak tialmi a si.

Khual Feeling

Nunnak timi hi zei dah a si? Nuamhnak timi hi teh zei dah a si? Kan chuahmi kan thaw te hi dih seh law kan nunnak cu mah vial cu a va si ko hnga.

Kan nunnak caah kan tuan, kan kawl hna. Micheu khat le bang cu chungkhar he um ti ko bu ah biaruah caan zong ngei kho lo in rian kan tuan. Kan nunnak caah kan i hnek. Micheu ve cu um ti kan duh tuk ko bu ah thil sining nih a pek lo caah chungkhar he aa hlatnak ah kan um hna i retheih thabat caan hmanh ah hnemtu ngei lo in kan nunnak caah rian kan tuan hna.

Laitlang ah khan thilsuknak seh a um lo, electric a um lo, kut in tuah khawhmi paoh kan kut in kan tuah dih. Rawl chuan ah a nazi bak in kan rau, mei khu lak ah mitthli he hnapduk he i ciah a si. A kih caan ah a kihning bak in kan i in. A lum caan zong ah a sat ning bak in kan rak um hna. Chungkhar tling nawn in rian tuan cio a si nain kan paw ca hmanh kan hmu kho hna lo. Kannih chung le bang cu kan rak har caah sianginn kai lo ni paohpaoh ah cun lo ah caan kan rak hmang. Kan tlung i terual te kan si caah takkholhnak ti hmanh kan rak ting thi tha lo. Tha baa ngai in inn kan phak hnu ah rawl vun ser a si. . . . zingzan ai thleng bal lo mi maian le bisakut so mi kha a fe vun hah i chihmui vun phulh, a hang ti hang ah vun i dinh, khim ngai in kan vun ei hna i dineinak kan i fim tawl dih khan cun cei a chuak ciammam i ih colh lo cu tuah ding a um ti lo. Cun dang khat lei ah sau deuh thut zong cu phasawngdaing van ding neih lo pah zong cu a si.

Pathian nih a kan dawt i ram that deuhnak ah kan hung phan hna. Kan umnak ram cio ah rawl kan chuan tikah meikhu zong um ti hlah. Minutes 5/6 ah a hmin colh lengmang. Thilsuknak seh kan ti, roternak seh kan ti zei hmanh mah nih thlan chuak in tuan a hau ti lo. A kih deuh ah heater kan ti a linh deuh ah aircorn kan ti. Tlun kal nih le a fawi tuk. An ram le a thiang tuk. Tho le fikfa zong um ti hna hlah. Ka hawile nih an tha an ka dawt. Ka saya/sayamah te pawl zong nih an ka dawt ka hawile lila zong nih kai hlawh lo pi tiang in an ka dawt. Ka caah zei paoh hi ready an si.

Ka khuaruah a har mi cu ziah hi tluk inn thatha le thil hmanding thatha lak ah le mitha tampi lakah Pathian nih a ka chiah i a ka cawisan ko bu ah ziah ka hna a ngam hnga lo? Ziah Laitlang i ruah hmanh a kham kho set lomi kan inn te kha ka ngaih tuk hnga? Ziah vitimen zong a um set lomi kan zingzan ti rawl te kha ka ngaih tuk hnga?

Ka ruah mi cu khual ka si ti kaa theih peng mi ruang ah a si. . . .

Hi bantuk lio caan lio ah Bawipa tu i bochan cio ko hna usih. Thanchonak nih kan hna a kan ngamter lo. Inn tha nih kan lunglawmhnak a tlinter kho lo. Rawl thaw nih ka thawtnak taktak a chuah pi kho lo. Pathian lawnglawng hi kan nunnak tawhtlaitu a si. Kan ngeihmi thilri vialte hi kan i kal pi khawh dingmi pakhat hmanh an um lo. Kan thihhlan kan hman ding ceo an rak si ko hna. A hmun lo mi thilri le pumsa lawngte an si dih ko.

Hakkauhnak nih pumsa, thinlung, thlarau a kan batter
Kan hawl deuh, kan duh deuh . . . a zaa ti a um lo
Kan theih deuh, theih kan duh deuh . . . theihnak nih dongh a thiam lo

A caan um lio te ah Bawipa nih dawt ding ah an chiahpiakmi hna kha dawt khawh i zuam hna usih law cucu a biapi bik ko rua ka ti. Vawlei cungah aho hmanh voi hnih kan nung hna lai lo. Kan nun chungah chir dingmi um lo tein nun man ngei tein hman ding hi a biapi tuk hringhran ko.

Bawipa na fale hi nunzia thiamnak kan pe ko. Kan ti khawh tawk ah lungtlinnak kan ngei i hakkauhnak nih kan nunnak a uk sual nakhnga lo kan zaangfah ko ti tu hi kan thlacamnak si cio sehlaw tihphannak vawlei ah Bawipa bochannak thawngin hnangamnak kan hmuh cio khawh nakhnga Pathian nih kan kilveng cio ko seh.

Herod Thlan

Jesuh Khrih a rak chuah lio ah Judah ram cu Herod nih a rak uk. Khrihfami nih cun Jesuh thah a timh caah tiin kan rem lo ngai. Kan duh lo deuhmi hmanh Herod bantuk kan ti rih hna. Hi pa hi tihzah upatmi zong a si; cun huat ngaimi zong a si. Amah chan lio ah a rak sakmi pawl hi an rawk cang hna nain, nihin ni tiang hmuh awk in tampi cu an um rih. Atanglei hi Hebrew University i archaeologist pawl nih April 27, 2007 ah an hmuhmi Herod i a thlan a si. Amah Herod hi BC 4 ah a thi riah ruah a si.

Herod he aa pehtlaimi hmanthlak pawl le an konglam tawite zong HIKA ah zoh khawh an si. Theihtlei ngai a si.

Laimi Caah Website Thar (www.laimp4.com)

Nihin ah Rungcin le Laiforum ah an thanhmi cu thawngpang tha taktak a si. Laimi caah Website thar ser a si cang. HIKA ah zoh hmanh, a tha taktak. Thawng an thanhmi cu a tanglei hi a si:

Thawngzamh:

Washington DC ah a ummi Tv. Tial Lian Thang le Tv. Biak Hlei Sang nih kan Lai rothil vialte chiahnak dingah website thar an kan serpiak cang. Hi thil an tuahnak ah hin kum khat renglo an rau. Laimi chuahmi HLA, VCD, DVD, MUVI vialte a zapi in khumh dingah timh asi. Lai hla hlun vialte zong khumh dingah kawl cuahmah lio asi. Thil hlun an tlau dih hlan ah mah hi website a hong chuah manh cu Laimi kan van a ttha tuk. Tepphel cawkmi a tlau sual le aa rawk sual zong ah phan awk a um ti lo. Na duhmi hla cu hika chungah hin a tling dih lai. Lai zuun hla, Lai Pathian hla, Lai VCD/DVD, le Lai muvi "Hoilopar", "Ka Nu Dawtnak Mitthli" le "Damnak vol (1) Lian Do Dal" zong khumh an si cang. A dangdang zong chap chin lengmang asi lai.

Laimp4 nih aa tinhmi:

1. Lai hla, Lai holh, Lai nunzung, kilven le thanchoter ding
2. Lai hla, muicuang le muvi vialte tlawttlau lo tein kilven ding
3. Laimi vialte nih duh caan poah ah fawi tein zoh khawh ding

Laimp4 a that khunnak hna cu:

1. Lai hla, Lai VCD, DVD le Muvi a tlin biknak hmun asi.
2. A chung ummi hna hi tlen(copy) duh zongah tlen khawh asi lo.
3. Caan khat te ah minung duhzat nih zoh khawh asi.
4. Laimi website dangdang zong link ah khin an um dih ngawt.
5. Tlau ti lo ding in rothil fimnak bukbau asi lai.
6. Home Page chung i e-mail address ah khin ruahnak cheuh khawh peng an si i Guestbook zong ah ruahnak langhter khawh a si fawn.

Theihternak le sawmnak:

1. A chung i um mi hna hi copy right a ngeitu nih nan sian lo ahcun chim ulaw an hlonh than lai.
2. A tel rih lo mi, Hla, VCD, DVD, MUVI nan ngeih i chiah nan duh ahcun chim ulaw an in khumhpiak hna lai. Lai hla hlun tampi hmuh khawh ti lo mi an um len cang. A ngeimi nih chim u law an khumh dih hna lai.
3. Ruahnak cheuh duhmi, theihter duhmi, nan ngeih ahcun Home Page chung e-mail le telephone zong in ruahnak cheuh khawh an si.

Tlangzarhnak:
Laimi caah kan rosung, Lai hla, muicuang hla le Lai muvi tling tein kenretnak hmun www.laimp4.com cu keimah nih Laimi vialte sinah atu hin ka tlangzarh cang. Lunglomhnak kut bengh bu in rak zoh cio khawh asi cang. A rauh hlan ah Lai rosung thil thar vialte chiah khawhnak ding ah www.chintube. com zong serpiak dingah an i timh lio pi asi. Tlam an tlinh khawhnak lai thlacamnak he bawm cio hna u sih.

Nan hawi,

Sailo pa
(Mang Cung Nung)
415 Twinbrook Pkwy
Rockville, MD 20851

Ramdang Si Tal & Tuar Ko Ne Sih

Pu Kio Hmung nih a phuahmi hla hi, Laimi tuanbia ah kan tonmi fiang tein a langhtertu a si caah, kan tuanbia chimtu an si te lai.



A tanglei zong hla zong hi ngai rih hmanh:

Gmail Voice and Video Chat

Google pawl hi thil tha an chuahpi chin lengmang. Gtalk lawngin hawi he chawnh khawh a si tawnmi kha, atu cu Gmail lei zong in chawnh duhmi he i chawnh khawh a si cang. Mui zong i hmuh khawh a si cang. Kawlram lei zong ah a ngah caah a hman zong a nuam, a fian zong a fiang ngai. HIKA ah download tuah ding a si ko. A tanglei hi a tuahtu pa nih a hmanning kong a chimmi a si:

Jerusalem Ah Khrihfa Pawl Boxing An I Thong

A tanglei hi zoh hmanh u. Jerusalem i The Church of the Holy Sepulchre ah Armenian le Greek Orthodox Khrihfa pawl an si ko khih. An i velhnak hmun hi Jesuh Khrih thlan hmun a si tiah ruahmi zawn ah asi.



Zoh an chia hringhran!

Laimi Khrihfabu tuanbia zong ah zohchia in kan um caan a tlawm ve ti lo. Jesuh Khrih hnuzultu tiah aa timi nih kan i sik, kan buai tikah Jesuh aa lawm hrim lai lo. Caan tampi ahcun Jesuh kan tanh, Pathian kan tanh kan ti nak ah a kan cawnpiakmi i nunpi ding kan tlolh theo tawn.

Barack Obama le Rahm Emanuel

Ramhun a tuan tikah White House Chief of Staff ding caah Obama nih nai ah Rahm Emanuel cu a thim. Rep. Rahm Emanuel party 2005 tuahmi ah Obama nih bia a chimmi hi nihchuak taktak a si, zoh ve hmanh u.

Pathian A Kan Ngaithiamtu le Kan Sual A Philhtu

Isa. 43:25 … Nan sualnak cu kan cinken piak hna lai lo

Jer. 31:34 … An thatlonak kha ka ngaihthiam hna lai i an sualnak kha ka hngal camcin ti lai lo, tiah Bawipa nih a ti.

Heb. 8:12 An palhnak cu ka zangfah hna lai i an sualnak cu ka hngal camcin ti lai lo

Kan biakmi Pathian hi zei zong vuilte hngal dihtu Pathian (Omniscience God) a si. Zei zong te a hmuh dih, a hngalh dih, a theih (hear) dih.

Kan Biakmi Pathian cu zeitikhmnah ah a khuaruah a har bal lo, a lau bal lo. WW 1 & WW II zong ah, siangpahrang hna le mifim hna an thih zongah a lau lo. Minung nih cun hihi ka caah a thar a si kan ti tawn theu, Pathian caah cun zeihmanh hi a thar a um lo. Van le vawlei i a cangmi hi tha tein a hngalh dih.

Heb. 4:13 Pathian sinin thuh khawhmi thil zeihmanh a um lo. Sermi thil vialte hi an dihlak in a hmaika ah an lang dih hirhiar ko i amah sinah cun kan kong cu kan i chim cio lai.

Prov. 5:21 mi nih a zulh mi a lam vialte cu Bawipa nih a hmuh dih.

Sam 139:7 Na thlarau sin hin khuazei ah dah ka zaam khawh lai? Na hmaika hin khuazei ah dah kaa thuh khawh lai?

Hi Bible hna kan zoh ahcun kan Pathian nih hin kan thinlung a hmuh dih, kan ruahmi a hmuh dih, kan zulh mi a hmuh dih, liquid dawr lei kan kal zong a hmuh dih, kan i tinhmi a hmuh dih, kan lu in kan ke tiang a kan hngalh dih, kan sam fa pakhat hmanh hrelh loin a rel khawh dih, kan tuahmi, kan ruahmi, kan chimmi pakhat te hmanh a hngalh lomi a um lo.

Ah ah, um rih hmanh! A cinken ti lomi a um. Pathian nih an sualnak cu kan hngal camcin ti lai lo a ti. Zei zong vialte a hngal dih tu, a zungzal kan pawng i a ummi, kan tuahmi paoh a hmu dihtu, kan chimmi paoh a thei dihtu nih an sualnak ka cinken ti lo, ka philh cang a ti. Bawipa min thangthat si ko seh. A luan cia mi kum zeimawzat ah Motor accident ka rak tong. Police an ra. Insurance ka chonh tik hna ah hi kongah hin aho nih dah a palh lo tiah an hmuh an ka ti. Police an um, an kan hmuh ka ti. An hal hna, Police nih a palh lo an ti, thiam ka co. Kan Pathian hmai ah biaceih kan si te lai. Cu ni ahcun kan Bawipa Jesuh Kri nih an sinah ka um zungzal ko, an sualnak ka thei lo, kaa cinken mi a um lo tiah a kan chim piak te lai. (Na caah thawngtha a si maw?)

Minung cu philh kan hmang ngai ngai. Sianginn ka kai lio ah cauk loin class ah ka thu, Saya pa a rak luh tiang ka thei rih lo, ca a vun chim – ka bag ka zoh a um ti lo, Inn ah Lian Lian nu ka chonh i na ca zoh nak table ah a um ko a ti. Voi 1 cu Asian dawr ah shopping kan kal. Kan duhmi kan lak dih cang, a man a kan tuah piak dih $$ a ti. Pek ka timh i ka phaisa bawm inn ah ka philh, a ba in a kan pek.

Ni sawhsawh hlah philh na hmang ve ko khah. Kan Nu le rawl chuan philh hmang mi nan tampi ko khah. Cathiang nih a ti, kan Pathian hmanh dawkaw kan philh cu

Sam 103: 1 Maw ka nunnak Bawipa cu thangthat tuah, ka si ning vialte Bawipa cu thangthat tuah. Bawipa a thatnak kan theih ko nain thangthat kan philh tawn.

Phungchimtu 12:1 Na no lio can ah hin nanmah an sertu kha philh hlah u. Philh hmangmi kan si caah ralrin a kan pek.

Sam 91:11 Na kalnak kip i nangmah zohkhenhtu dingah Pathian nih a vancungmi kha a chiah hna. Kan kalnak kip ah zultu kan ngei, an kan hmuh dih, kan tuahmi an hngalh dih.

Minung kan si ning a thei tu, philh hmangmi – sual hmangmi kan si caah kan Bawipa Jesuh nih Amah kan philh sualnak hnga lo ding caah 1 Cor 11:24 bia a kan cah: “… keimah philh lonak ah tuah u a ti” kan philh sual lai hi a phang tuk. A nunnak a kan pekmi kan philh lai a phang tuk. Pumhnak inn kalnak in hmun dang kal a biapi deuh ah kan chiah lai a phan tuk. Nu le pa zumtu ttha a rak si ko nain, Pastor fanu – pa si ko nain zum lotu nupi/pasal an ngei sual lai, an ka philh sual lai ti a phang tuk. Keimah nak in mi nu/pa kha a biapi deuh ah an chiah sual hna lai ti a phang tuk. (minung dawtnak cu ri a ngei) keimah dawtnak cu a dong lomi a si, ka nunnak kan pek hna a ti.

Matt. 18:20 Kan min in minung 2/3 nan umnak ah keimah zong ka um ve lai a ti. Cucu pumhnak hi a si, thlacamnak hi a si. Washington DC i pastor pa ca tialmi ka rel mi ah voi khat cu Christmas Eve lai zan ah Tel. a ra i President Franklin Roosevelt pumhnak ah a ra lai maw tiah mipa pakhat nih a ka hal a ti. Ka lehmi cu president pa a pumh lai le pumh lo ding cu ka thei lo, sihmanhseh bia kan kam ngammi cu Pathian cu aa pum ko lai ka ti a ti. President nak in a let tampi in a ngan deuhmi, zei zong vialte a hmutu, a hngaltu cu pumhnak ah a um. Jesuh nih hi ti hin a ti, Kan min in 2/3 nan umnak ah keizong ka um ve lai a ti. Nihin ah Jesuh cu kan sinah a um. Thangthat hna u sih. Ruat ta hmanh! Rian kong ah Pathian minin tuahmi pumhnak ah tel kho loin na um sual maw? hawikom/ chungkhat ruangah, Pumhnak caan hna ah appointment dangdang hna na ser sual maw? zeidang vialte nak in a biapi mi, a ngan mi Pathian cu pumhnak ah a um, thangthat tti hna u sih.

Minung nih cun muisam kan philh, biakamnak kan philh, min kan philh, caan tampi ahcun Pathian kan sin i a um zong kan philh. Caan zeimawzat ahcun mit thli he muihnak ah kan hruai can a um len lai, thil ttha lo kan tuah pi a um len lai. Jesuh nih a timi cu ka dawt tuk hna, ka dawtnak hna hi zeihmanhnih a ziamh ter kho lo, an sualnak cu ka cinken ti lo, ka philh cang a ti. Bawipa min thangthat si ko seh.

Hawidawt hna, Jesuh nih a kan khamh ni ah khan vancung ah umnak a kan pek chih. Taksa in a thi, sihmanhsehlawThiang Thlarau in a kan umpi. Kan sualnak a philh. Van le vawlei cungah nawl ngeihnak pek a si. Cu dirhmun cun nan sualnak ka philh cang a kan ti. (na caah thawngtha a si maw?). kan sual a kan ngeihthiam lawng a si lo a thisen in a kan ttol. Jer. 31:34 … An thatlonak kha ka ngaihthiam hna lai i an sualnak kha ka hngal camcin ti lai lo, tiah Bawipa nih a ti. Bawipa min thangthat si ko seh.

Kan sualnak ngeihthiam lawng si loin a kan hnawhpiak cang. Pathian cu thangthat si ko seh. Kan philhmi thil khi kan hmuh tthan ahcun kan theih tthan. Kan sualnak kha a hnawh dih cang, hmuh tthan awk a um ti lo.

U nau ruat hmanh! Jesuh nih kan sualnak kha aa put, an tuk – an velh, a nunnak pekin a kan khamh. kan sualnak vialte kha thlan chung ah a vui tak dih, a thawhthan hnu ahcun a mit hmuh ah a sual bal lomi bt kan si. Hi thil a tuah khawhmi hi aa lung hmuih tuk, vawlei cung khua zakip ah va kal u law hi Thawngtha hi mi vialte kha va chim hna u a ti. Nihin Ni ah kan chim, voi zeizatdah na rak theih bal cang. Jesuh dawtnak hi ruat tthan hna u sih, thaizing kong hohmanh nih kan chim kho lo, atu hi na caah can tha a si.

Pathian nih kan sualnak a kan ngeihthiam ahhin Amah cungah khuaruahhar thil a tuah Khuaruahhar tuah khotu Pathian a si. Rili sen cungah a dir i ti a zual kho i kalnak lam a ser khotu a si. Nika zong a dir ter khawh. Mitcaw mi hna nih khua an hmuh, hnachet mi hna nih khua an theih, nga 2 le changreu 5 in minung 5000 rawl a dangh hna.

Hi hmanthlak hi zoh thiam u ti ka duh. Pathian nih a kan khamh ah khan Amah ah khuarauhhar thil a tuah. Zei zong vialte sertu, theitu, hngaltu, a zungzal in kan sinah a um mi a si ko nain An sualnak kha ka hngal ti lo a timi hi khuaruahhar a si. A nunnak thisen in kan sualnak kha a hnawh cang caah a si.

Na thinlung chungah hi bia hi chim ka duh. Pathian nih a sermi thil hi a philh bal lo. Van i a ummi arfi vialte khi an min in a theih dih hna, an kalnak lam a hngalh dih. Planet hna khi a theih dih hna. Cathiang chungah kei cu nizan, nihin, thaizing aa dang lomi Pathian ka si a ti. Pathian caah cun Abraham, Peter hlan i kum 2000 hrawng ah a rak um kha chungkhar khat bt an si. Noah buanchuhcho kha a philh lo. Jonah ngapi pawchung a um ah kha a philh lo. Elijah nunnak kha a philh lo, langak nih rawl an pek, zunhri zam in ni a phenh.

Nihin ahhin lung lengin na um men lai. Vawlei pi nih hin a ka thei ti lo tiah naa ruah men lai. No. No. Pathian nih an philh lo. Pathian nih Amah minin ti hrai khat na pekmi kha a philh lo, na thlacamnak kha a philh lo, thawhlawm na pekmi kha a philh lo, na no lio can i Choir na cawn mi kha a philh lo, upa rian na tuanmi kha a philh lo.

Ah um rih! nang le kei kan sualnak (ugly sins) cu a philh. Pathian mithmuh ah na dawh tuk, na sunglawi tuk. Ka fa na sual kan ngeih thiam cang, ngeihthiam lawng hmanh a si lo, ka philh cang, ka hnawh cang ati.

Hawidawt hna hi Bible cang hi rel tti hna u sih:

Rom 14: 12 kan dihlak hin Pathian hmai ah kan kong kan i chim cio a herh lai.

Daniel 7:10 Biaceihnak cu hun timh a si i cauk cu an hun kau hna

Baithlam 20: 12 Cun mithi kha, a ngan he a hme he bawithtutdan hmai i an thut kha ka hmuh. Cauk kha an kau hna, … aa tial ning khan an bia an ceih hna.

Kan zapi te hin biaceihnak hmai ah kan dir te lai. Cauk chungi aa tial ningin ceih a si lai. Jesuh nih a chimmi kan ngeihthiam cang hna, nan sualnak kha ka thisen in ka ttol dih cang, nan sualnak kha kaa cinken ti lo a timi a pom i Jesuh cu a ka khamhtu le ka nunnak uktu Bawi na si a timi paoh cu an sualnak kha hnawh piak kan si lai, cauk chungah kan sualnak tial a si lai lo, mi luatmi kan si lai.

Pathian nih sunparnak co ko seh!

Japheth Lian (Lian Lian pa)
Melbourne

Tuanbia Sertu

Caan ka ngeih ahcun carel hi ka huam phun asi. A bikin, political cauk pawl hi ka rel huam khun. Nain ka rel duhmi cauk hi Kawlram ahcun illegal books an si caah rel ding bel an tlawm ngaingai.

Ka rel lai ah innkaa tawh ka hrenh hmasa tawn. Zeidah ka tih ka thei ve lo. Pakhat khat si sual lai khi hei tih ning law a lo ngai. Ka rel tammi cu David Stenberg, Joseph Silverstein, le Bertil Lintner hna tialmi khi an si. Joseph Silverstein hi catial a thiam hlei ah Kawlram politics hrim a theih tuk. Cun David Stenberg hi a catial a tluang ngai ve, nain prediction a tuahmi an si theng lo. Lintner tu hi cu tuanbia tial in a tial, nain information lei cu a mak thiamthiam ve. Joseph Silverstein ca hi ka rel a tam bik lai dah.

Nain, an pathum ningin an i khahnak cu politics lei mifim an si hlei ah political writer an si. Abikin Kawlram political ca hi an tial bik rua ka ti. Asinain, Kawlram kong an tialnak ah an hman maw an palh ti critic tuah kaa tim lo, book review tuah zong kaa tim fawn lo. Kawlram ah ka um ko, nain keimah nakin anmah nih Kawlram kong an theih deuh men lai tiah ka ruah caah asi kho men. Nain, ka palh kho thiamthiam rih ko. Zeicatiah foreign observers pawl hi a caan caan cu reliable a si tuk lomi information in ca an tial theu. Nain, an pathum tein Aung San Suu Kyi kong an tialmi tu cu a hman ko. A tlawm le a tam lawng ai dang lai. An hmui tinh cu Aung San Suu Kyi hi asi ko. Mah an tialmi cu keimah nih ka rel tawn.

Pathian mui keng in sermi ciocio ah minung hi phun thum kan um an ti. Pakhatnak cu keimah bantuk in tuanbia a relmi an si. Mi tam deuh nih tuanbia kan rel. Pa hnihnak cu rel awk ah tuanbia a kan tial piaktu an si. Joseph Silverstein le David Stenberg te pawl hi an si kan ti lai cu. Mi tlawm deuh taktak an si cang. Anmah nih tuanbia an tial, kanmah nih kan rel. Nain, tuanbia sertu hi an tlawm bik; an um lo khan khi a si. Tuanbia sertu hi mi tlawm taktak an si. A tawinakin chim ahcun, Aung San Suu Kyi nih tuanbia a ser, Silverstein nih a tial, keimah nih ka rel. Tuanbia reltu cu mi tam deuh kan si, tuanbia a tialtu cu mi tlawmte an si; nain, tuanbia sertu cu an um lo khan khi a si. Kawlram le vawlei nih tuanbia sertu tampi a herh ko hna.

Tuanbia sertu, tuanbia tialtu, le tuanbia reltu tiah minung phun thum kan um. Tuanbia sertu si hi kan duh, nan duh cio lai, nain a tam deuh cu tuanbia ser cu chim lo, a tialtu hmanh kan si kho hna lo. A ngaingai tiah tuanbia sertu le tuanbia reltu hna hi Pathian muihmai keng in sermi cio kan si ko. Nain, vanthat ruangah tuanbia sertu si cu a um rua lo. Pathian sinah thlacam, cun mah i zuam ko ahcun tuanbia sertu si khawh ve asi ko. Kan i zuam ko ahcun tuanbia kan ser khawh lo hmanh ah tuanbia tialtu tal cu kan si kho.

Kawlram le Lairam nih tuanbia sertu mifim le mithiam tampi a herh ko. Pathian nih ram le miphun caah tuanbia sertu si an duh ko hna, nain thut sawhsawh in cun a si kho lai ka zum lo. Tuanbia sertu, Tuanbia tialtu le Tuanbia reltu.

A Hmasa Bik African-American Ramhun

President-elect Obama cu minak a si, African-American a si ee timi kong ah Butler University, Indianapolis i professor a tuan liomi Dr. James F. McGrath i a tialmi hi rel awk tlak taktak a si. A chimmi pakhat cu, minung kan tuanbia hrim ah, minung cu Africa in kan i thawk i hmun dangdang ah a pemmi cio kan si timi hi kan philh lo ding a si, tihi a si. Hika hi rel ve hrim hmanh.

Nain . . .

November 4 cu US tuanbia ah, cun vawleicung tuanbia ah ti chih ko usih, roling mi ni a si. Minak nih US ramhun thimnak ah teinak a hmuh tikah a mak ko. Minak pawl hrim cu an chunmang a tling tiin an i lawmh tuk ah a mitthli a tlami an tam. Philh lo dingmi vawleicung ramhun thimnak pakhat a si hrim ko lai.

President Obama hi mi za taktak cu a si. A bikin mipi nih an herh tukmi THLENNAK kong a dirpitu le tuah aa timmi pa a si tikah mipi nunnak ah atu tiang cu ram a ngei hrim ko. Vote a thla khotu sining law keimah zong nih McCain nak cun vote ka pek deuh ve ko lai.

President Obama kong ah a phunphun in, biavai a chuak. Obama hi Khrih a dohtu Anti-Christ a si ti te hna. Muslim a si ti te hna. Ralhrang pawl he pehtlaihnak a ngei lai ee ti te hna. A phunphun in an ti. Ramhun cuhnak thawkka lio ah a pastor pa kong ah mawh an phurh len. Nain, atu ahcun Khrihfa a si lo ee a ti te hna an um hoi. Thil hnu hmai tha tein tuak loin mi chim paoh ah aa fumi an tlawm lo.

US ramhun si dingah thim a si cang ko. Let awk a tha ti lo. Amah hi Khrihfa a si lo a timi zong nih anmah cio tah Khrihfa cu an si cio maw, Obama Khrihfa a si lo ahcun, ti zong i hal ve an hau. President Obama hi pa za cu a si. Khrihfa zong a si fawn; Muslim a si lo. Anti-Christ zong a si lo. Ralhrang lei tang zong a si lo. Cucu philh lo awk a si. Catialtu pakhat nih cun, ralhrang lei a tangmi hmanh va siseh law, zei dah a poi. Ralhrang pawl nih amah a kan uk chung cu, harnak an kan pe lai lo, a tha lei lai tiah serhlei phun in a chim.

President Obama nih zei tluk in dah, atu bantuk chawlehnak lei ah harnak a um lio, mipi hnabei dong in an um lio ah, thlennak a tuah khawh lai ti hi a si. Amah zong nih a timi cu keimah hi ka bochan hlah u, nangmah kha i bochan u, kan tuan ti hna lai ti a si. Minung a si caah tlinlonak cu a ngei ko lai, a ngei hrimhrim lai. Mipi bia a kamhmi hna zong a zei maw tiang lawng a tuah khawh lai. A zapi cun a tuah kho hrim lai lo. Cucu minung phung a si.

President Obama a duh lomi nih an chimmi cu um cang sehlaw, amah a tanhmi pawl nih an i uar tuk tikah messiah hmuh in a hmu tiang an um. US kong an rak kan chimh ah, an phaisa hrim ah IN GOD WE TRUST timi a um caah, Pathian nih thluachuah a pek khun hna ti a si. Nai ahcun IN OBAMA WE TRUST tiah ca a tarmi zong an um. Hi hna nihhin Obama hi minung a si ve ti an philh rua.

President Obama nih zei tluk in dah thlennak a tuah khawh lai timi cu tuanbia nih a chim te lai. Pa za cu a si tak ko. Mipi cu ruahchannak a pek ngai tak ko hna. Nain . . . nain . . . Obama cu Pathian a si lo. Obama cu minung sawhsawh, kanmah bantuk a si ko tihi philh lo a hau.

Congratulations, Barack Obama!

Tuni cu vawleicung tuanbia ah a biapimi pakhat a si. US tuanbia hrim ahcun a biapi tukmi ni a si. Sen. Barack Obama cu a voi 44 nak US President ah thim a si. President Obama ti a si cang lai.

President Obama hi THLENNAK timi a herh tiin a aupi tu a si. Mipi nih thlennak an herh tuk lio, US ram nih thlennak a herh tuk lio ah thlennak timi in ramhun siding ah aa cuh tikah teinak a hmuhnak zong cu a si. Amah pumpak hrim paza a si.

President Obama hi African-American in US ramhun i thim hmasa bikmi a si caah roling a si ko. Cun, hi pa hi kehlei hmulhmang a si fawn (hi kong hi ka tial bal cang).

Jesuh Khrih zong vawleicung a rat kha thlennak tuah ah a si ti hi, philh hna hlah usih. Minung nih cun thlennak tuah an i tim lai, tuah an i zuam lai. An tlinh lai lo. Nain, thlennak taktak, a deu lomi, a dikmi cu Jesuh nih misual kan caah a rat pimi man loin a kan pekmi THLENNAK kha a si.

Innngeilo

Jim West timi pa nih “Zei ruangah dah innngeilo pawl hi ka rem hna lo” timi tlangtar in ca a tial. A tialmi hi phundang lei in a sullam lakpiak dingah a tialmi a si. Amah tialmi ahcun:

Innngeilo (homeless) pawl hi ka rem hna lonak a ruang tampi a um. Cu lak ah a tanglei hi an i tel:

• Innngeilo pawl cu an rim a chia.
• Inn an ngei lo.
• Sianginn zong an kai fawn lo.
• Thilpuan tha an ngei lo.
• Ka theihmi an um lo. Ka theih lomi cu zei tin dah an zawn ka ruah hna hnga?
• Matthai 25 ah telh an si lo. Rawl tammi, ti halmi, thilpuan a ngei lomi, thong tlami, le a zawmi ti lawng a um. Innngei lomi timi Jesuh nih a chim lo. Jesuh nih a remmi rak si hna sehlaw cu, anmah zong hi a telh ve ko hna hnga.
• Innngeilo pawl ka rem hna lonak a ruang bik cu, zei hmanh ka caah an tuah lo caah a si.

Minung kan thinlungput umtuning kha langhter aa zuammi cu a si. Hi bantuk lungput hi kan lungput a si sual ve maw?

Egypt Ram Zong An Himnak Ram A Rak Si Ve Ko

Khrismas caan sunglawi a naih chin lengmang tik ahhin thinlung mitthlam chungah hlanlio a luancia mi kum 2000 renglo lio ah tihphannak lakah Egypt ram lei panh in a rak zammi chungkhar hna an hungcuang. Nihin ni ah cun lawmhnak puai ah kan hman hna nain hlanlio Khrismas a rak si lio tuanbia ruah ah ngaihchiat mitthli tlaknak tuanbia a si.

A caan hi mui zaan ah si dawh a si. Joseph cu aa hngilh cuahmah lio ah “Tho law na dawtmi na nupi le na fapa himnak caah Egypt ramah zam pi hna,” tiah Bawipa Vancung mi nih a rak chimh. A fa pa, a chuak ka mi te, a dawtbik mi a nupi, a nau ngeihnak hmanh a sau rih lomi zampi ding a si. A thinlung chungah biahalnak tampi a rak um ve ko lai tiah ka ruah. Israel miphun hna caah cun Egypt miphun cu dawtu an rak si bal lo. A hremtu hna, sal ah a tlaitu miphun, Israelmi fa an ngeih tikah fapa paohpaoh thah dih dingin nawlngeihnak a rak hmangmi miphun an si. Kan himnak le kan luatnak ding taktak hmun a si ngai hnga maw cu? Zei harnak dah lampi ah kan ton khawhmi a si? Ka dawt bikmi ka nupi le ka fapa hi zampi lo ah tah zei dah kan innchungkhar ah a tlung ding a si hnga? Khua zaza ruat in mit cung tang chin lo in Jospeh cu chungkhar pabik a si bantuk in khua a rak ruat ve len ko lai. Ziah hmundang deuh le ramdang deuh si loin Egypt ram thengtheng ah Pathian nih a kan zamter hnga, a si kho ngai hnga maw cu hlanlio pipu hna saltannak le retheihnak ram panh than ko lai cu . . . .

Zei a si hmanh ah thimding hmun hlei a um ti lo. A chungkhar caah an himnak ding hmun a dang a um lo khua a ruah ve tikah Egypt ram dah ti lo hmundang kalnak an ngei ti lo. An hmanding mi thilri, timtuah in dawtmi chungkhar hna nunhim lainak ruah ah thatho lo ngai in Joseph le a chungkhar rual cu an rak i thawh. Nau ngeih kaa, thazang ngei lo a dawtbik a thaisung nu le a fapa nih zei hngal lo in pabik lam hruainak zul in kik lengmang le thirh lengmang in an rak kal lio ahhin an hmailei kong ah chim khawhmi zei hmanh an rak ngei ve hrim lai lo. An himnak ding maw an nunnak a dihnak ding hmun dah a si hnga ti an thei kho lo. Nain fian ngai dawh an simi cu Bawipa nih a umpinak hna hi si dawh a si.

Nawlngeihnak thutdan chuh lai phang in a nawlngeihnak a hmunh khawh nakhnga ding ah khua a khangtu Herod zong a lung a mit ve ko lai. Zei cah tiah mi fa cu chim hlah a fapa le hmanh pei a rak thah hna cu. Mah chungchuak fa le hmanh a zuahlo mi pa nih zei paoh a tuah hi a mawh hrim lo. Mipi thatnak ca ding khuakhan a har ngai bantuk in mipi rawhralnak khuakhan zong hi a fawimi a si hrim lai lo, a thluak a fak ve ko lai. Zei paoh ah amah nawlngeih ri a lonhtu paoh thah, thawl, phuah a hmangmi nih cun zei ti cun dah mi pakhat a thatnak le a santlaihnak cu a hmuh khawh fom ti hnga. Ka tluk sual hna lai kaw ti phan bu cun mi thatnak hmuh a fawi ti lo. An sual kawl le a sinin aa hlatnak ah kalter lawnglawng kha anih a rian biapi bik cu a si ve ko. Anih a tar deuhdeuh, a fimthiamnak, a theihnak nih a phan lo deuhdeuh, no nawn thangthar nih fim deuhdeuh, an thluak a than lio si deuhdeuh tung kaw thah le nawn ti dah lo ah zei tuahning ding dang um dawh a si ti lo. A lung si a vang hringhran ve ko lai a nawlngeihnak chuh lai phan ah. Mi hrawhhralnak ding kong a ruah ah Herod zong a lungre a theih caan a si.

Cunglei fial ning in riantuan lo ah rianphuah a tongding mi le harnak a tong colh dingmi Herod ralkap pawl zong cu Bawi Jesuh kawl in kum hnih tang hngakchia paohpaoh, Bethlehem le a pawng kam khua vialte vainam har in mi an thisen luanter hi an duh bik mi rian cu a si hrimhrim lai lo. An nunnak humhaknak caah an i thimmi riantu a si ve ko lai. A daw cukmak mi nufa tang an vun then hna ah an thinlung mei a alh ve hrimhrim ko lai. Cunglei phungnih cun nenh ve hna kaw thimding hlei an ngei ve ti lo. Duhnung tukmi Pathian thluachuah fapa thatha thah thluahmah an si ko. Ral tuknak ding ah training pekmi hna kut cu duhnung tukmi le sualnak ngei lo hngakchia no hna thisen chuahtu ah an cang dih. A fak hringhran ko. Thim awk a tha lomi rian, a tha lo ti theih ko bu in pumpaw cawmnak caah mitchinh a haumi rian a tuanmi Herod kuttang riantuantu hna nunnak hi mu.

Kan theih khawh lomi cu Egypt ram ah a zammi chungkhar hna lampi ah le an phak kaa ah zeitluk in dah harnak an ton ti hi a si. Chungkhar thar a dirhmi an si bantuk in nifa an pum pawcawmnak ah le an himnak caah nu le pa cu an re a thei hringhran ko lai. A fiang ko mi cu an holh, an nunphung, an biakmi aa lawh lai lo caah zei tluk in dah miram dang ah holh theih lo, mah nunphung le biaknak a si lomi hna sinah um hi a va har ve hnga? Cu lawng a si lo, a thli ten a lutmi an si caah rammi nih an theih hna ahcun an caah harnak fak pi a chuak kho ding a si fawn. Cu thil vial te cu an rak ton, an rak tuar. Cun an ton an tuarmi harnak vialte cu an nunnak himnak ding caah a si. Egypt ram hi ram tha le ramrum bik zong an rak si lo, a dawtu bik hna ram zong si dawh an si fawn lo i, an nun nuamhnak bik ding ram zong si dawh a si hlei lo. Nain Egypt ram ah cun an him.

Chungkhar tling, dam tein Herod a thi cang tiah vancungmi nih a chimh than hna tikah an dawtmi an chuahnak ram an rak panh than. Thil tha lo cu zungzal a hmun kho lo. Tuanbia nih kan nunning cio a chim te ko lai. Herod nawlngeihnak zong cu a rak dong ko. Thil hmanmi kan tuah ruang le kan dirpi ruangah zei ton kan ton paoh ah kan ning a zah awk a si lo. Kan i tlaihmi a hman paoh ah cun kan dir ngam ding a si. Kan i nuamhnak hmun paoh hi kan himnak hmun a si lem lo. Caan tampi cu kan i thimlo mi hmun si ko hmanh sehlaw cu kaa hmun zong cu kan himnak hmun a rak si tawn ko. Minung tampi nih an chim ruangah thil hi an hman tiah ti khawh a si lo bantuk in minung pakhat lawng nih a dirpi ruang zong ah thil hman lo a si tiah ti khawh a si fawn lo. Bawi Jesuh thahnak ding zong ah zapi lungtlinnak an lak ko nain a hmanmi a si ve lo kha kan philh lo awk a si. Nawlngeihnak ngeih cu a tha. A sinain cu nawlngeihnak cu riantuan ti hawi le mipi damnak caah a si awk a si. Duh paoh in ngeihmi nawlngeihnak hman ding a si awk a si lo. Zei ruangah dah kan ram ah nawlngeitu a rak si balmi nih hin an nawlngeihnak chuh lai an tih tiah cun an duh paoh in an nawlngeihnak mi cungah an rak hman caah anmah bantuk in mi nih an cungah tuah ding an celh tawn lonak hi a si. Cucu minung lungthin put a si lo. Saram lak ah natum khi nawlngeihnak cuh a hmang vemi an si. Amah nih a uk khawh lomi natum he cun an i rem kho lo. An nawlngeihnak chuh lai an sian tawn lo caah an i su tawn i a caancaan ah cun an nunak tiang a liam tawn. Mah sining he aa tlukmi minung hna he rian a tuanti kho lomi cu natum lungput ngeimi kan si ve tinak a si ko hnga.

Phunglam suai tik zongah kanmah nih kan celh ve tung lo dingmi kha midang zulh ding caah kan suai piak hna awk a si lo. Na tuah khawh vemi na caah a tha vemi cu aho ca paoh ah a thami thil an si ko hnga. Nangmah nih na caah na duh ve lomi midang tuahter le tuanter cu minung thinlung put a si lo. Ningcang tein rian na tuan ko ah cun nangmah nak a thiammi an chuah ding zong ah na tih hlei hna ding a si fawn lo. Nangmah nak santlai lomi he lawng riantuan khawh i nangmah nakin a thiamsangmi he rian na tuan khawh lo ahcun khuaruah awk tlak ngai a si hnga. Herod lungput cu a si. Midang caah kum 60 cu pensen lak ding a si tiah phung na rak tuah tungah cun nangmah caan a phak tik zongah na zulh ngam ve ding a si. Zulh ding phung le lam ngeih cu a tha ngaimi a si. Amah belte a minung zoh in kan zulhmi phung le lam kan thlen lengmag ahcun cucu ruah awk ngai a si. Herod thinlung nih kan ram a uk, Herod lungput nih biaknak lei kan i hruainak a hrawh theu tawn. Herod lungput nih kan biakmi kan Pathian mui a chiatter i kan ram a zawtter.

A sual tukmi Herod kut in sullam ngei lo thihnak cha cun a nuam lem lomi Egypt ram zam kan i thim cu kan mawh lo. Duhnak bik hmun kan i thimkhawh tung lo ahcun kan himnak ding hmun kan kawl cu kan palh cio lai tiah ka ruat lo. Bawi Jesuh Khrih zong nih Egypt ram ah himnak a rak hmuh ko.

Jimmy Carter le Lungkhon

Kan tih, kan huat, cun si kan duh theng lomi lakah lungkhon hi ai tel ve ko rua. A hman ve hrim ko. A biafang hrim aa dawh lo, cun a sullam zong cu thiamthiam. Na lung a khong tuk ti lai hi kan duh theng cio lai lo, nain . . . nain . . . nain!

US hi vawlei vanram tiah Laimi nih tahchun a si theo. Nain, zei tin chim awk belte ka thei ve lo. An rum, an thawng, cucaah vanram hmete ti zong khi a palh maw, ka thei thiamthiam lo. Nain, ka theihmi pakhat cu US president hi cu vawlei president khi an si ko. Kawlram prime minister te pawl, Laos President te pawl hna hi vawlei ah an um ve le um ve lo hmanh theih an si lai ka zum lo. An ram mipi hremnak lei in an min a thang ve kho men.

US president tu cu vawlei tuanbia a tungmertu an si ko. Mah hmanh ahcun George Washington, Abraham Lincoln le John F. Kennedy te pawl hi hawi nakin an lar chinchin. Mah tluk mi nih theihmi lakah rak theih tuk theng lomi president an um ve thiam. Cu hna lakah Jimmy Carter hi ai tel ve.

Jimmy Carter hi mingthang taktak asi lem lo. Ronald Reagan le Bil Clinton bantuk in mui dawh si fawn lo. Mah tikah mi nih theihnak lam a tlawm ngai. Nain, ka uar phun te khi a si. US president tam lak te nih chim rel loin an liamter cio mi Panama Canal kong kha biatak tein a chim. Kan ram kanmah ta a si lomi Panama Canal US nih benefit kan hmuh, control kan tuah hi cu a phung a si lo, a ngeitu Panama pek than ding a si tiah a au pi. Midang nih an mawhchiat ngaingai, nain Congress ah a langhter, cu ticun Panama sin ah pek than a si.

Cun, Cold War tiah vawlei tuanbia nih a theih pengmi US le Russia kar political impasse kha confrontation nih zei hmanh a chuah pi lai lo, mah nakcun hmai tonh tein bia i ruah ah thil a kal deuh lai a ti. Russia he min-la-nga-la (Kawlholh) a rak timi presidents hlun pawl nih an duh lo, nain a hman tiah a ruah caah Russia hruaitu Leonid Brezhnev he Vienna ah meeting an tuah i, SALT (Strategic Arms Limitation Talks) an feh ter. Russia le US pehtlaihnak a tha deuh ngaingai. Nuclear War si dingah a har deuh cang. Israel he kum 30 (1949-1979) leng ral a simi Egypt le Israel kar remank ser hi a herh bak tiah a ruah. Mi nih a herh lo an ti ko, nain a herh tiah a ruahmi cu a tuah thiam thiam ko. Egypt hruaitu Anwar El-sadat, Israel hruaitu Menachim Begin, le Jimmy Carter tiah Camp David ah hnatlaknak an tuah. Nihin tiang Israel le Egypt kar ral a um ti lo. Vawilei tuanbia ah ro a ling ve ko. Pasal cu a dik bak tiah kan zumh kan ruah kan pommi ahcun lungkhon hi a tha ko ka ti ve. Nain, a ken kip ah lungkhon bel . . . .