Phungthlukbia 30:17: "A pa kha a nihsawh i a nu kha a tar tikah zeiah a relomi cu,
a mit kha nelrawn langak nih an khoih lai i langta nih an ei lai."
Vawlei cung miphun zapi ti awk nih nu le pa upat ding hi an i cawnpiak. Nu le pa upatnak in le tihzahnak in "Pipu Biaknak" (Ancestor Worship) a chuak. Cun, Judah mi hna khi, ahlan ah cun, mi pakhat khat nih a nu le a pa a vawlhpamh ahcun, cu a vawlpamtu kha thah khawhnak phung an ngei. Cun, Kawl pawl zong nih, tihzah upat awk a si an timi: pathian, phungki.. tbt ah, nu le pa upat ding ai tel ve (an pathian ah an chiah hna kan ti lai cu). Laimi zong nih nu le pa, pi le pu upat pek awk an sinak kong phung kan thluk hna, phungthlukbia kan ngei. Tch. "Nu le pa bia ngailo zubui lam thlang tla," "Na pu zawm hlah na taw sawng lai." ti bantuk tampi kan ngei. Nu le pa, pi le pu upat dawt an herhnak a si ko.
Asiahcun, ahodah kan nu le kan pa cu an si kun? Dictionary nih kan nu le kan pa tiah a dirter khawhmi asiloah nu le pa identity a ngeimi hi ahodah an si ti lei hoih in ruat ti hna u sih law ti ka duh. Dictionary ah cun, kan nu le kan pa tiah a ti khawhmi cu; hruaitu, kilvengtu, zohkhenhtu, hringtu, tiin a phunphun in a langhter. Cucaah, a biapibik in kan tihzah ding, kan dawt ding kan nu le kan pa cu:-
1. Pathian
Nihin kan Khrihfa sinak zohthan tikah Pathian tihzahnak a tlawm chin lengmang. Pathian nakin minung a tihzah deuhmi le a upat deuhmi kan tampi cang. Kanmah nak upa sin le hawile hmai ah kan tuah ngamlo ding thil, kanmah lawng cun kan tuah ngam ko. Thil thalo a si ti kan hngalh komi hmanh kha mi hmuhlonak ahcun fawi tein kan tuah ko. Asinain, cu thil thalo kan tuahmi kha, minung vialte a kan ser i, thluachuahnak he lam a kan hruaitu kan Pa, Pathian nih a kan hmuh ko ti kan philh sual tawn.
Apa a nihsawhmi le a nu zei ah a rellomi kan silonak ding ah, muilak i kan tuahmi thil thalo, mi hmuhlonak hmun zong i kan tuahmi vialte hlaw cang hna u sih. Thil thalo tuah cu Pathian nihsawh a si. Pathian duhlomi tuah cu Amah zeirello a si.
2. Hringtu Nu le Pa
Ka langhtermi Bible cang le a dang tampi ah, hrilhfiah haulo in fiang tein kan hmuh khawhmi cu "hringtu nu le pa upat ding, tihzah ding le an nawl ngaih ding" ti hi a si. Atu ah hringtu nu le pa a ngei tilomi zong kan um ko lai, keimah lila zong hringtu ka pa nih a ka thih tak cang. Asinain, an nun lio i an rak kan duhpiakmi nunzia, an rak kan cawnpiakmi thil tha, kan tuah le kan i tlaih peng kha kan upat hna a si ko. Nu le pa lamhmuhsaknak chung i kar a hlang khomi nih Pathian lung an ton. Pathian lung a tongmi paoh khuaawng an tong. Cucaah, hringtu kan nu le kan pa hrimhrim upat tihzah ding in sawm kan duh hna.
3. Chuahkehnak Khua le Ram
Minrang nih kan chuahkehnak ram, khua kha fatherland, motherland tiah ti a si ko. Laimi zong nih, laihri kan i tannak, kan semnak timi biafang kan hman ve. Hi biafang le sining nih hin kan chuahkehnak khua le ram cu nu le pa sinak identity a ngei ko ti hi a langhter. Cucaah, khua le ram dawt, upat, tanh hi nu le pa dawt upat he ai khat.
Micheu nih cun, khua le ram dawt tuk, tanh tuk te hna hi a tha lo, midang he pehtlaihnak a rawk, a zawrter tiah an ti. Sihmanhsehlaw, keimah nih ka hei ruah ve ning cu hi hi a si. Kan Bible ah "mit hmuh a u nau hmanh a dawt khawh loahcun, mit hmuhlo Pathian cu a daw kho lai lo" ti a um. Mah khua ram taktak hmanh dawt tung lo in khua dang, miphun dang he kan i daw lai i kan i pehtlai lai ti hi a si kho taktak hnga maw ti hi ka ruat tawn ve.
Minung sinak in, rian um tu dan in, chuahkehnak khua le ram ah kan um lo, kan tuanlo hmanh ah hnakkar tenhnak le a caancaan i thazaang chuahnak tal cu kan ngeih awk hrimhrim a si. Kan Bible biakam hlun, ahleiin prophet cauk chungah Pathian nih Israelmi kha, Judahmi harnak an ton lio caan le hremnak an in lio caan ah a bawmhlo caah a mawhchiatnak hna tampi kan hmuh. Cu ve bantuk in, Judahmi zong, Israelmi temtuarnak a chanhduhlo ruangah sik a huahnak tampi a um ve. Kan miphun dihlak, kan ram, kan vawlei ca tiang in Pathian nih a hmanmi hruaitu tha sinak kha kan chuahkehnak khua dawtnak in le upatnak in thawk hna u sih.
4. Kan Ca, Kan Holh
Fimchimtu, lamhruaitu, dirkamhtu sinnak mit in zoh tikah kan Ca, kan Holh hi nu le pa sinak angei ve. Fimnak mit a kan au tertu kan Ca, kan miphun tlaulo ding in a kan dirkamhtu kan Holh, kan nunphung hna hi upatlo awk thalo an si. Ka relmi Phungthluk 30:17 hi mah mit in zoh le cuanh ah hlah maw a dikbik tiah ka ruah.
Kan pa a simi lai Ca kan nihsawh i kan nu a simi kan Holh zei kan rel loahcun, miphun dawtnak mit khoih kan si hnga i miphun dang nih a kan ei lai i a kan dolh taktak ko lai. Cucaah, kan miphun, kan nunphung a tlaulonak dingah kan nu a simi, kan pa a simi, kan Ca, kan Holh hi upat hna u sih.
Kan Bible relmi hi a tawinak in fianter ahcun,"A pa kha a nih sawh i, a nu kha zei ah a rellomi cu harnak an phan lai" tinak a si ko. Cucaah, pumpak in siseh, khua in siseh, miphun in siseh, kan nu le kan pa dirhmun ah a dirmi: Pathian, Hringtu nu le pa, chuahkehnak le laica, laiholh upat tihzahnak in, harnak chungin a luatmi kan sinak hnga le thluachuahnak chungah a lutmi kan si khawhnak hnga Pathian nih thluachuah kan pek piak hram ko seh.
Ram Hmun
Zion Baptist Church
Hakha
a mit kha nelrawn langak nih an khoih lai i langta nih an ei lai."
Vawlei cung miphun zapi ti awk nih nu le pa upat ding hi an i cawnpiak. Nu le pa upatnak in le tihzahnak in "Pipu Biaknak" (Ancestor Worship) a chuak. Cun, Judah mi hna khi, ahlan ah cun, mi pakhat khat nih a nu le a pa a vawlhpamh ahcun, cu a vawlpamtu kha thah khawhnak phung an ngei. Cun, Kawl pawl zong nih, tihzah upat awk a si an timi: pathian, phungki.. tbt ah, nu le pa upat ding ai tel ve (an pathian ah an chiah hna kan ti lai cu). Laimi zong nih nu le pa, pi le pu upat pek awk an sinak kong phung kan thluk hna, phungthlukbia kan ngei. Tch. "Nu le pa bia ngailo zubui lam thlang tla," "Na pu zawm hlah na taw sawng lai." ti bantuk tampi kan ngei. Nu le pa, pi le pu upat dawt an herhnak a si ko.
Asiahcun, ahodah kan nu le kan pa cu an si kun? Dictionary nih kan nu le kan pa tiah a dirter khawhmi asiloah nu le pa identity a ngeimi hi ahodah an si ti lei hoih in ruat ti hna u sih law ti ka duh. Dictionary ah cun, kan nu le kan pa tiah a ti khawhmi cu; hruaitu, kilvengtu, zohkhenhtu, hringtu, tiin a phunphun in a langhter. Cucaah, a biapibik in kan tihzah ding, kan dawt ding kan nu le kan pa cu:-
1. Pathian
Nihin kan Khrihfa sinak zohthan tikah Pathian tihzahnak a tlawm chin lengmang. Pathian nakin minung a tihzah deuhmi le a upat deuhmi kan tampi cang. Kanmah nak upa sin le hawile hmai ah kan tuah ngamlo ding thil, kanmah lawng cun kan tuah ngam ko. Thil thalo a si ti kan hngalh komi hmanh kha mi hmuhlonak ahcun fawi tein kan tuah ko. Asinain, cu thil thalo kan tuahmi kha, minung vialte a kan ser i, thluachuahnak he lam a kan hruaitu kan Pa, Pathian nih a kan hmuh ko ti kan philh sual tawn.
Apa a nihsawhmi le a nu zei ah a rellomi kan silonak ding ah, muilak i kan tuahmi thil thalo, mi hmuhlonak hmun zong i kan tuahmi vialte hlaw cang hna u sih. Thil thalo tuah cu Pathian nihsawh a si. Pathian duhlomi tuah cu Amah zeirello a si.
2. Hringtu Nu le Pa
Ka langhtermi Bible cang le a dang tampi ah, hrilhfiah haulo in fiang tein kan hmuh khawhmi cu "hringtu nu le pa upat ding, tihzah ding le an nawl ngaih ding" ti hi a si. Atu ah hringtu nu le pa a ngei tilomi zong kan um ko lai, keimah lila zong hringtu ka pa nih a ka thih tak cang. Asinain, an nun lio i an rak kan duhpiakmi nunzia, an rak kan cawnpiakmi thil tha, kan tuah le kan i tlaih peng kha kan upat hna a si ko. Nu le pa lamhmuhsaknak chung i kar a hlang khomi nih Pathian lung an ton. Pathian lung a tongmi paoh khuaawng an tong. Cucaah, hringtu kan nu le kan pa hrimhrim upat tihzah ding in sawm kan duh hna.
3. Chuahkehnak Khua le Ram
Minrang nih kan chuahkehnak ram, khua kha fatherland, motherland tiah ti a si ko. Laimi zong nih, laihri kan i tannak, kan semnak timi biafang kan hman ve. Hi biafang le sining nih hin kan chuahkehnak khua le ram cu nu le pa sinak identity a ngei ko ti hi a langhter. Cucaah, khua le ram dawt, upat, tanh hi nu le pa dawt upat he ai khat.
Micheu nih cun, khua le ram dawt tuk, tanh tuk te hna hi a tha lo, midang he pehtlaihnak a rawk, a zawrter tiah an ti. Sihmanhsehlaw, keimah nih ka hei ruah ve ning cu hi hi a si. Kan Bible ah "mit hmuh a u nau hmanh a dawt khawh loahcun, mit hmuhlo Pathian cu a daw kho lai lo" ti a um. Mah khua ram taktak hmanh dawt tung lo in khua dang, miphun dang he kan i daw lai i kan i pehtlai lai ti hi a si kho taktak hnga maw ti hi ka ruat tawn ve.
Minung sinak in, rian um tu dan in, chuahkehnak khua le ram ah kan um lo, kan tuanlo hmanh ah hnakkar tenhnak le a caancaan i thazaang chuahnak tal cu kan ngeih awk hrimhrim a si. Kan Bible biakam hlun, ahleiin prophet cauk chungah Pathian nih Israelmi kha, Judahmi harnak an ton lio caan le hremnak an in lio caan ah a bawmhlo caah a mawhchiatnak hna tampi kan hmuh. Cu ve bantuk in, Judahmi zong, Israelmi temtuarnak a chanhduhlo ruangah sik a huahnak tampi a um ve. Kan miphun dihlak, kan ram, kan vawlei ca tiang in Pathian nih a hmanmi hruaitu tha sinak kha kan chuahkehnak khua dawtnak in le upatnak in thawk hna u sih.
4. Kan Ca, Kan Holh
Fimchimtu, lamhruaitu, dirkamhtu sinnak mit in zoh tikah kan Ca, kan Holh hi nu le pa sinak angei ve. Fimnak mit a kan au tertu kan Ca, kan miphun tlaulo ding in a kan dirkamhtu kan Holh, kan nunphung hna hi upatlo awk thalo an si. Ka relmi Phungthluk 30:17 hi mah mit in zoh le cuanh ah hlah maw a dikbik tiah ka ruah.
Kan pa a simi lai Ca kan nihsawh i kan nu a simi kan Holh zei kan rel loahcun, miphun dawtnak mit khoih kan si hnga i miphun dang nih a kan ei lai i a kan dolh taktak ko lai. Cucaah, kan miphun, kan nunphung a tlaulonak dingah kan nu a simi, kan pa a simi, kan Ca, kan Holh hi upat hna u sih.
Kan Bible relmi hi a tawinak in fianter ahcun,"A pa kha a nih sawh i, a nu kha zei ah a rellomi cu harnak an phan lai" tinak a si ko. Cucaah, pumpak in siseh, khua in siseh, miphun in siseh, kan nu le kan pa dirhmun ah a dirmi: Pathian, Hringtu nu le pa, chuahkehnak le laica, laiholh upat tihzahnak in, harnak chungin a luatmi kan sinak hnga le thluachuahnak chungah a lutmi kan si khawhnak hnga Pathian nih thluachuah kan pek piak hram ko seh.
Ram Hmun
Zion Baptist Church
Hakha
No comments:
Post a Comment