Friday, September 12, 2008

Baptist Hruaitu Minthang Hna (1)

Baptist hruaitu lakah minthang le midang nunnak a hiap ngaimi tampi an um. Cu hna lakah:

1. Thomas Helwys (c. 1570-c.1616). John Smyth he zumtu tipil innak (believer's baptism) an pom hnuah, Helwys nih Holland ram i Amsterdam khua ah a um lio 1609 ah a hmasa bik Baptist khrihfabu a rak dirh. 1611 ah amah ram a simi England ah a kir than i, Mirang ram vawlei ah a hmasa bik Baptist Khrihfabu a dirh. A Short Declaration of the Mistery of Iniquity timi caah a tial i, cu cauk cu historian tampi nih Mirang holh in minung zalonnak (liberty of conscience) kong tialmi hmasa bik lakah pakhat a si tiah an zumh. Cu a cauk an namh dih tlawmpal ah Newgate thonginn ah thong an thlak i, cu ka ahcun 1616 hrawngah a thi.

2. Roger Williams (c.1603-1684). 1631 ah America a phanmi Separatist minister a si. Puritan hruaitu pawl he alnak a rak ngei peng. Massachusetts Bay colony in a leng ah an rak zaamter. 1638 ah Baptist zumhnak pawl kha a cohlan i, America ah a hmasabik Baptist khrihfabu a rak dirh. Cu hnu thla tlawmpal a rauh hnu ah, Baptist zumhnak pawl kha a hlawt than. Asinain, amah cu America ram Baptist cawlcanghnak a thawktu tiah ruah peng a si ko.

3. John Leland (1754-1841). Kum sawm sarih tluk Baptist khrihfabu pawl ah pastor a rak tuan i, thawngtha a rak chimtu a si. A tuahmi lakah min hngal bik cu, biaknak zalonnak (religous liberty) hi biatak tein a aupitu a si. A phungchimnak in, catialnak in, riantuannak in, amah nih hin Americanmi vialte nih biaknak ah zalonnak ah hmuh cio ding hi biatak tein a rak i zuam.

4. Adoniram (1788-1850) le Ann Judson (1789-1826). 1812 ah Judson te nupa cu Indiaram ah missionary riantuan dingin an rak i thawh. Cu lio ahcun Congregational Khrihfabu an rak si. India kan kalnak lampi ah Judson te nupa nih Baptist cawnpiakmi zumtu tipil innak kha an pom. Cu tikah anmah a thlahtu hna Congregational pawl he an i pehtlaihnak a cat i America i a ummi Baptist pawl sinah bawmh an hal. Fawite in American Baptist pawl nih an bawmh colh hna. Cu ti cun, Judson te nupa cu Amecan Baptist pawl nih ramleng ah an thlahmi missionary hmasa bik ah an cang. 1812 kum dongh lei ah Kawlram lei ah an kal i 1813 ah Rangon ah phan. Kawlram mi caah dictionary an tuahpiak hna, cun Baibal zong an leh piak hna. Cun zumtu canter zong an i zuam hna. 1826 ah Ann cu a thi. Adoniram Judson nih Ann a thih hnu zong ah riantuan cu a peh i, amah a thih tikah Kawlram ah Baptist milu 7,000 le hruaitu 100 tluk an um cang.

5. Annie Armstrong (1850-1938). 1888 kum i Woman’s Missionary Union an rak dirh lio ah aa tel vemi a si. WMU nih hin Southern Baptist mission riantuannak kha thazaang a pek i a rak bawmh. Annie hi WMU i a hmasa bik i pehtlaihnak lei chungtuantu ah an rak thim i, cu rian cu 1906 tiang a tuan. A nun chung vialte ah mission riantuannak, mission rian caah fund kawlnak le mission kong ah theihhngalhnak peknak ah biatak tein a rak tuantu a si.

No comments: