Thursday, March 25, 2010

Kan uan pi ko ka pa/ Poor and Suffering Servant of God, Rev. C. Hniar Kio

Tuzing cu voi dang a lo hrim lo. Voi dang tawn ah cun a a rak zoh tu a rak chawn bia tu pawl he tiah, in chung he in leng he lum sa ngai in kan um tawn. Tuzing cu hawi kom mileng zong an tam ngai ko na in a zei aw an zong a um lo. Ka nu zong nizan kan dum i bongte a onh a theih khan cun aa sum kho tuk ti lo. Dei hlan ah dum ah a thli te in a va tap i a tu cu aa sum ngai ko na in panh tu cu a panh kho hrim hrim ti lo. A aw an a hta ngai tawnmi kapu Van (Rev. S. Van Hre) zong a aw a chuak kho ve lo. A hmurka a hta ngai mi Rev. James Tail Dum hmanh a aw ann um kho ve bak lo.

Hakha tlun pi ding in kan timh tuah. ZBC upa pawl nih ZBC motor in thlah ding in khua an khan. Kan i thawh i, ZBC zung thar an sak lio mi kha ka zoh talai a ti i a zoh khawh nak tiang maw taw cun ka mongh piak, dengteu te in a zoh i a mit thli a tla. Ka ni le cu an vun tap hnik i, “tap hlah uh, nan tah hnawh ah cun zei tin dah a um lai” ka ti ka sik pah hna bu cun kan vun i thawh. A thin cu rian tuan ti hlah kaw a celh bak lo i motor cu a si khawh chung in cawl ter lo te in duhsah te in mongh ka zuam. Ma bu ah cun a celh hrim hrim lo i Ramthlo ah tlawm pal, Hlingrang ah tlawm pal kan i din. Hakha cu zan lei pi ah khin kan phan. Hakah ah cun inn cu kan ngei ti lo i ka pu in ah kan tlung. A sining cu aa fiang tuk ko cang na in kanmah hnangamnak ah Hakha sibawi pi kan kawh i a kan zoh piak na in lung tho a si ti lo. A siarem nak khan um ter ko uh a kan ti. Vawlei cung lung dongh chimpit vial te nih a kan phak.

Pathian nih vawlei cung i nunnak caan a pek mi a dih i, Hakha kan phanh a thai zing 1996 May thla ni 3 ni ah hi vawlei nunak cu a kal tak. Zei tluk hmanh in siang hlah hmanh u sih law minung tuah khawh mi cu a si ti lo, a nunak cu mah ti cun a liam ko. Retheih vial te cu a kal tak dih cang ko. Chankhat chung ah cun a rak i cawl sek ve ko na in a thih ah cun a ruaksuannak ding inn hmanh a ngei lo. Ka pu inn ah kan suan. A thih ah hin kum 54 a si. A thlan lung ah mah ti hin kan tial.

Poor and Suffering Servant of God
Rev. C. Hniar Kio

A nunak hi retheih le ngaichiatnak in a khat tak tak ko. A mah hi milungleng phun a si fawn. Asina in aa sum kho ngai, a kong chim ding ah hin aa sum khawh mi dah ti lo chimawk ka thei tuk lo. 1986 lio, Hakha Immanuel Baptist Church i a tuan lio ah, voi khat, zerhpizing pumh Bawipa Zanriah hman lio ah Sakta in zualko a rak phan i, Sakta ah U` U (Beli, ka u nu) a thi an ti. Bawipa zanraih cu a dih tiang mithmai chia lo te in a pek. U`U Beli cu kan chung ah cun mi hmurka hta a si ii a ho he poh a daw kho, inn a lum ter ngai tu a si. Cun, a nungak lio te kum 19 a si, aa duh lio te, duh a nun ling cing si kaw sian hi a um hrim hrim lo. Sunghno fanudawt thih bu i mah tluk i sum khawh cu, ruah har ngai cu a si ko.

1996 ah Thantlang ah ZBC upa pawl meeting an rak tuah i cu lio ah ZBC motor ka rak mongh lio a si i a ka bawm tu ding (spare) ah ka nau Kawi Thawng nih a ka zulh. Thantlang kan phanh ah khin kanau he cun a kan auh i Kawi Van (ka u deuh) a thi an ti, a ho hmanh theih ter rih hna hlah uh, nan mit hmai zong ah lang hlah seh a kan ti, hawi theih lo te in a kan chimh. Upa pawl an um chung vial te cu mah ti cun kan i sum i, meeting tuah an kal hnu ah motor tang ah kan u nau kan lut i kan tap. Motor cung tah zong cu minih an kan hmuh lai, an kan theih lai ti kan phang. A har ko.

1979 in Kalaymyo Lai Church ah Pastor a rak tuan i khrihfabu nih an rak kan dawt tuk. Ordination zong Kalay LBC a tuan lio ah an rak pek mi a si. Cu cun 1983 in ZBC ah E & M Director a rak tuan. CCOC an rak thok i, CCOC Palai pawl cu Falam an um poh ah kan inn ah hin khua an rak sa ii kan rak i nuam tuk. Cun ZTC Bible Siangin ah a kai mi sianghngakchia khi zerhte ni poh ah an rak kan leng tawn i thing te hna an rak kan ceh piak tawn, buti kan chuang tawn i capo a phun phun an rak saih tawn. Capo le thiam tuk hna kaw, a rak nuam tak tak. Rev. Ceu Ham hoi hna khi aa hmawt ter tiah an rak sawi i cu cu ka chan chung ah hmawtter ti mi ka theih hma sa bik a si.

Cucun 1986 ah a term cu a dih i Hakha ah kan i thial. Immanuel Baptist Churh an dirh ka te a rak si i Pastor ah an rak lak i Immanuel Church ah cun a rak tuan. Christmas ah tlang ah kan rak kai hna i mah cu ka hngakchiat deuh lio te asi ko na in ka philh kho bak lo, a nuam tuk in ka rak theih. Kumkhat hrawng a tuan ah HBA (Hakha Baptist Association) ah General Secretary caah an thim i a rak tuan. Ka theih tawk ah a chan chung ah hin mah kumcaan karlak, kum 8 chung hrawng hi a rak i nuamh bik lio can hrawng a si men lai ka ti.

A fa le hi zei dang cu a kan tuah piak kho ve lo i ca rel bel te hi kan hngakchiat lio te in a rak kan forh tuk. Ca a phun phun a rak kan rel ter. Biaknak lei ca, Khrihfa tuanbia te hna, Buddha, Muslim, Hindu biaknak kong te hna hi biatak te in a rak kan rel ter. Ca rel kong he pehtlaih in a kan chimh mi ka philh khawh lo mi cu “napa Bawi Cin pa (Pu Hrang Nawl ) khi ca a rel tik ah an ca tial bak in zei bantuk mi nih dah an tial ti a theih khawh, socialist maw an si, communist maw an si ti bantuk khi a theih khawh” a rak ti i mah bia nih cun ca rel hi ka lung a rak thawh ter tuk i rel khawh le theih khawh hi ka rak uar tuk ve. Cun, kanhngakchiat lio te in Lai ca kan rel kho dih (kei hoi hna cu ka primary caan vial te Kalaymyo ah a dih i Laica ka cawng bal lo). Mah hi a tutiang ka pa cung i ka lawmh peng mi a si.

1989 cu kan vun phan.1988 lio i mipi nih duhlonak an rak langhtermi cu a phi a chuak mi a vun lo i, 1990 ah cun election tuah ding cu a vun si cang. Party an dirh. Lung rualnak kan tuah an ti. An buai, an i hten. Pakat le pakhat an i zuam. Mi an sawm. Mee an kawl i a lum sa ngai. Kapa zong cu Chin Constitution kong ah thong a rak tla bal mi a rak si tik ah a orh tu an um len ve na in Pathian rian tuan a si cang caah zei a rak cawl lo. Ka u le 3 cu mee an pe kho cang i, ka u upabik cu Chin League a si. A dang pahnih hi NLD an si. Kei cu mee ka pe kho rih lo na in Vakokbu ( Pu Lian Uk) ka tanh ve. Chin League i a tin lo i private a rak dir hmanh kha ka u he kan buai khim. Election kong ah kan unau rual in rawl ei pah ah heh tiah kan rak i el tawn ve. Ka pa tu cu kan hal ve tawn zong ah a kan cu kha duh bal lo. Ho hlei le ho party hmanh a tanh hlei hna lo i a fa le zong kanmah duhmi cio kan tanh cio hna. Hrial a rak i zuam ko. Kan motor le kan cycle tiang hi party kong khualtlawnnak i an hlan ah cun a duh lo. Ka u pa belte cu Chin League cu si kaw thloh khawh a si lo, a motor cu a lak i a zulh ziah hna.

Sihmanhsehlaw zei tluk hmanh in ka hrial ko ti hmanh seh law, ruahning ban tuk in thil hi a si tawn lo i, election i aa cuh ding pawl zong cu ka pa cu an rak leng tawn. Cozah lei zong in MI pawl nih a kalnak poh ah an rak dawi, a bia chim an rak hlat. A hrial len ko bu le aa ralrin len ko bu ah report a rak tong. Kapa khual a tlawn kar ah palek nih kan inn an rak kawl i ca (Chin Constitution draft an ti rua) kan hmuh an ti. Ka nu min an thut ter. Ka nu nih cun zei hmanh cu thei ve hlah kaw a min cu a thut ve. Ka pa cu a phanh in sakhan ah rak ra an ti i ka nu he kan zulh i sakhan ah cun kan kal. An tlaih beh i ka nu he lawng kan rak tin. Thla kua chung (a bia ceih chung) an rak hren i thla khua hnu ah an rak thlah. Thong chung a um lio ah hin MI pawl nih an rak hrem tawn i, abiktaling in an thlai, mekphek an khut hnawh. Kan lung hi a rak fak tuk ko na in lungfah leng cu zei hmanh tuahkhawh mi kan ngei lo.

Thong a tlak thok in khan cun vawlei cung nun hi harnak lawng te a si ko cang. A fa le kan vaivuan. Khuaza kip lo ah kan phan. Ka u deuh Kawi Van zong MI pawl i kapa an rak tuah to kha a lung a fak tuk i ramtang ah a kal. A nunnak a dih tiang ramtang ah a um beh.

Kapa zong cu a mah hmanh thong a tlak leng ah HBA tangka a hman ruang ah thong a tla a ti mi an rak um ve hoi i, thangchiat vial te a rak i bet chap rih. HBA Civui (Trienial) khuathar ah an rak tuah i kapa cu thong chung a um bu ah cazin an rak shin ter i, (a phung a si ko rua na in) mah cu a tu tiang hi ka philh kho lo. Thang chiat vial te, retheih vial te, harsat vial te hi kan cung ah a phan. Ka nu hi thikai zawtnak a zual ngai mi a ngei i kapa hoi hna nih cun ngaihchiatnak bia, lung htat lonak bia hmanh hi a chim siang lo. A tu ah cun celh le celh lo zong um ti hlah, i in tluarmar a hau cang ko.

Asina in a daw tu tampi an rak um ve i a lam kip in an rak kan bawmh, an rak kan zoh khenh. Nifatin rawl chanh ding tiang an rak kan bawmh. Mah lio i a rak kan bawmchan tu vial te cung ah kan chungkhar kan i lawmh nak hi a hmun zungzal ko lai.

Thong in a chuah ah Immanuel Churh nih thlacam nak an rak tuah piak. Immanuel Church hi ka pa a daw tak tak mi an si. Kum hmasa ah ka nu zong thla camnak an rak tuah piak i, an kan dawtnak hi zei tik hmanh ah kan philh lai lo. A tu tiang hi IBC le Kalay LBC cu kan tlaihchan khun peng ko.

Cun, khat leikam ah catial a zuam, cun phun le hlam le tuanbia hi a tlaihchan tuk i a hlat tuk ve. Amah hlatnak thawng in Lakhu tufa (ka nu lei in) pawl i pehtlaihnak zong amah ka pa accident a ton hnu sizung a um lio ah kanu Sang Peng nu ho in Matupi ah kan rak tuah khawh. Ca te te hi a rak tial pah tawn i thongin chunga um bu zong ah a rak tial peng.

Thong in a chuah i rian lo in a um lio ah ZBC ah CCOC tuanbia tial ding ah an rak fial i, Falam ah cun khua cu a sa htan. A sina in a tu cu a sining aa dang tuk cang. E& M director a rak tuan lio he cun tahchun awk a hta ti lo. Falam a phanh ah hin quarter hmanh a ngah lo ii inn hlan chawm in a um.

Mah ti cun Falam ah cun kanau Kawi Thawng he cun khua cu an sa i voi khat cu mehhang cu har tuk cang kaw vansan ah dumkulhnak pangpar cung i a zam mi khauksuai kan ti mi khi Kawi Thawng he cun an chuan, thawt dawh cu a lo hrim lo na in um chung chuan cia mi poh cu ei ding a si ko an ti i an pa fa cun an ei hnik tak tak cu i hnek awk a hta bak lo an ti. Kawi Thawng hoihna nih cun ka chan chung ka philh bal lai lo a ti.

Caan sau pi hnu ah mah lio E& M director a simi Rev. Khup Thang in tang ah umnak an pek. A hlanlio kan in hmun zawn te ah a si i, in hlun zawn ah inn thar dawt hnih in an sak. Kan dum kan rak ti tawn mi zong kanmah dum a si ti lo. Kan thawpat kung kan rak ti mi zong kan mah ta a si ti lo. Mit ka cia ah thil cu aa thleng dih ko cang. Hakha kan inn le kan thilri te te zong cu leiba chamnak ah kan zuar dih cang. Inn, lo le ngeihciah zei hmanh ngeimi um ti lo in arak tuan ti hawi pawl, ramdang tlung pawl, lak i a tlonlen kan zoh ah hin kan zaang a rak fak tuk. Sihmanhsehlaw kannih kan ruahnak le anih a ruahnak hi a rak i dang ngai. SALT timi cinthlak dan Phillipine ah a rak cawng i, mah cu Lungpi pawng, Mangkheng kalnak lam ah khin dum cu anrak tuah i a rak i uar tuk. A tuanbia tial mi a dih tik, Centenary tuah dih in cun khua ah, Lungzarh ah kan um lai, dum kan tuah lai, khuami zong cinthlakdan kan hmuhsak hna lai a ti tawn i, hawi san chin lengmang an kai ah nang cu na thup ching lengmang kan ti i kan hraphria tuk. Kanmah duh ah cun hawi bang hmai ah nor chin ve seh, a fa le zong hi lam a phun phun rak kan sial piak ve seh ti kan rak duh ve na in a nih cu mah ti cun a rak si ti lo. Mah lio te khan nunak sullam le hnangamnak ti mi hi a rak theih cang rua ka ti.

1995 ZBC Khuasak Civui ah Teddim lei upa pawl an lung aa hten i ZBC in chuah an i tim. Kapa cu rem ding committee ah cun tuanvo an pek. Mah ti cun Teddim lei ah cun a va kal tawn. Voi kaht cu kan nih kha ZBC G.S. Rev. Chum Awi le E& M Director Rev. Khup Thang he ti in Thado-Kuki ram ah kan kal. Kapa zong Kalay tiang kal dinga si ve i Falam in kan zuan lei cu a kan zulh ve. Nain a nih kha Thantlang ah nubu cawnpiaknak ah kal a hau i, kan kir a kan hngak kho lo, a kan tlun tak. Falam in Hakha lei kal ding ah motor a har tuk i van htat ah maw van chiat ah dek, Var i thetse a phor mi ralkap motor a um ti si kaw mah cu a bawh i a kal. Aa citmi motor cu Ramthlo pawng ah lamthlang ah a tla i kapa zong cu a khel ruh a kiak. Falam ah an kir pi htan. Falam sizung ah cun thla hnih hrawng an thlop i a dam deuh ngai kan ti ah khin a tang zawn in thi hlum bantuk khi nikhat hnu nikhat a rak thang i, mah nih cun a doh ngai. A taksa zong nih tongh zong a celh ti lo. Sibawi te nih an zoh i Falam i tuah cu tih a nung deuh an ti. Mandalay ah ZBC khuakhanpiaknak in kan kal pi. Mandalay ah cun an vun zoh i, a thin cu a rak tlol dih ko cang. Accident a ton lio ah a thin kha hma a rak pu i Falam sizung i sibawi te nih an rak thei ti lo, cu leng ah Dr. A Kui nih a rak pek mi a din zungzal mi thin si hmanh kha an ngol ter chap. A zual chinnak ding lawng te kha a rak si. Zei ti hta. Pathian nawl a si ko. Mawh i thluk len zong ah zei san a tlai ti lo. Mah ti cun Mandalay cun lungdong ngai in rak tlun pi cu a si. Kalay in Ni Lian pa nih a motor in a kan thlah. Mah lio i a rak kan bawm tu vial te, aa khawn lio i a rak tuam hlam tu Ramthlo khuami le, aa thlop chung vial te le a dongh tiang a kan bawm chan tu vial te, nan dih lak cung ah hika hin lawmhnak bia ka chim htan.

Kum le can zong cu a liam thluahmah i a kan thihtak nak zong kum 14 a si cang. Kumle caan a liam bang in thil tam pi zong a rak i thleng ve. Mitampi an nunnak a liam i mitam pi an chuak htan, thil tampi a rawk i thil thar tampi a chuak htan. A tu ah cun Thantlang kal cu a fawi te cang ee. Thetse phor mi ralkap motor hna bawh i heh tiah nawl pat hna zong a hau ti lo ee.

A rak daw tu le a rian tuan ti hawi tampi zong hi vawlei nunnak in an i din cio cang. Kapa Steven pa siseh, ziah mi hta hi kan chan a tawi hnga a rak ti mi Rev. Ni Hu siseh, a rak daw tuk tu kapa Carson pa le kapa Bawi Cin pa, a thih lio i mui mui thlak in a rak tap mi ka Pu Van sihnaseh, an nunnak a liam dih cang hna. Dam te in. Lawm in nan va i tong cio cang hna lai mu.

Caan a sau cang bantuk in mi tam pi nih cun duhsah te in philh thluahmah a si ko cang. Asina in a philh kho lo tu cu a rak um. Van in vaw lei a zohkhenh zung zal tu nih cun a kan huhphenh peng ko. A tu ah cun hawi bang inn hta le lo hta zong ngei hla hmanh u sih law, cingla rualchan le hawikom hna bawmhchanhnak in a phung men inn te cu kan sak i, tlamtling hmanh in kan sa kho na lo in a min men inn ngei ah cun kan cang ve. Hawidang caah cun nihchuak a si ko lai, kan nih caah cun a sung lawi tuk. Hakha dawrthar sang, Thluai Chin nu lakphak dawr chak ah khin, inn a hme nawn te, a tang dot plastic aa kham mi te ah a cawl kho set na lo in a cawl lengmang mi nu tar nawn pakhat nan hmuh tawn ko lai. Ka nu a si. Kan inn te cu asi. A thih hnu ah a kan sak piak mi tiah kan i ruah i kan i uar tuk mi kan inn te cu asi. A thih lio ah rauksuannak inn hmanh a ngei lo mi ka pa, a rauh awk tal a thei ti hnga ma.

Reng sang tlai zong a si bal lo. Khua le ram ca zongah thil hta tam pi a chuah pi kho tu zong a rak si lo. Hawi bang thil ti kho le fa le zohkhenh thiam zong a rak si fawn lo. Na in…, a fa ka si mi cungah kaa uang peng ko lai. Ka zah pi bal lo. Kan uan pi ko ka pa.

Theihternak: A cunglei cabia hi Hre Hre (Salai Hre Bik) nih a pa Rev. C Hniar Kio a u pat nak, a ngaihnak a tial mi ca Lai forum ah (March 24,2010) ah a rak thlah mi kan rak tar chin mi a si. Catial lei ah a pa ro a co ti zong in ti ka duh. Mithin lung a khoih, a hmanmi tuanbia a si fawn, a catial ning zong rel a nuam, lung a hno.

No comments: