Biahmaithi
Mi tampi nihcun kan ngakchiat lio Sunday School ah "Jesuh a chuahka i laksawng petu hna kha mifim 3 an si i cu hna nihcun Caw Inn ah an va biak" tiin an rak kan cawnpiak mi kha kan upat hnupi tiang zong ah kan i tlaih. Mifim hna hi zeizat an si tiah Bible ah a um lo nain laksawng an pekmi kha phun 3 a si caah mifim 3 tiah kan tinak hi a si. Asinain minung 4 zong nih laksawng phun 3 pek khawh a si ko. Mifim hi 3 an si tihi Nitlaklei zumhning (Western Tradition) a si i Nichuahlei nihcun 12 an si tiah an ti ve. Kan thinlung ahhin Mifim 3 hna nih Jesuh hi Bathlehem cawrawleinak kuang chungah an va hmuh i an biak ti rumro in kan ruah caah Krismas drama kan piak tikah siseh, Inntual i milem tete kan chiah tikah siseh cuticun kan langhter theu tawn. Vancungmi hna zong hi Bible nih cun Pa si dawh in a tial hna nain drama kan piak tik paoh ah NU deuh hi kan canter tawn hna. Cun Jesuh hi December 25 bak ah a chuak taktak ko ti zong a fiangmi a si lo nain zapi nih pommi a si caah "Krismas" or Jesuh chuah caan ah hman cio cu a si ko.
Jesuh chuahnak kong hi thawngthabia 4 (Mathai, Mark, Luke le Johan) lakah 2 (Mathai le Luke) lawng nih an tial. Thawngthabia a tialtu hna nih an tial tikah anmahle an uar deuhmi le an i tinhmi, biapi ah an chiahmi thim in an tial. Eg. Mathai nih Jesuh cu Judah Siangpahrang asinak, Mark nih Pathian sal a sinak, Luke nih Mi Fapa a sinak, Johan nih Pathian Fa a sinak tiin an tial hna. Cucaah Jesuh chuahnak cu Mathai le Luke lawng nih an tial tik zongah an uar deuhmi veve an tial caah pakhat nih a tialmi a dang pakhat nih a tial ve caan le tial ve lo caan zong a um ti hi kan theih awk a si. Jesuh chuahnak kong hi aa pehtlaihning te i thenhei le theihthiam lo ahcun Bible chimmi hi a palhmi ko a lo tawn caah thenhei thiam a herh ngai.
Jesuh chuah lio caan
1) Jesuh chuah Zan: Jesuh cu Bethlehem khua cawrawleinak kuang chungah a chuak ti hi Luke lawng nih a tial i a chuah zan i a va hmutu le a biatu hna hi Tuukhaal hna lawng an si (Luke 2:11; 16). Tuukhaal hna nih an va hmuhmi le an biakmi Jesuh hi ngakchiate, bawhte, naute (babe) asi. Mifim 3 an phan rih lo i a hmuh zong an hmu rih lo, an i tel rih lo.
2) Jesuh Cuarpartan le Minsak Ni: Jesuh a chuah in Ni 8 a si tikah Moses phungbia (Gen. 17:12; Lev. 12:3) bantuk in a cuarpar an tan i a min ah Jesuh an sak (Luke 2:21; Matt.1:25). Hi lio ahhin Jesuh te chungkhar hi Cawn Inn ah an um rih le um rih lo a fiang lo nain mi tam deuh nihcun Inn ah an um cang theu lai tiah an ruah.
3) Jesuh Biakinn Apnak: Jesuh a chuah in ni 40 (thisen ruang ah Ni 7 thianlonak le i thenh lengmang chung Ni 33) a tlin hnu lawngah Jesuh a Nu Mary kha a thiang (Kun thian kan timi khi) (Lev. 12:3, 6) i cu hnu lawng ah raithawinak caah Laileng 2 he Biakinn (Temple) ah an chuahpi (Luke 2:22-27) i cuka ahcun Simeon nih ngakchia Jesuh (the Child Jesus) cu thluachuah a pek. Jesuh hi ni 40 upa a si cang.
4) Mifim hna le Jesuh: Mifim hna hi Nichuahlei mifim, Arfi zohthiam ti an si i, Jesuh a chuah zaan hrawngin Arfi hi hmu hna sehlaw a dawh. Cu an hmuhmi Arfi cu an zulh lengmang i a donghnak ah Jerusalem an phan. Jerusalem an phak tikah Arfi nakin Minung an i bochan deuh sual caah Herod siangpahrang pa sin an phan. Tlangbawi hna le phungbiacawnpaiktu hna nih Jesuh cu Bethlehem ah a chuak lai (Matt. 2:5-6) an ti hnu lawng ah Mifim hna cu Bethlehem ah an kal i an phak tikah Jesuh te chungkhar cu Inn chungah an hmuh hna (Matt. 2:11), caw Inn ah a si ti lo. Mifim hna nih Inn chung ah an hmuhmi Jesuh hi bawhte (babe) a si ti lo, ngakchiapa (child) lawng zong a si ti lo, ngakchia no (the young child) asi cang (Matt. 2:11). Jesuh a chuah in Mifim hna nih an biak tiang hi thla tam nawn (or) kum khat hrawng si dawh a si cang. Mifim hna hi an zanmang ah Herod sin kir ti lo dingin chimh an si caah lam dang in an kir (Matt. 2:12)
5) Herod cawlcanghnak le Egypt ram zamnak: Mifim hna an kir hnu ni zeizat, thla zeizat ahdah Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna ti le zeitikahdah Jesuh hi Egypt ram ah an zampi ti hi a fiang lo. Asinain Herod nih hin Jesuh thawng a theih bak khan a thinlung in thah timh cia dawh a si (Matt. 2:3, 8). Cucaahcun pei Arfi kha zeitikset in dah nan hmuh, zeitikahdah a chuah ti kha fiang tein a hal hna cu (Mat. 2:7). Mifim hna nih hin cu tik, kha tik ah Arfi hi a chuak i kan hmuh tiah Herod hi an chimh i, cuticun Herod nih Ni le Thla a tuak (Matt. 2:16). Jesuh Egypt ram i an zampi le Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna hi ni (or) thla zeizatdah aa hlat ti kan thei lo nain Jesuh cu an zampi manh cang ti cu a fiang. Herod nih kum 2 tang ngakchia a thah hna caah Egypt ram i an zampi ah hin Jesuh kum hi kum 1 nak tlawm lo, kum 2 nak tam lo a si cang tinak a si.
6) Jesuh Kirnak le Herod thihnak: Jesuh chuah lio caan i Herod hi "Herod the Great" tiah an timi a si i, Vawlei he Bible tuanbia he BC 4 ah a thi tiah an ti. Cun Jesuh hi BC 5 ah a chuah ahcun Herod a thih ahhin kum 1 nak upa deuh si dawh a si cang. Cun Egypt ram ah hin caan saupi khuasak dawh an si lo, micheu nihcun a zarh maw thla 1 lawng dek um dawh an si an ti. Herod a thih hnu cun Jesuh (ngakchia; young child) le a chungkhar cu Israel ram ah an kir than (Matt. 2:21), i Nazareth khua ah khua an sa (Matt. 2:23;Luke 2:51) i cu ka ahcun Jesuh cu taksa, thlarau le thilung in a thang (Luke2:52).
7) Jesuh Thannak le Riantuannak: Jesuh hi a nu le a pa sinah kum 12 tiang a umnak (Luke 2:42) lawng hi Bible chungah aa tialnak kan hmuh i kum 12 in 30 karlak kong fiang tein an tialmi kan hmu lo. Asinain Jesuh hi a tlau i a umlo bia si loin Bible tialtu nih an tial lo mi lawng a si. Kum 12 a si lio i Jerusalem Biakinn ah a kal hnuah a Nu le a Pa he Nazareth khua ah an kir ti than i cuka ahcun khua a sa (Luke2:51-52) ti tiang cu fiang tein kan hmuh. Asinain Kum 12 in 30 karlak chung ah hin Jesuh hi a Nu, a Pa le a unau rual he an umti ko i a pa Joseph Lehtama bantuk in Jesuh zong lehtama a tuan ve (Mark 6:1-6). Mah bible nih a fiantermi cu Jesuh hi a cutzat hlan/a ngakchiatlio te cun Lehtama cu a si lai lo i, a cutzat i a upat hnu ah Lehtama rian a tuan tiah kan ti kawh caah Kum 12 in 30 karlak hi Jesuh cu a Nu le a Pa le a unaurual he Nazareth khua ah khua an sati, Lehtama rian a tuan i khua a sa ko ti a fiang.
Biatlangkawmnak
Tuchun ah Laimi nih kan Pathian pakhat lawng ah kan biakmi Jesuh (Jesuh dah lo cu Pathian dang le khamh khotu Laimi nih kna ngei lo) hi a chuahnak in a riantuannak le a thih i a thawhthannak tiang vialte hi Bible ca chungah fiang tein a um lawng si loin Vawlei tuanbia hrimhrim ah a ummi a si caah lunghrinh awk le zumh lo awk a um lo, historical fact bak a si. Laimi u le nau hna Jesuh a chuah in a thawhthan tiang zumhnak kan cohlan sawhsawh lawng hi si loin Vawlei tuanbia hrimhrim nih tehte a piah ko caah tukum Krismas thok hin lunghrinhnak le zumhlonak vialte kaltak in Amah cu thangthat in i bochan ko hna usih. Vawlei ah a rak chuah bantuk in Vawlei ah a rat than hrimhrim lai ca zongah timh cia tein hngak ko hna usih tiah kan sawm hna.
MERRY CHRISTMAS & HAPPY NEW YEAR TO YOU ALL
Bawi Krih ah
Van T Lian
Theihternak: Rev. Van Thawng Lian nih Lai Forum ah December 1, 2009 ah a thlah i kan tarmi a si.
No comments:
Post a Comment