Tuah Kel: Daniel 6:10 Relnak*
*Theihternak: Hi capar hi Thomas Cung Bik nih Tilim Journal (2008) ah a tialmi kan hun tarmi a si.
Hi capar nih hin Daniel nih cun zei bantuk thil a chuah hmanh ah Pathian cu a tuah kel tein a biak i a thangthat ko ti kha langhter aa timhmi a si. Cu pinah, Pathian cu nawlngeitu, zeizong vialte a uktu a si i zumhtlak a simi a fale kha a zoh sawhsawh hna lo ti zong langhter aa tim.Daniel cauk rel tikah, dal 3 nak le dal 6 nak nih lawhnak tampi an ngei, ti hmuh khawh a si.[1] Dal 3 nak ahcun Daniel a hawile a simi Sharach, Meshach, le Abednego nih Nebuchadnezzar siangpahrang pa sermi sui milem an biak duh lo nak le, cu ruangah mei phu chungah an paih hna nak kong kan hmuh.[2] Dal 6 nak ahcun Daniel nih a tuah kel a simi, a Pathian sinah thla a cam ruangah, chiandeih umnak chungah an paihnak kong aa tial. Dal 3 nak le dal 6 nak an i lawhnak hi fiang deuh in kan hun langhter lai. An hmun hnih ning zoh tikah,
- Daniel le a hawile pathum nih harnak an tonnak a ruang aa khat. Cucu, an riantuan hawi nih an nahchuah hna ruangah a si. Phundang in kan chim ahcun, an riantuan hawi nih an phuan hna ruangah harnak an tong.
- Siangpahrang Nebuchanezzar le Darius nih nawl an chuahmi nih Daniel le a hawile an biaknak a zuam cawh. Sihmanhsehlaw, an biaknak ah zumhtlak tein an um i, thihnak hmanh kha an tih lo.
- Siangpahrang nawl chuahmi zulh lo ruangah, thihnak a chuahpi khotu dantatnak pek an si. Daniel cu chiandeih thong ah thlak a si; a hawile cu meiphu chungah an paih hna.
- Thihnak thladem tang ah an um nain, an biakmi Pathian nih thihnak chungin a luatter hna.
- Pathian nih a khamh hna ruangah siangpahrang nih Judahmi an biakmi Pathian an thangthat.
- Thihnak thladem chungin a luatmi Daniel le a hawile cu a hlan nak hmanh in an hlawh a tling.
Kan langhter bantuk in, Dan 3 le Dan 6 hi lawhnak tampi an ngei. Sihmanhsehlaw, an i khat ti awk cu a tha lo. Zei cah tiah, Dan 3 nak ahcun harnak a tongmi, an zumhnak hneksak a tongmi hi minung pathum an si: Shadrach, Meshach, le Abednego tiin. Dan 6 tu ahcun Daniel amah lawng a si. Cun, hi tuanbia pahnih zoh tikah, an can lio caan aa dang. Pakhatnak hi cu Nebuchadnezzar nih a rak uk hna lio ah a si i, pahnihnak cu Darius uknak lio ah a rak si. Pakhatnak tuanbia ah cun, siangpahrang nih a sermi milem hmaiah kun an fial hna; nain, Daniel hawile pathum nih cun an rak kun duh lo. Pahnih nak tuanbia ahcun, mipi kha siangpahrang sinah dah ti lo cu, a dang a zei bantuk Pathian hmanh nan bia lai lo i an sinah thla nan cam lai lo ti an si; nain, Daniel nih cun a Pathian sinah thla a cam, a tuah tawn kel ning tein. Pakhat nak tuanbia ahcun, siangpahrang bia an al hi mibu hmai ah a si nain, Daniel tu cu amah a inn chungah a si. Cu caah, hi tuanbia pahnih zoh tikah, an i lawhnak a tampi bantuk in, an i dannak tete zong an um.[3] A zei bantuk a si hmanh ah, an pahnih nih an chim veve mi cu, harnak lakah zei tin dah kan zumhnak hi kan nunpi lai ti kha a si. Daniel le a hawile nih cun, an nunnak caah phang loin an biakmi Pathian sinah zumhtlak tein an um.
Atu tan ah zoh ti dingin chuahpi duhmi cu Daniel kong a si. Dal 6 nak ah kan hmuhmi cu, Daniel nih a nunnak caah tih a nung ti a hngalh ko buin Pathian sinah a tuah kel tein thla a camnak kong kha a si. Dan 6 nak kan rel le cangka in kan hmuhmi cu, Darius siangpahrang kut tangah Judahmi an rak um ti kha a si. Darius nih cun a ram felfai deuh in a uk khawh nakding ah mangki bawi 120 a chiah hna. Cu hna vialte cungah cun vuanci pathum a chiah hna. Cu hna pathum lakah cun Daniel zong aa tel ve.
Dan 6:3 ahcun, “An riantuannak ah Daniel nih vuanci dang hna le mangki dang hna cu a thil ti khawhnak in a iap hna i cucaah siangpahrang nih ram vialte uktu ding i chiah awk ah a lung chung in a ruah,” tiah a tial.[4] Cu tikah vuanci pawl le mangki bawi pawl nih Daniel cu an nahchuah. Daniel nih ram a ukning kong ah a palhnak an kawl. Nain, an hlawh a tling lo. Zei cahtiah, thil tha lo a tuahmi pakhat hmanh an hmu lo. Cu caah, a biaknak lei talin a sual kan kawl kho hnga maw ti an ruat. Siangpahrang pa cu an va thawh i, na ram chung ummi vialte nih nangmah sinah dah ti lo cun, a zei bantuk pathian sin le aho sin hmanh ah tu hnu thla khat chung thlacam lo siseh tiah, kan hna a tla.[5] Cu caah, cu ti cun nawlbia chuah law, cu a zul lomi cu chiahdeuh thonginn chungah thlak si hna seh, an ti (6:7). Siangpahrang nih cun, nawlbia cu catial in a chuah.[6]
Dan 6:10 ah cun,
Atu tan ah zoh ti dingin chuahpi duhmi cu Daniel kong a si. Dal 6 nak ah kan hmuhmi cu, Daniel nih a nunnak caah tih a nung ti a hngalh ko buin Pathian sinah a tuah kel tein thla a camnak kong kha a si. Dan 6 nak kan rel le cangka in kan hmuhmi cu, Darius siangpahrang kut tangah Judahmi an rak um ti kha a si. Darius nih cun a ram felfai deuh in a uk khawh nakding ah mangki bawi 120 a chiah hna. Cu hna vialte cungah cun vuanci pathum a chiah hna. Cu hna pathum lakah cun Daniel zong aa tel ve.
Dan 6:3 ahcun, “An riantuannak ah Daniel nih vuanci dang hna le mangki dang hna cu a thil ti khawhnak in a iap hna i cucaah siangpahrang nih ram vialte uktu ding i chiah awk ah a lung chung in a ruah,” tiah a tial.[4] Cu tikah vuanci pawl le mangki bawi pawl nih Daniel cu an nahchuah. Daniel nih ram a ukning kong ah a palhnak an kawl. Nain, an hlawh a tling lo. Zei cahtiah, thil tha lo a tuahmi pakhat hmanh an hmu lo. Cu caah, a biaknak lei talin a sual kan kawl kho hnga maw ti an ruat. Siangpahrang pa cu an va thawh i, na ram chung ummi vialte nih nangmah sinah dah ti lo cun, a zei bantuk pathian sin le aho sin hmanh ah tu hnu thla khat chung thlacam lo siseh tiah, kan hna a tla.[5] Cu caah, cu ti cun nawlbia chuah law, cu a zul lomi cu chiahdeuh thonginn chungah thlak si hna seh, an ti (6:7). Siangpahrang nih cun, nawlbia cu catial in a chuah.[6]
Dan 6:10 ah cun,
Daniel nih cu nawlbia cu chuah a si cang ti a theih tikah a inn ah a lawi. A inn khaan cung dot ah khan Jerusalem lei hoih in thlalangawng pathum an um. Khika ah khan a tuah tawn phung a si zungzal bantukin a khuk aa bil i ni khat ah voi thum lengmang thla a cam i a Pathian kha a thangthat.[7]
Hi cacang hi tha tein zoh tikah Daniel tonmi thil kong hi fiang deuh in hmuh khawh a si. “Daniel nih nawlbia cu chuah a si cang ti a theih tikah” timi nihhin thil tampi a langhter. Nawlbia chuah a si cang ti a si. Zei bantuk nawlbia dah chuah cu a si? Ram chung ummi vialte nih ni sawmthum chung, Darius siangpahrang sin dah ti lo cun, a dang sinah thlacam lo ding le cu a zul duh lomi cu chiandeuh thonginn chungah thlak ding timi nawlba a si. Cu nawlbia cu a chim men si loin, phungtlai tein chuah a si cang. Zulh duh lo ahcun, chiandeih thong ah thlak i thih ding a si. Daniel nih cucu a theih tikah a inn ah a tin.[8] Hi ka ah theih timi biafang hi Aramaic le Hebruholh ahcun yada‘ ti a si.[9] A sullam cu “theih” asiloah “hngalh” ti khi a si. Hi yada‘ timi nih hin theih menmen le hngalh menmen lawng khi a sawhmi a si lo. “Theihngalh” khi a sawh duhmi cu a si. Theih pinah tha tein le naih tein hngalh khi a sawh duh. Phundang in kan chim ahcun, a chung muru tiang theih hngalh kha a chim duhmi cu a si.[10] Daniel nih nawlbia an chuah cang ti a theih ti tikah a sullam cu, Daniel nih hin nawlbia chuahmi hi zei ruangah dah chuah a si, zei bantuk nawlbia dah a si, tih a nungmi phun a si maw si lo, ti bantuk in nawlbia chuahmi kong he aa pehtlaimi theih awk vialte a theih i a hngalh dih ti kha a chim duhmi a si. Cu a theih tikah inn ah a tin. Daniel nih inn a tin tikah fiang tuk in a theihmi cu, siangpahrang nih a chuahmi nawlbia a zulh lo ahcun, a caah tih a nung, thihnak tiang aa sawm khawh ti hi a si.
Daniel inn hi a ngan maw, a fa ti hngalh a si lo. Ruah damh khawh a simi tucu ram chungah vuanci a tuanmi pakhat inn cu zaran inn nakcun a tha deuh lai, a ngan deuh lai, aa dawh deuh lai tihi a si. Baibal nih a kan chimh tiang ahcun, “A inn khaan cung dot ah khan Jerusalem lei hoih in thlalangawng pathum an um.” Hika zawn hi amah Aramaic holh ahcun, Jerusalem hoih in aa ongmi thlalangawng pathum an um, ti a si. Cu caah, mi cheu nih an chim tawnmi cu Daniel nih a inn a phanh cangka in a inn thlalangawng kha a hun hna ti a si. Nain, Baibal ahcun cucu kan hmu lo.[11] Jerusalem lei hoih in thlalangawng pathum an um i, an i ong ti tiang lawng kan hngalh khawhmi cu a si.[12]
Dan 6:10 nih cun, “Khika ah khan a tuah tawn phung a si zungzal bantukin a khuk aa bil i ni khat ah voi thum lengmang thla a cam i a Pathian kha a thangthat” tiah a tial. “Khika ah khan” timi nih a langhter mi cu a inn khaan cung dot, Jerusalem lei hoih in thlalangawng pathum a ummi kha a si. Cu ka ahcun “a tuah tawn phung a si zungzal bantuk in” tiah aa tial. Hi nih a langhter komi cu Daniel nih thil thar a tuah lo tihi a si. Daniel nih a hun tuahmi cu voidang zong ah a tuah tawnmi kha a si. Siangpahrang nih nawlbia a chuahmi al duh ah, thil thar a tuah lo. A tuahmi cu “a khuk aa bil i ni khat ah voi thum lengmang thla a cam i a Pathian kha a thangthat.” A tuah kel a tuah ti kha kan hmuhmi cu a si. Cu a tuah kel a simi cu: khuk i bil i nikhat ah voi thum lengmang 1) thlacam i 2) Pathian thangthat kha a si. Seow nih cun, siangpahrang pa nih a chuahmi nawlbia thar ruangah Daniel nih hin thil kha a hlei zong a tuah lo, a tlawm deuh zong a tuah lo, a tuah kel te kha a tuah ko, a ti.[13]
Daniel nih hin thil thar a tuah lo. A tuah tawn bantuk in Pathian sinah thla a cam i Pathian kha a thangthat. Daniel nih hin thla a cam tikah zei dah a cam ti belte cu kan hngal kho lo. Si dawh a simi cu, a miphun caah a si. Miphun dang ram ah sal ah an um lio a si i, cu lio i an duh bikmi cu, an ram i kir than khawh le Jerusalem ah Pathian thangthat than khawh kha a si.[14] Cu ca zongah, thla a cam chih ti cu zawndamh khawh a si. Cu pinah, thla a cam i Pathian a thangthat ti a si tikah, a thlacammi hi Pathian thangthatnak a si ti zong a fiang.[15] Pathian sinah a herhmi a um caan lawngah si loin, Pathian thangthat duh ah thla a cam tawn ti kha kan hmuh khawh. Daniel nih a nunnak ah Pathian sin thlacam le Pathian thangthat cu a tuah lengmang tinak a si. Zarhkhat ah voikhat tuah si loin, nikhat ah voi thum lengmang thla a cam i Pathian a thangthat.
Cu ti in thla a cam cu, a ral hna nih an va hmuh. Zei tin dah an hmuh khawh? Daniel nih cun a thup in a tuah lo caah a si. A tuah kel tein a tuah caah fawi tein an va hmuh nak cu a si. Cu caah, siangpahrang sinah an va phuan i, siangpahrang cu na nawlbia bantukin chiandeih thongah Daniel cu na thlak a hau an va ti. Cu tikah, amak tukmi cu, siangpahrang nih Daniel khamh aa zuam (6 :14). Nain, a rak chuah cangmi nawlbia kha let awk a tha ti lo. Cu caah, a donghnak ahcun Daniel cu chiandeih thong ah cun an thlak. Siangpahrang nih Daniel cu a thawh i, “A rian na tuan zungzal mi na Pathian nih in khamh ko seh!” (6:16) tiah a ti.
A thaizing ah siangpahrang cu thonginn ah a va kal i hi tihin a au: “Daniel, a nungmi Pathian salpa, a rian na tuan zungzalmi na Pathian nih cun chiandeih hna sin khan an khamh kho maw?” tiah a ti (6:20). Cu tikah Daniel nih cun aa thawh i,
Daniel inn hi a ngan maw, a fa ti hngalh a si lo. Ruah damh khawh a simi tucu ram chungah vuanci a tuanmi pakhat inn cu zaran inn nakcun a tha deuh lai, a ngan deuh lai, aa dawh deuh lai tihi a si. Baibal nih a kan chimh tiang ahcun, “A inn khaan cung dot ah khan Jerusalem lei hoih in thlalangawng pathum an um.” Hika zawn hi amah Aramaic holh ahcun, Jerusalem hoih in aa ongmi thlalangawng pathum an um, ti a si. Cu caah, mi cheu nih an chim tawnmi cu Daniel nih a inn a phanh cangka in a inn thlalangawng kha a hun hna ti a si. Nain, Baibal ahcun cucu kan hmu lo.[11] Jerusalem lei hoih in thlalangawng pathum an um i, an i ong ti tiang lawng kan hngalh khawhmi cu a si.[12]
Dan 6:10 nih cun, “Khika ah khan a tuah tawn phung a si zungzal bantukin a khuk aa bil i ni khat ah voi thum lengmang thla a cam i a Pathian kha a thangthat” tiah a tial. “Khika ah khan” timi nih a langhter mi cu a inn khaan cung dot, Jerusalem lei hoih in thlalangawng pathum a ummi kha a si. Cu ka ahcun “a tuah tawn phung a si zungzal bantuk in” tiah aa tial. Hi nih a langhter komi cu Daniel nih thil thar a tuah lo tihi a si. Daniel nih a hun tuahmi cu voidang zong ah a tuah tawnmi kha a si. Siangpahrang nih nawlbia a chuahmi al duh ah, thil thar a tuah lo. A tuahmi cu “a khuk aa bil i ni khat ah voi thum lengmang thla a cam i a Pathian kha a thangthat.” A tuah kel a tuah ti kha kan hmuhmi cu a si. Cu a tuah kel a simi cu: khuk i bil i nikhat ah voi thum lengmang 1) thlacam i 2) Pathian thangthat kha a si. Seow nih cun, siangpahrang pa nih a chuahmi nawlbia thar ruangah Daniel nih hin thil kha a hlei zong a tuah lo, a tlawm deuh zong a tuah lo, a tuah kel te kha a tuah ko, a ti.[13]
Daniel nih hin thil thar a tuah lo. A tuah tawn bantuk in Pathian sinah thla a cam i Pathian kha a thangthat. Daniel nih hin thla a cam tikah zei dah a cam ti belte cu kan hngal kho lo. Si dawh a simi cu, a miphun caah a si. Miphun dang ram ah sal ah an um lio a si i, cu lio i an duh bikmi cu, an ram i kir than khawh le Jerusalem ah Pathian thangthat than khawh kha a si.[14] Cu ca zongah, thla a cam chih ti cu zawndamh khawh a si. Cu pinah, thla a cam i Pathian a thangthat ti a si tikah, a thlacammi hi Pathian thangthatnak a si ti zong a fiang.[15] Pathian sinah a herhmi a um caan lawngah si loin, Pathian thangthat duh ah thla a cam tawn ti kha kan hmuh khawh. Daniel nih a nunnak ah Pathian sin thlacam le Pathian thangthat cu a tuah lengmang tinak a si. Zarhkhat ah voikhat tuah si loin, nikhat ah voi thum lengmang thla a cam i Pathian a thangthat.
Cu ti in thla a cam cu, a ral hna nih an va hmuh. Zei tin dah an hmuh khawh? Daniel nih cun a thup in a tuah lo caah a si. A tuah kel tein a tuah caah fawi tein an va hmuh nak cu a si. Cu caah, siangpahrang sinah an va phuan i, siangpahrang cu na nawlbia bantukin chiandeih thongah Daniel cu na thlak a hau an va ti. Cu tikah, amak tukmi cu, siangpahrang nih Daniel khamh aa zuam (6 :14). Nain, a rak chuah cangmi nawlbia kha let awk a tha ti lo. Cu caah, a donghnak ahcun Daniel cu chiandeih thong ah cun an thlak. Siangpahrang nih Daniel cu a thawh i, “A rian na tuan zungzal mi na Pathian nih in khamh ko seh!” (6:16) tiah a ti.
A thaizing ah siangpahrang cu thonginn ah a va kal i hi tihin a au: “Daniel, a nungmi Pathian salpa, a rian na tuan zungzalmi na Pathian nih cun chiandeih hna sin khan an khamh kho maw?” tiah a ti (6:20). Cu tikah Daniel nih cun aa thawh i,
“Siangpahrang cu saupi nung ko seh! Ka Pathian nih chiandeih hna cu an ka phih awk ah a vancung mi kha a run thlah hna i cucaah ka cungah zeihmanh thatlonak an tuah lo, zeicah tiah amah nih a ka hmuh ning ah kei cu a suallo mi ka si i cuhleiah maw siangpahrang nangmah cungah thatlonak zeihmanh ka tuah lo” tiah a ti (6:21-22).
Daniel cu a leng ah an chuah i, Darius siangpahrang nih cun vawilei cung dihlak ah hitihin thawng a thanh:
“Nan thluachuahnak cu karh chin ko seh! Ka peng chung dihlak ah mi vialte nih Daniel i a Pathian cu nan tih lai i nan upat lai: Zeicahtiah amah cu Pathian nung, zungzal in a hmunmi, a thawnnak a dong lo i a bawi si nak a dong lomi a si. Amah cu khamhtu, chuahtertu, hmelchunhnak le khuaruahharnak van le vawlei cungah a sertu a si. Amah nih Daniel cu chiandeih hna thawnnak chungin a khamh
cang” (6:25-27).
Daniel nih a Pathian caah zumhtlak a nunnak le Pathian nih Daniel a umpinak a hmuh tikah Darius siangpahrang nih Daniel a biakmi Pathian cu hitihin a langhter:
- A nungmi Pathian
- Zungzal a hmunmi Pathian
- A thawnnak a dong lomi Pathian
- A bawinak a dong lomi Pathian
- Khamhtu Pathian
- Luattertu Pathian
- Zeizong vialte a sertu Pathian
A biakmi Pathian caah zumhtlak a si ruangah le a riantuannak ah a fel caah, Daniel cu siangpahrang hmai le Pathian hmai ah mithmai tha a hmu. Daniel nih a nunnak caah tih a nung ti a theih ko nain, a tuah kel a si bantuk in Pathian sinah thla a cam i Pathian a thangthat. Daniel uar a um nak cu zei bantuk thil a chuah hmanhah, tih a nungmi a si zong ah, a tuah kel tein thla a cam i Pathian a thangthat khawh. Cu ruangah cun chiandeih thong chungah thlak aa huah. Sihmanhsehlaw, a biakmi Pathian nih chiandeih hna ral in a khamh ti kha kan hmuh.
Caan tampi ahcun, thil thar tuah cu chim lo, kan tuah tawnmi thil pehzulh tein kan tuah kho tawn lo. Nain, tuah khawh kha an biapi tawn. Tuah kel tuah kan ti tikah, zu din kel in din, kuak zuk kel in zuk ti bantuk, kan nunnak ah a miak lomi, Pathian kan thangthatnak a kan bawm lomi kha chim duhmi a si lo. Thiltha lei in ruahmi ah tuah kel tein tuah khawh i zuam ding kha chim duh deuhmi cu a si. Phundang in chim ahcun, kan tuah tawnmi ah hin tuah than ti lo ding an um. Tuan rih ding i a caan a zat tikah ngol te ding zong an um. Cun, tuah i ngol ti lo ding, tuah peng ding zong an um. Tutan ah, tuah peng dingmi kong hi chim duhmi cu a si. Tuah kel tuah hi a har nain a hermi, a biapimi a si.
Daniel nunnak kan zoh tikah, a miphun caah thlacam le Pathian thangthat cu a tuah kel an si. Daniel bantuk in, kan miphun caah thla kan cam tawn, zaanghlei kan cawi tawn, cun pakhat le pakhat zong kan i bawm chan tawn. Cu pinah, Pathian thangthat cu kan i nunpi mi a si. Asinain, nihin kan vawleicung sining a phunphun ruangah, a hlan i kan tuah tawnmi tuah kha a fawite ti lo. Zarhpini a phanh tik paoh ah biakinn ah kan kal i, Pathian kan thangthat tawn. Thil a phunphun ruangah, Pathian kan biak tawnning in biak hi a har ngai caan a um kho. Biaknak caah kan pek tawnning in pek zong hi a har caan a um ko lai. Khua le ram kan dawtnak zong hi dawt kel in dawt ding cu a har caan a um ko lai. Cu bantuk in harnak kan ton tikah, kan sining taktak cu a lang te lai. Pathian kan zumhnak a feh le feh lo, biaknak ah kan i zuam tak le tak lo, khua le ram kan dawt tak le tak lo, kan sining fiang pup in a lang te lai.
Zei bantuk caan le sining chungah kan um hmanhah, Daniel bantuk in kan tuah kel a simi kan miphun caah nun le, Pathian thangthat hi kan pehzulh ding a biapi ngaingai. Cu bantuk in kan tuah ahcun, Daniel Pathian, kan Pathian a si vemi nih, thluachuah a kan pek lai i, midang hmai le Pathian hmai ah mithmai tha kan hmuh pinah, kan nunnak zoh in midang nih Pathian an hmuh lai i an thangthat ve lai.
Caan tampi ahcun, thil thar tuah cu chim lo, kan tuah tawnmi thil pehzulh tein kan tuah kho tawn lo. Nain, tuah khawh kha an biapi tawn. Tuah kel tuah kan ti tikah, zu din kel in din, kuak zuk kel in zuk ti bantuk, kan nunnak ah a miak lomi, Pathian kan thangthatnak a kan bawm lomi kha chim duhmi a si lo. Thiltha lei in ruahmi ah tuah kel tein tuah khawh i zuam ding kha chim duh deuhmi cu a si. Phundang in chim ahcun, kan tuah tawnmi ah hin tuah than ti lo ding an um. Tuan rih ding i a caan a zat tikah ngol te ding zong an um. Cun, tuah i ngol ti lo ding, tuah peng ding zong an um. Tutan ah, tuah peng dingmi kong hi chim duhmi cu a si. Tuah kel tuah hi a har nain a hermi, a biapimi a si.
Daniel nunnak kan zoh tikah, a miphun caah thlacam le Pathian thangthat cu a tuah kel an si. Daniel bantuk in, kan miphun caah thla kan cam tawn, zaanghlei kan cawi tawn, cun pakhat le pakhat zong kan i bawm chan tawn. Cu pinah, Pathian thangthat cu kan i nunpi mi a si. Asinain, nihin kan vawleicung sining a phunphun ruangah, a hlan i kan tuah tawnmi tuah kha a fawite ti lo. Zarhpini a phanh tik paoh ah biakinn ah kan kal i, Pathian kan thangthat tawn. Thil a phunphun ruangah, Pathian kan biak tawnning in biak hi a har ngai caan a um kho. Biaknak caah kan pek tawnning in pek zong hi a har caan a um ko lai. Khua le ram kan dawtnak zong hi dawt kel in dawt ding cu a har caan a um ko lai. Cu bantuk in harnak kan ton tikah, kan sining taktak cu a lang te lai. Pathian kan zumhnak a feh le feh lo, biaknak ah kan i zuam tak le tak lo, khua le ram kan dawt tak le tak lo, kan sining fiang pup in a lang te lai.
Zei bantuk caan le sining chungah kan um hmanhah, Daniel bantuk in kan tuah kel a simi kan miphun caah nun le, Pathian thangthat hi kan pehzulh ding a biapi ngaingai. Cu bantuk in kan tuah ahcun, Daniel Pathian, kan Pathian a si vemi nih, thluachuah a kan pek lai i, midang hmai le Pathian hmai ah mithmai tha kan hmuh pinah, kan nunnak zoh in midang nih Pathian an hmuh lai i an thangthat ve lai.
--------
[1] Daniel tuanbia bantuk hi kan Baibal hmun dang zong ah hmuh khawh an si: Genesis 39-41 ah Joseph zong leirawi a tong; Ahasuerus siangpahrang chan ah Esther le Judahmi leirawi an rak si; cun Daniel 3 ah a hawile zong leirawi an tong. Phundang in kan chimah cun, dohtu le ral an rak ngei. Nain, adonghnak ahcun Pathian thawngin teitu an si than. W. Sibley Towner, Daniel, Interpretation (Atlanta: John Knox Press, 1984), 79, hi zohchih.
[2] Daniel a hawile pathum kong (Dan 3) hi Tilim Journal ah ka tial bal cang. Thomas Cung Bik, “Daniel Hawile Nihcun” Tilim Journal (2007) ah hmuh khawh a si.
[3] S. R. Driver nih cun, “Daniel nih harnak a innak cu a tuah tawnmi tuah tlolh a duh lo caah a si” tiah a ti. Joyce G. Baldwin, Daniel: An Introduction and Commentary (Leicester, England: Inter-Varsity Press, 1978) nih a chim chinmi a si.
[4] Baibal cacang paoh hi David Van Bik nih a kan lehpiakmi Lai Baibal Thiang chungin lakmi an si.
[5] Daniel a riantuan ti pawl nih, kan zapi tein kan hna a tla, an ti tikah an lih ti kha a lang. Zei cah tiah, Daniel nih hi nawlbia chuahnak ding kongah a lungtling ve ti kan hmu lo. Cu pinah, Daniel nih an biaruahnak ah i tel ve sehlaw hihi nawlbia chuah ding hi cu a duh bal hnga lo.
[6] Towner, 78, nih cun hi tuanbia hi Mede le Persian pawl an nawlbia chuahmi le Pathian nawlbia an i zuamnak a si i, cu ahcun Pathian nawlbia nih teinak a hmuh, a ti. Persian pawl nawlbia ning cun Daniel cu chiandeih thong ah thlak a si nain, Pathian nawlbia a zulh ruangah Pathian nih teinak le luatnak a pek.
[7] Hi cacang hi an rak tialnak Hebru Baibal ahcun cang 11 nak ah a um. Cun mirang in lehmi Baibal cheu khat TNK ti bantuk zong ah cang 11 nak ah a um. Nain, kan Lai Baibal Thiang ah le a dang NRSV, NIV le NKJV ti bantuk ah cang 10 nak ah a um caah cu ning cun hika ah hman a si.
[8] Baldwin, 128, nih cun, Daniel nih nawlbia chuah a si tikah, rap an ka chiah hnawh cang ti kha a hngalh, a ti.
[9] Atu kan zohmi cacang hi cu Aramaic holh in a si. Yada‘ timi Baibal chungah a hmannak pawl tam deuh in theih duh ahcun, Francis Bown, S. R. Driver, and Charles A. Briggs, The Brown-Driver-Briggs Hebrew and English Lexicon (Eight Printing; Peabody, Massachusetts: Hendrickson Publishers, Inc., 2004), 393-395.
[10] Biakam Hlun cauk ahcun yada’ timi theih hi a phunphun ah a hman. Tahchunhnak, “Adam nih a nupi Evi cu a hngalh i fa a pawi” (Gen 4:1; 4:17, 25 zohchih).
[11] Dan 1:1-2:4a le 8:1-12:13 hi Hebruholh in tialmi a si i, Dan 2:4b-7:28 hi Aramaic holh in tialmi a si. Cu caah, atu kan relmi cacang hi Aramaic holh in tialmi a si i, Aramaic ahcun Daniel nih, thlalangawng kha hramhram in a on i siangpahrang nih phung a tuahmi kha a buar ti a um lo. A tuah kel in thla a cam ti lawng a chim.
[12] Dan 6:10 pinah a cung dot a ummi inn kong le Jerusalem lei hoih in thlacamnak kong hi Biaceihtu 3:20; 1 Siang 17:19; 2 Siang 1:2; 4:10 le 1 Siang 8:30, 35, 38, 42, 44, 48 zong ah hmuh khawh an si.
[13] C.S. Seow, Daniel, Westminster Bible Companion (Louisville: Westminster John Knox Press, 2003), 90.
[14] Louis F. Hartman and Alexander A. Di Lella, The Book of Daniel, The Anchor Bible, vol. 23 (New York: Doubleday, 1978), 199, ah Judahmi hna nih sal an taan hnuah, an inncung dot in Jerusalem lei hoih in thla an cam tawnnak kong kha tam deuh in hmuh khawh a si.
[15] John E. Goldingday, Daniel, Word Biblical Commentary, vol. 30 (Dallas: Word Books, 1989), 131, nih cun Daniel nih thla a cam tikah, sal i a taangmi a miphun caah le amah pumpak caah siseh law a dawh. Cu a thlacam cu Pathian thangthatnak nih a zulh a ti.
[1] Daniel tuanbia bantuk hi kan Baibal hmun dang zong ah hmuh khawh an si: Genesis 39-41 ah Joseph zong leirawi a tong; Ahasuerus siangpahrang chan ah Esther le Judahmi leirawi an rak si; cun Daniel 3 ah a hawile zong leirawi an tong. Phundang in kan chimah cun, dohtu le ral an rak ngei. Nain, adonghnak ahcun Pathian thawngin teitu an si than. W. Sibley Towner, Daniel, Interpretation (Atlanta: John Knox Press, 1984), 79, hi zohchih.
[2] Daniel a hawile pathum kong (Dan 3) hi Tilim Journal ah ka tial bal cang. Thomas Cung Bik, “Daniel Hawile Nihcun” Tilim Journal (2007) ah hmuh khawh a si.
[3] S. R. Driver nih cun, “Daniel nih harnak a innak cu a tuah tawnmi tuah tlolh a duh lo caah a si” tiah a ti. Joyce G. Baldwin, Daniel: An Introduction and Commentary (Leicester, England: Inter-Varsity Press, 1978) nih a chim chinmi a si.
[4] Baibal cacang paoh hi David Van Bik nih a kan lehpiakmi Lai Baibal Thiang chungin lakmi an si.
[5] Daniel a riantuan ti pawl nih, kan zapi tein kan hna a tla, an ti tikah an lih ti kha a lang. Zei cah tiah, Daniel nih hi nawlbia chuahnak ding kongah a lungtling ve ti kan hmu lo. Cu pinah, Daniel nih an biaruahnak ah i tel ve sehlaw hihi nawlbia chuah ding hi cu a duh bal hnga lo.
[6] Towner, 78, nih cun hi tuanbia hi Mede le Persian pawl an nawlbia chuahmi le Pathian nawlbia an i zuamnak a si i, cu ahcun Pathian nawlbia nih teinak a hmuh, a ti. Persian pawl nawlbia ning cun Daniel cu chiandeih thong ah thlak a si nain, Pathian nawlbia a zulh ruangah Pathian nih teinak le luatnak a pek.
[7] Hi cacang hi an rak tialnak Hebru Baibal ahcun cang 11 nak ah a um. Cun mirang in lehmi Baibal cheu khat TNK ti bantuk zong ah cang 11 nak ah a um. Nain, kan Lai Baibal Thiang ah le a dang NRSV, NIV le NKJV ti bantuk ah cang 10 nak ah a um caah cu ning cun hika ah hman a si.
[8] Baldwin, 128, nih cun, Daniel nih nawlbia chuah a si tikah, rap an ka chiah hnawh cang ti kha a hngalh, a ti.
[9] Atu kan zohmi cacang hi cu Aramaic holh in a si. Yada‘ timi Baibal chungah a hmannak pawl tam deuh in theih duh ahcun, Francis Bown, S. R. Driver, and Charles A. Briggs, The Brown-Driver-Briggs Hebrew and English Lexicon (Eight Printing; Peabody, Massachusetts: Hendrickson Publishers, Inc., 2004), 393-395.
[10] Biakam Hlun cauk ahcun yada’ timi theih hi a phunphun ah a hman. Tahchunhnak, “Adam nih a nupi Evi cu a hngalh i fa a pawi” (Gen 4:1; 4:17, 25 zohchih).
[11] Dan 1:1-2:4a le 8:1-12:13 hi Hebruholh in tialmi a si i, Dan 2:4b-7:28 hi Aramaic holh in tialmi a si. Cu caah, atu kan relmi cacang hi Aramaic holh in tialmi a si i, Aramaic ahcun Daniel nih, thlalangawng kha hramhram in a on i siangpahrang nih phung a tuahmi kha a buar ti a um lo. A tuah kel in thla a cam ti lawng a chim.
[12] Dan 6:10 pinah a cung dot a ummi inn kong le Jerusalem lei hoih in thlacamnak kong hi Biaceihtu 3:20; 1 Siang 17:19; 2 Siang 1:2; 4:10 le 1 Siang 8:30, 35, 38, 42, 44, 48 zong ah hmuh khawh an si.
[13] C.S. Seow, Daniel, Westminster Bible Companion (Louisville: Westminster John Knox Press, 2003), 90.
[14] Louis F. Hartman and Alexander A. Di Lella, The Book of Daniel, The Anchor Bible, vol. 23 (New York: Doubleday, 1978), 199, ah Judahmi hna nih sal an taan hnuah, an inncung dot in Jerusalem lei hoih in thla an cam tawnnak kong kha tam deuh in hmuh khawh a si.
[15] John E. Goldingday, Daniel, Word Biblical Commentary, vol. 30 (Dallas: Word Books, 1989), 131, nih cun Daniel nih thla a cam tikah, sal i a taangmi a miphun caah le amah pumpak caah siseh law a dawh. Cu a thlacam cu Pathian thangthatnak nih a zulh a ti.
No comments:
Post a Comment