Laimi Caah Psalm 137

Jerusalem, nangmah kha kan philh a si ahcun, ka orhlei kut hi car seh, nangmah kha kan hngalh camcin lo i kaa lawmhnak sang bik ah kan chiah lo ahcun, ka lei hi ka dang ah i beh seh.

Kei hi hla sak ka thiam lo, ka aw ah hla aw ai tel rua lo ti awk in a um. Hla sak a thiam lo mi ah hla a uar bik cu ka si lo hmanhah keimah nakin a uar deuh hi an tlawm men lai. Salai Sun Ceu nih a phuah i Sai Htee Saing nih a sakmi khi Kawl hla ahcun ka uar. Lai hla ahcun ZBC 21 (cauk thing ah) i A Hme Ram Laitlang kha ka uar fawn. Lai zuun hla ah Duh Hoi sakmi pawl kha ka rak uar tuk hna. Ka duhmi hla hi hla thing deuh an si rua. Keimah hrim hi ka thing pah ve cang caah a si kho men. Lairam len a rak nuam hrim ve ko ka ti.

Nai Christmas lio ah Princeton in Philadelphia le ka kal. Saya Thomas Cung Bik ka va tlawng pah. Kawlram le Laitlang lei kong tete kan i ruah, cun sam thlairem kong zong kan i ruah chih ve. Philadelphia hnu ah Baltimore, Frederick, Columbus, Pittsburgh, Indianapolis, Louisville, Kentucky, le Nashville tiah ka va tlawng. Nashville, Indianapolis, le Washington DC Area um Lai unau tampi he kan i tong hna. US um Laimi paohpaoh ka ti ko lai, Laitlang lei an ngaihnak le Lairam te an tlaih chanhnak an chim theu. Lairam kan ngai tuk e. Lairam kha hmuh than khawh a si te hnga dik maw? Tiva ngahring dawi le kethei hrawn kha zei tikah kan hrawn than khawh lai? Caan a um te lai dik maw?

Mah ram le khua ah um hi zei miphun paoh nih duh cu a si, nain kanmah duh ruangah si loin, kan pah chihmi thil tampi ruangah Lairam ah Lai a hlum kho ti lo mi hi 50000 hrawng kan si cang men lai an ti. Kan duh i kan i thim a si lo, nain kan tonmi tuanbia pin lei ah Bawipa a um ko ti bel lung aw tawm loin ka zumh ko. Israel miphun nih Babylon sal an taan lio ah Bawipa nih a kan kal tak rua tiah an zumh, nain Bawipa nih a kal tak hna lo. Miphun dang ram zongah Bawipa nih a umpi thiamthiam ko hna. Laimi zong kan phanhnak ram kip ah Khuazing Pathian nih a kan um pi ve ko. Israelmi nih miphun dang ram ah an um lio ah Jerusalem le Canaan ram an hlam bantukin Laimi nih kan umnak ram kip in Lairam le Laikhua kha philh lo ding a si ve.

Maw Laitlang kan philh ahcun . . . (Psalm 137: 5-6).

Laimi Caah Psalm 133

Kawlram in August 28, 2008 ah ka rak i thawh. Princeton hi August 29 ah ka rak phan. Princeton ka rat hlan ah Mandalay Bible sianginn ah cachimh rian ka rak tuan. Ka tuannak sianginn chapel ah Lai Baptist Church, Mandalay, cu rak pumh a si (atu an i pum rih ko). Ka rian tuannak cu Methodist Bible sianginn a si, nain caan tling LBC member ka rak si (atu zong ka si rih). LBC hi member kan tlawm. Inn 36 hrawng kan rak si. Single family (keimah bantuk) telh ah inn 36 an si. Kan pastor hi Rev. Simon Thawng Hmung a si, kan mino pastor cu Pastor Bawi Bik Thawng a si. Single family hi inn 11 hrawng kan rak si.

LBC ah kum 3 le tlawm pal member ka rak si. Ka um lio ah Laimi sizung a rak kaimi paohpaoh an zohkenh hna. Laitlang lei in Lai pa Lai nu sizung a phan ti theih ahcun, phanh hmasa an i zuam. Lai mi pakhat harnak a ton ti theih bakah chuah hnawh an i zuam. Laimi Mandalay ah thihnak kan ton tikah, a herhmi vialte an zohkhenh hna. A tawinak in chim ahcun, Laimi a dirhkamhtu taktak an si. An pastor hna le chungtel pakhat cio ka u pa hna. Miphun dawtnak an ngei.

LBC member cu Kawl kar lak um a si, Kawl holh hi hrial awk a tha lo. Nain, LBC member inn paohpaoh ah Lai holh lawng kan holh lai an ti. An inn ah Lai holh lawngte an hman. An innka ah Chin Flag kha an chiah dih. Kan kalnak poahpaoh ah Chin Flag kan hmuh ahcun LBC member an si theih a si. Yechoo kan kal, motorcycle ah vakok le Chin Flag hmuh ahcun LBC member an si theih a si fawn. An inn, an motorcycle, an motor, an phone, le an thinlung ah Laimi le Lairam an dawtnak hmuh khawh a si. An lamhmi vawlei cu Laitlang a si ti lo, nain "Laimi le Khrih" ah pumkhat kan si an ti.

Cucaah, LBC cu an tlawm nain an i nuam ko. Dawtnak, remnak, le lungrualnak an ngei. Miphun an dawt. "Unau rual i remte in khuasak ti hi zeitluk in dah a that i a nuamh!" hi LBC ah a tling ko. "Laimi le Khrih ah pumkhat kan si" hi Laimi kan lungput si zungzal ko seh. Kan lamhmi vawlei nakin, a lamtu pa lungput kha . . .

Minung An Si Ve

Israel miphun pawl cu Saul chan ah Philistine pawl he ral an rak i do. Pasal thatha an si ko hna nain Philistine leiin an raltuk thawngpa Koliat nih a vun tlirh hna ahcun Israel ralkap pawl cu an thir i thuh le nawh rumro an rak rian ve. Cu tluk in ziah an tih hnga? Kei nih ka ruah ve tikah a phi ka chuahmi cu Israel pawl nih Koliat cu "minung a si ve tiah a ruah an philh." An mit ah misang pi a sinak, mi thawng raltuk thiam a sinak, thazaang thawng a sinak lei lawnglawng an hmuh tikah minung a si ve ko timi ruah an philh. Cunih cun Koliat an hmuh tik paohah tihnak in an khat i zam lawng an rian.

David hi Israelmi midang he an sining aa dang lo. Anih hi ralkap tling sinak hmanh zong a ngei lo mi a si. A ule rawl a chanh hna lioah Koliat i a miphun pawl a hrocer ning hna a hmuh tikah cu nih cu an ral pa doh duhnak thinlung a ngeihter i Bible nih a chim bangin a doh taktak tikah teinak a hmuh. Ral dohnak thuam hmanh aa hruk kho lomi pa hngakchia nih teinak a hmuhnak hi zei dang si loin a thinlung ah "Koliat cu minung pakhat a si aa fian caah a si." Cu nih cun ral a teiter.

Na nunnak ah zeidah na tihmi a si? Zei dah hmai kal ngam loin an tuahtu a si? Na tihmi kha tha tein na ruah set ahcun zeidang an si lo. Na thinlung ah a thawng tiah na ruah ciami, ka tluklo tiah na ruah ciami pa/nu kha a thawn taktak caah si lem loin minung pakhat a si tiah ruah na philhnak nih mi pakhat cu nangmah an teitu a siter ko. Na thinlung ah tihnung na timi na ruahnak ruangah cu pa/nu cu na caah tihnung a si. Pathian nih aa tluk tein a kan sermi kan si ko caah a ho paoh hi "MINUNG" an si ve ko tihi philh hna hlah usih.

Zei Tluk In Dah Kan Theih?

Tuni cu zei tluk in dah vawleicung ram pawl kan theih, ti kan i celh hna lai. US nih Iraq a tuk ti bantuk, Israel le Palestine an i do i, minung tam tuk an thi ti bantuk, Moses cu Egypt ah a chuak ti bantuk, cu kan theih lengmangmi a si. Phundang in kan chim ahcun Middle East cu a buai peng ko tiah kan theih lengmang, kan ceih cio tawn. A si ahcun, kan chim, kan theih tawnmi ram pawl khoika set ah an um, kan thei tak maw? Kan theihnak bawmtu ah lente i celh hna usih. Zei tin kan tuah lai ti ahcun:

1. HIKA hi click hmanh law, map pakhat a rak chuah lai. Cu map ahcun zei hmanh aa tial lai lo. Nain, map a tanglei ah ram 35 min an tialmi nan hmuh lai.
2. Tuah dingmi cu: mah ram min pawl kha an umnak zawn cio ah chiah i zuam ding a si. Tahchunhnak, Israel a si ahcun, map chung i Israel zawn ah, hei chiah ding a si.
3. Na computer cursor kha ram min cungah na chiah lai, na click lai i, cu min cu map chung i, a umnak ding zawn ah na hei thawn lai, chiah piah lai.

Pa zeizat dik na hman? Na hman hlan chung chiah i zuam ding a si ko. Na dih tikah, voikhat a thar in tuah than hmanh, na palh rih ko lai :-) Kei zong ka tuah ve i, a nuam ngai. Ka theih lomi an tam ngai :-)

Pathian Caah Tuanvo

Rom 12:21 "Tthat lonak kha i teiter hlah u, tthatnak tuin tthatlonak kha tei i zuam u."

Bawi Kri ah ka dawtmi ka u le ka nau hna,

Ni thaizing ah Pathian thawngttha phuan nan ka fial ve caah nan cung ah ka lawm i Pathian ka thangtthat fawn. Laimi caah ahhin Pathian hi a ttha khun rua tiah ka ruah. Korea ka tlawn lio ah laimi unau hna nih thawngttha chim an ka fial i ka chim mi cu "Laimi kan nunnak ah ka hmai a ka hngal tertu le ka hmai a ka bit tertu" ti in ka chim i cu ahcun laimi nih Pathian kan duhning le kan ttanhning kong hna ka ka chim. "Atu nihin ni ahhin Pathian hi rung ttum duak in ka miphun si dingin thimnak ka tuah lai tiah ti sehlaw Israel miphun hi a thim ti hna hnga lo, Laimi tu hi a kan thim cang hnga" tiah ka rak ti. A ruang bik cu Laimi nihhin Pathian kan tleihchan tuk ruangah a si. Vawleicung ka phanhnak ram poh i a um mi Laimi ka ton hna tikah Pathian a bia lo mi ka hmu hna lo. Laimi an umnak poh ah Pathian biaknak an tuah dih. Hihi nunzia thlum tuk mi le duhnung tuk mi cu a si. Pakhat le pakhta i tleihchannak le i dawtnak a hrampi cu Pathian duh le Pathian tleihchan i Pathian biak tti kha a si. Hihi thlau ti hna hlah u sih.

Cun ka hmai a ka bit tertu nunzia kan ngeih mi ka chim mi ah "Laimi hi zu kan duh tuk, zu kan ding tuk i zu kan rii tuk" tiah ka ti fawn. Laimi nih zu kan din tikah kan rit lo ahcun zudin a si lo kan ti, cun zu kan rit tikah khualeng ah chuah i aukhua lo le, i tlerhkhawn lo le, i tukvelh lo ahcun zurit a si lo tiah kan ti rih. Laimi hi vawlei cung miphunte (indigenous people group) ahcun a tlawm pawl kan si rih. Kawlram i a ummi laimi hi kan dihlak milu rel tikah sing 5 hlei menmen kan si tiah an ti. Cu chung cun ramdang a phan cangmi hi sing thium dengmang kan si cang an ti i a cheu cu ramdang kan phan cang tinak a si. Ramchung ah siseh ramdang ah siseh zurit in a buai mi phun lakah Laimi hi kan tam cem ti a si hoi. Zu nihhin a kan hrawh cuahmah ko caah hihi ka mithmai a ka bit ter tu bik ah ka chiah mi a si. Laimi nih zu hi dingin rii ti hna hlah u sih. Zu in khah i rit lengmang nakin cun Thlarau Thiang tuin khat deuh hna u sih. Zurii pa cu a mi zei pawlkomhnak hmanhah hman an tlailo pinah Pathian rian ttuannak ah hlingso bantuk an si. Laimi nih Pathian kan duh le kan tleihchan tluk tein zu kha fih cang hna usih.

Hi pom ding le hloh ding ka vun langhter hnu hin "Pathian caah Laimi Ttuanvo" hi ceih cang usih. William Carey nih "Pathian caah ttuanvo nganpi lak i tim law Pathian sinin thluchuah vanluh nganpi zong kha i ruahchan ve" (Attempt great thing for God and expect great blessing from God) tiah a rak chim bal i cucu atu Laimi phun kan ca ahhin hmual a ngei ngaingai mi bia ah ka ruah mi a si. Atu kumthar kum 2009 chung ahhin Laimi nih timhtuahnak ngeih ter ka duh mi cu "Pathian caah ttuanvo lak" hi a si. Pathian caah ttuanvo lak timi cu "mah le mah pumpak i zohkhenh thiamnak" in a thok i hawikom dang sin tiangin an herh mi zohkhenh thiamnak le zohkhenhkhawhnak kha a si. A hmaisa bikah mah le mah kha Pathian he i pehtlaih i i remh ding a si. Kha nunzia kha Pathian nih a hmaisa bikah ngei hna seh ti a kan duh piak mi cu a si. Cu nunzia te cu Pathian nih a kan pek mi ttuanvo ah rel u law tthatlonak kha hlawt i zuam hna usih. Benjamin Franklin nihcun "Amah le amah a bawmmi cu Pathian nih a bawmh hna" (God helps those who help themselves) tiah a ti i cucu a dik mi a si. Laimi nih kanmah le kanmah i zohkhenh thiamnak kha Pathian pekmi ttuanvo ah chia in i nunpi u si law midang zohkhenhkhawhnak zong kha i zuam chih u sih. Kha nunning le nunzia kha Pathian caah ttuanvo kan lakmi ah ser u sihlaw kanmah le kanmah i remh cang hna usih. Pathian tleihchan nunnak kha i lak le i pom in zu din le zu rit kha hlaw cang usih law kumthar 2009 chung ahhin nunzia thar he Pathian caah ttuanvo la cio cang hna usih. Pathian nih thluachuah vanluh in pe ko hna seh.

Rev. Dennis Shu Maung, Ph.D., D.Min., M.Th
Professor of Mission Studies
Union Theological Seminary-Philippine Christian University

Theihternak: CIM ah Rev. Dr. Dennis Shu Maung nih January 25 ni ah a chimmi a si.

Obama Kong Cu Vun Ti Rih Ko Ning

Obama hi a pa le a nu an i then hnu ah, a nu nih Indonesia pa a vat i, cu ruangah cun Indonesia ah kumli tluk a rak um bal. Cu caah, Indonesia pawl nih cun an i uar khun. Nai cu Jarkata, Indonesia ahcun hmanthlatu pa a min ah Ilham Anas timi kum 34 pa hi Obama he cun an i lo, ti hna kaw, a lar ko ti a si. Obama bantuk in thil an hruk tar i, heh tiah hman an thlak ti a si. Orhlei hi zoh ko hna uh, an i lo pah thulh ve ko hih. HIKA ah hin video zongin zoh khawh a si. Ilham Anas hi ka vun zoh i, amah hi Obama a lawh ko ahcun, umm . . . ka hmuh balmi Tidim pa hmanh Obama cu a lo deuh :-) :-)

Obama biakamnak a tuah ni cu vawleicung tuanbia ah philh awk a tha lo dingmi ni cu a si hrim ko. Minung hi million 1 leng an chuak i, TV in a zohmi hrim cu an tam tuk ti a si. Atu bantuk hi vawleicung tuanbia ah a um than ti lai lo dah. Um zong um ti duh hlah seh, a buai thlak. :) :-)

US Capitol hmai i biakamnak tuahnak hmun cu vancung meng 423 a hlatnak hmun in GeoEye-1 timi satellite in an thlak. Kehlei kam khi December 29, 2008 minung an um lo lio ah an thlakmi a si. Orhlei kam hi January 20, 2009 ni i thlakmi cu a si. A mak taktak ko. Mah tluk lamhlat in an thlakmi hmanh ah mi an tam a fiang tuk rih. (Philh lo ding: Lai Rawn, Pa Pum, le kei cu mibu lak ah khin kan i tel lo, kan kawl duh hlah uh, he-he)

Obama cu paza a si ko, vun nolh rih ko ahcun. Nain, zei tluk in dah THLENNAK a tuah khawh lai ti cu, aho hmanh nih kan chim kho rih lo. Cun, US ram a tumchuk lio, mipi hnabei dong in an um lio, hmailei ah zei dah kan lawh lai tiin thawpi le thawte chuah lio a si i, cu lio i US ramhun tuan cu a fawi hrim lomi a si. Atu hmanh ah, an ceih ngai cangmi cu kum li a tuan dih tikah atu lio a mui nakin tam tuk tar a hlawh lai, aruang cu a thluak hrim a fak tuk lai ti a si. Cu caah cun, pei Pa Pum nih President aa cuh duh lo cu :-) Cun a nupi, atu ahcun First Lady kan ti lai cu Michelle Obama nih zei thil puan dah aa hruk timi ko, an ceih tuk fawn. Atu kha a fanu le kong hmanh an ceih ngai. Aize, ka ruah lengin tam deuh ka tial. Orhlei kam hmanthlak belte hi cu Obama he cun an i pehtlai rua lo, ka theih tiang ah :) :-)

Rian Thlarau

Theihternak: Rev. Philip Hreng Ling nih a tialmi hi a tha tuk i, rak rel hrimhrim ve uh.

Zumtu hawile hna,
Lente aa celhmi nih lente celh thlarau a ngeih ahcun a lente celh aa dawh, a tluang. Cu ve bantukin rian a ttuanmi zong rian a thlarau a ngeih ahcun rianttuan aa dawh, a tluang ve. Rian hi tangka hmuhnak ca lawngah ttuanmi a si lo. Rianttuan cu ngandamnak, fimnak, thiamnak le tthanchonak zong a si ve. Rian thlarau ngeihnak kong cu a tanglei ahhin zoh tuah hna u sih!

RIAN THLARAU

1. Rian na ttuan tikah, company nih an ngeihmi Benefit kha la dih law, a ttha. Benefit a tthami cu Health insurance, life insurance, 401K, cacawn bawmhnak a ummi khi a si. Na rian ah saupi na ttuan cang i, zeihmanh a um lo ahcun, Benefit zeital a um lo maw tiah hal hna.

2. Na rian ah tlai hrimhrim hlah. A caan a tlin hlanah rian hmun phak i zuam lengmang law, a caan bak ah thawk i zuam. A caan upat i zuam zungzal.

3. Na rianttuan caan schedule kha i sehpi chih law, thil dang nakin biapi deuh ah chiah zungzal.

4. Na rianttuannak ah rian an in fialmi kha a si khawh ahcun, a caan te ah tuah le liim i zuam. Rian i chiah (pending) khi a ttha tuk lo.

5. Rianttuan caan ah appointment phun na ngei ahcun, Calendar ah i ttial cia law, tuante ah a khunh (leave) hal cia hna.

6. Rian na ttuan tikah, a caan a tlin suimilam a bawhtu va si hlah! Cu nakin na rian liim kha a biapi deuhmi a si. Rian a um lo ahcun, rian dang le thil dang cawn i zuam. Dir sawhsawh le tthut sawhsawh cu aa dawh tuk lo.

7. Rian a dih i, ttin caan a phak tikah, innka ah a chuak hmasa tu si va zuam hlah. Rian ah aa nuam lomi na lo sual lai.

8. Riantuantu vialte meeting phunphai a um tikah, tlolh hrimhrim hlah. A caan te ah phak i zuam. Tlai cu ahopaoh nih an rem lomi zia a si.

9. A caan kongah rianttuannak pi/pu le kha hlen hrimhrim hna hlah. Zeicahtiah cucu nangmah tein naa hlen a si. Na tlinlo zongah dinnak tu kha dirpi peng ko. Hlen nakcun thiam co lo kha a ttha deuh.

10. Na tuahmi paoh kha huam buin ttuan. Huam setsai loin na tuah ahcun, na rian na tei bal lai lo.

11. Nangmah ca lawng si loin, na rian i na pi le pu (Supervisor/ Manager) te an rian zong kha bawm ve hna. OT na ttuan kho lai maw? an in ti ahcun, ee va ti law an i lawm tuk lai. Cucu anmah bawmh a si ve. Nangmah ca he anmah ca he rian na ttuan a si.

12. Rian hlei deuh phun khi a um tikah volunteer in tuah/ttuan i zuam pah ve. Cucu OT ngaingai a si lo zongah, rian aa laklawh deuh can bantuk ah lung tho thanuam tein tuah i zuam. Cuka ah zumh awk na tlaknak kha a lang.

13. Na rian ah thil thar deuh a um ahcun, na pi le pu (Boss) kha chimh hna, bia ruah hna. Thuhmi ngei hlah.

14. Rian a thiam ngaimi na si cang i, rian tei le a kal deuhnak idea phun na ngeih ahcun, meeting ah chuahpi law, ruah hna.

15. Rian ah pi le pu (Boss) te an si ko zongah hawikom bantukin komh hna ding an si. Rian ah upat tthiam hna.

16. Na biachim kha i ralring peng. Zeicahtiah na rianttuannak nih na bia kha an ngai kho peng. Na bia le thil tuahmi kha an zoh peng ko lai.

17. Nitin nangmah na bia lila in i tthawnter. Zeicahtiah, nangmah na bia lila in biaceih na si lai. Abiana ah, kan dih hrimhrim lain a ti ahcun dih a si kho.

18. Khawika paoh ah bia ngaih khawh i zuam. Angaite ti ahcun, theih duh lomi zong khi lung tho tein ngaihpiak khawh i zuam ding.

19. Mi bia an chim lioah, an bia va tan hna hlah! Cun phudang nih bia i ruahmi ah va kal in vaa thlak duh hlah.

20. Rian na fian lo tikah, hal lengmang hna. Nangmah ruahnak in tuahchih hlah. A fiang lomi ka thiam ko lai ti khi an duh lem lo.

21. Na lungthin innka awng zungzal ko. Flexible ngai in um zungzal tinak asi.

22. Lungsau thinfual in um zungzal. Can ttha a um kho zungzal ti kha ruat.

23. Caan ttha na hmuhmi kha tthate in hman khawh i zuam. Santlai ter.

24. Na rianttuanpi hawi kha komh khawh i zuam hna. Caan khat-khat ah na caah bawmtu an si kho. Hawikom ngeih cu mah caah a ttha.

25. Na rianttuannak hmun ah nangmah na rian na tei ahcun, mi va bawm hna.

26. Na rianttuannak ah mi an nunphung kha va hlat law, cawng ve. Cu nih cun thil hrukaihning le umtu hoiher zong an thiamter lai. Rian ah aa tlakmi le pommi thil i hruk-aih ding. Uniform hruk ding a si ahcun, i hruk ding.

27. Na thil hruk ah ngandamnak kha biapi bik ah ruat zungzal. Aa dawhmi nakin ngandamnak cu a biapi deuh.

28. Na pum le na thil ah thianghlim tein um zungzal. Tlanelnul piin a ummi thil pawl cu rian ah pom a si lo ti kha thei zungzal.

29. Na kedan zong a thiangmi le a himmi (safety)a si awk a si.

30. Na rian kongah i tonnak (meeting) phunphai a um tikah, mi he bia i ruah le komh khawh i zuam hna.

31. Na cawnnak le ttuannak ah midang fim a chimtu le a thahnemtu si i zuam.

32. Thil zeipaoh na tuah ah mi ruahnak hal le lak cu i zuam zungzal.

33. Thil zeipaoh na tuah ah a caan upat cu i zuam zungzal law a ttha.

34. Mi sinah lawmhnak le fak thiam cu i zuam zungzal law a ttha.

35. Rian a baumi le caan a lawngmi paoh ah na pum va pee (volunteer).

36. Midang fim a chimtu le ruahnak a petu nih cun a tanglei hna hi an tuah zungzal.

• An nunning le thil tuah ah bochan awk an tlak zungzal.
• Feedback pek an hmang, an siang fawn.
• A thiamnak le ruahnak mi a hrawm hna.
• Mi an ngaihchiat lioah, thazaang (encouragement) a pek hna.
• Aho a si kha aa hngalh i, amah tein thazaang aa pek.
• Hmailei thil a cuan kho mi a si.
• Amah tein aa dohderh khomi a si.
• A hmanmi biaceihnak a langhter.
• Tang dornak a langhter
• Lungsau thinfual a cawng. Thancho aa tim zungzal.
  

Siaherhnak he,
Silas pa

Na Ba Maw?

Minung hi seh kan si lo. A ba kho kan si. Dinh zong a herhmi kan si. Cu caah, dinh caan i ser tawn a hau. Lungretheihmi vialte kha philh ta i, a tanglei bantuk coffee i hunh; nain, din colh rih lo. TV on, nain zoh rih lo. Thaw kha fak nawnpi in vun chuah ta. Nuam hih, vun ti. :) A tanglei hi cu nuam hih tak a si:

Kum 2008 I Cauk Man Fak Bik Hna

Kum 2008 ah AbeBooks.com nih man fak bik an hauhmi cauk cu HIKA ah hmuh khawh an si. Man fak bik timi pawl lak i, a man fawi bik cu US $3,750 an hauh. A man fak bik hi Etudes à l'Eau-Forte by Francis Seymour Haden a si i $17,216 an hauh.

Kehlei i a hmanthlak ka cuanter mi hi $7000 bak in an zuar. Orhlei cauk hi $5,404 an hauh. Khua a ka ruah ter ngaingai. Cauk uk khat man a hei fah ve ning hi, ka ti.

Pakhat hnu pakhat in ka zoh hna. An man ka zoh. A man fak bik tiah an timi an zapi in ka zoh tikah, hei ngei kho ve ning law, ka duh ngai hnga, ka timi pakhat tak hmanh an um lo. Hei chim ko ahcun, ka then hna sehlaw, ka lak duh lo ding lawng te an si :) Stephen Ni Kio nih a tialmi Lai Nunphung timi cauk kha a let in ka duh deuh, ka then hna sehlaw ti bia :).

Nain, nain, February 14 khi Valentine's Day a si lai i, Biaknak-Hmurka careltu hawile hi zei dah laksawng ka pek hna hnga tiah ka ruah lio a si i, umm. . . an ka thenh ahcun a man fawi bikmi khi ka lak lai i, $3,750 si loin $375 tuin ka zuar than hnga. Cu ka hmuhmi cun, a tanglei bantuk in laksawng ka ser hnga:

1. Nifa tin Biaknak-Hmurka blog a lengtu pumpak
2. Biaknak-Hmurka blog a len tam bik khua
3. Biaknak-Hmurka blog hi leng cio uh tiah hawi a chim chinmi

A cunglei ka thimmi hna hi minung pakhat ah, muthai khaihriat he a simi kha an ka lenmi a zat relin ka pek hna hnga. Tahchunhnak ah, Lai Rawn khi a lung chuah caan ah blog hi a zoh i, a len zat hi voi 20 a si ahcun muthai khaihriat aa khihmi pa 20 ka hei pek ko hnga :) :) Nain, anih khi cu a tialmi nan relpiak man ka zuh than hnga i, pakhat te lawng a ting hnga, ti nak a si :) :-)

V-Day lai cu rak i ngaih cio ko uh. A nuam lai hih! Elaw, zei kong deuh hen atu hi ka tial, cauk man fah kong maw, V-Day i laksawng pek kong hen? A zei paoh si ko seh, a buai thlak :) :)

Obama Inauguration Hmanthlak

Tuni President Obama Inauguration hmanthlak tlawmpal ka tar. Hi hmanthlak pawl hi BBC ta ka lakmi an si :).

A tanglei hi President Obama biakamnak a tuah lio a si:


Hi Bible hi Abraham Lincohn nih biakamnak a rak tuah lio i a ra hmanmi a si.


Vice President Biden nih a lawmhpi lio:


Hi zat taktak mipi hi an chuak:


Aretha Franklin nih hla a sak i cu zong cu a tha taktak:


A tang zong hi:


Hi bantuk hi cu vawlei tuanbia ah a um than ti hnga maw ti awk in a um.


A tang zong hi. Laimi zei zat dik an kal kho ve :-)


Ramhun hlun George Bush le a nupi Laura Bush le nihin in President tuan dingin biakamnak a tuahka President Obama le a nupi Michelle Obama.


President Bush cu tuni cun a rian a dih cang caah a umnak ah kir dingin an thlah lio a si.


Biakamnak a tuahnak hi US Capitol ah a si. A tanglei hi biakamnak le biachimnak a ngeih dih hnuah, White House lei i an kal pah a si:


A tanglei zong hi:


Vawleicung fidi an cang ko. Zoh an dawh ngai.

Obama Biakamnak le Biachimmi

Tuni cu chun nitlak bak te TV ka zoh. US mipi nih an tanhning le a cungah bochannak a ngeih ning kha a fiang ngaingai. Obama nih a biachimmi zong cu a tha taktak. Vawlei nih a philh khawh lo dingmi ni pakhat cu a si hrim ko. Obama biakamnak le biachimmi ngaih dingah a chuakmi hi vei zat taktak cu an si. A tanglei hi biakamnak a tuahnak le bia a chimmi a si. Zoh ve hmanh uh:

Visit msnbc.com for Breaking News, World News, and News about the Economy

US President Biakamnak

US President paoh nih biakamnak an tuah tikah a tanglei hi an i kammi cu a si. Tuni chun zong ah President Obama nih a tanglei hin biakamnak cu a tuah lai:

"I do solemnly swear (or affirm) that I will faithfully execute the office of President of the United States, and will to the best of my ability, preserve, protect and defend the Constitution of the United States."

President Obama Inauguration

Nihin cu vawleicung tuanbia ah philh awk a tha lo dingmi ni a si. A voi 44nak US President si dingin President Obama cu biakamnak a ngei cang lai, tuchun ah. Washington D.C. i US Capitol ah tuah a si lai i, minung hi million pahnih cu a tlawm bik ah an kai lai tiah ruah a si. Obama nih hin biakamnak a tuah tikah Abraham Lincoln nih biakamnak a rak tuah lio ah a hmanmi Bible kha a hman ve lai ti a si. Nain, zei Baibal caang dah Obama nih a rel lai ti hi i theih lai i ngaih cio a si. A bikin, zei bantuk hrokualmi bia dah a chim lai, tihi i ngaih tuk ciomi cu a si.

Nain, Obama inauguration kong tam deuh kan chim hlan, kan post hlan, kan ruah hlan ah, November 4 i ramhun siding i zuamnak ah Sen. John McCain a rak tei lio ah, mi cheu khat nih In Obama We Trust tiin a timi tiang an rak um. Cu lio ahcun Obama hi miza cu a si taktak. Vote pe kho sining law McCain nakin cun vote ka pek deuh ve ko hnga, tiah ka rak tial. Cu lio ah, a bikin ka tialmi, atu zong ah nolh rih ka duhmi cu, Obama hi zei tluk in miza a si hmanh ah minung a si, Pathian a si lo tihi a si. Cu lio i ka rak tialmi cu HIKA rel khawh a si (Caan na ngeih ahcun rak rel than te hmanh). President Obama inauguration tuahnak kong ah mipi an tan tuk bantuk in, minung zeizat ko nih dah a caah thla an campiak hnga, tihi ruah awk a um. Pathian nih ram hruaithiamnak fimnak an pek i, Pathian duhmi thlennak a chuahpi khotu a si nak lai, thlacam piak cio hna usih.

Martin Luther King, Jr. Ni

Vawleicung tuanbia ah roling mi, philh awk a tha lomi tampi an um ko. Tuanbia tial tikah chim dingmi minung tampi an um. Nihin cu vawleicung nih a philh khawh lomi, a bikin US tuanbia ah, minak le mirang thleidannak a hman lomi, biatak tein a rak dohtu Rev. Dr. Martin Luther King Jr. cu American mipi nih upatnak an pek ni a si. Amah hi Baptist pastor a si. A chimmi lak ah "I have a dream" timi ko hi hrokual taktak a si i, a chim lio i an thlakmi video zoh tikah thinlung hi phundang taktak in a um. Amah kong le a chimmi hi tial ka tim lo. Tlamtling ngai in HIKA i Nunnak Lamzin timi blog ah Saya San No Thuan nih a tial i, cucu ka rinh ko lai. A tanglei video hi August 23, 1963 lio ah Washington D.C. ah Dr. King nih bia a rak chim lio a si. A chim caan hi minute 17 lawng a si nain, a chimmi cu pakhat te hmanh hlonh awk um loin, sullam an ngei. Ngai hrimhrim ve hmanh:

Pathian Nih Zei Tin Dah Rian A Tuan Hnga? (Mark 5: 25 -34, Jeremiah 29:13-14)

Thawngtha chimtu: Rev. Dr. Van Ni

“A puan ki ka tongh hmanh ah ka dam lai a ti” & “Nan ka kawl tik ah nan ka hmuh lai”

Laimi vawlei i kan tonmi hna ruah ah cun ngaih a chia i lung a fak tawm. Vawlei cung i kan nun chung ah hin kan tonmi hi kan thlen khawh ti lomi zong a um hrimhrim ko. Sihmanhsehlaw, phun dang le sullam dang in vun zoh, vun hmuh khawh cu a si zungzal. Cu nih cun kan nunnak hi sullam a ngeih ter tawn. Nunnak hi sullam a ngeih lo ahcun nun pi khawh a rak si lo.

Israelmi Egypt ram in an rak luat lio ah khan, zei ruangah dah hngakchia sualnak ngei lo pawl tampi kha an rak thih hnga? Egypt mi an ngaihchiatnak le an lungfahnak hna zong thei kho lo tiang in Isrealmi kha an rak i manh lo. Israelmi an luatnak le ruahchannak pekding ah khan Pathian nih kha thil va tuah kha aa tinhmi a si hnga maw? Sualnak a ngei lo mi va thihter le midang va tleidan in midang ruahchannak le luatnak va pek cu kan Pathian nih ai tinhmi a si kho hnga maw? Sidawh cu a si lem lo. Bible kan hmuhning hi kan ruah than a hau ko lai ka ti. Kan Pathian cu dawtnak Pathian mi vialte caah a si zungzal. Catialtu nih anmah background in an rak tialmi ceu a si ko ti cu kan fiang ko lai tiah ka ruah.

Kam khat cun, kan philh lo ding i ka ruahmi cu amah Pathian fapa lila kha hi vawlei a rat ah khan a nunnak kong ah lung rethei in caan a dong ko. Bawi Jesuh a chuah lio ah, hngakchia tam pi Herod nih a thah hoi hna. Cucu teh Pathian duhnak cu a si ko hnga maw? Ruah deuh a hau hnga. Nangmah le keimah, Laimi kong ah tah zeitindah a ruah hnga? Hoi dang nak van chia ding le mi tang i namneh ding men ah maw a kan ser hnga? Ka zum lem lo. Pathian muisam lo in sermi kan si. Hla phuahtu pa nih van cung lam kha kan kal lio ah ngaihchiatnak tampi kan ton, si sehlaw lam a dongh tikah … zeitluk lawmhnak dah kan hmuh lai tiah a timi khi kannih Laimi cah cun a si taktak. Paul zong nih hi vawlei i kan hmuhmi cu vancung i kan hmuh ding he cun tahchunh awk a tha hnga lo a rak ti.

Cu caah zei tin dah kan nun kun hnga? Zei nih dah hi vawlei nun ah teinak a kan pek lai? Vawi tampi ka ruah tawnmi cu kan zumhnak in kan nun awk a si ko ti hi Bible nih a chim i a hman tuk ka ti. A sinain a har ngai tawn. Zumhnak zong hi bochan dih awk a tha rua lo ka ti. Zeihcah tiah nang le kei kan zumhnak cu a chambau mi a si hoi. Minung kan si cu ta. Cu caah kan nunnak a hram cu Bawipa vel long a si ko. Dawt tlak lo kan si lio zong ah a vel in a kan ngaithiam i a kan cawisangtu kan Pathian hi a min thangthat lo in kan um kho lo. A vel le a dawtnak in a hong kan khamhmi hna ruah ah lung lawmh lo in um khawh a si lo. Cucaah, Salm catialtu pa le mithiang Paul nih Bawipa chung nan nunnak ah khan i lawm ko uh tiah ka nawlh ko lai tiah a rak timi khi a si taktak. Bawipa chung in kan nun long ah vawlei kan tei lai ti hi kan fian a hau.

Vawlei harnak hi zei ruang ah dah a can ti cu Bible ning zong in kan hngal kho lai lo. A sinain, Bawipa chung i a nungmi thlarau thawnnak nih cun vawlei harnak hi a kan in ter long si lo in teinak a kan pek ti hi kan fian a hau. Cu caah, mithiang Paul nih na vel hi ka caah a za ko a rak ti. Hika ah fak deuh von soh ka duh mi cu, nan hgalh cio bantuk in, Bible ca chung i Job tuanbia hi a phunphun in ka chim tawn i pakhat te long ka vun chim lai. Job ai palhnak cu a luancia mi le a cang cangmi a ngaihchiatnak chungah a um peng i a lung a rawk peng caah counseling tuah a rak hohnak kha a si (He was able to live in the “here and now,” the present). Nihin “kan tawn liomi chung” i nun khawh kha Job cauk i a chim duhmi le a kan forhfial mi si dawh in a um. Nifa tin kan nun chung i kan tuah ding mi tuah i zuam le Pathian duhnak hngalh i zuam hi kan rian ngan bik a si ti nak a si.

Kum tampi a thi a chuakmi nu kong kan vun i chirhchanh mi ahhin, mi nu cu a hnabei a dong cikcek cang ti kan hmuh. Ruahchannak zong ngeih khawh dawh a si ti lo. Cu caah Jesuh puan ki ka tongh lai i ka dam lai a ti i a tongh i a dam ti kan hmuh. Atu chan thil umtuning he cun a si kho hnga maw? ti awk in a um. “Realistic” a si lo kan ti men lai. A sinain, a chung in thawnnak a chuah kha, amah Jesuh chungin a chuah hnu long ah amah Bawi Jesuh hmanh nih a hngalh ti in a um. Minu nih Jesuh nih “zei tin” (How?) dah a ka dam ter ti hi fiangten a hngal kho lo ka ti. Mi nu nih a hngalh mi tu cu a ka damter ti long hi a si ko (Mark 5: 25ff). Pathian nih “zeitin dah rian a tuan” ti cu kan hngal kho dih bel lo. A sinain Pathian nih kan nunnak chungah rian a tuan ti cu kan fiang ko. Zei ruangah dah hi tlukin dawt awk ah ai tlak lo mi keimah le ka miphun hi a kan dawt hnga ti cu ka hngal kho bel lai lo ka ti. Zei cah tiah chim ding kan ngei kho hnga lo. Laimi Pathian nih a kan dawt ning le zeitin dah (How?) rian a tuan ti hi kan hngal kho dih bel lai lo. Cu caah, kan rian cu a duhnak kawl hi a si zungzal.

Nihin kan ni thimmi a dang pakhat a background cung zong ah Jeremiah sin in Pathian nih bia a chim i Israelmi hna kha “Nan thinlung dihlak in nan ka kawl ahcun nan ka hmuh lai” (Jeremiah 29:13ff) tiah sal a tan lio ah a rak timi kha fak pin a ruang kan ruah peng a hau tiah ka ruah. A sullam cu Pathian nih nan thinlung dihlak in ka duhnak hi nan kawl caan a cu cang ti hi a si i Bible a umtuning ah cun hnekchom (force) si hlah seh, a dawtnak ruang ah a bia chungah kan nunnak thawngin kan sining dihlak in kan kawl a hau ti nak a si cu. Cu lo ah cun zeitin dah (How?) Pathian nih rian a tuan ti cu kan hmu kho hrim lo ti nak a si ko. Kan chim mi nu nih a kal takmi a um lai ti nak a si ko. A thinlung dihlak in Pathian duhnak kha a rak kawl ruang tu ah a si ko lai ka ti. Cu caah kan pumpak le Laimi dirhmun in Pathian nih zeidah tuah hna seh ti a kan duh ti cu ruah lo in um khawh a si ti lo ka ti.

Moses nih Egypt ram an umnak chung le muihnak chungin thil a hmuh khawhmi hi khuaruah har a si nak cu an miphun luatnak a rak hmuhmi hi a si. Pathian sinin a rami luatnak hi vawlei cung sithat deuh nak tiang menmen long hi a si loh ti hi Bible umtuning a si tiah ka ruah. Vawlei cung kan tawnmi thil “fiangkhun in a kan hmuhter tu, thil tha a kan tuahter tu khi hngalhkhawh” i zuam ding tiang khi pek a kan duh chih ti hi kan fian a hau. Pathian nih Israelmi hna kha anmah chan lio i “Biaknak cawlcanghnak, nunphung le a dangdang vialte” (Beyond human social, political, religious) lonh i pinlei tiang a phan mi “ruahnak le luatnak” pek a rak duh hna. Cucu Moses vision in a lang i cu Moses vision cu khoika in dah a rat kan ti ahcun, an miphun a nenhtu (dominant and hostile culture) le an ral a simi minung nunphung (Egyptian culture) chung i “nunkhawh le teikhawh” an ni zuam lio le an ni zuamnak (survival struggle) chung in a rak chuakmi ‘vision’ or luatnak a si (Mirang holh cun, struggle against distorted relationships and liberation from things that imprisoned them).

Cucaah, Israelmi hna caah a biapi ngaimi cu, Pathian sin in a rami luatnak kha an pawng kam i a ummi minung pawl sin i a ummi “thanchonak” (social order and system) menmen he fawiten aitluk i ruah lo ding ti hi a si i kha an “hngalhkawhnak” kha Pathian nih a pek hna. Mi nung dang hawi bantuk in nunnak right kan ngei ve ti i hngalhnak chungin a chuakmi luatnak a si (I have the right to live like others). Cucu an ca i luatnak a hram cu a rak si i anmah nih an luatnak kha an i thim hlan ah Pathian rian a tuan lo ti hi kan fian chih a hau. Zeicah tiah Egypt ram i a ummi Israel miphun cu miphun dang an sining he khan an i cawh i an pawng i a ummi a tha deuh i an ruahmi nunning poh kha an banh, an cohlan. Cucaah cung phalo tang phalo an si. Anmah a hremtu (oppressed) a tuahtu hna nunning (Social Order) kha an hmu kho lo. Cucu nihin kan Laimi dirhmun he zohchih a hau ka ti. Kawlram in ramdang kan phak hnu zong ah hi chung ah kan um ve. Asiah, nihin kan Laimi dirhmun ah tah zeidah a si hnga?

Lai ram Pathian rian kan tuan lio ah ka theology dirhmun kai fiang mi cu “Krifabu hi thawngtha chim ding ah a luat”(The church is free for preaching the good news) timi dirhmun in, “Krifabu hi a tuar ing mi hna le a ding lomi minung nih i namnehnak ruang ah a chuakmi sualnak temtawnnak a doh i a dirkamhmi Krifabu a si long ah Krihfabu hi a luat” ti dirhmun ah kai thial. (The Church is free only if the church stands for sustaining justice). Hihi kan miphun dirhmun nih a kan phakter mi a si. Pathian khamhnak hi minung nih kan ngeihmi dignity umter than ding (restore our dignity) le kan nunnak ah a man kan chiahmi (renew our value) tharchuah than ding ah a rat hnawhchan a si. Cucu kan ni tahnak ding cu a si hnga ka ti. Kan miphun cu dirhmun a phak ding ah zei theology dah kan au pi ve ti hi challenge tuah cu ka duh hringhran. Vawlei cung theology tampi lak ah liberation theology nih nunnak tawh a kan pekmi cu mi namneh a duh pengmi minung siseh, cozah siseh, miphun pohpoh nih sihnaseh, “namnehmi” (Being oppressed) kan zangdernak a simi midang bochan duhnak (wanting to be dependent) te kha a hriamnam tha bik ah a hman i cucu “minung fimnak kan cawnnak” (Educational System) chung in an kan rawnh tawn.

Cucaah kan hnulei CBFA civui (2006) Battle Creek, USA ah kan tuah lio ah pastor le hruaitu tampi nih “Kan thawhlawm in kan Lairam Educational System kan thlen a hau” tiah rak ceih a si i 2008 ah Board of Trustee nih hnatlak pi a si cang. Tukum (2009) chung ah CBFA Krihfabu chung cio ah voikhat cio Fund kawl in kan Lairam i khuate ah “Mirang ca le Lai ca” chimtu Sayate thlah in rian i thawk chung cang ko seh tiah khan a si. Hihi Laimi kan rian ngan pakhat a si tiah kan ruah i na rak ruah cia mi a si hrimhrim lai ti zong kan zumh. Cucaah, vawlei cung i a ummi Laimi vialte kan tuanbia nih a kan pekmi tuanvo hi kan ni hmaithlak ding in kan sawm hna. Laimi a kan nenhtu (Kan ruahnak oppressed) a tuahtu chung in kan luat kawh nakhnga ding ah cun kan “fimnak cawnnak” hi kan thlen a hau ko tiah kei zong nih ka ruah ve i hihi Pathian pekmi rian a si ko tiah kei nih cun ka hmuhning a si. Pathian nih zei tin dah rian a tuan ti cu kan hngal kho dih bel lai lo nain a duhnak kan kawl cu kan rian a si. Cucu Krifabu chung ummi riantuannak in a hram kan thok chung ahcun an hong zuang lulhmalh lai i kan tuan khawh hrimhrim lai tiah kan ruah caah tuchun thawngtha ai hrawmmi vialte nih kan ruah ding ah kan sawm hna. (Hi riantuannak ah cawlcanghnak thawk chung ding in CBFA hruaitu nih tuanvo an lak caah na ruahnak na thazaang in rak i tel dingin kan nin sawm hna.)

Pathian nih nan umnak cio ah thluachuah in pe cio ko hna seh ti thlacamnak he ka bia ka donghter.

Theihternak: Rev. Dr. Van Ni nih CIM ah January 18, 2009 ni ah a chimmi a si.

Lincoln le Obama

Nizan ah President-elect Barack Obama cu Philadelphia in Washington D.C. lei ah tlanglawng cit in a kal cang. Abraham Lincoln upat peknak ah a tuahmi zong hi a si rua. Lincoln le Obama kong ah i lawhnak tete a ummi kha a tanglei ah an chim i, zoh ve hmanh uh.



A tanglei zong hi zoh chih rih hmanh:

Ka Tial Ve Phot Ko Hih, Obama Kong Cu

Atu tan ka vun tial dingmi cu a sau lai. Cu caah, nan zuam lo ahcun a dongh tiang lawng rel te ko uh :-)

A ralaimi cacawn nihnih ni January 20, 2009 ni cu vawlei tuanbia ah philh lo dingmi ni a si lai. A voi 44nk US President ah an thimmi Barack Obama nih biakamnak a tuah lai. Cu Inauguration Service ah tel dingin minung vei zat an i tim. (Keimah belte cu ka tim lo he-he). Tuan deuh ahcun ka umnak khua he aa hlat zong a si lem lomi kal ve ah a tha ko lai tiah ka ruat. Ka tim hrulh hralh. Nain, ka tuak ka tuak tikah ka tim thiam thiam ko, hei ti ning law, nan ka zum lem lai lo caah, ka leet :)

Nizan zalei 4:36 pm ah President-elct Barack Obama cu ka umnak khua Philadelphia i Sheraton Center City timi hotel ah a phan. Cu ka ahcun zaan a riak. Atu tan Philadelphia a phanhnak cu a hlan i US ramhun dangdang zong nih an rak tuah tawn bantuk in tlanglawng in Inauguration tuahnak hmun Washington D.C. ah kal aa timh caah a si. US President ah theih lo awk a tha lomi, an uar, kan uar ciomi Abraham Lincoln nih 1861 i ramhun rian thawk dingin a rak kal lio ah Springfield, Illinois in tlangtlawng bakin a rak kal ti a si. A kalnak lamtluan ah khua tampi a rak tawl pah an ti.

Philadelphia khua i US tuanbia chim tikah hrelh awk tha lomi a si. US ram i khualipi a si bal lawng si loin, United States Declaration of Independence min an rak thutnak, an ram constitution an rak suainak hmun a si. Cu pinah Liberty Bell zong an chiahnak hmun a si fawn. Kehlei kam hi Independence Hall a si i, orhlei hi cu Liberty Bell a si. Mah Darkhing cungah hin Leviticus 25:10 i "Proclaim liberty" timi kha aa tial. Hi pinah a dangdang lennak ding hmun an um len rih. Nan ka tlawn ahcun kan kalpi bak hna lai. Nain, mawtaw nan i ken lo belte ahcun ke bak in vahpi nan si lai :) Aw tak ah, khua ngan ngai, khua dawh ngai zong a si ti belte cu ka chim ti lai lo. US ram ah minung tam ah paruknak maw panganak hen a si cu. President-elect Obama le a chungkhar cu tuni chun in Philadelphia i 30th Street Station in an i thawh lai ti a si.

30th Street Station hi Amtrak tlanglawng citnak hmun a si. US ka phanhka ah Amtrak tlanglawng cun D.C. lei ka rak tlawng. Tlanglawng in khual tlawn ka thiam tiah ka uar ngai. Ka sianginn ka phanh than tikah ka hawile nih zei tin dah na kal tiah an ka hal. Amtrak in ka kal ko tiah ka ti hna cu, mirum citmi bak in na kal cu ta, kannih cu kan i cit kho lo ti a si ai. Elaw . . . ka ti. Atu ka ruah than tikah, rak theih lo zong a tha ve ko, ka hei ti. Cu si hlah sehlaw, Amtrak ka cit bal hnga lo cu mu :) :)

President-elect Obama le a chungkhar cu tuni chun hrawng ah Philadelphia i 30th Street Station in tlanglawng an i cit lai i, D.C. lei ah an kal lai. Obama kong lawng chim cu kaa sungh tuk lai, keimah kong ka vun tenh ta ve lai :) Kan hnu semester cu zarhkhat ah voikhat lengmang cu 30th Street Station hi ka phan. Nikum September in December tiang kha University of Pennsylvania ah zarh khat voikhat ca ka va cawng. Cu i ka kal paoh ah 30th Station ah ka tum tawn i, cu ka cun UPenn tiang cu ke in minute 15 hrawng ka kal tawn. UPenn hi US sianginn minthang pawl an i komhmi bu Ivy League i aa telmi a si. Ivy League i aa telmi sianginn kai khawh cu uar cio a si. Princeton University, Yale University, Harvard University, Brown University ti bantuk pawl khi aa telmi cu an si. Aw tak ah, nan palh sual lai, UPenn i an siangngakchia cu ka si lo. Course pakhat te khi ka va lak i a si. Aize, UPenn kong tial ka timhmi a si tung lo. Kal takning :) :)

Ee um ta rih hmanh uh. Kan hal ta hna lai. Obama nih hin Philadelphia a phanh vekvek ah Bibik hi a van ton ding a si tiah nan ruat ve ko lo maw? Bibik nih le va ton aa tim tung lo ii :) :)

30th Street Station cun chun hrawng in an i thawh lai i, Wilmington ah an i din lai. Cu ka cun Vice President-elect Joe Biden te chung an char pah hna lai. Cun Baltimore ah tlawmpal an i din lai i, Washington D.C. ah zanlei sang ah an va phan te lai, ti a si. Kei belte ka zul kho hna lo hi ta :)

Atu tan Obama nih biakamnak a tuah tikah zei Baibal caang dah a rel te lai timi le a speech ah zei ko dah a chim lai ti hi, i ngaih tuk cio a si. Kawlram ka um lio ah US center nih an chuahmi US thawngpang khi ka lak ve i, ka rel pah ve tawn. Cu ahcun an President nih bia a chimmi khi a mak kho tuk in ka thei. An thiam taktak ka ti tawn. Vaivuan lo tein an chim, an biafang hmanmi hmual a ngei, uar an um hrimhrim, ka rak ti tawn. US President tiang a si khomi cu nan ti ko lai. A hman tak ko. Asi nain, cu lio i ka rak theih lomi cu, US President pawl caah bia an chim dingmi a tial piaktu han an um ti hi a si.

Atu tan Obama nih US President dingin a vun i cuh tikah, anih hi cauk zong a tial cangmi, cun biachim ding pawl tial le biachim hrim a thiam ngaimi a si tikah, anih cu tialpiaktu a hau lai lo tiah an ruah. Nain, amah campaign i pehtlaihnak lei tuanvo ngeitu pa nih cun, nikhat ahhin suimilam 48 cu um sehlaw, Obama nih hin catial piaktu a hau hnga lo, a ti. An i zo phan lo, kan ti ko lai cu. Cu caah, catialtu dingah mino te a si rihmi Jon Favreau cu a thim. HIKA ah Jon Favreau kong tlawmpal le Obama he an i tonnak kong a um i rel khawh a si.

Jon Favreau hi Obama caah biachim ding tialpiak aa thawk ah 26 a si i, atu hi 27 a tling cang hnga dik maw, ka hal manh ve rih lo i ka thei lo :). Amah nih a hruaimi team an um i, cu nih cun Obama speech pawl hi an tial. A bikin, amah hi a tialtu a si. Atu tan Inauguration i Obama nih a chim dingmi zong hi amah nih a tial ti a si. Hi bantuk in an tial lai ahhin President te nih an biachimmi ah telh an duhmi, a biapi mi pawl kha an chimh hmasa hna i, cu ti cun anmah nih an tialpiak tawn hna. Faveau chimnak ah, Obama nih speech pek ding a si tikah suimilam cheu chung hrawng kan i tong i, chim a duhmi paoh kha a chim i, computer ah ka tial colh. Cun, ka remh, ka tial than. Cun amah nih a remh than caan zong a um, a ti. President an i cuh tikah tei cu i timh cio a si nain, ka tei hrim lai tiin teinak speech lawng siloin ka sungh sual ah tiah sunghnak he pehtlai in speech pahnih i ralrin in tial a si tawn rua. Obama kong ah a tei va si kaw, sung sual ning law timi, an tialpiakmi a um theo lai i, cucu theih nan duh cio lai dah. Nain, zei ti tha, nan thei lai lo :) :)

US President thar an kai tikah tuah tawn phun a si rua. Nai khan cun Obama nih President a hun tuan in aa cit dingmi mawtaw kha an langhter. Aa dawh ngai hi mu. Meithal ti bantuk nih a teih lai lo an ti. Nain, hei chim ko ning law, ka then hmanh hna sehlaw, ka lak duh hnga lo. Vawlei pumpi nih an ka theih lai i, ka kong an ceih ve sual lai :)

A molh hna ti ko ning. Maw, an ka nih ter, ka ti lai hen dah. Obama nih presidential campaign a rak thawkka ah a mawtaw a rak zuar i, a dang aa cawk. Cu mawtaw cu eBay ah an zuar i, atu hi aho deuh nih dah kan cawk khawh lai tiah pakhat le pakhat i lan an zuam lio a si. HIKA ah rel hmanh uh, nan zuam sual ah. Obama nih a rak cawk lio ahhin $30,000 hrawng a rak pek lai tiah an ruah i, atu ahcun nihin tiang an thap ngammi ahcun $101,100 a si cang. Nihnih ni Inauguration ni i a tam bik a pemi nih an i lak te lai ti a si. Hi chinchin hi cu Obama nih caan zei maw a hman cangmi va si kaw, an ka thenh hmanh ah, i lak lai cih, tiah nan ka thloh ding khi a si hnga cu mu. Capo biatak in kan chim ko ahcun :) Nain, mifim a si rua rak timi zong, an rak molh caan a um cio ko hi mu, vawlei phung a si ko rua.

Aize, zei bang zei bang, an molh ee, loh an si ee, cu ee kha ee, ka ti cu atu hi 3:34am ka phan ai. Keimah pei ka rak molh pah ko rua hi :) Nain, na molh pah hrim ka ti hlah u law, duh paoh in ka tialmi cu dakaw a dongh tiang nan ka rel piak ve ko hi :-) :-)

Nangmah Na Biapi Deuh

Mipa pakhat cu a umnak khua chuah takin khua dang ah pem dingin aa thawh. Khua pakhat a phanh lai ah lothlo putar pa he an i tong. Mipa nih cun, “Ka pu, hika khua ah zei bantuk minung dah an um?” tiah a hal. A biahalmi leh loin tarpa nih cun, “Mipa, na rak ratnak khua i a ummi tah zei bantuk mi dah an si?” tiah a hal chin. Cu tikah mipa nih cun aa thawh i, “Ka ratnak khua cu bia an duh, mi thangchiat an hmang, an hnemcar tuk fawn“ tiah a leh. Tarpa nih cun a lu aa lei pah khin, “Na lanh a hau ko lai, zei cah tiah na chimmi minung bantuk lawngte kha hika i a ummi hi an si ve ko” tiah a ti.

A hnu deuh ah, midang pakhat zong umnak ding khua kawl in a rak phan. Lothlo tarpa thiamthiam cu, cu khua i a ummi hna kong cu a hal ve. Tarpa nih cun, “Na rak ratnak khua i a ummi hna tah zei bantuk dah an si?” tiah a hal. Mipa nih cun, “An mak tuk. Mi tha an si. Mi zawn an ruat. Atu ka rak chuah tak hna mi hmanh hi a poi tuk ka ti si” tiah a leh. Cu tikah tarpa nih cun “Na thil i thum. Hika khua i a ummi zong na chimmi hna bantuk te an si ve ko” tiah a ti.

Nangmah na biapi deuh . . .

Theihternak: Clarence Jordan tialmi Sermon on the Mount timi chungah tahchunhnak i a tialmi a si.

Capo Biatak Pawl

Pastor pa le Sammet pa
Voikhat cu Pastor pa pakhat sammehnak dawr ah a lut. A sam aa meh pah cun sam mettu pa he cun bia an i ruah pah.

Sammet pa: Pastor pa, Pathian hi a um tiah na zum maw? Kei cu Pathian hi a um lo tiah ka zumh.
Pastor pa: Zeiruang ah dah Pathian a um lo ti cun na zumh?
Sammet pa: Ziah Pathian hi a um ko a si ahcun vawleicung ahhin misual pawl hi an um hnga?
Pastor: Kei zong vawleicung ahhin sam mettu an um lo tiah ka zumh.
Sammet pa: Sam mettu an um caah pei atu na sam kan meh hi, zeitin dah an um lo na ti khawh ning a si? (thinhung nawn te khin a hun leh)
Pastor pa: Ziah sam mettu an um ve ko ahcun vawlei cung ahhin sam saumi pawl hi an um hnga?
Sammet pa: Mah tham cu anmah tein sammeh an duh lo i an um caah pei si ko cu.
Pastor pa: Misual pawl zong cu Pathian sin rat duh loin anmah tein an sual ve i asi ko cu ta.

Pentacost le Laimi
Voikhat cu Laimi Pastor pa nih Pentacost ni kong thawngtha a chim. A chimmi cu ti hin a si:

Pentacost ni ah cun Khrihfa pawl cu thlarau an hun rii ciammam i zurii bak khi an lo ko. An pawngkam minung pawl nih cun an theithiam ti hna lo, an hun zoh hna i Khrihfa pawl hi zu pei an rih dih ko hi, zing chep bakin an chep ko hih tiah an ti hna. Peter nih mah ti an chim thawng te cu thei ciammam kaw, a thin hung tuk. A hun dir i mipi cu a sawh hna: Tha tein kan zoh uh, kanmah hi zu riimi kan si lo, thlarau a rii mi kan si hih. A caan zong hi zoh ngat uh, zingka lawng asi rih hih. Laimi phun lawng pei zingka te i zuu din hmangmi cu an si ko cu, cucu nan theih cio ko tung. Ziah zuu an ri tiah nan kan ti, Pathian thlarau a rii mi kan si hih, tiah a sawh chih hna.

Chungkhar Pakhat
Voikhat cu chungkhar pakhat ah an fanu te hi a piangthar ngai, a nu le a pa bel hi pumh zong hmang theng lo, Pathian zong zum setsai lomi an si. Ni khat cu an fanu te pumhnak in a rak tin sinin a pa nih bia a hun hal:
Apa: Ka fa zei kong dah nan cawn?
A fanu: Nihin cu Jonah kong kan cawng.
Apa: Zeitin dah nan cawn ning a si?
A fanu: Jonah cu nga pi nih a dolh nain ni thum hnu ah a chak than an ti.
Apa: Hahhaaha, cu hawi hna cu a si a si kho lomi.
A fanu: Asi an ti ko ka thei ve lo, vancung ka kai tikah Jonah ka va hal than te lai
Apa: Vancung khua ah Jonah rak um hlah seh law tah?
A fanu: Aw, hell i a um ahcun nangmah le ka nu nih rak ka hal piak te u mu….

Moses Tuanbia
Voikhat cu hngakchia nute Sunday church school a kainak in a rak tin, inn a phak in a nu nih bia a hal.
A nu: Ka fa tuzing Sunday school zeidah nan cawnmi asi?
A fanu: Moses kong kan cawng.
A nu: Zeitindah nan cawnning asi?
A fanu: Moses nih Isreal pawl kha a hruai hna i Egypt pawl nih an hnu in an dawi hna, Rili sen an phan i Moses nih a Engineer pawl kha a auh hna i hlei kha a ran nakin a sak ter colh hna, mah hlei cung cun Isreal pawl cu an kal, an kal dih cun Moses nih cun a guard pawl kha phone a hei set hna i bomb kha puah cang u a hun ti hna i bomb cu an puah, hlei vialte a rawk dih i Egypt pawl cu an tla i an thi dih.
A nu: Hodah an chimmi hna si? Mah ticun maw nan cawnning asi tak?
A fanu: Kan cawnning tu cu si lo, kan cawnning ka chim ahcun na zum lai lo, nang cu Science na uar tuk i mah caah cun Science he aa tlak ning bak tein kan phuahpiak chawm i si . . .

Tlangbawi Pa le Rabbi Pa
Voikhat cu tlangbawi pa le rabbi pa tlanglawng in khual an tlawng ti i khankhat ah an thu ti. Bia cu an hun i ruah i an sining cu an hun i thei, tlangbawi pa nih bia a hun thawk colh.
Tlangbawi pa: Nan nih rabbi pawl hi voksa ei a ngah lo si lo ma kha?
Rabbi: Aw, a si, a vok kong ceih hmanh a ngah lo.
Tlangbawi pa : Voikhat te hmanh na tep bal bak lo maw?
Rabbi: Hman te chim ahcun voikhat te cu ka ei bal ko, nannih tlangbawi pawl kha tah celibacy (nupi ngeih lo) a uar ngaimi nan si i…..(a bia hmanh a dih rih lo)
Tlangbawi pa: Sisi, na chim duhmi ka fiang, a hman te chim ve ahcun a lengah a thli tein ka ngei pah ve tawn ko
Rabbi: (Khuasau nawnte a ruah hnu ahkhin) umm. Voksa ei nakcun a thaw deuh tuk lai ti?

Theihternak: Hi capo biatak pawl hi Saya Nawl Hre Cin (Philippines) nih a khomhmi a si. A cungah kan i lawm.

2009 Ah Kan Vawlei Nih Daihnak A Herh

Tuni ah ka hawinu nih email a ka kuat chinmi ahcun 2009 ahcun "Kan Vawilei nih Atu Bantuk Hi A Herh" timi khi a si i, a tanglei hmanthlak cawl hi an langhter:

Gaza Daihnak Caah Thlacam Usih

World War II lio ah Jew pawl million 6 renglo Europe ah mei in rak khangh an si. Nu, pa, ngakchia tiah meiphu chungah peih an rak si. Pumpak sual ruangah a rak si lo an ti. Jew miphun an si ruangah a rak si. Jew si ruangah an inn, an ngeihmi, an nunnak hrawh a rak si. Ruah hmanh ah celh ding a si hrim lo. Zei dah an sual ka ti. Chim awk ka thei lo. Miphun phunkhat si hi zei dah a sual? Anmah ruangah maw, Pathian ruangah dah? Europe ah Jew pawl hi thah rak si hna hlah sehlaw, atu hi million 15 in 18 kar an si cang lai.

Kannih Khrihfa zumtu pawl nih Jerusalem daihnak caah tiah thla kan cam kan ti. Thlacam cu a sual lo. Nain! Thil sining taktak ka tuak deuh tikah ka ruahnak aa phun dang ngai. Nihin Israel ram nih a tuahmi thil hi ka khuaruah a ka harter ngai ka ti ko lai. Palestine pawl an inn, an ngeihmi, an nunnak thah le hrawh piak peng aa tim. Palestine si ruangah an nunnak a him ti lo. Palestine si ruangah zei caan paoh ah thah khawh an si. Atu Gaza Strip ah 800 leng an thi cang. Israel hi World War II lio Jew an si ruangah thah an rak si kha a philh cang rua. Asilole, Palestine pawl nih Germnay tuar ding kha an tuar piak rua.

Modern Terrorist pawl hi Western media nih biaknak lei extremist an ti. Nain, an hruaitu pawl Bin laden le a secretary pawl hi Muslim biaknak sianginn tum an um lo. Sii lei Doctor le Engineer an si hna. A ngaingai tiah, biaknak lei extremist an si lo. An unau a si mi Palestine pawl an tuar tuk caah Israel a dirhkamh pengtu US le nitlak lei ram pawl cungah an lung a fah bia a si tiah ka ruah ko. World Trade Center an hrawh kha a sual lo ka ti lo. Nain, terrorist an thawhnak hi US a si lo, Pakistan a si fawn lo. Iraq zong a si hlei lo. Palestine le Israel buainak ah hram a bunh ko.

Atu Israel nih Hamas kha a vun tuk tikah, thil tampi a chuahter lai. Arab vawlei nih an zoh sawhsawh lai lo. Israel kha pressure pek an duh lai. New York ah UN Security Council meeting an thu. Resolution pakhat an tuah. Nain, zei pipa a chuah pi lo. Arab pawl nih Israel kha hnek an duh. Asinain, US nih Israel lei a tanh. Mah kar lakah Gaza ah kan unau Palestine pawl tampi an thi. An thi rih lai. Cupinah, terrorist phu dang pawl nih a si kho mi hmun le lam paoh in Israel mipi kha thah an i tim ve lai. Arab ram lak ah a sual deuh mi Iran le Syria te pawl nih Hamas kha an dirh kamh lai. Israel nih aa timhmi Hamas hrawh ding hi a ruah tluk in a fawi lai lo. Israel mipi 22% lawng nih tha an pek.

Kum hnih a luancia mi ah khan Hezbollah an rak tuk bal. Annih tu cu Lebanon um an si. Kan hrawh cikcek lai tiah Israel nih a ti. Nain, hrawh cu chim lo, an thawn deuhnak ah a cang. Vawleipi hmai ah Israel mual a pho kan ti ko lai. 1967 lio bantuk in a si ti lo. Hamas zong hi a hrawh khawh lai ka zum lo. An hruaitu pawl an i thup dih cang, an hriamnam hi fawi tein hrawh khawhnak hmun ah an chiah fawn lai lo. Cucaah, Hamas hi a tuar tuk lai, nain a tlau lai lo. Palestine mipi an lung a fak chin lai, cu ticun tam chinchin in Hamas kha an dirh kamh te lai.

Israel nih aa timhmi hi Hamas hrawh si loin an thazaang derter deuh i, Fatah pawl in rulh aa tim kho men. Nain, Fatah nih Gaza lei a vun luh bakin ram chung ral (civil war) a um lai. Zeicatiah, Fatah le Hamas hi aa ralmi an rak si. Cutikah, a buai chinchin lai. A tuar taktak tu cu Palestine mipi le Israel mipi thiamthiam an si ko lai.

Baibalca chungah Jesuh nih "Na ral kha va daw" (Matthai 5:44)a ti. Muslim pawl zong dawtnak hi an biaknak cawnpiaknak i a muru a si ve. Nain, kan nunnak ah kan nunter kho lo. Kan zumhmi hi kan nunnak ah a nun khawh lo chung paoh cu thisen a luang zungzal ko lai.

Pa Pum
Princeton

Capo Sawhsawh

Tangka kawlning

Voikhat cu tlangval pa pakhat nih tar pa a rum ngaimi kha interview a tuah.

Tlangval pa: Ka pu tangka hi zeitindah na kawlning asi, na ka chim kho hnga maw?

Tar pa: Chim kho ko, tuanbia bel a sau pah lai, 1932 lio ahkhan asi. Vawlei cung sipuazi a tumchuk lio te a rak si. Cu lio ahcun apple pumkhat te hi ka dum ah a rak tlai i cucu keimah ei bak loin ka rak zuar, mah ka zuar man cun a dang pumhnih ka cawk than, ei lo bak tecun ka zuar than, cuticun thlakhat chung ka tuah i $1.50 ka hun ngah ko cu.

Tlangval pa: Mah cu apple zuar te cun ma atu na inn le na lo vialte hi na cawk?

Tar pa: Si hlah ee, atu ka inn le ka thil ri pawl tham cu ka nupi pa a thih lioah $ 4 million a ka chiah tak i mah in cun kan cawkmi lawng te si.

Ramdang mi ka lo maw?
Pa Chan hi ram dangmi asi hei ti khi a uar phun te asi. American ah kum hnih a um hnuah an khua ah a hun kir than. An inn a phak cun a nupi kha bia a hal cawlh,

Pa Chan: Kan nu ka zoh hmanh, ramdang mi ka lo maw?

An nu: Lo hlah, ziah?

Pa Chan: Ai, nang hi na phundang ngai ee, US ka um lio ahcun mirang nungak pawl hmanh nih pei ramdang mi na lo an ka ti tawn cu?

An nu: Mirang pawl tham nih cun an nin ti ko lai ta, na mui te cu pei nak khirkher te cun aa tuah cu.

Ho dah a ningzak deuh lai
Voikhat cu Lai pa pakhat Yangon khauchung ah aa chawh, ruahlo pikhin mifir pa nih a bawngpi hnu lei a tenhmi tangka bawm kha a hun dawh piak. Aize amah cu ma ka phak lai lo ati, mifir pa cu a hei dawi. Sau nawnte an i dawi i mifir pa zong cu a celh ti lo, a dir ko. Lai pa cu a thin hung tuk, mifir pa cu a tang in atlaih i

Lai pa: Na ningzak lo ma? Zeiruangah ka tangka bawm na fir?

Mifir pa: Nangmah tu na ningzak lo ma, na tangka bawm ah fangkhat hmanh a um lomi na hei ka dawi chih.

A Miak ka ti ko
Nuva hna hi accident an tong i fak ngai in an i khong. An nu cu a hmai titsa hi aa la dih. Sibawi pa nih a zoh i a hmai hi cu tit benh piak a hau lai, tit hmanhah cun a nem bikmi tawk tit lawng nih a huh khawh lai tiah a ti. An pa nih cun zei si khum ah keimah nih ka hlut ko lai, asinatein ka tawk tit um lomi hi mi sinah nan ka phuang bak lai lo tiah ati ve hna. An nu hmai ahcun an pa tawktit an hun benh ciammam cu an nu cu a hlan nak in aa dawh deuh, a hmai a ngo deuh, a tha deuh, duh a nung deuh. Thlalang aa zoh ahhin aa duh tuk. Voikhat cu an pa he an mah pahnih te lawng an um lio ahkhin an nu nih cun bia a hei ruah.

An nu: Kan pa na cung ahhin zei ti lawmh bia chim ding zonghi ka thiam lo ee, na ka dawtnak hi cham hmanh in tim ning law zeitik hmanhah kan cham kho ti lai lo.

An pa: Poi lo ka dawt, nangmah chim a hau ti lo, mileng an rat can, na hawi le he nan i ton can ti bantuk i nan hun i hnamh tawn ka hmuh ahkhin cun ka tawk tit te an hnamh tiah ka ruah i kaa lung hmuih tuk ve ko.

Pa Chan le ramdang mi pawl
Voikhat cu Pa Chan te khua ah ramdang mi pawl an rak phan. Ramdang mi kan ti cu an khua kong te hna kha theih an hei duh i pa Chan cu mirang holh thiam ah an i rawih. Mirang pa nih cun bia a hal,

Mirang pa: Nan khua ahhin mi tthawng, mi lianngan hna an chuak bal maw?

Pa Chan: Chuak bal hlah, kan nih khua cu a ngan le a thawng in chuah si lo, bawh keuh ttete in chuah asi.

Lamsial thiam nungak
Zaan khuamui chupchap ahkhin Pa Sui le Dawtte an pa hnih te lawng thingkung tangah an thu, culioahcun Dawtte nih kan duh ti bia khi Pa Sui nih ka chim seh ti kha a duh pah ziar, a thluak a hun chuah i Pa Sui caah lam a hun sial piak,

Dawtte: Pa Sui na ka kuhmi kha ka pa na theihter lai lo khah mu.

Pa Sui: Eh, zei tikah kan kuh, ka thei bal lo.

Dawtte: Na ka kuh tikah ka tinak si ve ko cuh.

Two plus Two
Voikhat cu hngakchia nute siangin in a rak tin i ca a hun ciah thawng khi anu nih cun a theih ko. A relmi cu, "Two plus two, the son of a bitch is four; four plus four, the son of a bitch is eight; eight plus eight, the son of a bitch--" ti kha si. Anu cu a thinhung tuk i a fanu cu a sik, mah bantuk bia chia kha na chim ti lai lo a ti. A fanu nih cun sayamah nu nih pei a kan chimtermi si cu. A thaizing cu a nu cu sianginn ah cun a va kal i an sayamah nu cu a va zai hnawh, sayamah nu nih cun aize le keimah ka chimhmi hna tham cu hitihin pei si ko cu, two plus two, the sum of which is four.

Oral exam
Voikhat cu khan chungah saya pa nih hngakchia pawl bia a hal hna. A halmi hna cu: Mary pa nih fa panga a ngeih hna, an min cu
1. Mama,
2. Meme,
3. Mimi,
4. Momo,
5. ---- hna an si. A panga nak a fanu min hi ho dah si, Thang Sui nang chim tuah.

Thang Sui: Mumu

Saya pa: Mi hrut, zei Mumu dah na chuah pi hawi. Mary ta si lai, ka biahalmi zong tha tein ruat hen.

Ladies first
Sui Sui hi feminist lei a uar ngaimi asi. Voikhat cu khan chungah sayamah nu nih ca a hla hna.

Sayamah: Hi sentence ahhin zeidah a palh, remhtuah uh. "A bull and a cow is grazing in the field."

Sui Sui: A cow and a bull is grazing in the field.

Sayamah: Ziah cucu zeitin dah asi khawh?

Sui Sui: Ladies first si lai cu.

Pehthan ding . . .

Theihternak: Saya Nawl Hre Cin (Philippines) nih relnuam ah a khomhmi kan tarmi a si. A cungah kan i lawm.

Kum Thar Caan Thlacamnak (Meditation for New Year)

Kumthar a hung chuak. Lung a leng tthan tawn.

Lunglen hi a phunphun a um ko lai na-in, a hram pi cu thil pahnih ruang ah a si. Pakhat cu kan tawn mi thil (experience) ruang ah a si ii, a dang pakhat cu kan tuah ser mi thil (action) ruang ah a si. Kan tawn mi thil a si zong, kan tuah ser mi a si zong ah “dawtnak, nuamhnak le lungdeih hna-ngamnak” he an khah a si ah cun, cu ban tuk thil ttha hna cu can nih liam pi ding le a ciam a dih ding zong khi kan siang tawn lo. Asi na-in, vawleicung thil cu kan sian lo bu in can nih a liam pi tawn. A cheu cu neh hnu zong an khirh kho ti lo. Cu tik ah kan ngai ruangmang. Cu ban tuk in dawtwnak le lungdeih hna-ngamnak he a khat mi lunglennak cu a tlum ii a nuam. Cucu, “kum a liam in a tlum chin” tiah kumthar can poh ah hla in kan sak tawn mi khi a si.

Asi na-in, a cheu khat lunglen cu kan celh tawn to. Tawn kan duh lo bu in kan tawn sual mi, tuah kan duh lo tuk bu in kan tuah sual mi le kanmah kan nih thim lo mi pi, a herh ruang ah kan tuah ii, a hnu ah kan ni ngeihchih tthan mi thil ruang zong ah lunglennak le lungfivanghnak hi a um kho ve ko. A cheu nih cun, lungretheihnak le lungsivanghnak hi lunglen he aa khat in kan chia duh lai lo. Zei ca’h tiah a tuar a har tuk. A thlum-al fawn lo. Asina-in, kan tawn mi le kan tuah mi thil ruang ah philh khawh lo in lung chung ah si-vai bang a cam mi an si ve ca-ah a tu ban tuk khua can ah hin kan ruat lai lo ti zong ah kan lung chung ah a hung chuak tthan ve tawn.

Can nih ti bang a liam pi mi thil ruang ah hin, minung kan lungchung ah si-vanghnak le ttih-phannak ngan pi a um tawn. Cucaah, Vawilei cung ii a um mi biaknak vial te kan zoh tik hna ah, aa mer cuah-mah ii aa thleng cuah-mah mi can ruang ah minung nih kan tuar mi si-vanghnak le ttih-phannak (insecurity) a kan tei piak tu caah thazanglaknak le a iin zia le a tuar zia kan tthiam deuh nak hnga, lam a kan sial piak tu ah kan hman tawn. “Can nih Vawlei cu a hmin ter. Cun Vawlei a hmin dih tik ah can zong cu a dongh ve lai i, zei zong vial te cu an rawk dih te lai”(Bhagava-Gita).

Romans pawl Krifa an si hlan an biaknak kan zoh tik ah Khua-hrum tam pi an rak ngeih ve hna ii, cu lak ah “Janus” le “Juno” cu can he aa peh tlai mi Khua-hrum (gods) an rak si. Cu ban tuk in can aa peh tlai mi Khua-hrum hna an min cu a tu chan ah kan hman mi canrellnak (Calender) zong ah hman an si ve hna ii Janus cu “January” kan ti ii, Juno cu “June” thla tiah kan auh hna. Cu lak ah “Janus” hi Kumthar Khua-hrum a si ii, “Juno” tu cu Kumlai Khua-hrum a si, an ti. Kumthar Khua-hrum “Janus” cu hmai pa-hnih a ngei ii, a hmailei hmai cu ceu-nak in a khat ii vanlei a zoh. Cun a mit-hmai aa panh ii nuam-nak, ral-tthatnak le ruah-channak in a khat, an ti. A hnulei hmai bel te cu a maw chialmal in a um ii aa panh lo. Kung ruang mang in vawlei long a zok ko. Cun, lunglen le ngei-chiat in a hmai cu a cim ko, an ti.

Cucaah, Kumthar Khua-hrum January nih a kan hmuh sak mi cu: a tu thla chung te hi cu “hmai pa-hnih” kan ngeih a hau ve ti khi a ko rua. Kan hmai pakhat cu kan duh zong duh lo zong ah a hmu lei kan hoih ter lai ii, a luan cia mi kumhlun chung ah kan tawn mi vial te kha ruat tthan hna u si. A ttha mi a um lai. Achia mi zong a um lai. Anuam mi a um lai; lungkuai in mitthli-tlaknak zong a um ve ko lai. Asinain, kan tawn mi thil vial te chung ah Pathian dawtnak aa tel ii kanmah zong nih dawtnak le thang-tthatnak in kan co hlan khawh ve a si ah cun; thil ttha kan tawn mi vial te a tu ah a thar in an thlum tthan lai ii, harnak le ngeih-chiatnak kan tawn mi vial te zong philh awk a ttha mi kan philh hna lai ii, cu chung cun Pathian nih kan nunnak chung ah zei dah cawn piak a ka duh mi a um hnga, tiah “harnak chung in cawn mi” kan ngei kho ve hnga. Kan hnulei can ah a tlung cia mi thil kan philh dih a si ah cun, vawilei cung ah tuahbia (history) ti mi zong hi cawn a rak hau hnga lo. Asinain, minung nih kan tawn cia mi thil---a tttha he a chia he---kan cawn tthan caah, fimnak le ruah-nak hi vawlei minung vial te nih kan rak i chapnak hi a si ve.

Kumthar can ah hin kanmah pakhat cio nih pumpak in kan tawn mi long si lo in, kan miphun pi nih a tawn ii kan ram zong nih a tuar pi mi thil zong hi ruah chih a hau rua tiah ka ruah tawn. Atu lio kan ram le kan miphun sin ah a tlung cuah-mah mi thil cu nan theih dih ko lai. Thil a si ning le a ruang pi a zapi in kan theih dih lo hmanh ah ni-kum a tu ban tuk can te ah a tlung mi thil kha cu nan rak philh rih rua lao lo ka ti. Nikum Krismas lai te ah Kawlram le Thailand kar lak ah a um mi Rilipi chung ah tilawng a pil ii, kan miphun 50 reng lo tipi chung ah an lu an ni vui. Kha hna lak ah khan nu le ngakchia zong tam pi an ni tel. Kha thil a si mi kha pumpak thih-loh-nak le ngeihchiatnak long a si lo. Kan miphunpi cung ah a tlung mi thil ngan pi lak ah pakhat te a rak si. Ziah kha thil nih khan a kan tlun hnawh? Ziah Krismas le Kumthar lai ah khual tlawn nih a tlak? Knamah duh thim a si ttung lo! Kan nih Krifami kan caah, Krismas le Kumthar cu a sung lawi tuk mi a si. Kan hmet lio, Haka sianginn kan rak kai lio ah, Krismas le Kumthar cu kan rak ni ngei tuk tawn i, Krismas camipuai kan phit dih zanlei hnu hna ah khin khua tlun kan ni thawh tawn. Zanlei hnu pi hna khin kan kal ii Timit, a si khawh ah cun Ti-kual (Haka le Kuhchah khua hlun kar ah a um tiva hme te) ah khin kan va riak ii, a thaizing dei hlan in kan tho ii khua khen in kan kal tawn. Aibur le Haka ni-hnih lamkal, nikhat ah khen kan rak duh. Cu tluk cun Krismas cu a rak sung lawi. Ziah a tu Krismas lai can hna ah khual tlawn kan ni thawh ii, Rilipi kan thlanlung ah kan ser. Kha a thi mi hna lak ah khan, Rili a hmu bal rih lo mi an tam pi lai. Ziah vuikhat te long an hmuh mi Rilipi an thanlung ah a can. Pathian nih Thlangcung ah a kan ser mi kan si. Rili cu kan pawcawmnak zong a rak si bal lo ii, kan thlanmual zong a rak si bal lo.

Ziah hi thil hi Pathian nih kan sin ah a tlun ter? Pathian zei dah na kan duh piak mi a si? Miphun phunkhat kan si nak in tuak ah cun, hi biahalnak hi zapi lung chung ah a chuak cio ko lai. Mi zei maw nih cun, thil hi a tthatnak in hmuh a rak har ngai. Cucaahm hi ban tuk harnak le tthatlonak vial te a chuah ter tu Ralkap Cozah cung ah hin thin a hung ttheu tawn. Krifa kan si ii, Bawi Kri cawn piak ning te kan zulh ah cun kan ral ca zong ah thlacam a hau ve. Kan ram le kan miphun zalawnnak le dinh-deihnak kan hmuh nak hnga, a chun le a zan in thla ka cam tawn. Kan ram zalawnnak ca thla kan cam ah cun, kan duh zong duh long ah hi buainak chung ah aa tel ve mi (conflict partner, a si ve mi) Ralkap Cozah ca zong ah thla cam a hau, ti hi ka thluak nih cun a theih ve tawn ko. Asinain, Ralkap Cozah nih kan cung ah tthatlonak an tuah mi vial te, minung ciocio sa bang an ka dawi, an kan thleih, an kan khih, kan Biakinn a hrawh, kan Vailamtung an kan phul piak, Minung ca long si lo in thlarau ca zong Thawngtthabia mangttam a tlung. Hi thil vial te ruah ah cun: kan miphun le kan ram a tem ning a fak tuk ti kan ruah can ah cun, kan ral ca thlacam cu chim lo: RIM NAM HNA, tiah kan au can zong hi a tam pi ve tawn.

Atu ban tuk in kan cung ah a tlung mi thil hi a har-nak le a tuar a-fak-nak long zoh lo in, “hi thil cung ah hin Pathian duh-nak aa tel ve ko”, tiah a rak kan hmuh piak mi kanpa le zong an rak um ve. A kan thih tak cia mi, Rev. David Van Bik nih Rangoon ah phung a chim mi Muko Magazine ah an chuah mi ka rel ii, cu nih cun lungtthawnnak tam pi a rak ka pek bal. Atu kan ram ah a tlung cuah-mah mi thil cung ah hin Pathian duh-nak aa tel ve ko a rak ti. Zei tin tiah: “Pathian thlachuahnak cu a cancan ah a bing ta let in a ra”, tiah a ti. Salm 23:4 chung ah kan hmuh ban tuk in, “Cu lam cu a thuk bik muihnak chung in kal hmanh seh, BAWIPA, zei hmanh ka ttih lai lo, zeicahtiah nangmah nih na ka um pi ko.”

Pathian nih a kan um pi chung poh cu, kan cung ii a tlung mi thil hna hi a tuar har ko hmanh seh, BAWIPA! Zei hmanh kan ttih lai lo! Harnak chung in a tlung mi na thlachuahnak tu kan miphun pite in dawn khawh kan ni zuam ve lai.

Tahchunnak pakhat ka chim lai: Nikum hmasa lio ah khan Norway ah a um mi kan Chinmi phun hawi sin kan va thlawng. Cu lio ah zankhat cu kanmah Zophei lei u-nau pawl kan ni tawng ii pumh-nak kan tuah. Cu lio ah cun, Hriphi kan u nu pakhat nih bia herh a chim i, ”Pathian cu a ttha tuk hring hran. Mupi nih a fano a zuan pi hna bang a rak kan zuan pi ii, hi tluk ram ttha Norway ram ah a kan chiah. Hihi kanmah thazang le fimthiamnak le tthawnnak pakhat hmah aa tel lo. Kan mah ngeih-chiah cu sis eh law, a zei vanlawng ticket man hmanh kan caw kho lai lo. Kan phaipi-nel pi hmanh khi zuar u si law, kanmah chung Norway ratnak vanlawngman kan hmu hnga lo. Asinain, Pathian nih Kanpa Heng Cin, Kanpa Za Khar, Kanpa Sakhong le Rev. Ci Lian...ti ban tuk Kanpa le vial te an thlacamnak kha a ngeih ii, a tu mah vial te a tu ban tuk ram ttha ram rum kan phak khawhnak hi a si”, a ti. Cu bia kan ngeih tik ah a tu ban tuk in kan ram ah har-nak a tlungmi thil ttha lo chung zong in Pathian a arak i phunag ko, ti hi a lang. Hihi Salm 23: 5-6 ah kan rel mi, “Ka ral hna hmai ah rawl na ka dangh, ka lu cu chitin a ka toih i, ka hrai cu a liam in a liam,” ti mi thluachuahnak hi kan miphun sin ah a tlun a si ve kho hnga lo maw?

Mah zan ah cun, keimah phungchim an ka thiah i, ka chim ve mi cu: “Kawlram cozah nih Independence kan hmuh kaa in 1988 buainak a chuah tiang, ramdang ah cacawn in maw? Cozah rian in maw ram dang ah an rak thlah mi Chin miphun vial te milu kan rel ah cun, atuzan hi kaa hmun ah aa pum mi zah an rak si lo”, tiah ka chim ve. Kawlram cozah nih a rak kan tuah piak duh lo mi, a tu zong a tuah duh hlei lo mi, hmailei zong ah a va tuah hlei lo ding---Chin miphun ramdang kalnak innkaa pi hi Pathian nih a kan hun piak kan ti kho ko hnga lo maw? Hihi Pathian nih a thimmi Judah miphun khuaza ram kip ah a rak phak ter hna ban tuk khi a si ve ko hnga lo maw? Cucaah cun, Chin miphun hi Pathian thimmi miphun kan si ve ko lo maw? Pumpak in san kan thleih lo lio pi ah Pathian nih kan miphun a vun cawi san ning ruah ah hin, KHUA RUAH HAR ngaingai a si ko.

Vawlei har-nak chung ah Pathian nih a kan thimmi miphun kan si ah cun, U le Nau hna: Pathian nih a thimmi miphun hna cu thlachuah pek awk long ah thim an si lo ii, BAWI KRI VAILAM a put u miphun si awk zong a rak si ve. Kan ram a har lio can ah nang le kei ram ttha kan phak ii kan hmuh mi thlachuahnak long a si lai lo. A Vailam kan put a hau chih lai. Kan ram a temnak hi kan tem pi in a tuar-harnak zong kan tuar pi, kan har pi chih a hau lai. A tu lio ah kan ram ah, Mauttam ruang ah mangttam a tlung. Mi tam pi ti lo le rawl lo in an paw a ttam. Pawttam mi kan u nau a zoh tu ah fawh Pathian nih nang le kei hi ka ram ttha hi a kan phak ter hih. Hihi nang le kei kan Vailam a si ve ko hnga lo maw?

A cancan ah ka thin a phang tawn mi cu, Pathian nih a kan pek mi thlachuahnak a hmang thiam lo mi kan si sual lai, ti mi hi a si tawn. Ramdang kan phak le cangka, mi zei maw cu kan si ning kan ni philh. Mi zei ah kan rel lo. Ramdang kan phak mi zong hi kanmah tthannak ah ka ruah. Phaisa le chawva kan hmuh mi pawrhlawtnak ah kan hman. Kan ”hnar” lei in bia kan chim. Cu tik ah kanmah le kanmah zei ah kan ni rel lo. Kanram ah kan kal tak mi kan hawi le chinchin cu zei hmanh ah kan rel ti hna lo. Cutik, thlachuahnak kan hmuh mi hi, kan u le kan nau., kan miphun pi nih teh ve cu chim lo, pawr-hlawt ruam-kai-nak ah kan hman ii, cu tik kan ram ah har le rethei in a tang mi hna an ”hnah kan chuak”. Cucu, kan miphun caah ttih a nung bik mi a si. Kan miphun u le nau kar lak ah ”hnah-chuah-nak” a um le cangka thlachuahnak kan hmuh mi vial te ti-chum le min-mei bang an ziam dih. Hihi pumpak ca long ah ka chim mi a si lo. Delhi ah si seh, Malaysia ah si seh, kaa dang hmun dang zong ah si han seh: thlachuahnak zapi ca in kan hmuh mi a theipar ttha tthi kan hmuh hlan ah pakhat le pakhat, khuakhat le khuakhat, pengkaht le pengkhat kan ni hnah-chuah ruang a rawk ral mi thil a rak tam tuk. Keimah ka kal khawh lo hmanh ah ka hawi le ca tal ah lam a awn ah cun thil ttha a si ti kan hmuh khawh can le kan hmuh khawh lo can aa dan ning vui tam pi ka tawn.

Cucaah, Kan miphun pi tein Pathian thimmi si awk ca le, Pathian thlachuahnak kan zapi te kan hmuh khawh nak hnga, pumpak cio in kan ni zuam a hau. Minung pakhat thlacamnak nih innchungkhar pakhat, khua pakhat le ram pakhat a ser khawh ko. Nangmah thlachuahnak na hmuh mi kha kan miphunpi ca zong ah a si kho ve ko.

Cucaah, U le Nau vialte hna: Kumthar can ah a thar in thlacam cio u si. January cu “Janus” Khua-hrum bang hnulei he hmailei he zoh can a si. Kan hnu lei zoh u si law, harnak long si lo in, harnak chung in Pathian nih a kan khamh ii, thlachuah a kan pek mi a thlachuahnak tu rel u si. Hmailei ruahchannak in zoh u si law: kan ram, kan iphun le kan Krifabu caah zei ban tuk Vailam dah kei ka put ve lai, tiah thazang chuah cio u si. Cu tic un, Pathian Kanpa nih, “kan ral hna hmai ah rawl a kan pek lai ii, kan miphun caah kan hrai cu a liam in a liam lai ii, Pathian a tthatnak le a dawtnak nih zungzal a kan um pi cio lai. Cu tic un, Kan miphun hi Pathian thimmi miphun kan si la ii, Kan ram cu zungzal Pathian nih thlachuah a pek mi ram a si ve lai.

Adaongnak ah, Kanzapi in Salm 23: 1-6 kha rel tti hna u si law: Kanmah pumpak ca cio ah sis eh, kan ram le kan miphun caah sis eh, kan Krifabu caah sis eh, Kumthar thachuahnak a thar in kan hmu cio nak hnga, thalcam hna u si.

Salm 23: 1-6
BAWIPA cu tukhal bantuk in a ka vengtu a si,
Ka herh mi vial te kha a ka pek dih.
Ram hring lakah a ka bawh ter,
Dinh hmun ti pawng ah a ka hruai.
Thazang thar kha a ka pek i,
A rak ka kamh bantuk in a hmaan mi lam ah a ka hruai.
Cu lam cu a thuk bik mi muihnak chung in kal hmanh seh law,
BAWIPA, zei hmanh ka ttih lai lo,
Zei cahtiah nangmah nih na ka um pi ko.
Na tthaingtthunh le na tanbo nih kan hna an kan gam ter.
Kar al hna hmai ah rawl na ka dangh,
Kalu ah chiti na ka toih ii ka hrai cu a liam in a liam.
Na tthatnak le na dawtnak nih
Ka nun chung vial te a ka um pi lai ii,
Na inn cu zungzal in ka inn a si lai.
Amen!

Van Lian Pa (Lian H. Sakhong)
2009-01-11

Theihternak: Dr. Lian H. Sakhong nih CIM ah January 11, 2009 ni ah a chimmi a si.